f R O t E G.

O M E N A» Xy
Quis aliter poteft demonftrare ? Iam a conditu reriifh, ad exodum*
anni fiint abfoJuti 2 4 5 2 cum menfibus fex ab autumno, anni vero
abfoluu 24 $s a vere.Sed ante Exodum initium anni putabatur ab
autumno, & eodem initio in tempus veris tranflato,tekupha tamen»
h o c eft,finis anni Solaris manfit in autumno,circa quam tekupharri
Deus tW mlxvvmyicw celebrari praecepit. Igitur vbi initium anni
ab vltima antiquitate fuit, inde & rerum quoqj initium repeten­
dum. quod quidem a nobis fa&um, damnata priori fententia, quae
initium rerum ftatuebat in vere. Reliqua pete ex capite de conditu
rerum. Praeterea, quibus annus Lunaris in vfu eft, illis commodius
initium, & rationibus Tropicis conuenientius ab autumno, quam
a v e r e , vtIudaeis propter ox!u>o7ntytfo, & Pafcha. N am fi annum
noftrum caeleftem admitterent,& hoc vnum cauerent, WjdjuuoTmyiot
citima fit in fecunda Zygonos, femper citimum Pafcha efTet in neo­
menia Krionos. quia interuallum a neomenia Zygonos,ad neome­
niam K rionos, eft femper 17 8 dierum, vno die plus, quam a fce-
nopegia ad Pafcha. Anni Sabbatici cauffas iam reddidimus* Seve­
rum annum fabbaticum a Iudacis hadtenus obferuari demonftraui-
mus, initio hebdomadum fumpto,non vtique a defe<5tu Mannae,
quod fanatici quidam,& veritatis hoftes faciut>fed a 4 8 anno Exo­
di , ex capite x im Iofuc , & rationibusdodtorum Hebraeorum, qui
dicunt feptem annos wiap,id eft, fiibiugationis terrae .feptem piVn
fuiffe, id eft, diuiftonis. quod redtiftimum eft: ideoq; hebdomadem
prim am diuifionis, non fubiugationis procedere in numerum. A n
p otu it annus fabbaticus effe ante agrorum culturam ?Furor eft ali­
ter putare. Tamen non defunt, non deerunt, qui folo contradicendi
ftudio,vt faperc videantur,aliter ftatuent: quibus per me non fblum
hoc facere,fed etiam nos irridere licet^quaiidoquidem veritas apud
illos nullo in precio eft. Vnde nata fit diuerfitas cpochae cxcidij Ilij,
cum alij 407 artnis,alij 40 5, cumcafiun antiquiorem prima Olym«*
piade ftatuant, aperuimus cx doStrina anni Attici, cui acceptum
referimus quicquideximium ex altaobliuione eruimus. Veram fen-»
tentiam Eratofthcnis effe deprehendimus, quae illam cladem conii-
c/tin annum 407 ante caput primae Olympiadis: ciufquc veram
d iem in anno Iuliino oftendimus. Primam autem Olympiadem
ex doftrina itidem anni Graeci x x m dielulij celebratam fuiffe an-»
te nos aperuerat nemo. Et tamen quidam Simioli tanquam rem
vulgatarri in fuis vanidicis Chronologiis retulerunt: cuius rei cogni­
tionem ynus Pindarus, quem illi n e q viderunt, neq? norunt, nos
docuit. Quemadmodum autem Olympia, ita etiam Karnia pleni­
lunio celebrata fuiffe, libro prinici, capite'de periodo Laconom
*y 2 often-
 xvi P ro l e g o Men a. ,
offendimus. neque folium plenilunio-, fed etiam eodem anno, quo
Olympia. Itaq; Herodotus libro v 111 Olympia & Karnia anno pri­
mo Olympiadis 7.5 celebrata fuifle fonbit,pag.307 editionis Hen-
rici Stephanilioftri. Cum multi eruditiflimi viri, & quidem in iis
Onufrius Panuihius Pater hiftoriae, multa accurate de Palilibus Vr­
bis difleruerint, vt ei do&rinae nihil ad perfectionem deefle videa­
tur, tamen & plura deefle exnoftris dilputationibus colligi poteft.
Monere vero debent Annalium &Faftorum fcriptores,qui tempo­
ra fua ad annos Vrbis dirigunt, vtra Palilia foquantur, Varroniana,
an Catoniana, N am certe Onufrius nofter,tametfi Catonem fequi-
tur, tamen in quibufdam imprudens ad Varronem transfugit. N ili
haec diftinCtio adhibeatur, ridicula multa confoqui necefle eft.
Exemplum habemus in annis Chrifti per annos Vrbis emendis,
quod ha&enus ab omnibus fa&itatum.Chriftus in annis Varronia­
nis vno anno maior eft apud aliquem, quam in Catonianis apud a­
lium. Quare, vtdixi, ridicula font. In fequentibusepochis quanuis
non eaoccurrit obfouritas,quae in prioribus: tamenfomper aliquid
noue demonftratur,praeter (Superiorum foriptorum confoetudinem:
in quibus funt quaedam de verodie & anno natalis Alexandri,eiufo
que obitus: de Encaeniis Machabaei, de initio Simonis Iudseorum
Ethnarchae, quemludaei Iohannem vocant, de aera Hifpanica. D c
quibus omnibus pluria noua differuntur, quam trita & vulgaria. Iam
cxcefliim Herodis ad foum verum annum ex Iofopho retulimus,
qui ad cpocham A&iacam illud tempus diligenter exigit, & p n e -
terea notationem, cui contradici non poflit,adducit, defeCtum Lu-*
narem, qui contigit 1 x Ianuarij, anno 4 5 Iuliano ineunte,in cuius
anni fequenti Decembri Dionyfius Exiguus imperite ftatuit nata­
lem Chrifti, nouem folidis menfibus foilicet poft exccfliim Herodis.
Itaqj diligentiflimus $ 4 *K&tofikafo omnium foriptorum Iofophus
refte ait deceflifle xxxv anno labente regni eius a captis a Sofio H ic-
rofolymis. in quo tamen interpretatio adhibenda. N am reuera H e -
rodesobiit annotricefimo fexto ex diebus aeftiuis noni anni Iuliani.
Ergotriccfimus fcxtus annus Herodis iniuit ex diebus aeftiuis anni
Juliani x l i i i l Obiit autem initio Nifan.Igitur finedubiodeceflit
annb Iuliano x l v, qui erat tricefimus foxtus iniens ex diebus xfti~
uis,vt diximus. Sed ex computatione ciuili Judaeorum, nondum
x x x v i annus ihiuerat. Iofophus enim,&Iudaei cofaeculo putabant
omnia tempora a x x m Ijar, vt alibi oftendimus: cuius confiietu-
dinisignoratiomultos decepit. A b Ijar igitur Hyrcanidiue,vtludaei
vocant,Iohannis Hafmunai,triccfimus foxtus annus Herodis inibat,
qui tamen iam nouem melibus ante ex confiietudine Romana in i-
uiflet.
 * Pro leg o mena . x vh

uiffet. Itaqs e iu s dcceflfus confirmatur primum accurata putatione

d iligen tiflim i feriptoris,deinde notatione eclipfis,qu£e omnem con­
tradictionem excludit. A t ex epilogifmis Eufebij Herodes obierit
a n n o lu lia n o l i i, ftptem annis folidispoft illum defedum.quiftu-
p o r non meret caftigationem,cumtanquamfbrexindiciofuo perie­
rit. Nam ftatim ab eius decefTu tetrarchiam fuam Archelaus eius fi.
liusiniuit:quod quidem, fi huic oraculo Eufcbiano credimus, con­
tigerit anno Chrifti Dionyfiano feptimo labente.Ergo Chriftus fue­
rit annorum feptem,cumex -dEgypto monitu Angeli reuocatuseft.
Q u o d efl ridiculum. Rurfus anno decimo regni, aut tetrarchia fu*
A rch elau s ab Augufto relegatus eft Viennam Allobrogum.Secun-
d u m tempus ab Eufebio determinatum,hoc contigerit anno Iulia*
n o l x i , qui erat annus Tibcrij tertius currens, biennioabfbluto
p o fi cxcefTum Augufti. Hoc modo anno tertio cxcclliis fui A ugu-
fius Archelaum relegauerit.Vides cffsmfa. Atqui innumeros videas,
quibus hoc (omnium placet. Namfanc omnes fere Chronologiae
& Annales hoc ftigmate inufta fiint. Atque vtinam in illis homini­
bus non eflet vir eximia dodrina praeditus Dominus Caefar Baro-
nius, Annalium Ecclcfiaflicorum feriptor,cuius operis copia nobis
fa d a eft ab amicis,cum haec TrfoAiydfyjci feriberemus. L eruditilli-
mus virex hoc loco Eufebij Iofcphum exagitat, tanquam imperi­
tu m tem porum : cum Eufebius potius ex Iofepho caftigadus fuiflet.
N a m abfquc Iofepho eflet, quid certi de Herode haberemus? Quis
haectradauit, prxter illum? Q u i fieri potuit, vt feriptor, cuius dili­
gentia & fides in notatione temporum fpedatififima, in iis pcccaue-
rit,quae fine illo Eufebius & alij ignoraflent? Sed ipfe dodus Anna­
lium conditor potcfl iam videre, vtri fides de hac re habenda, Iofe­
pho, cuius ratiocinia cum motibus caeleflibus congruunt,an Eufe­
bio, cuius fententia & hifloriae, & rationi aduerfatur? Sed de Iofepho
nos hoc audader dicimus, nonfolum in rebus Iudaicis, fed etiam
in externis tutius illi credi,quam omnibus Graecis,& Latinis. Itaque
delinat mirari dodus vir, cur tot eruditi, & nos quoq* qui non in il­
lis cmditis, fed in huius fcriptorisledioneperegrininon fumus,tan-
tum illi deferamus, cuius fides & eruditio in omnibus elucet. Cae-
tcrum de Eufebij anilibus hallucinationibus, praeter hanc, quant
m odo protulimus, fatis libro fexto difTeruimus. Sed ad Epochas no-
ftras venio: quarum omnium rationem reddere longum efTet. D e
Epocha Martyrum Dioclctianca non poffumus tacere, eam hade-
nus etiam dodiflimis impofiiific, quod eam ab initio Diocletiani
incipere omnes credunt. Hinc prodigiofi errores, & magna Confu-
Ium confufioin Annales & Faftos deriuata funt,praefertim in an-
\
y 3 His*
 XVIIi P ftO L E G 0 M i n ' a. .
itis. Nam milio Diocletiani perperam fiimpto, perperam quoque
perfecufcionis Epocha initur. Eafemper antiquitus a (olis jEgy-
ptiis Chriftianis ha&enusvfurpata fuit. Itaque Hiftorici & Chro-
nologivqui temporibus Caroli M agni dicunt caeptum putari ab an-r
nisChnfti>cum antea moseftet annis Diocletiani vti, errant. Nam
nui lisnation ibus in vfu fuit, Vnica autem Ecclefia duntaxat Ale-*-
xandrina, Sequas illifubditae fiint, hacEpocha via eft lemper, vti-
turque ha&enus, Sevocatur ab Aigyptiis». qui Elkupt dicuntur*
) < X d L u ) l R * * Martyrum fandorum. N ani
ballucinatus eft ille , qui nuper C^ptiuitatem venit in lite­
ris Alexandrinas Ecclefiae Romam miliis,anno Martyrum 1 310,q ui
ierat Chrifti 1593. Epocha igitur Martyrum iniuit x x 1x AuguftiV
id eft,neomenia Thoth A & iaci, vel Mafcara Habafteni,anno Chri-.
fti Dionyfiano 2 84. Initium autem imperij Diocletiani a Palilibus
anni z 9 7 .Differentia anni duo,menfes exfto. Perturbatio, q u* eft in
Confulibus a temporibus Maximinorum, vfq, ad filios C on flan ti
nij ea vtique ab antiquo eft. Sed Se non minor confufio in annis per­
Secutionis : vbi magnae fiint dmT^rftom apud Eufebium : quanuis
xe&efentit de initio Diocletiani, Se primo annoperfecutionis. Ta-*
m e omnium Chronologorum fides hac in parte nutat.N am ediftu
Piocletiani de tradendis codicibus prius Ecclefiarum euerficM
ne,cuerfio Ecclefiarum prior caede Martyrum. Felix Africanus E p u
fcopus & fbcij eius fiipplicio in Campania aflfe&i ideo, quod codi^
ces Deificosj id eft, facram feripturam tradere noluiflcnt. Itaque in
A^tis illorum feriptu fixit: £t du&useft adpaftonis locum, cum etiam
ipfa Lupa in fanguirtem conuerja eft>die tertio Kalen.Sept. D e Eclipfi
Lunari loqui manifeftum eft, cuius is color fuerit, quem fangub,
neum aftrologi vocant: cuiufmodi prpculdubio accidit an n oC h ru
fti j c i, cyclo lunae i7> annis quatuor folidis ante edi&om de eucr-*
tendis Ecdefiis, idque 111 Nonas Septembris, non autem 111 KaL
Sept. diebus quatuor poft paffionem Martyrum. Itaq, perturbatus
eft ordo verborum. Legendum enim videtur: Et dudus ejl adpajSto-
n isfa iW i dietertioKal. Sept. cum etiam ipja Luna infmgumtm con~
uerja eft.. id eft, quo tempore Luna defecit, proximo nimirum noui-
lunio. Nam cum conftet paflbs 111 Kal. Sebtembris,Sc ita habeat;
Kalendarium,non videtur effeerror in notatione temporis. A t D o *
minus Baronius haec gefta confert in annum 302, tribus annis a n te
perventionem : & tamen putat eum effe fecundum annum perfe-
cutionis, qui erat decimus nonus JE ix Martyrum, decimus auten*
feptimus currens a b imperio Diocletiani. Sed c i l i o -
• r um
 P R OLE G OMEN A. XI X
mnt Atuwiiafllpjre^pagati fiint partiih ex erroribus aliorum Chro*
nologotdm, quos aubtor (equitur, partim ex annis Chrifti male ad
luam 6c vrwm*vpocham redmftis. Ynde fadhim , vt ab initio o*
petis» ad tempora Nicensefynodi, ne ynus quidem annus Chrifti
veras cppchaFfoae redditus fit. Itaque triennio aliquando, aliquam-
do quadriennio» v t plurimum autem biennio erratum eft. Exem­
pli gratia : Excidium Hierofolymorum contigit anno Chrifti
Dionyfiano l x x , quo neomenia Nifan conueniebatcum neo­
menia Xanthici ,■ tefte Iofepho* In Annalibus refertur ad annum
7 2 :. qui eft error E u feb ij, fed alibi ab eodem caftigatus. Cer­
tum eft, Fru<ftuo(um Epifcopum, Chrifti M artyrem ,cum (ociis
paftum anno antequam pax & intcrlpiratio data eftet Ecclefiis
fub Marco Aurelio Antonino, & L . AElio Vero. quod tempus Eu^
febias confert in annum quartum Olympiadis c c x x x i m , id eft
ch rifti Dionyfianum 160. Ergo paftiis eft Frudhiolus anno Chri-
fti 15 9. H oc aliter demonftrabimus. In A<ftisagonis Fruduofi 6c
(ociorum legitur: ProduBifiant duodecimo Kalend. Februarii, feria
fix ta . Ergo litera Dominicalis erat B. Proinde hoc accidit anno
1 5 9 >triennio citius, quam notatum in Annalibus. In A<5Hs An-
dreae militis & (ociorum (criptum extat, cos necatos fuifle deci-
moquarto Kalendas Septembris» Dominico d ic , hora fecunda.
Igitur litera Dominicalis erat G.Hocnecc(fario contigit anno 305»
quierat primus pcrfecutionis a Pafcha illius anni antecedente,poft
euerfas Ecclefias:quod quidem Pafcha celebratum 2 5 Martij, ip(o
d ic termini* A t in Annalibus hoc refertur in annum 3 01, qua­
driennio ante rem gcftam. Rurfiis in Epiftola Vigilij Epifcopi Tri-
dentini de Paflione Saniorum Sifinnij, Martyrij, & Alexandri,
itaieg itu r: Diepafionis Sanftorum, quarto Kalendas Jm ias,feria
fex ta i nafiente luce. Padi ergo funt anno 40 3, cyclo Solis x x ,
quando x x i x Maij erat feria y i. A t in Annalibus dicitur (cri­
pta anno 460 Chrifti. Script^ergo fuiftet triennio ante caedem
ip(brumMartyrum.Cui ablurditati ip(e non adicribet,certo (cio.In
iifdemAnnalibus ex codice Antoni j Auguftini mentio fit Homilias
C yrilli Epifcopi dicftae in natiuitate Ioannis Baptiftae, Pharmuthi
vicefima o<ftaua, indi&ione prima, (iib Theodofib iuniore& Va-
\en tini ano.Ergo difta fuit Homilia annodhrifti^s^iApril.vicefi-
matertia. At in A n n a e u s refertmin annum 43 2,ApriL2 9.S.Bene-i
duftus Monachorum Occidentis Pater, obiit x i Kal. Aprilis »Sab~
bato(an<5to ,v t refert Aimoinus monachas ex A<ftis S. Mauri ipfius
Benedifri difcl puli. T oto illo fteculo hoc non potuit contingere, ni(i
anno 536 .Tame in AnnalibusEccleftafticis obitus Benedici cofer-
y 4 tur
x x pR OLE C O MENA.
xui in annum 542, fex annis ferius. Multa igitur peccarincceffecft
in Geftis Benedicti, quae in illis Annalibus referuntur. InEncyclica
<piftola Vigilij Papaeferiptum fuit; Ptipmus atque dementiamus
Imperator Dominico die, id efi, Kalendis Februanj,gloriofos ludicesjuos
ad nos defiinare dignatus efi. Anno 5 54 Kalendis Februarij fuit dies
.Dominica. A t in Annalibus hoc confertur in annum 55 2, duobus
annis citius. Anno 546 turbatio fadainPafcha,vt ex Cedreno do­
cuimus* capite de periodo Dionyfiana, libro m i. In Annalibus re­
fertur fub anno 545. Martinus Epifcopus Turonenfis obiit anno
3 9 5,vt accurate a nobis difputatum cft.Audror Annalium Sigebcr-
tumfequutus coniicit in annum 40 2.Ex eo errore multu peccatum
eft in temporibus Regum Francorum.de quibus confiilatur vltima
diatriba libri fexti huius operis noftri. N on fcmcl monuimus ma­
gnam. perturbationem effe in initiis Imperatorum, a Maximinis
ad Valentinianum. V t alios taceam i Conftantini initium ab aliis in
305 ,ab aliis in 3 odannum coniicitur. A t Conftantinus iniuit im­
perium poft obitum patris fui Chlori. Obiit autem Chlorus in Bri­
tannia anno primo Olympiadis 2 7 i,vtinquitSocratcs.Nosoftendi-
musapud Socratem, Hieronymi Supplcmcntu, Aufonium .& alios,
femper Olympiadem forni pro luftro Iuliano,non proluftroOlym -
pico Elidenfium,idqyluftrum lulianum biennio pofterius efle Eli­
denti,cum incipiat abannoIulianobifcxtili.Itaqs is fuif annus bifex-
tilis,quoobiitChIorus,&im pcrium iniuit Conftantinus. Sed duae
cautiones adhibendae. Prior eft,vt fcias annum Conftantinopolita-
num,fiue Nicenum hicintclligi, qui incipiebat a x x i 111 Septem­
bris. Altera, Yt prolepfis vforpata intclligatur in anno mortis C h lo ­
ri, N am obiit x x v Iulij, l x i diebus ante x x 1111 Septembris, Sc
tamen obitus eius ad eundem annum refertur quo iniuitimperium
eius filius, jrfoADTftotdf, vt dixi. Omnino igitur iniuit imperium anno
303, aut 39 7. N am primus annus Olympiadislulianae incipit fem ­
per diebus 15 3ante bifextum. Sed nemo Concedet Chiorum obiiflc
anno 3o 3. Obiit ergo 3o7.E t proinde anno 3 07 iniuitimperium
Conftantinus, ex ante diem vi 11 Kal. O & obr. ciufdemanni 3 0 7 .
In his prouocamur a d o d o Annalium feriptore, & rem ahfiir-
diffimamprodidiflenos dicit, Conftantini imperiuminiiile cxan ­
no 3.0 8, cum, vt inquit ipfe, iniuerit anno primo Olympiadis 2 7 1*
Ghrifti vero 396. N os vero negamus vllam culpam aut abfiirdi-
tatem in nobis admiftam. N am annus Chrifti 3o 8 Conftantinopo-
litaniis incipit a Septembri anni 307, vt iam didum cft. Et proin­
de ipfom, & alios errare, qui artnumChrifti 306 a Kalendis Ianua-
rij dicunt effe annum kberitem Conftantini. H oc enim volunt,
. cum
 ^ROLEOOMEKr A» xx i
cum putant primum 271 Olympiadis Elidenfis annum efle pri­
mum Conftantini.0 1 ympias enim illa Iphitea caepit ex diebus a#i-
uis anni 305, qui fu it annus primus perfecutionis. Quare in annis
Condamini, vt in aliis, infigniter peccatum eft a viro doCto. His
politis, quinquennalia Conllantini data funt anno 312: vicennalia
autem anno 3 2 7 . Interuallum inter illas duas celebritates interie-
Ctum haud dubie vocatur IndiCtio,iniens a datis quinquennalibus,
delinens in vicennalibus, quibus concilium Nicenum dimifliim.
Sed neqj hoc placet Domino Baronio: neque Cauflam appellatio*
nis IndiCtionum admittit. A t nos dicimus, non minUs iniufte nos
h ic , quam in initio imperij Condantiniani reprehendi. A n negat
Indictiones in quinquennia indici, & in quinquennalibus Frinci-
pum panegyribus remitti ?Si non credit, legat & quae priore,& quae
hac editione ad eam rem collegimus. Quinquennalia illa dicuntur
mKfxmis, hoc eft ad verbum, fparfiortes, largitiones, profufiones, in
quibus liberalitas Principis ad remiffionem y % tributorum,& in­
dictionum, editiones munerum & fpeCtacuIorum,congiaria,& do-
natiua extendebatur. Inde hmifinais non folum pro illa largitioni
fumitur, fed Sc proipfa indictionis temporalis nota. N am quod La­
tini dicunt, Indi&ione prima, fecunda, tertia hoc faCtum eft, Graeci
dicunt, h i rsTM/Mrs&xfwtf, fd ls& x , N on ergo nos, fed ipfc
fallitur.Quid? fi initium Conflamini anobis ignoraretur,tamCquiris
quennalia cius nos manu ad illud deducerent. Itaque ignorari non
poteft. Neq*, minus errat,cum cladem Maxcntij coniicit in annum
312. Quoc modis enim hoc refellipoteft? Sed de eofiio loco. N am
Maxentius anno 313 ,non 312 extinCtus cft,vt reCte Panuinius notat,
fed male inde Indictionum initia Sc cauflas repetit: quod a nobis
olim diligenterdifcuflumfuit.SextUs liber continet refiduumEpo-
charu, in quo nobiliores quaeftiones de Natali dic,&Pafl5oiie Chri-
fti, de Hebdomadibus Danielis, quae breuibus diatribis explicari
non poffiint,pcrfcquimur.Nc autem aut rudiores,aut refraCtarij au­
ctoritate veterum feriptorum nobis praeferibere poffentj pauca de
Eufebij erroribus in antcccfTum delibauimus,in quibus, praeter fre­
quentes aicL%pturiuk, puerile illud deliramentu de Effenis confuta-
uimus, quos Chriflianos fuifle hoc vnico argumento probat, quod
d(nt»la)edent,& folitarie viucrent,&monafteria haberent:quafi Bon-
zios lapanenfiu Chriflianosefle cenfeamus, quia&coenobitae funt>
& Pfalmos quofdam indar monachorum Europaeorum alternismo-
dulantur, Sc horas Canonicales eorum exemplo habent. Eorum E k
fenomm alij , alij povd£ovrtf fuerunt. Sed horum non vide­
tur fcCta diuturna fuifle. A ft xoivof&M, aut eorum non diffimi-
‘ liumj
 Xtlt pROLEGOMEKA.
lium fynagogae faerunt ad tempora Iuftiniani. Sunt enim ij,qui Cx-
•licolae vocantur. N am & nomen id indicat. Caelicolae enim funt
Angeli. Ita vocari volebant, propter fandum, & caelefte, vt ipfis vi­
debatur, vitae inftitutum. In perueteri Gloflario Latinoarabico C4 -
iicola q S X o‘id eft, Angelus. Praeterea quia erant
ui baptifmi audores Donatiftis fuerunt. Princeps eorum vocatur
Maior, v t & aliorum Iudaeorum. Hoc enim eft ai. Philo dubitans*
quare Efteni illi d id i fint StyMAjla), vtrum quia medicinam pro­
fiterentur, an quia Deum colerent, ex eoconiiciendum relinquit,
eos non didos efic quafi vt volebat quidam Lunaticus
literarum Hebraicarum profeflbr, fed quia « d evo cat, eo oftendit
*s*»on didos, hoc eft, i A c t f Q u o d Chriftiani non eftent, fed
mere Efteni,ftatiminitiolibrioftcnditPhilo.fed&Sabbati fummus
cultus, & reliqua, quae a Philone de ipfis narrantur, fatis leuitatis
damnant Eufebium, & reliquos veteres, qui Eufebium fequuti,
idem hariolati funt. Sed in Annalium tomo primo tacite perftringi-
tur lententia noftra ab audore, qui tamen fatetur veros Eflenos Iu-
daeos fuifle. Mirati fumus,quomodo ille putauit in vnum haec bene
conuenire pofte, Iudaifmum &Chriftianifmum. Vthocprobct, ait
veteres patres idem feribere, quod Eufebium. Atqui ex Eufebio
hoc defumpferunt, & eius audoritate contenti Philonem non con -
fulucrunt.quemli legiflent,nunquam tam ridiculae fententiae aften-
fiim accommodaftent .Haec vero puerilia funt. Venio nunc ad na­
talem Chrifti,quem vetuftasChriftianifini ad x x v iii annum A d i*
acum retulit, rede. N am Chriftus iniens annum vnum a tricefim o
aetatis fiiae acceftit ad baptifmum, vt omnes vetuftiftimi Patres ex
Luca retulerunt, & poft eos emditus Annalium feriptor. Baptiza-
tus eft anno x v Tiberij, duobus Geminis c o s s . anno Iuliano 7 4 «
Ergo x x v Decembris anni 7 3 illi inibat annus primus a tricefi­
mo. D edudis 3 o annis abfblutis de 7 3, remanet annus Iulianus
4 3 , in cuius x x v Decembris natus fuerit Dominus, cyclo Lunae
x v i i 1, anno A d iaco x x v 111, vt illi vetuftiftimi patres credide­
runt,duobus annis folidis ante epocham hodiernam Dionyfianam ,
anno folido cum diebus aliquot ante exceftiim Herodis. Hoc p r o -
culdubio verum eft. Sed in Annalibus peccatur ab audore in an­
no x v Tiberij.Quem enim putat x v, is eft x v 1, & magno errore il­
li attribuit Confides duos Geminos, quibusConfiilibus annus x v i
Tiberij iniit ex x ix Augufti, cyclo Lunae vndccimo, anno Iu lia n o
7 4 * Nifan igitur is, qui proxime fccutus eft baptifmum Chrifti»
Confiilibus duobus Gem inis, antecellit annum x v i Tiberij in ­
euntem, menfibus quinque. A t feriptor Annalium putat duos G e ­
m in o s
 ‘h o t E G O M E N A * x J n ij
minos C o n fu latu m geffifTe cyclo Lunae x v i : in qiio ne fic quidem
fibi conftat.N am is fuerit annus 7 5 Iulianus iniens* Hoc modo De­
cem bri anni 7 4 Chriftus iniuerit annum primum a tricefimo: 8c
deduCtis 3o abfblutis, remanebit annus 4 4 Iulianus, in quo natus
Ghriftus fuerit, tribus circiter menfibus ante excefTumHerodis,an­
n o folido ante epocham Dionyfianam, qua hodie Ecclefia vtitun
quae fanc multorum veterum , inque illis Eufebij fuit opinio. Sed
Cfiriftus baptizatus anno 74 Iuliano: pafTus 7 8. Differentia, anni
quatuor (olidi, pafchaca quinque. Quorum nullum vefligium in il­
lis Annalibus extat.Quinetiam au&or, quando numerus annorum
non (ucccditex voto, culpam in Iofephum reiicit,mendacem mul­
lis modis arguens: inter alia,quod fcripferit 'XsroyfoLtpW facftam poft
Archelai relegationem, cum, inquit, ea Chrifto nafcente
contigerit,& aperte Eufebius id indicauerit. Nos hallucinationem
Eufebij loco (uo confutauimus, in quo deferiptionem patrimonij
Archelai cum deferiptione totius orbis Romani confundit more
(uo, neqj meminit verbis illis, cwm 0 'XmyycLQsn , defignari non
vnicam fuifle illam deferiptionem, cum t* tu? mentio fiat Quare
idem Euangeliftes quemadmodum prioris meminit in Euangelio*
ita alterius mentione facit in Acftis. vt no fit audiendus dodus A n ­
nalium (criptor, qui non fblum hac in parte Eufebij auctoritatem
Iofephoopponit,fed etiam adiicit deferiptionem illam eandem effc,
de qua JEthicus ftatim initio libri fui loquitur: cum tamen neque
tem pus, neque res conueniat deferiptioni nafcente Chrifto factx-
N a m deferipeio, dc qua intclligit E th icu s, caepit ab anno caedis
C xfa iis, defiuit in anno x x x 111, qui erat tricefimus quartus a pri­
mis Kalendis Ianuariis Iulianis, decem annis abfolutis ante verum
natalem Chrifti, duodecim ante epocham Chrifti hodiernam Dio-
nyfianam. Res autem eadem non efl, imo longe diuerfar atq$ adeo
tantum differt deferiptio, de qua E thicus loquitur,a deferiptione*
quae fa<fta Chrifto nafcente, quantum decempeda, & tabulae cen-
fiiales. N am illa deferiptio ^Ethici mandata eft agrimenforibus, &
Geometris, haec Rationalibus. Illa orbis menfura;fa^acr//,oi,(£ finpct-
7jcrjuo),hac cenfus & facultates in Tabulas relatae.Sed neq, recfle con­
cludit, Iofephum hallucinatum, quod paulo ante initia belli Iudai-
ci auditam ex adytis templi vocem fcripferit, quae diceret h i n c
m i g r e m v s : cum, inquit, Eufebius id in paffionis Dominicae tem­
pus referat. Quom odo Eufebius melius fcire potuit ea, quae conti­
gerunt Chrifti & belli Iudaici tempore * quam Iofephus? aut vnde*
quam ex Iofepho? de illis dico/quae non pertinent ad hiftoriam euan­
gelicam, Sed tam friuolum argumentum eluditur iis,quae aduerfus
hanC
 X x I Vi P R O L. E O O M E N A«
hanc Eufebij hallucinationem libro fexto dicimus. Denique iniufte
vbiquelolephum reprehendit, omnium {criptommveraciffimum
& religiofiflimum, quod quidem ipfius fcripta loquuntur, quem
audorem (i non tam contempfiifet, nunqua to i akt^ovurfji^i com-
mififiet, quibus totus contextus temporum primi tomi perturbatus
eft. Sed antequam ex hac velitatione faceflimus, qua & nos & co­
gnominem noftrum fcriptorem ab animaduerfionc d o d i viri vin­
dicamus, nos homines Aquitani expoftulamus cum eo,quod a no­
bis tres lummos viros abdixit, Paulinum;, Phoebadium, & Sulpi-
tium Seuerum: qui cum fuerint natione, & domo Aquitani, tamen
Paulinum & Sulpitium Romae natos fcribit, Phoebadium in Hilpa-
hia. Quis ilium docuit Paulinum non ede natum Burdigalae, vbi
antiquitus Paulina gens, hodieque quaedam regio vrbis Burdiga-
lenfis Paulino cognominis eft? Phoebadium autem Aginni Nitio-
brigum Epifcopum quare in Hifpania natum dicit, aut quo aucto­
re ? Apud Hieronymum male excufum eft Soebadius, qui error ir-
replitex Sophronio, vbi legitur 'Zoi€d<h(&. Sed liber manu Icriptus
Sandae Mariae de Granateria liquido habet Fcbadium. Apud Sul­
pitium Seuerum deprauatum quoq* eft, vbi legitur Fegadius, pro
Febadius >vt quidem librarij fcribunt. nam orthographia eft
ficbh&y Phoebadius: latis hodie notus erudita fua in Arrianos Epifto-
la, quae ante x x v annos primum edita. Mei municipes Fiarium vo-
• eant, cuius memoriam bis quotannis inftaurant, ineunte iciunio
quadragefimae, & dic Marci Euangeliftae, menie A prili,fi bene
memini. Huicfucceftit Gauidius in epifeopatu.Sulpitium Seuerum
nemo hadenus Aquitanum fiiific dubitauit: led patria ignoratur,
cum tamen iple Nitiobrigem fele manifefto prodat, cum Seruatio-
nem Tungrorum, Phoebadium autem luum Epilcopum fuiflc Icri-
bit. Phoebadius autem erat Nitiobrigum Epilcopus. Iftc Sulpitius
Ecclefiafticorum puriflimus Icriptor, poft tranlitum Martini rece­
pit fele Elulbnem, quo tempore ad eum feri bebat Paulinus. Id o p ­
pidum eft cum arce veteri in finibus Nitiobrigum, qua amni D ra -
guto a Petrocoriis diuiduntur. V ulgo Laufitn. Sed de hoc latis. M e i
Nitiobrigcs pro Sulpitio Supplicium dicunt, quomodo & Bituri­
ges fuum illum vocant, quem eundem cum hoc faciunt perperam,
cum inter tranlitum Martini, cuius nofter Sulpitius difcipulus fu it,
& ordinationem Sulpitij Epilcopi Bituricenfis lub Guntchramno
Rege,, intercedant plus minus anni 190. N oniniuriam facim us
d o d o viro, fi cum bona eius venia dodiftimos viros Aquitanos,
& Chriftianilfimos originibus luis vindicamus. Sed quemacU
modum tribus viris Aquitaniam orbauerat, ita eandem duabus
alienis
 PROLEGOMENA. XXV
alienis duitatibus donauit, Reienfi, & Vafenfi. Profperum non vno
loco dicit Regienfium in Aquitania fuifTe Epifcopum, cum dicen­
dum fuerit, Profperum Aquitanum fuifTe Epifcopum Reienfium,
aut Regienfium in fecunda prouincia Narbonenfi. Hodie Hies vo­
catur. Nugantur qui eum Regij Lepidi Epifcopum &fcrip(erunti
& in fronte eius facrorum poematum apponi curarunt: quafi Re-
ien/es,in fecunda prouincia Narbonenfi, iidem fint cum Regio L e­
pidi in jEmilia. Vafenfe autem concilium idiotifmus illorum tem­
porum vocauit, quod potius Vafionenfe dicendum erat. Vafio V o­
contiorum hodie Vaifon dicitur. Eft Epifcopatus Auenioni metro­
poli attributus. Imperite quidam cum foro Vocontiorum confun­
dunt. Itaque Vafenfe, vel Vafionenfe, in Vafatenfe mutandum non
erat, quemadmodum in anno Chrifti 552 perperam Firminum
Vticenfem mutat in Vencienfem. Vticenfes, vulgo dicuntur Vfetz*
Eft Epifcopatus in prima Narbonenfi. Dicuntur etiam Vcetenfes>
& Vcetiae Epifoopus. Apud Gregorium Turonenfem libro v i ,
mentio eft Ferreoli Epifcopi Vcetenfis: vbi vulgo male Vcecenfis.
Sed tam imperite vulgus Vticenfes deprauauit in Vcetenfes, quam
Araufio in Aurafio: Vafenfis dixit, pro Vafionenfis. A t ciuitas fiue
Epifcopatus Vencienfis,eftin fecunda Narbonenfi. Vulgo S.Paulus
de Venciis. Scribendum vero per t. Ventienfis * ximov enim di­
citur Ptolemaeo. Fuitque Nerufiorum in Alpibus Graiis Metro- j
polis. Sequuntur in fexto libro illa quinque Pafchata a baptifmo
a d refurre&ionem, fuis temporibus, Confulibus, & cyclis nota­
ta . In tercio Pafchatc quid fit Qoififia&v , explica-*
m us , quae veriftima interpretatio adhuc aflenfiim vel mereri, vel
exprimere a dodfis hominibus non potuit : quod valde mirorj
cum abfurdiflima fit ea, quam fequuntur ipfi. Omnes igitur vno
ore putant fd k tfx fe fo ) pro fdTetfvxgiSfcv di<5him efle. Id ad ver­
bum Hebraice eflet czanpo "ihno! aliter vftpjv 7^or&(^v, Latine Prae-
pofterum. quo nihil praepofterius dici potuit. Nam quid eft prae-
pofterum Sabbatum? N on pudet iocularis interpretationis? Sed
ita eft. Alius fortafTe aftenfum extorfiffet. Sed quia a nobis, ideo
minus acceptum. Theophylacftus poft Epiphanium , & alios ve­
teres , interpretatur & ov, «Mti? eoglfc x, Qa&>
Gcltv. Itaque verum eft, quod dixim us, omnes tam veteres, quam
recentiores interpretari fdjregyv , id eft vftgjv
nSoregy , praepofterum. V t illud p robet, idem Theophyladfus
fubiicit : 7ToMd>us h so$h cv rw T r t y & n quod falfum eft,
propter tranflationes, quas imperiti negant faeculo Chrifti vfurpa-
ta s, cum tamen longe ante Chriftum in yfu fuifTe demonftraueri-
^ mus,
 \

XXVI pROLEGOMENA,
' m us, vt locus non fit pertinaciae. Sed valeant Sabbata praepoftc-
ra. Igitur (jiJfflloflsi , non quod , fcd
quod Xrn fi ddjlsgpe 7rgafls>v. N am fi ddjiigps & Ud^/et inibat
eomputus firiwmw&fc. Hebraei etiam hodie vocant nnnep|ltfNnmiu
Qdfiftctrv x$£rv Xya <MJ]s£$tf:ideft, Sabbatum, quod eft primum a
x v i Nifan , quae eft ddX&i S u d ^ et. Vera, & redta interpretatio
fine vlla praepofteritate. D e quintoPafchate verbum non addidifi
fem, nifi cum haec commentarer, incidifiem in Commentarios quo-
rundam, qui Chriftum paffum volunt ipfofolenni Pafchatis, x v
Nifan, feria (exta, nempeparafceue Sabbati. Quanuis au&oritas
Euangeliftarum, ratio ipfa, do&rina veteris anni Iudaici, omnia
denique contra illos faciant, tamen potius etiam Euangeliftas ip(os
valere iubebunt, quam vtfententiam mutent. Caufia pertinaciae
verba Euangeliftarum, w o v x$om fiftd^iifim, Contra obiicitur:
mi o afypnc&jb V nd%ct. Iohan.xix,i4.H ic miferam latebram quae­
runt, & ftrenuo mendacio icftum declinant. Aiunt ftfytwdjlw' tan­
tum dici de Sabbato. Acuti homines! Quare dicit a&gmdjn $ 11«'-
, nifi 7r$k JutfoXluu' , quafi & fit (zfytmtdjh alius rei,quam V Ila'-
%<t ? quod quidem verum eft. N am eft genus,cuius (pe-
cies TrZwrotfificLrv , 7r$oto$nov. Vtrumque vno verbo Hebraeis eft
any. Itaque naiti any (zfcpwdjn 5 QtfifidTx , fiue xfoiognev dicitur,
^ Trfk jutwhlw' , quod fint aliae «fyioxdjou, fiue ir$<&6%ncL>, quae a feftis
filis appellationem (brtiuntur. noe any (zfycmdtjb S f l a r e t , irgoeog-
tiov & T ld ^ ct. JiiyiaTt; any as^//m djn f i $ t ^ d o fid ^ m , nSoioejiw fi T lu m -

fcosfo. Itaque ei parafeeuae, in qua Chriftus paffus, accidit tu m

vt ex confiietudine eflet5r£o<rfl(j0f2cm, id eft, afytntdjb 'S Qol@@c£-
ra: tum, vt cafu x$Mo%7tov> icfeft, afymidjb ? Ilct^ot. Sabbatum e­
nim illud erat wsofn fiff h& fiw . quae propterea dicitur fuyciht} b-
ab Euangelifta. lud fjaydXn tifitye, 'S QtfifidTX c^em quod
& ip(um quoque 7ifk ha&\lwxdidtum,tanquam fit quaedam Qat£-
&Va y quae non fit fitydAn. N am quod Hebraice dicitur an»
ideft,Solenne, id sMkwvai Iudaei, & Apoftolus vocant fu y d xlw
ijuii^ai. Vnde Ketf Sfyxlu? fiue abr(mfjL(tnMte (blenne QdwoimyicLc
dicitur fuydM , vt (upra ck fidgiodx IJti&f citauimus, n i­
mirum exemplo Iudaeomm, & Samaritarum, qui rlw' QxIwo7nt-
yiw an vocant currwo(jLOLnx.(k. Tria autem proprie Hebraice v o can ­
tur t=3un, aliter t=j,4?ri, quas sMlewvaj quoque vocarunt fj&ydAas
^ V j X y Nifan, id eft, logrw 'V A{vfjLWy c u m x x i Nifan. v i S i-
v van, id eft, Ilgymosij. x v T ifii, id eft, QdufoTmyiet, cum x x ii T i f l
ri. Acron quidem in illud — hodie tricefimaJabbata fcholio ifto
quaJleomenias efedicunt: quoniam fer Sabbata Judainumeros L u ­
i +A
nares
 P rolhgomena. X XV 11
nares accipiunt. Et Sabbatum magnum in renouatione Luna a lu­
dus hodie celebratur : videtur omnes neomenias nomine Sabbati
m agni indigetare: fed, quid fit Sabbatum m agnum , ignorat. A t
Sabbatum ordinarium nunquam dicitur [uydto ri/uU&c, non ma­
gis , quam Jn. Sic Philo libro S-e^rmaS Earlwdv (2>ivdixit t!w'
TTfosoznov t*fx-zyiw togrfc, loquens de Pentecofte. A t ordinarium
Sabbatum nunquam dicitur (j&yiw aut zo$ri Temere igi­
tur dottor Theologus Commentario in Iohannem ait rtfytmt&lw'
tantum di&am de feria fexta, & omne Sabbatum dici pofTe fuyd-
Aluu fifjLsopv. Ecquae Grammatica haec eft , vt 7roupctc}u<ub & 7rd%&
non Et naQcLni&n $ 7rd%cL,> Quidpoteftdiciabfurdius? A c pro-
pterea longe iocularius dicit eodem modo didrum [uydxlw y>[jlL
e?v ? QaSd-te ckUvx , Vt Ioh. VII. jy . v» 0 rw r« ^g-
ydAn £ iogiUc cneim. N am verum eft eodem modo di&urn, fed
contra animi eius fententiam : quod nimirum di<fta fit fizydh»,
quia odraua Tabernaculorum , non quia Sabbatum, quae quidem
oftaua fuit eo anno feria quinta, non Sabbatum, 16 9 diebus ante
paftionem. Itaque dum hoc effugium parat, fuo fe gladio iugulat.
Q u is vnquam tam obftinatos aduerfus veritatem animos credidif
fet? Illam autem obiedtionem quam argute eludunt 1 m /ah /mcoii-
3 -dcnv, a7A’ m epdyuoi r ' Ttd%cL. Aiunt (pocyfiv I9 nd^ct, hic non e£
fe agnum Pafchalem comedere, fed alia facrificia Pafchalia. Ar­
gute , d o fte , eleganter, vt nihil fupra : quafi in parafeeue com e-
derePafcha aliud fit, quam agnum Pafchalem comedere. Imo nos
negam us, Suiv x) (petyeiv %>nd^a. , aliud efte, quam agnum Pafcha­
lem immolare, aut manducare. Exodi x ii , 21. Neque vllus paulo
do<5tior illud fine rifii audire poteft. Sed quid ex tot mendaciis con-
fequuntur ? Q u id , quam vt fe deridendos propinent ? Si quintade-
cima Nifan, quando Chriftus paftiis, fuit feria fexta: ergo Penteco­
fte illius anni fuit Sabbatum. N am Pentecofte eft feria fecunda
quintaedecimae Nifan, vt diximus ad Computum Iudaeorum. Fal­
litur ergo Ecclefia, & omnis Chriftianitas, quae ab vltima yfq$ an­
tiquitate credidit illam Pentecoften fuifle diem Dominicam , non
Sabbatum. Q uid igitur ?Quid ? -D icaliquem ,dic, Quintiliane, co­
lorem. Itaque D o&ori Theologo non bene procedit commentum,
Rurfiisvrgeturabfurditate. Deus die magno Azym orum diftridfe
vetat opus facere. Exodi x ii , 16. Leuitici x x 111,7. Hinc quoque
aliquo infigni facinore; elabendum erit. Adducit locum ex libro Iu-
daico, cu i tituluspme m;py id eft, ligatioIfaaci, vt probetur etiam
Sabbato licuiffe opus facere: in quo is, qui loeu vertit, impofuit ho­
mini quaeftionum, quamHebraifmi peritiori. Nam qui interrogat,
£ js an
- XXV II l P r o L E G O ME NA .
sinSol occafus fit, item, ari fit Sabbatum, eandem rem duabus in­
terrogationibus fignificat. Si enim Sol nondum occidit, eft Sabba­
tum, in quo non auderet mittere falcem in meflem. Oportet igitur,
yt Sol occiderit prius, & confequenter non erit amplius Sabbatum,
id eft, iam praeterierit quintadecima Nifan, quae quacunque feria
inciderit, dicitur Sabbatum, Leuitici x x iii , i y. Igitur interroganti,
an Sol occidit, refpondetur, occidifte. Rurfiis, an fit Sabbatum, id
eft, an dQfJLtov nondum praeterierit, fi refpondetur adhuc
efte, nihil agitur: fi refpondetur nonefte Sabbatum, tunc confiden­
ter immittit falcem in melfem. Haec profe&o eft mens illius loci,
quanquam libri copia non eft. Sed qui vertit illi haec verba, dicit rc-
fponderieffe Sabbatum. Ergo hoc modo oportebat omnem x v i
N lfan efTe Sabbatum, omni anno. Q uod quis non miretur a D o ­
l o r e Theologo non animaduerfum? Atque adeo illi commentum
placet. Deniq; tot lapides mouit, vt tandem concluderetur, E cclc-
fiam falfb putare diem Pentccoftes, quando Spiritus fan<5tus fiipcr
Apoftolos defeendit, fuiffe Dominicam, cum fuerit (abbatum, ex
hypothefibusDo&oris. Concludimus igitur, quodncmofani capi­
tis negauerit, Chriftum Pafcha comedifle tertia decima Nifan c i-
uilis, quartadccima Luna. Vnde re&e Euangcliftae: lu? o nfavi ^
dfyfiw, nempe k? QtAmlw. N am fane quoties fit tranflatio feriae,
tunc duplex eft neomenia, prior quidem csAvvlw, pofterior ve­
ro aroAmx». Sed, inquiet, alius Euangeliftes dicit, c* « *5 vov 7rd%cL*
Ergo omnes Z%ov. N on fequitur: quare alius interpretatur, ctt)Z/ 4
•9$*. Chriftus £9wra/c* n Chriftus immolauit Pafcha in qua dic
oportebat, nempe quartadecimaLuna. Iudaei poftridic » wcfa «cAf,
in qua non oportebat, nempe quintadecima Luna. Et ita quoque
hunc nodum (oluerunt Monachus Veroncnfis Hilario, & Paulus
Epifcopus Burgenfis ex Iudaeo Chriftianus. N eque melior folu*
tio dari poteft. Neque vero illi duo viri do<5ti tam vacui capitis fue­
rant, vt crederent eo anno U cL%gl fuiffe feriam fextam.
SedD oftor melius Latine intelligcns, quam Graece, vulgatam tra-
lationcm fequitur: In quanecefarium erat immolare. N os negamus
bene tradu&um, necefartum erat. Atq* adeo intererat L o g i-
<fi (cire, quatenus Oportere, & Hecefartum efe differunt. Abfurdc
igitur, imperite, & aduerfiis Euangeliftarum m entem , dicitur
'Chriftum crucifixum ipfa die fblennis Pafchatis. Nos vero &
hic mutauimus fententiam,cum huic ftultae interpretationi haerere-
fnus priore editione:quemadmodu cum Chriftum cyclo x v i cru ­
cifixum afferebamus, fcquuti Dionyfium Exiguum, & alios vete­
res. N a m Chriftus paffus cyclo x v Luna?, x m i Solis, tertia Aprilis,
anno
 1} R O L E G O MEKA, 3CXIX,

annoquatto abfoluto a baptifmo, quando Sol extra ofdinem ca-

ligau it, cuius cafus etiam meminit Phlegon, feria (exta, quando
poft verum agnum immolatum, immolatus eft & typicus, qui tum
primum perperam immolari ceptus, v(que ad 70 annum Chrifti
Dionvfianum, quando inclufis in vrbem die primo Azym orum
contigit Pafcha vltimum immolare. Atque hactenus quidem de
prioreparte fexti libri. Venio ad alteram, cuius fiibiedum quono-T
bilius,eo plures tradatores habuit: vt nullus non ex plebe feripto-
rum ex hoc muftaceo lauream libi quaefiuerit. A c quanquam fine
fumma dodrina externae hiftoriae, & peritia bonarum literarum
ad ifta arcana penetrari non poteft, tamen quo quifque imparatior
ab omni copia humaniorum dodrinarum, eo audacius ad hanc
traCtadonem fe contulit. Q uin etiam tantum abeft, vt praefidiai'
fine quibus hic labor irritus eft, ifti adhibuerint, vt eos infanire
putent, qui per illa viam fibi ad haec indaganda muniuerunt. M i­
nima quaeque perfequi efiet horas perdere. Tria praecipua attinge­
re fatis pro tempore erit, nempe de feptuaginta annis captiuitatis^
de Regibus Perfidis & Babyloniae, de epilogifmo Hebdomadum
Danielis. Septuaginta annorum caput a capto Iechonia fiimen-
dum efTe, auCtor Ieremiasfcribens ad eos, quos cum Iechonia Ba­
bylonem Rex Nabuchodonofbr deportauerat, cap. x x i x , poft
alia: Quia Dominus ita dictt: Quando feptuaginta anni ‘Babyloni com­
pleti fu erin t, ego vifitabo *vos, verbum meum bonumJupervos
Jufcttaboy v t vos huc reducam. Quid clarius hoc commate? Vos,
quos cum Iechonia captiuos Babylonem traduxit Rex > ego hud
reducam , poftquam feptuaginta anni completi fuerint Babyloni,
quae vos captiuos detinet. A t contra hos 7 o annos acuti homi­
nes ineunt a capto Sedekia. Ergo feptuaginta anni funt odaginta,
Mirum verolcremiam nefeifle feptuaginta effe feptuaginta.Quem-
admodum igitur negando parafeeuen Pafcha effe parafeeuen
Pafcha, res noua & inaudita concluditur, Spiritum fandum in
Apoftolos defcendifTe Sabbato, non die D om in ico: ita etiam
negando feptuaginta annos efTe feptuaginta annos, haud dubie
aliquid <sfyc<Po%ov , (£ a^ocmv^twdij^iov parturitur. Audiamus
cauflam tam inopinatae interpretationis. Scriptum eft,inquiunt, vr­
bem Hierofolyma per feptuaginta annos fua fabbata requietu­
ram. Locus, quem defignant, eft in fine pofterioris Chronicorum:
iAd complendum verbum D ei in ore leremia, donec terra acquiefcatfab*
batisjuis.omnesdies defolationisfabbatiz^mit, vjque ad complendum
feptuaginta annos. Clare loquitur, omni ambage remota, terram,
quamdiu defolatafuit, fabbatizaffe, id eft,incultam cefTafTe, donec
d' 3 comple-*
 xxx , , Trolecomena.
complerentur anni feptyaginra ab Ieremia determinati. Quod
proculdubio verum eft. N am finis defblationis eft fcptuagcfitnus
annus: initium vero intra illos, non ab illis. N am tametfi terra fc-
ptem tantum annos, aut vnum annum ceflaflet, tamen fequerctur,
quod hic dicitur,quandiu defolata fuerit, ceflafle: & quidem ceflafl
fe, vfque ad feptuagefimum annum ab Ieremia determinatum.
Q uid verius, quid fimplicius,quid clarius hac interpretatione ?Sa­
ne ex his non colligitdr, cefTafle feptuaginta annos, fed ceflafle,
quandiu defolatiodurauit: durauit autem vfq* ad tepusab Ieremia
definitum, cuius temporis initium aliud eft ab initio defblationis.
Huic fimile, imo prorfiis idem genus loquendi extat eodem capite,
comate io. Ioiachin cognomento Iechonias regnauit menfes tres,
dies decem. Tamen ibi dicitur: Anno ‘vertente, %ex Jfabuchodono-
Jor mifity deportatusfuit 'Babylonem. Decimum diem menfis quar­
ti vocat annum vertentem.Nimirum ille annus aliud habet initium
ab initio regni Iechoniae, cum tamen & anni & Regis Iechoniae
idem finis fit. Sic initium feptuaginta annorum aliud ab initio de­
fblationis, cum finis feptuagefimi anni, & defblationis idem fit.
Neque fane vllus alius fenfus hinc elici poteft. Et ita in eodem ca-
. pite duo loci fimiles alter alteri praelucet: quae locorum duorum
collatio mirifice fbphifticam obiedtionem retundit. Sed ifti b o ­
ni interpretes verbum diuinum pro pila habent. & prdfefto ali­
quid noui,vt dixi, pariet tam portentofiim commentum. A ud ite
ergo >9< ^ 4 Annus capti Iechoniae eft x x v i Nabopollaflari,
vtfupra demonftratum eft. Annus igitur excidij Hierofblymo-
rum & euerfionis templi, eft 3 6 N abopollaflari, qui erat 15 8 a
Thoth Nabonaflari. Ergo feptuagefimus annus ab excidio tem pli
erit 227 ab eodem Thoth Nabonaflari: qui eft fecundus Darij filij
H yftafpis, teftibus obferuationibus Babyloniorum eclipticis a­
pud Ptolemaeum, nonus autem a deceflii Cyri. Quare hoc m o ­
do Cyri annus primus, quo fbluta captiuitas, conuenit in annum
nonum poft eius obitum , vt volunt acuti hom ines, praeftantiffi-
mi interpretum, & facrorum Bibliorum hierophantae, qui feptua­
ginta dicunt efle oftaginta. Tantae molis erat oftenderc feptua­
ginta annos efle o<ftaginta, vt aliquis Rex nono anno poft o b i­
tum fiium edifta faceret. N on igitur feptuaginta anni a d efb la -
tione ineundi, fed a feruitute, & e x quo tempore Iudaei trib u ta -
rij Chaldaeis fafti. Itaque refte atque his conuenientcr apud Ie-
remiam x x v, 11.Omnis terra erit defolata, ‘vajla: atque omnes
illagentes feruient regi Babylonisfeptuaginta annos. In his non I u -
dapos tantum comprehendit, fed etiam omnem Syriam. N am I u —
daei
 P r o LECOMEKA* . Xxxi
daei non vocan tu r ona, fed omnes alij extraIudaeos. Itaq; non fblum
habitantes H ierofolym a, fed etiam omnes finitimas nationes de-
folatum iri dicit; com m ate antecedente, vfque ad feptuaginta an­
nos: quorum initium a tempore fiibiugatae Palaeftinx, & capti Ic-
choniae, vt etiam clare extat apud Berofum: a cuius fragmento hihc
magna lux affulget. Sequuntur Reges Babylonia^ & Perfidis. Quis
narraucrit fomnia, hallucinationes, mendacia hominum in horum
r Regum Chronologia ? quid dicam odium, fytgwmdv & xfluufafos
eorum in nos , quod praeter eorum expedtationem eos Reges non
in Ariftophanis, fed apud cuftodes prifearum Ori­
ginum Berofiim Chaldaeum, Megafthencm, Herodotum inuene-
rimus? quod eos ipfbs in Daniele, Zacharia, Efdra, & Nehcmia fi­
ne vlla mutatione extare indicaucrimus? quod ex duobus Regibus
Affuero, & Artaxerxe vnum Regem bicorporem non fecerimus?
Berofi igitur & Megafthenis eximiae illae reliquiae apud Iofephum
nobis veritatis fontes rccluferunt. Earum beneficio habemus Re­
ges Chaldaeorum a Nabuchodonoforo, ad captam a Cyro Babylo*
nem. Ex quo captae Babylonis tempus iniri poteft, cum is fuerit an­
nus l x x x v a Nabopollaflaro patreNabuchodonofori, ducente-
fimus tricefimus fextus Iphiti, x x i imperij Cyri.Lib.vi,cap.dc dua­
bus quaeft. Daniclis v 11 annis minus diximus. Quare corrigatur:
numerus. Sed prius qua ad reges Nabuchodonofori fucceffores ag­
grediamur, difeutiamus opiniones interpretum Danielis,&Chro-
nologorum . Maxima pars horum hominum feptuaginta annos a
I cremia determinatos, a capto Sedekia deducunt, in primo anno
Darij M edi terminant, hoc vno argumento moti, quod DanielpriJ
m oanno huius Darij mentionem facit vaticinij Ieremiae de feptua­
ginta annis, idcoque finem eorum annorum tunc accidifle dicunt.
Sed haec tam acutafententia facile retunditur. N am eodem m odq
a primo anno huius Darij ineund^ edent Hebdomades,quia eodem
capite carum praecipua mentio fit, imo cft vnicum fubie&um il­
lius capitis. Ita fane pueri folent argumentari. Verba Dartielis:
Danicl intellexi in literis numerum annorum, & c. Ego, inquit, inter
legendum , animaduerti feptuaginta annos definitos captiuitatis.
N o n fcquitur, illum fiiifle feptuagefimum captiuitatis. Rurfushunc
. D arium volunt effe Aftyagem Regem Mediae, filium Cyaxaris;
quem Daniel vocaverit Afliierum. A t quis vnquam veterum claf-
ficorum au&orumfcripfit Medos Babylone imperafie? Quis non.
illorum d ixit Aftyagem a C yro vi<ftu,&imperio exutum?Nam Xe­
nophontem tam conftat hiftoriam noluiffefcribere,fed exemplum
bene educti principis proponere,quam Certum eft,nihil in tota C y ri
. $ pxdia
xxxi i P r ole c o me n a .
p#dia verum efle, praeter fola nomina, & nudam mentionem d u o
rufii, aut trium ca(uum,vt Babylonis captae, Crcefi vid i, fed tem­
pora, feries geftarum rerum , anni imperij Cyri leptem, vt ab illo
feriptore ponuntur, omnia, inquam,illa vera funt, fi vera funt ^Ethi-
©pica Heliodori. Ncq* tamftultus fiiit Xenophon, vt crederet fc
Grcbcis haec perfiiadere pofie. Praefto enim illi (criptis fuis pudorem
impofu iffentCaftor Rheginus,qui fiib Cambyfe fcripfit:Herodotus,
qui tempore Xerxis, & Artaxerxis Longimani floruit:Ctefias,qui in
aula Artaxerxis Memoris conlenuit. Sed fecit, quod GtyZou aequales
fuorfim temporum faciebant. Deligebant perfonas ex medio prifi
cae hifloriae, quas his coloribus pingebant; quibus putabant (e ani­
mOS ledorum ad virtutem excitare. Quare fhilte faciunt,ne dicam
im perite, qui ex Xenophonte hiftoria: Perficae veritatem petunt.
Q u i ita faciunt, eo nomine folum indigni funt,qui audiantur. A t­
quin ifti Regem Mediae hunc Darium faciunt, quem Graeci Aftysu
gem vocarent, proprio autem nomine Darius diceretur. O bfecro
vos, d o d i interpretes, vnde didiciftis, Darium hunc regem fuifle?
Q u is illius meminit praeter Danidem ? Confulendus igitur Daniel.
Initio v i capitis it i legimus: Tmarius Medus accepit regnum, & initio
X i; Primo autem anno Dari) Medi. Dicite nobis, viri dodifiim i, ita-
ne Medus eft Rex Mediae? Quod h ocn ouu m & infolens genus lo­
quendi,vt Medusfit Rex Mediae ? Si Medus omnis eft Rex Mediae,
igiturquot Medii tot erunt Reges Mediae. Quare non dicitur Iofias
ludxus, pro rege Iuda?Ioiakim Iudaeus? Redite ad vos. Videte, quid
defignatis. Non pudet argumenti? Oftendite locum in toto D an ic-
le,in quo aut Nabuchodonofor ScBalfidar Babylonius, aut C yru s
Perfa, pro Rege Babylonis, & Rege Perfarum d id i fint fine m entio­
ne regni: vt vi, 28. Ibi enim dicitur regnum C yri Perfie. Quare eu m
piguit dicere, Darius Rex Media accepit "Regnum ? A tqui maxime in ­
tererat tantam rem non taceri.Iudads fiquidem feribit, quorum n c -
nio ignorabafIoiakim Regem fuiffe Iuda. Quare igitur initio prim i
capitis rem nocifiimamludans proponit, Ioiakim Regem Iuda, ex­
ternum autem xegem regis nomine appellare non dignatur? Q u id f
Dicite aliquid. Si aliud argumentum non habetis,quo nobis perfiia-
deatis* iafmtempus eft aut mutare (ententiam, aut tacere. Nam p ro -
fedoifte Darius homo priuatus ad regnum Babylonis accedit. Scri­
ptum enim initio Capitis ix . Primo anno Darij jilij ss4j 3neritdejemi~
ne Media. Latine ita concipiendum erat: Primo anno Danjflij Oxya~
m/mnndi ex Media. N o n dicetis vnde oriundi fumus, ibi nos n atos
dfe',!fed ibi pdtius, vnde genus deducimus. Exemplum dandum
tiornm r refide qua non dubitatur. Sed dabimus tamen, Stilich o
erae
 PROLEG o MHNA. 3cx xi.lt
c ia t¥ a n d a lu s , natus in media Vandalia: filius eius Eucheriusna-
tus Romae erat exfemine Vandaliae,vt verbis Danielisvtar,non au­
tem Wandalus natione, quanquam ita vocari potuit, fi J\as&.
a V ita didtus fuiffet eius pater: quemadmodum accidit huic no-
ftro Dario,qui M edus vocabatur, non quia in Media natus, fed
quiapater eiu s& Medus erat, & ita vocabatur, vtab aliis ciuibus
Babyloniis hom o inquilinus diftingueretur. N a m & ipfe Alfuerus,
fiue Oxvares, quifquis is fuit, pater huius Darij, vnus, vt apparet,
ex Megiftanibus & proceribus Mediae, Babylonem immigrauit,
fiue id eft, feditione aliorum procerum agitatus,
fiue proditionis fufpedtus apud Regem Mediae, quaecunque fue­
rit illa cauffa patriam deferendi, certe homo priuatus, non rex
(quod non tacuiffet Daniel J Babylone habitauit. Huius filius Da~
rius,cognomento Medes,aut Medus,cum aliis proceribus Babylo­
nis coniuratione in Balfafarem nepotem Nabuchodonofori Re­
gem Babylonis inita, fignifer coniuratorum, Rege interfedfo, ipfe
in eius locum populi fuftragiis vocatus efl Ita enim Daniel: Prima
anno T>ari) fili) Oxyaris ex Media oriundi, qui rex fupra chaldaoS
conflitutus efl. At volunt hunc Darium effe Aftyagcm, qui cum
Cyroobfederit Babylonem,& regem Balfafarem interfecerit: cu­
ius rei ne minima quidem fufpicio extat in Daniele, fed manifefto
ib i dicitur noctu in conuiuio Balfafarem oppreffum fuiffe. Q u i
c u m mille proceribus tam otiofe epularetur, proculdubio necelle
e ft eum in fecura vrbe, non autem obfeffa fuiffe: quanquam fimile
n cfcio quid narrat Herodotus. Q uid certius colligitur ex verbis
Danielis, quam ex condi<5to, infiimma fecuritate, procul ab omni
metu hoftium , interfettum fuifTe ? Rex igitur ifte Medes crea­
tus eft, vt aperte declarat Daniel verbo quo fignificatur re­
gem creatum efTe. Itaque initio capitis vi, ftatim poft cxdcm Bal-
fafari, adiicitur : 'Darius autem Medes 'accepit %egnum. Verbum*
quo hic vtitur Daniel fignificat non fimpliciter fiimere, fed
alio tradente accipere. Neque vnquam aliter vfurpatun Vnde do*
<5trina, quam non ex fcripto, fed fola traditione percipimus,dici­
tur r-nSsp. si hoc confiderafTent, qui Darium, & eius patrem Re-<
ges Mediae faciunt, & verba Hebraica Danielis perpcndiflerit,
nunquam quae a nobis libro vi huius operis tam accurate de hac
redcmonftratafimt, reprehendendo, imperitiam fiiam & xctJtonQwhj
aperuiflent. Vides igitur Daritim origine Medum*, domo Babylo-*
ne, filium Oxyaris Medi, hominis priuati, fiiBragiis populi regem
creatum, tefte ipfo Daniele. Apud Berofiim igitur, Nabuchodo-
no/oro poft annum regni fui quadragefimum tertium mortuo , fi-
 xxxi v Pr o l e c o m e n a .
lius eius Hevvilmerodach,anno tertio regni, a Nerigliflbroro,foro-
ris fiiae v iro, interficitur. N erigliflororus cum quatuor annos regnaf-
fet, filiofiioLaborofoarchodo, Nabuchodonofori ex filia nepoti
regnum reliquit: quointcrfe<5topoft menfesnouem, regnum Na-
bonido cuidam, vni ex interfectoribus ipfius, communi confonfu.
populi traditumeft.Haec Berofiis. Quae omnia facraeforipturae con-
ueniunt, fi modo adiuuentur interpretatione. N am profedo nihil
diforepant. InterfcCto enim Hevvilmerodacho, non eft dubium
Nerigliflororum populo perfiiafifle, fo filio (uo Nabuchodonofori
ex filia nepoti regnum conforuare, donec adolefceret: vt fi quod
defiderium populo eflet Hevvilmerodachi propter Nabuchodo­
nofori memoriam, id omne leniretur, cum viderent ex ftirpe N a­
buchodonofori adhuc fuperefle, qui in eius folio federent. Neque
dubium eft, quanuis re ipla rex eflet, nomine tamen filij regnum
adminiftrafle. Sane leremias cap.x x v 11,7, dixit omnes gentes fiib-
ieCtas fore imperio Nabuchodonofori, filio eius, & filio filij. Q uan­
uis ex filia eflet nepos, tamen filiorum nomine etiam filiae compre­
henduntur. N am vt Latini liberorum nomine, fic Hebraei nom i­
ne J3 vtrumque foxum comprehendunt. Laborofoarchodus igitur
eft Balfiflar. cui fiiccedit Nabonidus, qui cum annos x v 11 regnafi
iet, deditione faCta exutus regno, Carmaniam relegatus eft a C y ro ,
v t ait Berofiis. Megafthenes autem eximius foriptor ita foribit d c
Nabuchodonoforo: 6 <H ® •*<£&EvtXjuLaJ'^^^ fQx.<riA&jar£.Tov q 0,
xjkM js isawtleiMWNnyLyhiofderis X&mv 7rou<^cLAcL&t&roctggtoKov. ra r* 3,
yrr&fyjoffa fitctiv fto%oy y&nfixvJm $ ol<
aM cl 7r$o<ntxo)f&
(§) acTk ‘ 7zf 0 Kelf©-' iAfiiv Ba&Aawt KctQfjuuittf rrytfJLovtlw ftopsraj. in
quo vtrique foriptori conuenit. Sed paulo antea idem M egafthenes
quendam Medem nomine ciues C yro dedidifle dicit, id eft, B ab y­
lonem diripiendam Cyro propinafle, fibi autem fuga fidutem p c-
pcrifle, cum in munitiflimam Borfippenorum arcem fc reccpiflet.
Berofiis hoc attribuit Nabonnido. Nabonnidus igitur vocatus erat
Medes, vltimus Rex Babylonis, fuffragiis populi rex creatus. A p u d
Danielem vltimus rex vocatur M edes, & creatus eft fiiftragiis p o ­
puli Darius igitur Medes eft Nabonnidus. Hunc Cym s anno x v i i
ipfiusDarij, praejio viChim ,in arcem Borfippenam compulit. In ­
terea ipfe Cyrus Babylone potitus anno imperij fui x i x , a liq u o d
tempus rebus cortiponendis dedit, & omnia vrbis munimenta»
quae longa obfidione, dc fiimmo labore ceperat, difturbauit, v t
foribit Berofiis. His ita geftis, ad Borfippum expugnandam a n i­
mum conuertit. Sed Nabonnidus, arcis deditione fa<5ta , dc v i t a
St prouincia Carmania donatus eft. Interca reliquias belli p e r fe -
quens
 Prolegomena. XXXV
quens Gyrus ad fincs vfque Indiae profeCtus cft, vbi Capiflam vr-
b cm a d In d u m fluuium jitam diruit, vt fcribit Solinus. Itaque pa­
catis O rien tis partibus Babylonem rediens, Sullanam omnem iu-
gwm detre&antem, imperio iam olim Babyloniae attributam, non
fine magno m olim ine debellauit, vt ex Strabone patet: quanquam
errat Strabo, dum ait Sullanam a Cyro Medis ademptam. N am
potius Medis adempta, Chaldaeis adiundta e ft: Danielis v m , 2.
JEfchylus enim in Perfis arcem Sufa a Cyaxare vaftatam,ab Aftya-
ge inftauratam fcribit. Aftyages autem a Cyro debellatus fuit
Quare fub Aftyage Sufiana imperio Chaldaeorum adieCta, vtique
poft Nabonaffarum, vt puto, & , fi locus conie&urae eft, ab illo
Affuero Medo prodita, cum eius fortafle Satrapes effet. Reliqua,
quae retulimus, non a nobis, vt fblent facere interpretes Danielis*
& C hronologi, fed a Daniele, Berofb, Megafthenc accepimus,
Reuerfus igitur Babylonem viator Cym s >omnibus imperio fiio
fubadtis, tunc iure potuit dicere: Dominus DeuseA i dedit mihi om*
nia regna terra: quod quidem accidit annoimperij eius vndetri-
cefimo,a Babylone capta nono, a capto Iechonia feptuagefimo: vt
o lim praedi&um erat ableremia 5 quifcripfit feptuagefimum an­
num captiuitatis Iudaicae finem imperio Chaldaeorum impofitu-
r u m .c a p .x x v , 12. x x v i 1,^7. X x i x , i o . Hoc non potuit con­
tingere , nifiomni Aflyria, & Babylonia fubadta : quod tempus*
v t diximus , confingit ex anno vndetricefimo G y ri, qui eft pri­
m u s annus imperij Babylonici, 7 7 Paralip. x x v i, 2 2. Efdrae 1, i<
v i , }. & tertij anni mentio eft Danielis x , 1: qui ei fuit vltimus Sc
v itae & imperij. Obiit enim anno vno & tricefimo imperij fili. A n­
nus primus Cyricaepit Olympiadis 55 primo, quae concurrit cum
anno Nabonaflari 188. Annus primus Cambyfis, 219 N abon af
fari. Differentia initij C y r i, & Cambyfis, anni folidi 5 o.a Thoth
189 Nabonaflari. Obiit igitur anno x x x i labente imperij fili Per­
fici, tertio autem imperij Babylonici, fecundo & feptuagefimo at
Iechoniae tranfportatione. A t ifti fomiiiant neccffario Darium M e­
dum fuiffe regem Perfarum & M edorum , propterea quod cap. v ,
28 d icitu r: Regnum tuum diuijumefi, datum Medis Perfis*
Itaque ex illadiuifione coniiciunt, duos Regcsdefignari, alterum
Mediae, alterum Perfarum, & proinde neceffario Aftyagcm , &:
G yru m fuiffe. Sed Aftyages, vltimus Medorum Rex, ante multos
annos interfectus fuerat anno quarto Cyri. Solus Cyrus Media &
Perfide tunc potiebatur. Praeterea diucrfis temporibus regnarunt*
non coniunCtim, Darius M edus, & Cyrus, v 1,2 8. Itaque neque
duo tunc Reges erant, neque ex verbis Danielis colligitur vlla di­
, liifiOr
xxxvi Pr o l e c o m e n a .
uifio. ona enim verb u m , quo vtitur Daniel, nihil aliud eft, quam
xAa<rcu, vt refre Iofephus interpretatur * ideft, frangere: quo tan­
tum fignificatur mutatio regni. Quandiuenim regnum a patribus
ad liberos iure fuccefforio transfertur , tunc integrum vocari po-
te ft: cum ad exteros transfertur, tunc frangitur. Sic accipiendum i.
Reg. x i , 31. Ecce, egofeindo regium de manu Solomonis. Nos ne­
gamus vllam JmtfJLWv eo fignificari. Tranflatum igitur imperium
a Balfafaro,ad hominem Medi fanguinis, N abonidum : a Nabo-
nido M edo, ad Cy rum Perfam. Itaque re<fte dicitur: Fradum eft
imperium tuum, & datum Mediae, & Perfidi. cxActabni /SaoiAda
6cf, (E n kJ rw TIe%<ri<h. Hebraifmus, vel Chaldaifmus
diu n o , Mediae, & Perfidi, id eft, hominibus Mediae & Perfidis,
Satis enim eft fignificari, imperiu ad exteros transferri Jtaqj his con-
uenienter dixit Megafthenes, N a £ W o ; ^ o r (Zam^a. 77fo(rri-
Hovld @ Nabonnidum,autNabonnidochum creant regem,qui
nullo iure originis aut fanguinis attingebat Balfafarum, vt pote qui
oriundus efletex M edis.& quo verbo v-
titur Daniel i^on ^x<nAdC?,creatus eft Rex.Non dixit f?»!
f&toiA&m Huic obie&ioni non poftunt obludari. Sed nondum
finis velitationum. Q u i fiiffragiis populi ad regnum adfeitus eft,
populum fiiis legibus viuere finit, neque nouumius fancire poteft.
Ecce vero Darius legibus Perfarum & Medorum edi&um facit,
cap. v 1, 8. Ergo Darius erat Rex Perfarum, & Medorum. Per­
pendamus mentem Danielis. Omnes proceres imperij Darij con-
uenerunt in vn u m , vt legem fancircnt, nc intra triginta dies vili
D e o , aut hom ini, praeterquam Regi Dario, fiipplicarctur. Eft pla­
ne Senatufconlultum, cui nifi audor fiat R ex, eft, tantum aud ori-
tas perferipta. Aditur igitur R ex, vt id confirmet lege Perfica 6c
Medica. Commate 8. Nos negamus hinc colligi Darium regem
Perfarum Medorum fuifle. Hoc enim ibi achim eft, vbi D a ­
niel erat,nempe in praefedura ipfius Sufiana, cuius erat Satrapes.ca.
|Vi 11,2. Q ui enim vnus ex tribus Megiftanibus regni effet, vt eft
tv 1,2, non habitafTet Sufisfine imperio. In Sufiana igitur hoc con­
tigit, quaeprofedonullis legibus Babylonicis tenebatur,' fed fiiis
tantum, ideft, Perficis. PerfisenimSufianamademit Aftyages, v t
diximus ex Strabone. Ea autem videtur fponte, aut aliquo alio c a -
fu, potius quam belli fortuna Babyloniorum imperio acceffiflc. D a ­
rius igitur, & fuperiores Reges Babyloniae, inSufide nihil poterant
fancire nifi iure Perfico: quod & hodie in omnibus regnis vfurpari
videmus. Cum enim vni regi multa parent regna 5 non eft conclu­
dendum , illa omnia temperari eiflem legibus. Imo multa eiu £
cem odi

1
 f R OLEGOMEVA. XXXVl i
ccmodi rcg tla fub vn o Principe contrariis legibus videmus regi.
Nofttos v e r o dilputatores fugit res pulcherrima, haec contigifle
Sufis, non Babylone: Babylonem autem Chaldaico iure, Sullanam
Perbco feu M edico, quod idem eft, viam luifle, vbi proceres Sulla­
n i non Babylonij iudicabant. Neque locus vllus altercationi. N ani
aChiniprorluseftde illorum Dario Aftyage, cum Aftyages diu an­
tea cadus luerit: neque meliore conditione in locietatem regni cum
P ario diuili Cyrum vocant, cum Sc Aftyages captus fit a Cyro, St
Parius Medus ante Cyrum aliquot annis imperarit >vtex v i , 28.
non colligitur tantum, led Sc conuincimr. 'Danid ifie profpere egit
in regnoDari) , in regno Cyri P & fi. Omnino vero tota Sullani
a Daniele regebatur. Sed & arcem munitiflimam, quam fiaew
Graeci vocant, Ecbatanis Mediae miro opere a Daniele conftru-
<qam fuifle teftatur Iofephus, eamquc tempore iplius Iolephi ad­
eo integram manfilfe, vt recens videretur, cui lemper Iudaeiim prae­
fici ex genere lacerdotum, morem fuifle Icribit» Sed Ecbatana nun­
quam Babyloniis paruerunt arite tempus C yri, hoc eft, antequam
Cyrus Babylone potitus eft* N am iple erat Rex Mediae & Perfidis*
P a n ie l vero fub Cyro adhuc praefe&us eratSufidis. x , 4. Fluuius
enim Tigris, cuius ibi mentio fit, eft terminus Sufidis ab Occidente*
Fabulam verolofephi Iudaicam reiicinlus de illa arce Ecbatano­
rum. N am Daniel oCtagefimo anno captiuitatis lirae Icripfit caput
x ,6c nondum ea aix condita erat. Haec igitur nos ex antiquiflimis,
Sc accuratiflimis Icriptoribus Berofb, & Megafthene emimus, quo­
ru m fragmenta, quae extantapudlolephum, omnia oblcurain Da-»
m ele de Regibus illuftrant. Quis enim latis ea laudare poflit? Tria
verba ex ipfis tot commentariorum moles, tot lomnia interpreta­
tionum eludunt. Si cui Iaerae hiftoriae ftudiolb Sc veritatis aman­
ti vacat eas reliquias apud Iolephum, Sc Eulebium lparlas col­
ligere , earumque mirum cum lacris libris conlenlum indicare, ha­
bebit fatis, vnde& egregium opus inftruat,&pofteris aliam viam
muniat Chronologiam Iaeram inueftigandi , quam haCtenus
abvllo veterum aut recentiorum faCtum fit. In Megafthenis exi­
mio fragmento nonlolum vltimum Regem, qui ciues 7^ nfitova, id
e ft Cyro prodiderit, Medem vocatum fuifle animaduertet, quem
Babylonij mutato nomine N cbonit, Herodotus Lebonit,
aut Labynitum vocauerit, led etiam aliquid, quali per caliginem
de Nabuchodonolbro indicari, eum intellectu alienato in deler-
talele abdidifle, vtpatetcap.i 111. Apud Berolum autem,praeter
regum Babyloniae fucceflionem,inucniet ctiamBabylonem moeni­
bus miro opere,non a Semiramide, vt nugamur Graeci, led a Nabu-
I chodo-
xxxviii Prolegomena.
.chodonofbro circumdatam fuifle, vt teftatur Daiiicl m i , 27. &
multa praeterea, in quibus illuftrandis labor iucundus eft, fru&us
autem vberrimus. Sed & non minor vtilitas colligitur ex fragmen­
to Menandri Ephefij apud eundem Iofcphum, qui ab Hiram, fiuc
Iromo Rege, qui ligna cedrina Solomoni fiippeditauit, ad Pygma­
lionem fratrem Didonis , omnes Reges Sidoniorum & Tyrio­
rum recenfet. Primus eft , c r m filius dSiGdAv
Secundus filius Iromi faXidfyj® *, regnauit annos feptem.
Huius filiusd&ctratffc, nnhvv^iay annos nouem.quo a filiis nutri­
cis interfedo , maximus natu filiorum nutricis dnoivu/jJ^ regnauit
biennium. Poft hunc aVcepfo 0 cLfdglx, n-tiwy tbn jntaftr an­
nos duodecim. Huic fuccedens frater d<rierjfjL(&, cangn annos no-
uem. quo interfedo a fratre Phelete, iple QtAns, nVa, menfes o-
dto. Hoc interfe&o «floretX<& t--iy:i- nN Sacerdos Aftartes triginta
duos* Huius fuccellbr *vy na annos fex. Huius filius
(idryluu®* fito oio noucm. Succeffit (pvyfjutAdv ojnc, qUi rc_
gnauit annos quadraginta feptem. In his videmus Iromum, qui, vt
diximus, cedros Solomoni fubminiftrauit, itemIthobaalum, cu­
ius filiam Iezabelam vxorem duxit Om ri Rex Samaria?j. Reg.x v 1,
31. A b Iromi o b itu , quem duodecimo anno, quo templum aedi­
ficatum eft , deceffifte feribit Iofephus, ad feptimum annum Py­
gmalionis, quo Dido Carthaginem condidit, annos fluxifle Iofe-
phus feribit 15-5, menfes cxfto. Sed fugit eum ratio. Comprehen­
dit enim duodecim annos H irom i, qui excluduntur per hypo-
thefin , & praeterea totos 4 7 Pygm alionis, cum quadraginta &
vnus excipiendi fint. Ita ab obitu Irom i, ad Carthaginis condi­
tum fuerint anni tantum 1 o 3. Sed de his omnibus R egibus, &
eorum annis, & quis fhuftus ex huius fragmenti le&ione co llig i
poffit >alibi plenius dicemus in libello Fragmentorum. Apud T e r ­
tullianum Apologetico, cap. x ix . Hieronymus *"Phoenix %ex Tyri.
Lege Hiromus Phoenix. Sed tamen interea aliquid de Carthagi­
ne dicendum. Carthago deleta eft anno abvrbe condita 6 0 6 ,
periodi Iuliana? 4 5 6 7 , annis 73 7» poftquam a Didone condi­
ta , aultore Solino. Dedudtis 7 5 7 de 4 5 6 7 , relinquitur a n ­
nus feptimus Ithobaalis 38 3 o in Periodo Iuliana. Omri Rex Sa­
mariae gener Ithobaalis caepit regnare anno 578 ab Exodo , id
eft 579 y periodi Iuliana?. A b initio Ithobaalis, ad annum P y ­
gmalionis feptimum, anni funt abfoluti 5-3. quibus dedu&is d c
38 30 , remanet annus 3 7 7 7 , in periodo Iuliana, primus r e g n i
Ithobaalis. Iniuit igitur regnum x v i 11 annis ante quam gener e iu s
Om ri in Samaria regnaret. Quanquam igitur haec non fufficiunc
ad fla -
 P rolegqmena . x x Xi X
ad ftabdicndam regum Samariae epocham, quia in foriptura men­
tio non fit q u o to anno regni fui Ithobaal filiam fiiam Regi Omri de-
fponfauerit, neque quoto anno regni fui illam Omri duxerit vxo-
rem *. tamen certifllmuhi tempus Omri hinc colledum eludit te­
meritatem eorum , qui tempora regum Samariae longius fum-
mouent immani interuallo. Praeterea hinc colligitur interuallum
ab Ilij excidio , ad conditum Carthaginis, nimirum anni 299.
Tot annis JEneas Didonem antecellit. Q u i reges Tyriorum & Si­
doniorum poftearegnarint 5lofephus recenfet ex Annalibus Phoe­
nicum : quorum primus ffcfjSaTu? ^va-nw cum defoiuifTet a Ba­
byloniis , expugnata Tyro a Nabuchodonoforo, interfe<5his eft.
Reliqui reges, qui poftea Tyriis , & Sidoniis imperarunt, tribu-
tari) Chaldaeis fa & i: quod nec tacuit Ieremias x x v , i i . Primus tri­
butariorum ftdcLA *— regnauit annos decem. Poft hunc Iudex
6jwftcLA(&' fi&crXdxu n^-^va Vva y« menfesduos. A&s ctfifouv
n3N |? 2)n menfes decem, jnan Tas tres, /u.vryov^
% $ d€foAi{/,x xetlct) croawn o^s nav ua pNi oio
annos fex.Sed inter illos duos fratres regnauit @oLAd?%& iwy— ^ya
annum vnum. arceflitus Babylone H y r i o annos qua-
tuor. Frater huius c y n annos Yiginti. Huius anno xm r
incipit regnare C y ru s, referente eodem Iofepho ex iifdem anna­
libus Phoenicum , & feptimo anno regni Ithobaal, Nabuchodo-
" nofor caepit oppugnare Tyrum, au&or idem Iofophus ex iifdem
annalibus. Summa annorum ab initio oppugnationis T y r i, ad
x 1111 Irom i, anni $ y, menfes tres. Annus primus Cyri eft 18 7 Na-
bonaflari. Dedu&is $5 abfolutis, remanet annus captae Tyri 1^2
Nabonaffari, qui erat tertiufdecimusNabuchodonofori, vltimus
NabopollafTari. Tot igitur annos impendit oppugnanda munitif-
fimse vrbi. quae omnia conueniunt cum illis, quae Berofus de Syria
domita circa captum Iechoniam ^ $o annum NabopollafTari feri-
bit. Q uam bene haec confirmant de NabopollafTaro patre Nabu-
chodonofori,& de 5 o annis NabopollafTari apud Ezekielem ?Haec
Tyri expugnatio ab Ieremia praedica fuerat cap.x;L v 11,4. Sed ite­
rum Tyrus rebellauit, & capta ab eodem Nabuchodonoforo poft
excidium Templi. Ezekiel xxvi.cu iu s annum ignoramus. Apud
Iofephum mendofo colliguntur ab initio Baal, ad x n n Iromi,anni
5 4 ,v t ex dinumeratione conflat. Eft error librariorum.Nam ab cx-
pugnataTyro,adinitium C yri, ex hac dinumeratione anni tantum
\ 5,menfes3 colliguntur.Beamnt nos & hocAnnalium Phoenicum,
6 reliqua fragmenta veterum feriptorum apud Iofephum,quae val­
de frenant Chronologorum licentiam. Appofuimus Hebraica
s 2 nomina>
X L P rolegom ena .
nom ina, vt videant ftudiofi, Sidoniomm, & Tyriorum linguam
Hebraicam fuifTe. N am & Didorhn cft \s®wwe*sw<fc >quo nutri­
ces infantibus blandiuntur, cuius mafculinum eft Dauid in . ElL-
(am vero fatis conftat Hebraeum e(Te.Praeterea Iofephusrc-
fert ex Theophrafto rigi vofim, Tyriis & Sidoniis nunquam lic u it
fe iurare nifi , inter quos ponit K , id eft, inquit
Iofephus, StS. Mediocriter periti Hebraifini (ciuntifip.efle
donum (aeram. Hoc plane demonftrat, Tyriorum & Sidoniorum
diale&um Hebraicam fuifle. Et (ane miram eft illis (an&ifiimum
fuifle iufiurandum Korban, vt ludaris n ^ ’n vclrnfnnn. Chaia-
l a , vel Chaiadonai. Sed tempore Martialis pronunciabant Chiala.
tura verpe? par Anchtalum. Q uia Iudaeos audiebat Chiala iurare:
propterea putauit efie A nchialum , quod vox Anchialus fit no­
tior, quam Chiala. Tempore autem Plauti, multum Carthagi-
nienfes a puro Tyriorum (ermone defeiuerant, vt patet ex Pceno-
lo : cuius verba Punica maiori ex parte redte reddere pofiiimus.
quae propius abfimt ab Hebraifino, quam a Syriafmo. Tam en
fi Solinum audim us, Karthago di&a eft ab ipfis Poenis Carthada»
j^rnn jy)p. quod Syriace efiet n-vnn i^rnp. Ita opera in iftis fra­
gmentis bene collocatur, quae fi prius confideraifent qui nos repre­
hendunt, ij tam iniufte nos reprehendi, quam fe turpiter halluci-
nari (enfiffent. Alios om itto, quos ne nominatos quidem velim.
Vnum Bened.Pererium conuenio, qui in ftio in Daniclem com ­
mentario , & alios & me in primis reprehendit, quod abfiirditates
omnes , quas fiipra confutauimus , quafque nemo fanae mentis
probauerit, non (equor. Ipfe vero poftquam omnium addudtis (en-
tentiis,pe(fimas qua(que& maxime ridiculas (equitur, quibus ver­
bis caftigandus e ft! Is eft, qui feptuaginta annos a capto Sedekia
deducit, & in primo anno imperij Perfici C yri, id cft , in primo
anno Olympiadis l v terminat. Q uod quantumabfiirdumfit, e x
illis, quae (upra a nobis difputata fiint, fatis docuimus. D enique
nihil tam abfiirdumab aliis in hac re excogitatum eft, quod ip(e
melioribus non praetulerit. Quare in Chronologia Danielis pla­
ne puer eft. Prius difeere, quam alios reprehendere debebat.Quan-
tus liber inftitui pollet in eius erroribus confiitandis l Si mihi e x -
cidiftent e a , quae ille (cribit, non inultum tulifiem, quae eft A r i-
ftarchoram meorum infania, & procacitas. Equidem horum rc-
prehenforum, qui me doctiorem non reddunt, iudicia non pluris
facio., quam ipfi veritatem, quam eis aperuimusream autem illi aur
propter imperitiam non agnofeunt, aut propter malitiam diftimu-
lant. Sed ad alia propero. Et haec quidem de Regibus Babylonis.
Dc
 P ro leo o m en a . XLt
Dc P etfa ru m R egib u s, quomodo illi ex Daniele , & EfHraerui pofl
lint, fatis libro v i docem us. Q uod Xerxes Afliierus fit apud Efl
d ram i m , 6.fatis ex contextu fermonis colligitur. Om ni tempo­
re C y r i , & Darij R egis Feriarum, opus templi interpellatum eft.
m i , f. Poft D arium initio regni Afliieri inftituerunt accufationem
in Iadseos. Com m ate 6. Poftea imperante Artaxerxe, M ithridates,
&alij hoftpsIuda:orum Artaxerxi feribunt in Iudaeos. Commate / .
adeo vt ab Artaxerxe illo , ad tempora Darij alius , aedificatio im­
pedita fuerit. Commate 2 4. A nno illius Darij Haggaeus Prophe­
ta & Zacharias exhortantur Iudaeos ad opus continuandum, v , 1.
Pofl hunc Darium fequitur Artaxerxes, qui Efdramfeptimoanno
imperij fili in Palaeftinam mifit.Iam vero Darius nullus cft poft C y ­
rum , praeter Darium filium Hyftafpis. H oc ne ipfi quidem ne­
gant. Ecce opus difturbatum a primo anno C y ri, ad finem Darij.
E rgo fub quatuor Regibus difturbatum, C yro, Smerdi,Cambyfe,
Dario. Inter Darium Hyftafpis, & Artaxerxem, quis efte poteft,
praeter Xerxem? AfTuerus eft medius inter Darium & Artaxerxem.
E rgo Aftuerus, fiue, vt pronunciari debet, Oxyares, cft Xerxes, d i-
tiftimus regum Perfidis.Daniel x i, 2. dc eius opibus ac potentiae hi-
fforiae Graecorum fidem faciunt. A t maritus Efter vocatur Aftue­
ru s, & praeterea ditiftimus, & latilftme imperans, vtcft in hbro
Efter. Ergo Aftuerus Efdrae & maritus Efter vnus idemque eft.
Rurfus Aftuerus Efdrae eft Xerxes. Ergo maritus Efter cft Xerxes.
Q u i d ? quod Xerxis vxor vocatur Amiftris, Perfice Am-Efter. Q uid
in u lta alia?Et tamen en xctxon(Hav,cn fuccu loliginis. Q uid obiiciunt?
A udire, atq; togam iubeo coponere. Si, inquiunt, Aftuerus cft Xcr-
xes*Mardochaeus,qua gratia valebat apud Regem,non fiuiftet opus
tem pli impediri. Q upt modis haee confutari poftunt, fi tanti eftentt
Aduerfus tot avapyv argumenta quem locum habet tam ludicra ob-
ie£tio?Quid fi orauitregem Mardochaeus,& per Satrapas ftetit, quo
minus edidto Regis pareretur, vt fub Cyro contigit? N am fi Cyro vi-
uente,eius edi&um flocci fecerunt hoftes Iudaeorum, quanto magis
gratiam Mardoch«i?Quidfi neludaeiquide curarunt ea de re M ar-
dochaeum compellare, vt non Mardochaei, fed ipforum Iudaeorum
cu lp a fuerit? Ecce x x x vii annis poft cmiftiim a Dario N otho edi-
£tum de reficiendis muris Hierofolymorum, Nehemias accipit nu-
cium> non fblum non refe&os muros efle, fed nemine de reficiendis
quidem curare. Haec negligentia nonne potuit incedere Iudaeis fub
Xerxe,quo imperante accufatio in Iudaeos inftitutaeft, cum fub A r­
taxerxe M em o re, qui Iudaeis fauebat, tanta focordia in illis fuerit?
Quare,vt quidam loquitur,hoc telum ftringit,non perforat.Quibus
* ) W
XLil P ro L E G O ME NA.
tot argumenta fatis non furit ad verum perfuadendum > furor cft
tum iliis rem habere. A Cyri anno primo, ad vltimum Darij,opus
templi difturbatum. Efdr* i i 11, 5. A principio Aflueri, qui eft
XerxeS, toto tempore ipfiufc’Aflueri, & Artaxerxis, vfque ad fecun­
dum annum D arij, non iarii moras obiiciendo, fed calumniis apud
reges Xerxen, & Artaxerxen Iudaeosinceflendo, inimici eotum
nonfolum opus impediuerunt, fed Iudaeosin diferimen maximum
adduxerunt. Efdrae m i , 6, 7 ,1 1 ,1 2 ,1 3 ,& fequentibus.Qua dere
anno fecundo Darij apud Zachariam conqueritur Angelus: Do­
mine Deus exerettuum, quoufquenon miferaberis H ierofiljm a, £*>
*vrbes ludo., quibus iratus es, tam hic agitur feptuagejimus annus?
En difturbatiofeptuagihta annorum. cui locohoftes veritatis con­
tradicere non pofiunt. An dicent illum Darium efTe filium Hyfla-
fpis? Annus fecundus Darij in periodo Iuliana 4194. Deduttis fc-
ptuaginta relinquitur annus 4 12 4 , id cft, tertius Olympiadis 4 7 ,
quo captus Sedekias. Q uod eft abfiirdum. Ergo Darius, fub quo
prophetabat Zacharias , cft alius a filio Hyftafpis. Eft igitur D a­
rius Nothum EfHras habet a Xerxe, ad fecundum annum Darij.
i n 1, 24. Et poftillum Darium, Artaxerxen alium, v n , i.Q u is
eft ille Artaxerxes poft Xerxen , praeter Artaxerxen Longimanum?
Quis Darius poftillum Artaxerxen, & ante alium Artaxerxen, prae­
ter1Darium Nothum medium inter duos Artaxerxes, Longim a­
num , & Memorem ? Prius confutanda fiint verba Efdrae, ante­
quam mea fententia oppugnetur. Prius Efdras mendacij conuin-
ccndus eft, quam ego. A ut fi ego mendax, cum Efdra ergo men­
tior. Negent haec ita extare apud Efdram. Manus dabo.Quam ine­
pti funt, quani m aligni, qui haec negant 1quanto odio veritatis h o c
faciunt! Oportebat Percrium negare apud Efdram extare, opus d i-
fturbatum fuifle a primo anno C yri, ad vltimum Darij : poft D a -
riumtoto tempore Aflueri, & Artaxerxis, Iudaeosapud Reges Perfi­
dis accnfatos, vfque ad fecundum annum D arij, quo quidem an n o
Darij feeundo templum aedificari caeptum, & poft illum Darium ,
annbfeptimo alius Artaxerxis, Efdras iri Palaeftinam miflus. Si h o c
poteft negare,tunc auda&er&nos veradixiffenegato. Sedprofe-*
& o iri iftis cdnfutandis tantum aeftuabit, quantum in fiio Belo
Dracone , & in fuo Aftyagc rege Babylonis, iam tum cum D an icl
cflctpucr: & in ^liis, quorum me pud et: in quibus fatis oftendit,
quam bene de vera Chronologia meritus eft. Certe, qui tantum in
illis probandis laborat, non mirum fi tam confidenter alia negat,vt
tandem Cyrum nono anno poft obitum fiium edi<5ta facientem in ­
ducat. Miratur, qriod ex Berofo fucceffioncm regum Babylonis, &
ex H c -