Professional Documents
Culture Documents
Derive 5.05. Pomocnik Matematyczny. Ćwiczenia
Derive 5.05. Pomocnik Matematyczny. Ćwiczenia
Derive 5.05. Pomocnik Matematyczny. Ćwiczenia
PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI
KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG
TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA
CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK
CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE
Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl
Spis treci
Przedmowa .................................................................................................................................................. 5
Rozdzia 1.
Rozdzia 7.
1.
DERIVE to jest to!
Rozdzia
1
3
2
4
6
10
Rysunek 1.2.
Program DERIVE 4.05
z otwartymi oknami
algebraicznym
i graficznym
1. Pasek narzdziowy
2. Okno algebraiczne
z list wyrae
3. Okno graficzne
typu 2D
z wykonanymi
wykresami
4. Linia wprowadzania
5. Pasek stanu
6. Okno
Author Expression
1
6
2
4
W danej chwili tylko jedno z tych okien moe by aktywne i wtedy dostpne jest zwizane
z nim menu.
Uruchomisz teraz po raz pierwszy program DERIVE.
wiczenie 1.1.
11
2 3
+ .
3 4
1. Umie najpierw kursor w linii wprowadzania. W tym celu nacinij klawisz F2 albo
kliknij , albo po prostu kliknij nad lini wprowadzania. Kursor miga teraz w linii
wprowadzania {w wersji 4.05: po klikniciu przycisku
lub po uyciu skrtu
klawiszowego Ctrl+A pojawi si okno Author Expression z lini wprowadzania}.
2. Wpisz kolejno znaki (rysunek 1.6).
Rysunek 1.6.
Linia wprowadzania
w programie DERIVE 5.05
3. Nacinij Enter. Wyraenie zostanie wpisane na list w linii, ktra otrzyma numer .
Zwr uwag na to, e na ekranie pojawi si napis, ktrego posta jest podobna do zapisu
w zeszycie. Dziki tej waciwoci programu, bdziesz mg atwo kontrolowa poprawno
wpisywanych wyrae.
4. Kliknij przycisk
5. Kliknij przycisk
(lub kliknij nad polem wprowadzania w oknie Author Expression) i w linii wprowadzania
wpisuj kolejno
(rysunek 1.7), a nastpnie zatwierd wpis Enter. Zauwa,
e nie trzeba wpisywa znaku mnoenia, wystarczy wpis
zamiast
. Wyraenie
znajdzie si na licie jako . Zwr uwag, e mimo niewpisania znaku mnoenia,
znajduje si on w wyraeniu na licie, ma posta kropki (rysunek 1.8).
12
Rysunek 1.7.
Wpis, jaki wprowadzisz
w linii wprowadzania DERIVE
5.05 w wiczeniu 1.3
Rysunek 1.8.
Nawet jeli nie wpiszesz znaku
mnoenia, DERIVE umieszcza
go w postaci kropki
2. Kliknij przycisk
Rysunek 1.10.
Rozwizanie
rwnania
i nierwnoci
Rysunek 1.11.
Rozwizanie
ukadu
rwna z 2 i 3
niewiadomymi
Rysunek 1.12.
Wymnoenie
i redukcja
wyrae
algebraicznych
oraz rozkad
wielomianw
na czynniki
13
14
Rysunek 1.13.
W linii #1
zdefiniowana
zostaa funkcja,
a w liniach
#2 #5
s obliczone
jej wartoci
dla rnych
argumentw
Rysunek 1.14.
W oknie
graficznym
(po prawej
stronie)
przedstawione
jest rozwizanie
zaznaczonej
w oknie
algebraicznym
nierwnoci #1
Rysunek 1.15.
W oknie
graficznym
zacieniowany
jest zbir
wszystkich
punktw na
paszczynie,
ktre speniaj
nierwno
zaznaczon
w oknie
algebraicznym
15
. S to symbole spjnikw
Opis
Wprowadza na list wpisane wyraenie (Enter).
Wprowadza na list tylko uproszczenie (symplifikacj) wpisanego wyraenia.
Wprowadza w jednej linii wpisane wyraenie, a w nastpnej jego symplifikacj (Ctrl+Enter).
Wprowadza na list tylko przyblienie dziesitne (aproksymacj) wpisanego wyraenia.
Wprowadza w jednej linii wpisane wyraenie, a w nastpnej jego przyblienie dziesitne
(Shift+Enter).
Uwagi
W tych samych przypadkach, co w matematyce, moesz nie pisa znaku mnoenia zamiast np. 2 a lub 2 2 moesz odpowiednio napisa 2a lub 2 2 .
Jeli po wpisanym wyraeniu w linii wprowadzania napiszesz znak i potem naciniesz
Enter na list zostanie wprowadzone to wyraenie, za nim znak , a dalej w tej samej
linii jego uproszczenie (symplifikacja). Sprawd to wprowadzajc: Enter.
Rysunek 1.17.
Jednoczesne
wprowadzenie
na list
wyraenia
wraz z jego
uproszczeniem
W pasku stanu okna algebraicznego znajduje si informacja dotyczca wyraenia podwietlonego, w szczeglnoci moe si tam znale informacja o zwizku tego wyraenia
z innym wyraeniem na licie. Podawany jest rwnie czas (w sekundach) wykonania
obliczenia. Natomiast na pasku stanu okna graficznego znajdziesz informacj o wsprzdnych
kursora w ukadzie wsprzdnych i skali na poszczeglnych osiach (rysunki 1.18 i 1.19).
16
Rysunek 1.18.
W pasku stanu
jest informacja,
e zaznaczone
wyraenie (tzn. #2)
jest symplifikacj
wyraenia #1,
a czas wykonania tej
operacji wynis
0,000 sekundy
Rysunek 1.19.
W pasku stanu odczytasz,
e wsprzdne kursora
(ma posta +) wynosz
(1; 2), rodek ekranu ma
w przedstawionym
ukadzie wsprzdne
(0; 1,5), a skala
na osiach wynosi 1:1
23+ 4
9+7
(zamiast
moesz wybra klikniciem z palety znakw w oknie Author
symbol pierwiastka
3
2+6
stopnia pierwiastka)
x 3y
x2 7
sin( x )
sin(30 )
lub Ctrl+P lub kliknij odpowiedni znak z dostpnej palety znakw w oknie Author
tg ()
17
Uwagi
W dodatku A zobacz teraz, jak wprowadza si symbole dziaa i stae.
Przy wpisywaniu wyrae liczbowych uywaj wycznie nawiasw okrgych (nawiasy
kwadratowe [ ] i klamrowe { } maj inne przeznaczenie).
Zwr szczegln uwag na konieczno uywania nawiasw w podanych w tabelce
przykadach.
Wyraenia na licie maj tak sam posta jak zapisy w zeszycie. Moesz wic atwo
kontrolowa prawidowo swoich wpisw. Zapis bdny najczciej pojawi si w sytuacji,
gdy nie uyjesz koniecznych nawiasw albo uyjesz ich niewaciwie. W przypadku
otrzymania zapisu niezgodnego z Twoim zamierzeniem, moesz dokona ponownego
zapisu lub poprawi bdny (zob. punkt 1.4).
Jeli popenie jaki powany bd w skadni zapisu (czyli zapisae co, czego program
nie rozumie), DERIVE nie umieci zapisu na licie. Pojawi si wtedy (po lewej stronie
paska stanu w przypadku wersji 5.05, a w przypadku wersji 4.05 w postaci maego
okienka) stosowny komunikat o bdzie. Bdziesz musia poprawi wpis, aby wprowadzi
go na list (poprawek w linii wprowadzania dokonujesz w taki sam sposb jak w edytorach
tekstu). Zobacz na rysunkach 1.20, 1.21 i 1.22 przykadowe komunikaty programu w przypadkach bdnego wpisu przy wprowadzaniu wyraenia 9 + 7 .
Rysunek 1.20.
Komunikat o bdzie
skadniowym zapisu
w DERIVE 5.05 (brak
nawiasu zamykajcego wpis)
Rysunek 1.21.
Komunikat o bdzie
skadniowym zapisu
w DERIVE 5.05 (brak
nawiasu otwierajcego wpis)
Rysunek 1.22.
Komunikat o bdzie
skadniowym zapisu
w DERIVE 4.05
wiczenie 1.4.
Wprowadzaj kolejno na list wyraenia podane w tabeli 1.2 i dokonuj uproszczenia kadego
z nich.
Podamy sposb postpowania w przypadku wprowadzenia
zrobisz z pewnoci bez problemw samodzielnie.
9 + 7 . Pozostae przykady
18
2. Teraz kliknij
Rysunek 1.23.
Pasek z symbolami
matematycznymi zawiera
m.in. symbol pierwiastka
kwadratowego (w DERIVE 5.05)
2. Kliknij
17 .
. Otrzymae .
Podsumowanie
Aby wprowadzi jakie wyraenie na list i dokona jego uproszczenia, postpuj nastpujco:
1. Wpisz w linii wprowadzania interesujce Ci wyraenie dokadnie tak samo,
19
Dalsze Twoje dziaanie zaley od tego, czy chcesz wykorzystywa okno graficzne,
czy nie. W naszym przypadku zaoymy, e wykorzystujesz tylko okno algebraiczne.
Kolejn czynnoci bdzie teraz uproszczenie (uywa si rwnie terminu
symplifikacja) wyraenia.
3. Najpierw zaznacz to wyraenie (waciwie to nie musisz tego robi, poniewa
2. Kliknij
20
Wyraenia otrzymane
po aproksymacji
9
12
3
(nastpio skrcenie uamka)
4
0.75
12
12
12
1 3
+
2 4
5
(wykonane zostao dodawanie uamkw)
4
1.25
xa xa x
a2x3
4.89897948 5
( x 2)( x + 2)
( x 2)( x + 2)
( x 2)( x + 2)
x2
x2 4
1
(nastpio skrcenie uamka przez czynnik (x 2))
x+2
1
x+2
12.3
123
(liczba dziesitna zostaa zapisana w postaci uamka)
10
12.3
24
Klikajc przycisk
na pasku przyciskw wydajesz polecenie Simplify (uproszczenie).
Mona je rwnie wyda z menu (Simplify\Basic). To najczciej stosowane polecenie
programu jest uywane do przetwarzania podwietlonych wyrae w celu otrzymania podanego
wyniku. Zwykle trzeba je wykona po wydaniu innego polecenia. Efekt jego zastosowania
jest uzaleniony nie tylko od wyraenia, ktre poddasz jego dziaaniu, ale rwnie od ustawie
parametrw pracy programu DERIVE zaobserwujesz to przy okazji rozwizywania
wicze (zob. te punkty 1.7 i 1.8 w biecym rozdziale).
Kliknicie przycisku
wywouje drugie wane polecenie Approximate (aproksymowanie,
przyblianie). Polecenie to pozwala na znajdowanie wartoci liczbowej wyrae z dokadnoci
) lub ustalan wpisem w stosownym polu,
zalen od ustawie programu (przycisk
w przypadku wydania polecenia z menu Simplify\Approximate (koniecznie przeczytaj
punkt 2.1).
A teraz jeszcze may trening. Bdziesz wprowadza rne wyraenia liczbowe i oblicza ich
przyblienia dziesitne. Zwracaj uwag na nawiasy i kontroluj prawidowo wpisu na licie.
wiczenie 1.7.
2;
57,3 + 4,921 ;
738,3 ;
2+ 2+ 2 .
21
Sposb wpisywania
I. F2 {
}, II.
76
I. F2 {
}, II.
Enter, III.
log 3 47
I. F2 {
}, II.
Enter, III.
( 3)4
I. F2 {
}, II.
Enter, III.
I. F2 {
}, II.
Enter, III.
I. F2 {
}, II.
2+3
6+4
I. F2 {
}, II.
Enter, III.
sin 39
I. F2 {
}, II.
Ctrl+O Enter, III.
81,7 (3,8)
2+ 2+ 2
.
.
.
.
Enter, III.
.
.
Uwagi
W rozwiniciach dziesitnych naley uywa podobnie jak w kalkulatorach kropki
dziesitnej (a nie przecinka!).
Nazwy funkcji naley pisa wielkimi literami, jednak przy standardowym ustawieniu w menu
Declare mae i wielkie litery s nierozrnialne i DERIVE samoczynnie zamienia mae
litery w nazwach funkcji na wielkie (zob. te podpunkt A1 w punkcie 1.7). Jeli opcj
odpowiedzialn za to zmienisz na Sensitive, to litery mae i wielkie bd rozrnialne
i nazwy funkcji bdzie trzeba pisa wielkimi (w przeciwnym razie DERIVE nie bdzie
rozumia, co znacz wprowadzone napisy). W ksice zakadamy, e w tym zakresie
obowizuje ustawienie standardowe.
Kady wiersz na licie w oknie algebraicznym ma numer w razie potrzeby moesz
numery uczyni niewidocznymi. Moesz te dowolnie manipulowa wyraeniami na licie:
przestawia je i usuwa nastpuje wtedy automatycznie przenumerowanie {w wersji
4.05 nie mona numeracji usun, a gdy przestawisz wyraenia lub usuniesz je listy, to
przenumerowanie nastpi dopiero po wydaniu odpowiedniego polecenia lub naciniciu
stosownego przycisku}.
22
Argumenty funkcji podajesz zawsze w nawiasach okrgych, jeli jednak jest tylko jeden
argument, to mona w ogle nie uywa nawiasw, przykadowo mona napisa
lub lub . Natomiast zapis program bdzie interpretowa jako .
Std potrzeba uycia nawiasw przy wpisywaniu wyraenia .
Na kocu tego rozdziau powiemy, jak zapisa i odczyta z dysku sesj obliczeniow
DERIVE, jak zmodyfikowa dowolne wyraenie na licie lub je z listy usun oraz w jaki
sposb zmieni ustawienia parametrw pracy programu. Poniewa odbywa si to podobnie
jak w innych programach (np. w edytorze tekstw), nie zamiecilimy w tym przypadku
szczegowych wicze.
23
Aby poprawi jakie wyraenie, zaznacz je na licie i nacinij Enter lub wybierz z menu
Edit polecenie Derive Object {w wersji 4.05 jest tylko jeden sposb: z menu Edit wybierz
polecenie Expression}. Wyraenie to pojawi si w linii wprowadzania, moesz teraz
dowolnie je zmodyfikowa, po czym wprowadzi na list klawiszem Enter. W wersji 5.05
poprawiona posta wyraenia zastpi star na licie. W wersji 4.05 pojawi si ono na
samym kocu listy.
Rysunek 1.26.
Wybierajc z menu
Edit polecenie
Derive Object
moesz zmodyfikowa
dowolne wyraenie
zapisane na licie
(w wersji 5.05)
W wersji 5.05 wyraenie, ktre jest w trakcie edycji (tzn. poprawiania) jest zaznaczone ramk,
a do momentu jego wprowadzenia na list dziki temu dokadnie wiesz, w ktrym miejscu
si ono pojawi.
24
25
Ograniczenie to nie dotyczy jednak nazw staych i funkcji, ktre zostay zadeklarowane np.
poleceniem Variable Value (definicja staej) z menu Declare lub Function Definition
(definicja funkcji) z menu Declare, lub bezporednim przypisaniem .
26
27
28
29
Rysunek 1.32.
Na tej karcie moesz
ustali, czy na ekranie
bdzie widoczny kursor
w postaci krzyyka +
oraz jaki bdzie jego
kolor
30
Rysunek 1.33.
Na tej karcie moesz
ustali, czy w ukadzie
bdzie widoczna siatka
uatwiajca
odczytywanie
wsprzdnych, czy ma
mie posta punktw,
czy linii oraz jaki ma
by ich kolor; moesz
okreli liczb
odcinkw, na jakie ma
by podzielona
widoczna na ekranie
cz kadej z osi
Rysunek 1.34.
Na tej karcie moesz
ustali, czy pary
wywietlanych punktw
maj by poczone
odcinkiem, czy te nie
oraz jaka ma by
wielko
zaznaczonego punktu
Rysunek 1.35.
Na tej karcie moesz
ustali, jaki ma by
kolor nastpnego
wykresu
Rysunek 1.36.
Na tej karcie moesz
ustali, jaki ma by
kolor ta wykresu
31
okienku Run Demo (rysunek 1.37), w polu Szukaj w: pojawi si folder DEMO.
Nastpnie zaznacz np. plik uproszczenia.dmo i kliknij przycisk Otwrz.
Rysunek 1.37.
W tym okienku
wybierasz plik
demonstracyjny
32
Otrzymasz obraz jak na rysunku 1.40. Oczywicie list moesz przewin, aby zobaczy
nastpne zapisy.
Rysunek 1.40.
Rne funkcje
i ich wykresy
wklejone
do arkusza
algebraicznego
{W
33
wersji 4.05:
Postpujesz podobnie jak w wersji 5.05, wybierasz jednak folder PRZYKADY 4.05. Zaznaczasz interesujcy Ci plik, np. expand i klikasz przycisk Otwrz (rysunek 1.41).
Rysunek 1.41.
Po klikniciu przycisku
Otwrz zostanie
otwarty plik expand
Otrzymasz obraz jak na rysunku 1.42. Moesz przewin list, aby zobaczy nastpne zapisy}.
Rysunek 1.42.
W tym oknie
moesz zobaczy,
jak dziaa
polecenie
Simplify Expand
34
Znaczenie
Znaczenie
Otwrz
Otwrz
Zapisz
Zapisz
Drukuj
Drukuj
Wytnij
Wytnij
Kopiuj
Kopiuj
Wklej
Wklej
Przycisk w oknie
graficznym
Wpisz wektor
Wpisz macierz
Podstaw
Pochodna wyraenia