IDZ DO

PRZYKADOWY ROZDZIA
SPIS TRECI

KATALOG KSIEK
KATALOG ONLINE
ZAMW DRUKOWANY KATALOG

TWJ KOSZYK
DODAJ DO KOSZYKA

CENNIK I INFORMACJE
ZAMW INFORMACJE
O NOWOCIACH
ZAMW CENNIK

CZYTELNIA
FRAGMENTY KSIEK ONLINE

Systemy Informacji Geograficznej.

Zarzdzanie danymi
przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS
Autorzy: Leszek Litwin, Grzegorz Myrda
ISBN: 83-7361-846-5
Format: B5, stron: 296

Blisko 80% decyzji w administracji publicznej zwizanych jest z informacj

przestrzenn (geoinformacj). Struktury danych przestrzennych staj si czci
biznesowych baz danych, a techniki przetwarzania danych przestrzennych
czci systemw biznesowych.
Systemy Informacji Geograficznej (GIS) su do pozyskiwania, gromadzenia,
integrowania, analizowania, weryfikowania, transferowania i udostpniania danych
przestrzennych (geoprzestrzennych) opisujcych nasz wiat i zachodzce w nim
zjawiska. GIS pozwala zapanowa nad wszelkimi informacjami o charakterze
przestrzennym (geoinformacjami).
Ksika jest adresowana zarwno do osb, ktre pragn si dowiedzie, co to jest GIS,
jak i tym, ktre chciayby swoj wiedz usystematyzowa i poszerzy. Dziki niej
zdobdziesz obszern wiedz o:
rdach pozyskiwania danych przestrzennych (obrazw satelitarnych, GPS),
przeprowadzaniu analiz danych przestrzennych,
stosowaniu GIS w praktyce,
dostpnym na rynku oprogramowaniu GIS,
dowiesz si take, czym s:
informacja przestrzenna (geoinformacja), dane przestrzenne, metadane,
GIS (SIP, SIT, LIS), Web GIS, 3D GIS, Mobile GIS...
a w razie uczucia niedosytu moesz zajrze na strony internetowe,
ktrych adresy podano w ksice.

Wydawnictwo Helion
ul. Chopina 6
44-100 Gliwice
tel. (32)230-98-63
e-mail: helion@helion.pl

Ksika jest przeznaczona dla uytkownikw wykorzystujcych GIS jako map

numeryczn w celach rekreacyjno-turystycznych, np. w poczeniu z GPS a take
profesjonalistw, ktrzy chc wykorzystywa GIS w swojej codziennej pracy,
niezalenie od tego, czy chodzi o firm komercyjn, instytucj publiczn czy urzd
administracji pastwowej.
W kadym z tych przypadkw i niezalenie od konkretnego celu GIS suy
jako system do wspomagania podejmowania decyzji w wielu rnych dziedzinach
zastosowa.
Kompendium wiedzy na temat Systemw Informacji Geograficznej (GIS, SIP, SIT, LIS)
Without geography you are nowhere!
Jimmy Buffet (fotograf i eseista pracujcy dla National Geographic)

Spis treci
Wstp od Autorw ..............................................................................9
Rozdzia 1. Co to jest GIS ......................................................................................13
Co oznacza skrt GIS ............................................................................................................. 13
Rne definicje GIS ............................................................................................................... 14
GIS podoe historyczne ................................................................................................... 16

Rozdzia 2. Podstawowe pojcia GIS .......................................................................25

Podstawowe cechy systemw GIS ......................................................................................... 25
Podstawowe funkcje systemw GIS ...................................................................................... 35
Przykadowe funkcje analiz przestrzennych .................................................................... 38
Co to jest mapa cyfrowa ......................................................................................................... 40
Warstwa ........................................................................................................................... 42
Obiekt .............................................................................................................................. 43
Atrybuty opisowe ............................................................................................................. 44
Mapa ciga ...................................................................................................................... 46
Mapa rastrowa a mapa wektorowa ......................................................................................... 48
Dane typu wektorowego .................................................................................................. 48
Dane typu rastrowego ...................................................................................................... 49
Modele danych przestrzennych .............................................................................................. 52
Relacyjne bazy danych .................................................................................................... 53
Obiektowe bazy danych ................................................................................................... 53
Funkcjonalno przestrzennych baz danych .................................................................... 54
Model danych: topologiczny czy obiektowy? .................................................................. 55
Ukady odniesie przestrzennych ........................................................................................... 57

Rozdzia 3. Dane przestrzenne i metadane ..............................................................61

Dane ....................................................................................................................................... 61
Dane przestrzenne (geograficzne) .......................................................................................... 62
rda danych przestrzennych ......................................................................................... 62
Metody pozyskiwania danych przestrzennych ....................................................................... 88
Obrazy satelitarne, zdjcia lotnicze, zdjcia naziemne .................................................... 90
Mapy i plany .................................................................................................................... 98
Dokadno danych przestrzennych ....................................................................................... 99
Dokadno i precyzja danych ....................................................................................... 101

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

Bazy danych GIS ................................................................................................................. 102

Model bazy danych przestrzennych dla parku narodowego
przykad bazy danych dla Systemu Informacji Geograficznej ................................ 103
Metadane .............................................................................................................................. 107
Bazy metadanych ........................................................................................................... 110

Rozdzia 4. Analizy danych przestrzennych ............................................................111

Przykady analiz wykonanych z wykorzystaniem moliwoci analitycznych
oprogramowania GIS oraz innego (CAD, geodezyjnego itd.) ........................................... 112
Przygotowanie danych przestrzennych do analiz ........................................................... 112
Numeryczne modele danych przestrzennych ................................................................. 113
Analizy danych przestrzennych przykady ................................................................ 116

Rozdzia 5. WEB-GIS..............................................................................................129
Rodzaje serwisw internetowych do pracy z danymi przestrzennymi ..................................130
Cienki klient....................................................................................................................130
redni klient....................................................................................................................132
Gruby klient ....................................................................................................................133
WEB-GIS od rodka .............................................................................................................135
Co si dzieje po stronie serwera? ....................................................................................135
Serwery OGC........................................................................................................................137

Rozdzia 6. 3D GIS ...............................................................................................141

Technologia tworzenia mapy 3D mapa fragmentu zabudowy miejskiej ......................... 142
rda danych ................................................................................................................ 142
Konwersja danych do postaci numerycznej ................................................................... 142
Numeryczny model danych (3D) ................................................................................... 142
Modelowanie obiektw 3D ............................................................................................ 143
Tekstury z pokryciem terenu .......................................................................................... 144
(Fotorealistyczna) wizualizacja mapy 3D ...................................................................... 145
3D GIS w planowaniu przestrzennym przykad obszaru
miejskiego centrum biznesowego ...................................................................................... 146
Mapa topograficzna przykady wizualizacji 3D .............................................................. 148
Fotorealistyczny model 3D terenu ................................................................................. 153
Mapa 3D terenu wizualizacja wynikw analiz na trjwymiarowym modelu terenu .... 158

Rozdzia 7. Mobile-GIS .........................................................................................161

Mobilna rewolucja ............................................................................................................... 161
Moliwoci systemw Mobile-GIS ...................................................................................... 163
Zalety automatycznej lokalizacji .......................................................................................... 165

Rozdzia 8. GPS ...................................................................................................167

Jak to dziaa .......................................................................................................................... 168
System NAVSTAR ........................................................................................................ 170
System GALILEO ......................................................................................................... 170
System GLONASS ........................................................................................................ 171
GPS a korzystanie z map ............................................................................................... 171
Rodzaje odbiornikw GPS ................................................................................................... 172
Zastosowania systemw typu GPS ....................................................................................... 172

Rozdzia 9. Przykady zastosowa .........................................................................175

Geomarketing, analizy przestrzenne w biznesie ................................................................... 177
Analizy produktw ........................................................................................................ 177
Analizy klientw ............................................................................................................ 178

Spis treci

Analizy sprzeday .......................................................................................................... 179

Analizy dystrybucji ........................................................................................................ 180
System Informacji Geograficznej oparty na wykorzystaniu serwera mapowego.
Przykad Web GIS ............................................................................................................. 182
System Informacji Geograficznej w gospodarce rolnej ........................................................ 196
Inne przykadowe projekty GIS dostpne przez internet ................................................ 200

Rozdzia 10. Interoperacyjno w wiecie GIS .........................................................201

Open Geospatial Consortium i Komitet Techniczny 211 ISO .............................................. 202
GML .............................................................................................................................. 204
Dostp do danych z rnych rde okrelany specyfikacjami OGC ............................. 208
Infrastruktury danych przestrzennych .................................................................................. 211
Integracja danych i usug ............................................................................................... 213
Jak to si robi w USA .................................................................................................... 216

Rozdzia 11. Ludzie i sprzt ....................................................................................219

Ludzie twrcy i uytkownicy GIS ................................................................................... 219
Sprzt w zastosowaniach GIS .............................................................................................. 220
Sprzt komputerowy ...................................................................................................... 221
Pozostay sprzt ............................................................................................................. 222

Rozdzia 12. Oprogramowanie GIS ..........................................................................223

Rodzaje pakietw oprogramowania GIS .............................................................................. 223
Czym si kierowa przy wyborze systemu ........................................................................... 225
Rne metody wdraania systemu GIS ................................................................................ 227
Dostosowywanie systemu do wasnych potrzeb .................................................................. 229
Przykady oprogramowania komercyjnego .......................................................................... 230
ESRI ArcGIS ................................................................................................................. 230
Intergraph GeoMedia ..................................................................................................... 233
MapInfo ......................................................................................................................... 234
Bentley Microstation Geographics ................................................................................. 234
Autodesk GIS ................................................................................................................. 236
Manifold GIS ................................................................................................................. 237
TatukGIS Internet Server ............................................................................................... 238
ISPIK ISDP .................................................................................................................... 238
Przykady oprogramowania Open Source ............................................................................ 239
GRASS .......................................................................................................................... 240
POSTGIS ....................................................................................................................... 241
GDAL i OGR ................................................................................................................. 243
OpenMap ....................................................................................................................... 245
Deegree .......................................................................................................................... 246
UMN MapServer ........................................................................................................... 246
GEOSERVER ................................................................................................................ 246
GEOTOOLS .................................................................................................................. 247

Dodatek A Sowniczek .........................................................................................249

Dodatek B Literatura ...........................................................................................253
Dodatek C Adresy internetowe .............................................................................257
Dodatek D GIS-CD ...............................................................................................261
Skorowidz ..........................................................................................269

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

W jzyku potocznym GIS jest najczciej postrzegany jako oprogramowanie suce do
obsugi map cyfrowych, a obsuga ta polega na wspomaganiu tworzenia map, ich przechowywaniu oraz analizie danych przedstawianych na mapie. Oczywicie takie podejcie jest duym uproszczeniem, dlatego w tym rozdziale zostan przedstawione podstawowe zasady i pojcia pozwalajce zrozumie idee przywiecajce systemom GIS,
dziki ktrym czsto spotykane skrty mylowe bd atwiejsze do zaakceptowania.

Podstawowe cechy systemw GIS

System GIS podobnie jak edytor tekstowy potrzebuje danych w okrelonym formacie
zwanych map cyfrow. Mapa czy w sobie informacje graficzne oraz opisowe. Zazwyczaj informacje te s przechowywane przez system w sposb rozdzielny oddzielnie mapa jako obraz i oddzielnie jej atrybuty jako tradycyjna zawarto bazy danych.
Bardziej zaawansowane systemy rwnie cz graficzn mapy traktuj jako baz danych i przechowuj ca map w postaci jednolitej spjnej bazy danych. Cz graficzna jest wtedy przechowywana w tej samej bazie danych co atrybuty opisowe, a poszczeglne elementy s ze sob powizane poprzez specjalny wsplny identyfikator.
W takich przypadkach wszystkie dane, zarwno graficzne, jak i opisowe, s przechowywane na jednym serwerze bazy danych i udostpniane zazwyczaj w technice klientserwer. Zazwyczaj rozwizania takie stosuje si dla bardzo duych iloci danych, gdy
narzut czasowy, zwizany z bardziej czasochonnym dostpem przez kolejne warstwy
komunikacyjne, moe by kompensowany przez znacznie wydajniejsze bazodanowe
mechanizmy wyszukiwania interesujcych nas danych, w celu np. ich wizualizacji. Zwykle
bazy danych wyposaa si w tym celu w specjalne indeksy przestrzenne zapewniajce
szybki dostp do danych.
Poczenie elementw graficznych z baz danych jest zrealizowane w sposb cakowicie przezroczysty i niewidoczny dla uytkownika. Oznacza to, e wszelkie operacje
wymagajce obsugi tego poczenia s wykonywane automatycznie i od uytkownika
nie wymaga si wiedzy na ten temat. Jest to gwna cecha systemw GIS, ktr zilustrowano na rysunku 2.1.
Gwna cecha systemw GIS to moliwo przywizywania informacji opisowych
do poszczeglnych elementw mapy.

26

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

Rysunek 2.1.
Obiekty i ich atrybuty

Informacje graficzne na mapach obiektowych (wektorowych) mog by przedstawiane

generalnie za pomoc nastpujcych elementw:

punktw reprezentujcych np. supy, drzewa, hydranty;

linii reprezentujcych takie obiekty jak drogi, sieci energetyczne, rurocigi;

powierzchni ktre mog symbolizowa budynki, dziaki, obszary administracyjne.

Nie zagbiajc si w tej chwili w szczegy istnienia obiektw pochodnych i pokrewnych,

powiedzmy tylko, e powysze trzy podstawowe typy obiektw graficznych wystpuj
obowizkowo w kadym systemie GIS. Czsto zestaw ten jest rozszerzany o dodatkowe
rodzaje obiektw, ktre s pomocne w tworzeniu, przechowywaniu i analizowaniu specyficznych rodzajw informacji.
Na przykad, wiele systemw umoliwia tworzenie powierzchni z wycitym wewntrz
obszarem, czyli z dziur, tak jak to schematycznie przedstawiono na rysunku 2.2.
Rysunek 2.2.
Obiekt specjalny
obszar
z wycitym rodkiem

I nie chodzi tutaj o wygld tego obiektu, ale o to, jak on si zachowuje. Nie jest to zwyke
zoenie dwch linii amanych, wewntrznej i zewntrznej, bo nie istniaaby powierzchnia. Nie moe to by te mniejszy obszar naoony na wikszy, bo nie mona byoby
automatycznie wyznaczy prawidowej powierzchni, nie mwic ju o prawidowych
wynikach relacji przestrzennych, na przykad wyznaczenia czci wsplnej tego obiektu
z innym. Aby taki obiekt stworzy, potrzebne s wic specjalne narzdzia i odpowiednia
struktura danych.
Wszelkie operacje wykonywane na takim obiekcie (zaznaczanie, obliczanie powierzchni, zawieranie si, przecinanie itp.) bd si odnosiy tylko do czci zaznaczonej na
powyszym rysunku na czarno. Moe to mie due znaczenie na przykad w przypadku
systemw do prowadzenia ewidencji obiektw takich jak dziaki, ktre nierzadko tak
wanie wygldaj w rzeczywistoci, a GIS musi dokadnie odzwierciedla rzeczywisto

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

27

nie tylko w sposb graficzny, ale take w sposb informacyjny, umoliwiajcy przypisanie rnych informacji (np. wacicieli) rnym fragmentom obrazu.
Istnieje duo rnych przypadkw wystpujcych w naturze, ktrych odzwierciedlenie
za pomoc wymienionych powyej trzech obiektw podstawowych jest do trudne.
Dlatego wiele systemw wyspecjalizowanych w pewnej dziedzinie zastosowa pozwala
na uywanie rnych specjalnych rodzajw obiektw i posiada specjalnie zaprojektowane
zestawy symboli, ktrych mona uywa na mapie do rozwizywania takich sytuacji.
Obiekty punktowe, prezentowane na mapie w sposb domylny za pomoc punktw,
mog by prezentowane take za pomoc okrelonych symboli. Zestawy odpowiednich
symboli s zwykle doczane do danego systemu, a oprcz tego zazwyczaj istnieje
moliwo samodzielnego definiowania symboli przez uytkownika. Czsto symbole
przechowywane s w postaci zestawu skalowanych znakw TrueType. Dla okrelenia
wygldu symbolu stosowane mog by wic standardowe dialogi systemu operacyjnego,
jak pokazano na rysunku 2.3.

Rysunek 2.3. Symbole, ktrych uywamy na mapie, mog by gromadzone jako czcionki TrueType

Oprcz trzech wymienionych wczeniej elementw podstawowych (punkt, linia, powierzchnia), przewanie kady system oferuje take moliwo umieszczania na mapie
obiektw tekstowych, bd to w formie samodzielnych elementw mapy, bd jako
etykiet do obiektw graficznych. Rnic pomidzy map bez wczonych etykiet,
a map z automatycznie rozmieszczonymi etykietami wida na rysunkach 2.4 i 2.5.
Naley przy tym pamita, e w GISie, w odrnieniu od kartografii, liczy si przede
wszystkim tre mapy, a dopiero potem jej forma. Co nie przeszkadza wielu produktom
GISowym osiga jakoci pozwalajcej na traktowanie ich jako narzdzi kartograficznych.

28

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

Rysunek 2.4. Mapa wektorowa bez etykiet

Rysunek 2.5. Mapa wektorowa z automatycznymi etykietami

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

29

Kady element mapy oprcz tekstowo-liczbowych atrybutw opisowych posiada zestaw parametrw okrelajcych jego wygld na mapie. S to nastpujce parametry:

grubo linii zarwno dla obiektw liniowych, jak i dla konturw obiektw
obszarowych;

typ linii ciga, przerywana, kropkowana, kreskowana itd.;

kolor linii;

rodzaj wypenienia obiektw obszarowych jednym z wielu dostpnych

wzorw lub jednolitym kolorem;

kolor wypenienia obiektw obszarowych;

parametry czcionki dla obiektw tekstowych;

rodzaj symbolu jego kolor i wielko dla obiektw punktowych.

Ich zmiana moe przebiega w sposb pokazany na rysunkach od 2.6 do 2.8.

Rysunek 2.6. Moliwoci okrelania parametrw graficznych mapy

Istotne jest to, i opisane powyej parametry nie s przypisane do pojedynczego obiektu,
lecz do caej warstwy, do ktrej ten obiekt naley. Taka jest generalna zasada w wikszoci
systemw GIS, cho s pewne wyjtki. Kolor przypisywany jest zawsze do warstwy, a wic
wszystkich obiektw danego rodzaju. Std prosty wniosek, e wszystkie obiekty nalece
do tej samej warstwy wygldaj tak samo (oczywicie pomijajc ksztat). Z jednej strony
jest to uatwienie, gdy nie trzeba si zajmowa kadym pojedynczym obiektem oddzielnie,

30

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

Rysunek 2.7. Moemy wybiera spord wszystkich kolorw dostpnych w systemie operacyjnym

Rysunek 2.8. Podobnie jest z wyborem czcionki

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

31

ale z drugiej strony niektrzy mog to potraktowa jako ograniczenie i dlatego istniej
(co prawda nieliczne) systemy, ktre pozwalaj na przypisywanie parametrw okrelajcych wygld dla kadego obiektu oddzielnie. Istnieje rwnie inny wyjtek: mapy tematyczne. Jest to mechanizm pozwalajcy na automatyczne rnicowanie wygldu
obiektw nalecych do tej samej warstwy w zalenoci od opisujcych je atrybutw
opisowych. Kady obiekt otrzymuje indywidualny wygld, ale automatycznie, na
podstawie wartoci z bazy danych. Innym kolorem mona dziki temu automatycznie
wywietli na przykad budynki gospodarcze, a innym mieszkalne. Wicej informacji
na temat map tematycznych i klasyfikacji danych mona znale w odpowiednim rozdziale. W niektrych systemach istnieje rwnie mechanizm pozwalajcy na zmian parametrw wizualizacji w zalenoci od aktualnej skali wywietlania lub drukowania.
Dziki temu, w rnych skalach stosowana moe by rna symbolika, tak jak to zaprezentowano na rysunku 2.9.
Rysunek 2.9.
Rna symbolika dla
rnych skal mapy

mapa w skali 1:500

mapa w skali 1:10000

Niezalenie od tego, jak gruboci linii obiekt zosta narysowany w trakcie wprowadzania go do komputera, moemy ten parametr oraz wszystkie inne parametry wywietlania w dowolnej chwili zmieni. Odbywa si to zawsze jednoczenie dla caej warstwy.
Parametry wywietlania nie s bowiem przyporzdkowane do pojedynczego obiektu,
lecz do caej warstwy, a wic ich zmiana powoduje zmian wygldu caej warstwy.
Oprcz wsprzdnych i parametrw okrelajcych wygld, kady obiekt posiada indywidualny zestaw informacji opisowych przechowywanych w bazie danych, nazywany
atrybutami opisowymi. Mog one by prezentowane (na ekranie lub drukarce) w dowolny sposb wybrany przez uytkownika. Podwietlone wiersze w tabeli bazy danych,
supki na wykresie, etykiety do obiektw na rysunku mapy to tylko niektre formy
prezentacji atrybutw opisowych.
Dziki systemom typu GIS zadania zorientowane na przetwarzanie danych geograficzno-informacyjno-statystycznych, wykonywane do tej pory rcznie, mog zosta w duym stopniu zautomatyzowane. Proces podejmowania decyzji przebiega szybciej, gdy
mamy do dyspozycji informacje, ktre moemy przedstawia na ekranie czy drukarce
w sposb bardziej jasny, obrazowy, atwiejszy do ogarnicia w caoci. Szybki dostp
do informacji kadego typu, szerokie moliwoci ich prezentacji, czy to w formie mapy
wywietlanej na ekranie, czy te wydrukowanej na drukarce, czy to w formie wykresu,
w postaci tabelarycznej, czy te w postaci zaprojektowanego specjalnie dla naszych potrzeb raportu, ktrym moe by na przykad wyrnienie okrelonych obiektw jak pokazano to na rysunku 2.10, to w dzisiejszych szybkich czasach dua zaleta.

32

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

Rysunek 2.10. Obiekty speniajce pewne warunki s wyrnione

Dane zapisane do tej pory w tabelkach w postaci gsto upakowanych wierszy i kolumn
zawierajcych liczby lub tekst mog zosta przedstawione w duo bardziej zrozumiay i
przemawiajcy do wyobrani sposb w postaci graficznej, ktra moe przybiera
rne formy widoczne na rysunku 2.11.

Rysunek 2.11. GIS to nie mapa, GIS to baza danych

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

33

Dziki systemom GIS moemy usystematyzowa posiadane informacje. Dane mog by

w prosty sposb szybko aktualizowane. Poprawiajc map cyfrow, poprawiamy tylko
jej cz wymagajc zmian, nie musimy tak jak w przypadku tradycyjnej mapy papierowej rysowa jej caej od pocztku. Mamy wic na bieco dostp do informacji jak
najbardziej aktualnych. Na podstawie prezentowanych danych moemy prowadzi analizy, ktrych wczeniej nie mona byo realizowa. Analizy takie przebiegaj o wiele
sprawniej ni te przeprowadzane wczeniej metodami tradycyjnymi.
Pomimo tego, e pocztkowe koszty metody wykorzystujcej GIS do prowadzenia rnych rodzajw ewidencji danych o terenie s wysze, to w duszej perspektywie inwestycja ta zwraca si z nawizk, czego dowodzi wykres na rysunku 2.12.
Rysunek 2.12.
Wykres
przedstawiajcy
koszty prowadzenia
ewidencji danych
o terenie

Gwn rnic midzy systemami CAD i GIS (rysunek 2.13) jest to, e pierwsze z nich
su zazwyczaj do stworzenia modelu pojedynczego obiektu, podczas gdy drugie su
do prezentacji pewnego zbioru obiektw. Dlatego funkcje zawarte w tych systemach
su do realizacji cakowicie odmiennych celw. Istotn rnic jest ukad wsprzdnych.
W pierwszym przypadku jest to lokalny ukad wsprzdnych odmierzany najczciej
w milimetrach lub centymetrach, stosowany w celu uzyskania rysunku schematycznego,
w drugim globalny ukad wsprzdnych terenowych (np. dugo i szeroko geograficzna) pozwalajcy na dokadne odwzorowanie pooenia obiektw w terenie.
Rynek GIS pod wzgldem wielkoci powoli zaczyna dorwnywa rynkowi CAD. W jego
skad wchodz: tradycyjne oprogramowanie GIS oparte o technologi rastrow i wektorow, systemy CAD wzbogacone o funkcje mapowe, przetwarzanie geograficznych obrazw rastrowych (zdjcia satelitarne, lotnicze), systemy kartograficzne, systemy geodemograficzne, modelowanie powierzchni terenu, sieciowe systemy AM/FM (ang. automated mapping/facilities management), oprogramowanie wykorzystujce komponenty
(OCX) o cechach geograficznych, bazy danych przestrzennych, usugi integracji danych
itd. Jest to powodem duego zrnicowania systemw GIS pod wzgldem realizowanych przez nie funkcji. Wiele z nich zawiera funkcje decydujce o ich szczeglnej
przydatnoci w pewnych zastosowaniach lub przy korzystaniu z map okrelonego rodzaju. Na przykad, jedne systemy mog by szczeglnie dobrze wyposaone w funkcje
do obsugi mapy rastrowej (zbudowanej na przykad ze zdj satelitarnych), a inne mog posiada funkcje sprzyjajce wygodnemu poruszaniu si po mapie wektorowej. Pod
tym wzgldem systemw GIS nie mona porwnywa z edytorami tekstw, z ktrych

34

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

Rysunek 2.13.
Rnica midzy
systemami CAD i GIS

wiat rzeczywisty

model cyfrowy

kady wyposaony jest w mniej wicej podobne funkcje, suce do realizacji jednego
tylko celu: wydrukowania strony tekstu. Systemy GIS mog suy jako narzdzia do
realizacji rnych celw i dlatego, szczeglnie w przypadku produktw przystosowanych branowo, mog si one czasem w bardzo istotny sposb rni midzy sob.
Podobnie jak w innych zastosowaniach wykorzystujcych technik komputerow, jedn
z najwaniejszych cech systemw GIS jest to, e raz stworzon map cyfrow mona
wizualizowa w rnych ujciach, rnych skalach, wykorzystujc rn symbolik,
kolorystyk, prezentujc jedne dane i ukrywajc inne (rysunek 2.14).

Rysunek 2.14. Ta sama mapa przedstawiona w rnych skalach i z innymi atrybutami

Na rysunku 2.14 przedstawiono efekt automatycznej zmiany sposobu prezentacji danych

w wyniku zmiany skali wywietlanej mapy. Zmian dokonano jednym klikniciem myszki.
Dziki przechowywaniu mapy w postaci cyfrowej, atwiejsze jest jej utrzymanie w stanie
jak najbardziej aktualnym. Na podstawie wprowadzonych danych, poczonych z informacjami z bazy danych, atwiejsze staje si przeprowadzanie rnego rodzaju analiz, od

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

35

najprostszych typu klasyfikacyjnego, do skomplikowanych analiz statystycznych zawierajcych zapytania do bazy danych.
Jest to niezastpione narzdzie dla instytucji lub osb zarzdzajcych pewnym obszarem i podejmujcych decyzje z nim zwizane. Wyliczono rwnie, e ponad siedemdziesit procent danych handlowych posiada atrybut lokalizacji.
Na zadane pytanie:
Pytanie
ulica = Zwycistwa and nr = 1
otrzymujemy szybk odpowied (rysunek 2.15).
Rysunek 2.15.
Graficzna
odpowied
na zadane pytanie

Podstawowe funkcje systemw GIS

Wprowadzanie danych
Tworzenie danych GIS tak, aby speniay one wiele wymaga stawianych w ramach
rnych zastosowa, wymaga odpowiedniej wiedzy i umiejtnoci. Odpowiedni system
moe w duym stopniu odciy operatora od wielu skomplikowanych i czasochonnych
czynnoci. W przypadku skanowania materiaw istniejcych w postaci tradycyjnej,
musz one by odpowiedniej jakoci. W przypadku rcznej digitalizacji, oprogramowanie moe pomc unikn lub naprawi bdy wynikajce z niedokadnoci w czasie digitalizacji. Poziom wspomagania komputerowego zaley od tego, jakiego dokadnie
oprogramowania uywamy. Typowymi przykadami funkcji wspomagajcych edycj
danych s: dociganie punktw do ju istniejcych na mapie danych, usuwanie zbdnych (nadmiarowych) elementw oraz automatyczne tworzenie cigej mapy rastrowej
po podaniu wsprzdnych poszczeglnych arkuszy map.

36

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

Generalizacja danych
W czasie wprowadzania danych rne metody digitalizacji powoduj tworzenie danych
o rnej objtoci. Przekada si to wprost na dokadno danych. Do uytkownika naley
decyzja, z jak dokadnoci dane maj by wprowadzane. Zbyt duo szczegw moe
w szczeglnych przypadkach niepotrzebnie komplikowa sam proces edycji, a nastpnie analizy danych oraz by przyczyn niewydolnoci technicznej sprztu komputerowego. Cz systemw GIS posiada moliwoci okrelania bd to w czasie wprowadzania danych, bd ich pniejszej edycji tego, z jak np. gstoci bd wstawiane
punkty, co wida na rysunkach 2.16 oraz 2.17. Jednym z kryteriw jest tutaj cel, dla ktrego dane s tworzone i skala mapy, dla ktrej zazwyczaj bd prezentowane.
Rysunek 2.16.
Mapa przed
generalizacj

Rysunek 2.17.
Mapa po
generalizacji

Systemy przechowujce dane w postaci topologicznej posiadaj niejako wbudowan

funkcj automatycznej optymalizacji wprowadzanych danych. Naley tylko okreli
parametry poszczeglnych funkcji, jak na przykad dugo wystajcych linii, ktre
maj by zlikwidowane. Ustawienie nieodpowiedniej wartoci moe skutkowa usuwaniem przez system caych obiektw, gdy bdzie ona zbyt dua, lub pozostawianiem
przecignitych linii, gdy bdzie zbyt maa.
W sytuacjach, gdy dane mog pochodzi z wielu rnych rde, wan funkcj jest
moliwo zastosowania wsplnego dla wszystkich ukadu wsprzdnych oraz odpowiedniej projekcji. Wikszo systemw dokonuje w tym celu przeliczania wsprzdnych za pomoc transformacji afinicznych: przesuwania, skalowania, obracania.
Czst sytuacj, szczeglnie w kontekcie wzrastajcej popularnoci zobrazowa satelitarnych, jest konieczno dokonania rejestracji rastra, czyli wpasowania w pozostae

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

37

warstwy danych, najczciej wektorowych. Operacja ta okrelana jest jako wykonywanie georeferencji ustalenie zestawu dodatkowych wsprzdnych, za pomoc ktrych
okrelane jest pooenie danego arkusza rastrowego w przestrzeni.
Z kolei rektyfikacja polega na wpasowaniu metod przeliczenia wszystkich danych.
Wymaga obliczenia nowych wartoci dla kadego punktu na rastrze (resampling). W czasie rektyfikacji mona uywa mniej lub bardziej dokadnych, a tym samym czasochonnych metod. Rni si one przede wszystkim liczb punktw referencyjnych
czyli takich, ktrych wsprzdne znamy i moemy je wskaza na rastrze podlegajcym
analizie branych pod uwag w czasie rektyfikacji. Minimum to okrelenie naronikw arkusza.
Przydaj si rwnie funkcje kalibracji przestrzennej, czyli dopasowywania elementw jednej warstwy do innych elementw metodami transformacji afinicznych, na przykad nakadanie jednych warstw na inne, dopasowywanie krawdzi ssiadujcych arkuszy itp.
Cakowicie oddzieln spraw jest weryfikacja danych opisowych, ktra przeprowadzana jest najczciej ju na etapie wprowadzania danych. Najprostsz form wspomagania
edycji danych opisowych jest sprawdzanie zgodnoci typu wprowadzanych wartoci
z typem zdefiniowanym dla pola, w ktrym umieszczany jest atrybut.

Przechowywanie danych
Czsto z punktu widzenia uytkownika liczy si tylko jedno: aby dane nie zajmoway
zbyt duo miejsca. Pomimo tego i pamici masowe szybko taniej, zwikszajc jednoczenie sw pojemno, rwnie wymagania i moliwoci w zakresie dostpnych danych rosn. Szczeglnie zwikszanie dokadnoci wprowadzanych danych oraz masowe
wykorzystywanie zobrazowa satelitarnych i lotniczych wpywa na lawinowe powikszanie si objtoci danych przestrzennych, ktre w pojedynczym przypadku siga
mog nawet terabajtw danych.

Zarzdzanie danymi
Bazy danych pocztkowo byy uywane tylko dla celw zarzdzania danymi opisowymi.
Teraz coraz czciej w bazie danych przechowywane s zarwno informacje geometryczne, jak i opisowe. Bazy danych s wic uywane nie tylko do zarzdzania danymi
opisowymi, ale rwnie do wykonywania operacji edycyjnych na danych geometrycznych, bd to za pomoc standardowych mechanizmw tradycyjnych baz danych, bd
za pomoc specyficznych funkcji dostpnych w specjalnych rozszerzeniach przestrzennych dla okrelonych baz danych.

Analizy, prezentacje danych

Generalnie mona siga do danych przestrzennych na dwa sposoby: od strony graficznej, wykorzystujc ich waciwoci geometryczne, oraz od strony tabelarycznej, wykorzystujc ich atrybuty opisowe. Istnienie poczenia pomidzy tymi dwoma rodzajami informacji to podstawowa cecha systemw GIS. Graficznie zorientowane zapytania
wykorzystujce w mniejszym lub wikszym stopniu analizy przestrzenne mog zwraca
w wyniku atrybuty opisowe obiektw. Z kolei warunki naoone na atrybuty opisowe

38

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

zwracaj w wyniku dane przestrzenne w postaci graficznej. Moe to by wyrnienie pojedynczych obiektw lub ustalenie okrelonych parametrw graficznych, takich jak kolor
czy grubo linii, dla wszystkich obiektw, zalenie od wartoci okrelonego atrybutu.

Przykadowe funkcje analiz przestrzennych

Graficzna klasyfikacja danych, mapa tematyczna,
rozkolorowanie (ang. Choropleth mapping)
Obiekty na mapie mog by wizualizowane w sposb zaleny od ich atrybutw opisowych. Kadej unikatowej wartoci jest przypisany jeden lub wicej parametrw okrelajcych wygld obiektu. Na przykad dla obszaru moe to by rodzaj wypenienia,
kolor obrysu, dla linii jej grubo, dla punktw oddzielne symbole. Innymi sowy, kada mapa cyfrowa jest zwykle podzielona na warstwy, za pomoc ktrych mona grupowa wszystkie obiekty charakteryzujce si takimi samymi cechami. Kada warstwa
posiada swj wasny zestaw atrybutw okrelajcych jej wygld. Tak wic wszystkie
obiekty w danej warstwie s wywietlane w tym samym kolorze, t sam gruboci linii
itd. Jest to bardzo uyteczna cecha, pozwalajca oceni jednym rzutem oka sytuacj na
mapie. S jednak takie przypadki, gdy w celu uatwienia orientacji na mapie potrzebujemy wyrni pewne grupy obiektw nalecych do tej samej warstwy. W takich
przypadkach przydaje si klasyfikacja.
Przykad
Mamy warstw drg. W normalnej sytuacji wszystkie wygldaj tak samo (rysunek 2.18).
Ale nasza warstwa drg posiada przyczone informacje opisowe, wrd ktrych midzy innymi kada droga jest scharakteryzowana przez informacj o tym, jakiego typu
jest to droga. W tabeli opisowej tej warstwy w bazie danych istnieje pole typ drogi, ktre
jest wypenione odpowiedni wartoci w zalenoci od tego, jakiego typu drog opisuje dany rekord. Dziki temu po wczeniu klasyfikacji moemy na mapie odrni
drog gwn od podrzdnej (rysunek 2.19).
Rysunek 2.18.
Mapa drg
bez wczonej
klasyfikacji
(wszystkie drogi
wygldaj tak samo)

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

39

Rysunek 2.19.
Mapa drg
z wczon
klasyfikacj
(rozrnianie drg
za pomoc gruboci
i koloru linii)

Buforowanie (ang. buffering)

Wok obiektw wyznaczana jest strefa o wielkoci okrelanej za pomoc promienia
podanego przez uytkownika. W rezultacie otrzymujemy obszar o ksztacie koa dla bufora wok punktu, korytarz wzdu obiektw liniowych i obszar wok obiektw obszarowych.

Analizy sieciowe
Sie poczonych obiektw liniowych moe posuy do analiz i symulacji rozpywu
okrelonego medium. Moe to by zarwno szacowanie ruchu samochodowego, okrelanie najkrtszej lub najszybszej drogi dojazdu, jak i symulowanie przepywu wody
w ciekach wodnych lub rurocigach.

Obliczanie powierzchni i dugoci

Naturaln cech jest moliwo wyznaczenia dla kadego obiektu obszarowego i liniowego takich wartoci jak jego powierzchnia i dugo. Wartoci te nie musz by zapisywane oddzielnie jako atrybut opisowy, chyba e nie odpowiada nam dokadno wyznaczanych w ten sposb danych.

Wizualizacja
Prezentacja danych GIS moe przybiera posta interaktywnej mapy lub tabeli z atrybutami opisowymi na ekranie monitora, moe te polega na drukowaniu map, tabel,
wykresw. Aby wydrukowana mapa przypominaa tradycyjny produkt kartograficzny,
zwykle konieczne jest wyposaenie systemu GIS w bardziej zaawansowane funkcje
o profilu kartograficznym. W wikszoci standardowych systemw GIS, ktre z zaoenia nie s wyspecjalizowane w kierunku kartograficznym, wikszy nacisk kadzie si na
tre i zwizan z ni funkcjonalno analityczn, ni na form prezentacji.

40

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

Geokodowanie
Adresy to najbardziej popularna forma przechowywania danych geograficznych. W zwizku z tym istnieje funkcja pozwalajca na automatyczne umieszczanie na mapie dowolnych
obiektw na podstawie ich adresu. Moemy wic umieci obiekt na mapie nie znajc
jego wsprzdnych geograficznych, lecz tylko jego adres. Aby moliwe byo zrealizowanie tej funkcji, musimy by w posiadaniu warstwy adresowej z odpowiednimi atrybutami opisowymi. Atrybutami tymi s nazwa ulicy oraz numeracje budynkw. Czasami system na podstawie dugoci odcinka reprezentujcego ulic sam bdzie potrafi
wyznaczy numery porednie.
Posiadajc tak warstw, moemy ju korzysta z funkcji geokodowania i tworzy kolejne warstwy, ktrych zawarto bdzie si tworzya automatycznie na podstawie plikw, w ktrych zapisane bd w postaci tabelarycznej adresy kolejnych obiektw.

Adres okrela pooenie obiektu na mapie w podobny sposb jak wsprzdne geograficzne, ale wszystkie adresy musz by zapisane zgodnie z pewnymi z gry ustalonymi
reguami okrelajcymi format adresu. Musimy si zdecydowa, czy uywamy adresu
w postaci <nazwa ulicy> <numer>, czy te <numer> <nazwa ulicy>, aby system mia
moliwo prawidowego rozpoznania adresu w celu porwnania go z adresem referencyjnym w warstwie ulic. Po utworzeniu warstwy adresowej moemy j oczywicie
przeszukiwa, podajc jako parametr adres, ktry nas interesuje.

Co to jest mapa cyfrowa

Mapa cyfrowa przechowuje umiejscowienie i ksztat geometryczny obiektw geograficznych wraz z informacjami opisujcymi te obiekty. Obiektem geograficznym
w sensie systemw GIS moe by wszystko; od rzeczywistych skadnikw krajobrazu

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

41

stworzonych przez natur, np. drzewa (lasy), rzeki, jeziora, przez obiekty stworzone przez
czowieka, jak domy, fabryki, drogi, sieci elektryczne, telefoniczne, gazowe, wodne itp.,
po obiekty wirtualne, takie jak parki, miasta, dziaki w miecie, strefy zagospodarowania przestrzennego, inne strefy obejmujce okrelony obszar, a take na przykad poczenia lotnicze czy sie sprzeday. Kad rzecz, ktr da si umiejscowi w otaczajcej
nas przestrzeni, moemy umieci na mapie. Obiekty przedstawiane s na mapie cyfrowej (podobnie jak na tradycyjnej mapie) za pomoc figur geometrycznych lub symboli
(rysunek 2.20). Czyli na przykad budynki rysujemy jako wielokty, drogi jako linie,
a miasta jako punkty (symbole).
Rysunek 2.20.
Elementy graficzne
w systemach GIS

Najprostszym elementem graficznym w systemach GIS jest punkt (ang. point). Jest on
opisany przez wsprzdne, okrelajce jego pooenie.
Poczenie dwch punktw daje nam odcinek lub lini (ang. line).
Poczenie kilku linii to linia amana (ang. polyline).
Jeeli pierwszy i ostatni punkt linii amanej s takie same, to mamy do czynienia z obszarem zamknitym (ang. polygon).
Ze wzgldu na powszechne stosowanie w argonie komputerowym spolszczenia poligon na
okrelenie angielskiego sowa polygon, w tej ksice ze wzgldu na prostszy zapis
stosowane bdzie okrelenie poligon zamiast obszar zamknity.

Co rni zwyke dane graficzne (jak obrazek w programie graficznym typu Paint) od
danych graficznych przedstawiajcych map w systemach GIS?

Na mapie cyfrowej w systemie GIS kady element posiada swj opis w bazie danych.

Obiekty na mapie cyfrowej prezentuj pewien fragment otaczajcej nas

rzeczywistoci. Zapisane s w odpowiednim ukadzie wsprzdnych,
wizualizowane z zastosowaniem odpowiedniej projekcji.

Podstawowym zadaniem systemu GIS jest przechowywanie danych

w maksymalnie elastyczny sposb, aby ich zarzdzanie i analiza byy
jak najbardziej efektywne. Zwyke programy graficzne nastawione s
gwnie na efektown prezentacj, przez co przechowuj dane w sposb
ograniczajcy swobodne zarzdzanie i analiz poszczeglnych obiektw.

42

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

Warstwa
Warstwa to pojcie hierarchizujce struktur zapisu mapy cyfrowej. Warstwa obejmuje
zwykle obiekty posiadajce pewn cech wspln. Np. warstwa noszca nazw budynki
zawiera dane graficzne oraz opisowe na temat wszystkich budynkw i tylko budynkw.
Natomiast warstwa drogi moe zawiera wszelkie informacje o drogach. Aby informacja
na ekranie bya jak najbardziej przejrzysta, uytkownik moe wywietli jedn warstw
lub nakada na siebie dowoln ilo warstw. Mona take ustali kolejno, w jakiej
warstwy bd si wywietlay na ekranie.
Niektre systemy umoliwiaj przechowywanie w pojedynczej warstwie obiektw rnego typu, co pozwala na ograniczenie liczby warstw potrzebnych do realizacji jakiego
zadania. Inne pozwalaj na przechowywanie w warstwie tylko jednego rodzaju obiektw. Istnieje wic warstwa punktowa, liniowa, obszarowa. Powoduje to zwikszenie
liczby zakadanych warstw, ale dane s bardziej przejrzyste i jeeli system jest wyposaony w odpowiednie funkcje do analiz wzajemnego pooenia wzgldem siebie obiektw rozmieszczonych w rnych warstwach, to cecha ta nie jest ograniczeniem. Analiza
wzajemnych relacji przestrzennych moe polega na przykad na zadaniu znalezienia
budynkw (jedna warstwa) znajdujcych si w okrelonej odlegoci od planowanego
przebiegu autostrady (druga warstwa).
Poniewa do kadej warstwy przyczona jest jedna tabela atrybutw z okrelonymi
polami wsplnymi dla kadego obiektu, to wszystkie obiekty zgrupowane w warstw
posiadaj informacje opisowe tego samego typu.
Kada warstwa oprcz atrybutw opisowych posiada rwnie zestaw parametrw okrelajcych jej wygld, czyli: kolor, grubo i typ linii, rodzaj wypenienia poligonw, rodzaj symbolu dla obiektw punktowych itd.
Wszystkie opisane w tej ksice zasady dziaania systemw GIS i ich cechy charakterystyczne s zgodne z przyjtymi oglnie standardami, co wcale jednak nie oznacza, e
poszczeglne systemy GIS nie mog si rni od siebie w pewnych szczegach. Na
przykad to, e atrybuty wywietlania takie jak kolor, grubo linii, rodzaj wypenienia
ustala si dla caej warstwy, a nie dla pojedynczych obiektw, jest oglnie obowizujc zasad wrd systemw GIS, ale istniej systemy, ktre dodatkowo pozwalaj na
przyporzdkowywanie tych atrybutw oddzielnie dla kadego obiektu w obrbie tej
samej warstwy.
Warstwa aktywna jest to warstwa, ktr uytkownik zaznaczy jako aktywn i ktrej dotycz analizy wykonywane na mapie. Z najprostszym przypadkiem wykorzystywania warstwy aktywnej mamy do czynienia, gdy chcemy uzyska informacje opisowe
na temat wskazanego obiektu. Powiedzmy, e mamy na ekranie wywietlon map
skadajc si z kilku warstw. Chcemy uzyska informacje tylko o obiektach nalecych do jednej z warstw. W tym celu zaznaczamy j jako aktywn. Przykadowe okno
dialogowe realizujce tak operacj wida na rysunku 2.21. Po wybraniu narzdzia do
identyfikacji, klikamy mysz w interesujcym nas miejscu, a system przeszukuje tylko
t jedn warstw i wywietla informacje o obiektach nalecych tylko do warstwy aktywnej. Moemy rwnie zaznaczy jako aktywne kilka warstw, wtedy wszelkie funkcje operujce na warstwach bd si odnosiy tylko do tych warstw.

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

43

Rysunek 2.21. Ustalanie warstwy aktywnej

Obiekt
Obiekt to skadnik warstwy. Pojedynczym obiektem moe by na przykad droga. Jest
to najmniejszy samodzielny element, jaki mona wyrni na mapie. Obiekt jest symbolicznym przedstawieniem pewnego elementu otaczajcego nas wiata. Mona go
przedstawia za pomoc symbolu graficznego lub figury geometrycznej. Nastpnie jego
reprezentacja graficzna jest czona z informacj na temat tego obiektu. Informacja opisowa jest przechowywana w bazie danych i moe to by liczba, tekst, zdjcie, dwik,
animacja. Kady obiekt skada si z co najmniej jednego punktu o zadanych wsprzdnych, dziki ktremu mona dany obiekt umiejscowi w przestrzeni, czyli dokona tzw.
georeferencji. Uproszczony schemat takiej struktury danych przedstawiono na rysunku 2.22.
Rysunek 2.22.
Podzia danych
na warstwy i obiekty

44

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

Atrybuty opisowe
Tym co rni systemy GIS od zwykych programw graficznych jest moliwo opisania
kadego obiektu. Dane opisowe niekoniecznie musz by wywietlane na ekranie razem
z obiektem graficznym. Mona wywietla je (lub tylko cz z nich) w zalenoci od
biecych potrzeb. Informacja ta jest wic jakby etykiet, ktr moemy wycign lub
schowa. Kady obiekt moe by opisany dowoln iloci informacji dowolnego typu.
Mog to by:

dane liczbowe, np. liczba mieszkacw w budynku (obiektami s budynki),

wysoko podatku gruntowego za dziak (obiektami s dziaki), wielko
sprzeday na danym terenie (obiektami s strefy sprzeday),

dane tekstowe, np. nazwisko waciciela posesji (obiektami s posesje),

nazwy ulic (obiektami s ulice),

dane typu data, np. termin patnoci podatku gruntowego,

dane typu graficznego, np. zeskanowana fotografia obiektu,

dwik,

animacje.

Niektre systemy oferuj moliwo podczania danych opisowych dowolnego typu,

w dowolnym formacie. Jeeli tylko posiadamy program do obsugi dokumentw w takim
formacie, to w momencie dania informacji wywoywany jest tene program, ktry
prezentuje nam informacj po swojemu. Na rysunku 2.23 przedstawiono przykad
prezentacji fotografii zwizanej z budynkiem.
Informacja dowizana do kadego pojedynczego obiektu jest przechowywana w rekordach bazy danych. Nawet informacje w formacie nieobsugiwanym przez baz (np.
obrazki w jakim niestandardowym formacie) umieszczamy tam przez podanie nazwy
pliku, przechowywanego zewntrznie w stosunku do bazy danych. Zwykle w najprostszych przypadkach jednemu obiektowi odpowiada jeden rekord (wiersz) z tabeli opisowej, ktry moe zawiera dowoln liczb pl rnego typu. Baza danych niekoniecznie
musi by przeznaczona do wycznego uytku tylko dla systemu GIS. Moe by wspuywana przez inne aplikacje. Niektre z atrybutw w pewnych przypadkach nawet
wikszo moemy docza tymczasowo w trakcie pracy systemu. Jest to przydatne
wwczas, gdy s to na przykad dane statystyczne, ktre ulegaj czstym zmianom
i maj form tabelaryczn. Posumy si tutaj przykadem rocznika statystycznego. Zamy, e mamy taki rocznik w postaci cyfrowej, czyli w postaci tabel dowolnej bazy
danych. Najczciej takie dane przechowywane s w formacie DBF, ktry mona atwo
zaimportowa do kadego systemu. Mamy wic nastpujc tabel z danymi statystycznymi (tutaj przedstawiony jest tylko jej fragment), ktr otrzymujemy powiedzmy
na dyskietce (przedstawione dane s oczywicie fikcyjne):
wojewdztwo

zaludnienie

bezrobocie

inwestycje

lskie

5 000 000

10%

500 000 000 z

maopolskie

2 000 000

7%

250 000 000 z

podkarpackie

1 000 000

12%

800 000 z

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

45

Rysunek 2.23. Prezentacja atrybutw opisowych

Jeeli w naszym systemie GIS posiadamy map Polski z podziaem na wojewdztwa,

z jednym tylko polem informacyjnym podczonym do kadego wojewdztwa czyli poligonu (rysunek 2.24), to po wykonaniu operacji linkowania czyli poczenia tabeli atrybutw warstwy z tabel zewntrzn otrzymujemy rozszerzon tabel atrybutw. Operacja
linkowania trwa kilka sekund. Wskazujemy tabel rdow, tabel docelow, dwa pola
suce do poczenia i mamy map wzbogacon o nowe informacje (rysunek 2.25).
Rysunek 2.24.
Przykad mapy
z pojedynczym polem
informacyjnym dla
kadego poligonu

46

Systemy Informacji Geograficznej. Zarzdzanie danymi przestrzennymi w GIS, SIP, SIT, LIS

Rysunek 2.25. Przykad mapy wzbogaconej o dodatkowe informacje

Nazwy pl, za pomoc ktrych nastpuje poczenie, nie musz by takie same, ale ich
zawarto musi sobie nawzajem odpowiada, tak aby w obu tabelach te same wojewdztwa
byy tak samo nazywane.

Podobnie jak istnieje wiele formatw plikw tekstowych, tak istnieje wiele rnych
formatw mapy cyfrowej. Kada firma produkujca wasny system GIS posiada zazwyczaj wasny format zapisu danych. W zwizku z tym danych tych nie mona w prosty
sposb wymienia midzy rnymi systemami. Mona to zrobi korzystajc ze specjalnych programw do konwersji danych midzy rnymi systemami. W skad pakietw
GIS duych i liczcych si producentw, takich jak ESRI, Bentley, Intergraph, MapInfo, wchodz standardowo narzdzia do konwersji danych, czyli do ich eksportowania
lub importowania do innych formatw. Posiadajc map w formacie shapefile, DGN,
czy MIF lub moliwo zapisania jej w jednym z tych formatw, na pewno bdziemy
mieli wiksze moliwoci jej konwersji do innych formatw bez utraty jakichkolwiek
danych.
Bardzo wane jest, aby sobie uzmysowi, e:
GIS nie przechowuje mapy ani obrazu jakiego obszaru,
lecz dane umoliwiajce generacj mapy!
Na podstawie tych samych danych (rysunek 2.26) mona wygenerowa rne mapy tego samego obszaru (rysunek 2.27).

Mapa ciga
Graficzna cz mapy zapisywana jest jako obszar cigy. Oznacza to, e nawet gdy obszar, ktry obejmuje swym zasigiem, by w oryginale zapisany na kilku, kilkudziesiciu czy kilkuset arkuszach mapy, w zapisie komputerowym zapisany jest jako jednolity
obszar, bez podziau na arkusze.

Rozdzia 2.

Podstawowe pojcia GIS

47

Rysunek 2.26.
Mapa w postaci
przechowywanej
w systemie GIS

Rysunek 2.27.
Przykad
wygenerowania
rnych map
na podstawie tych
samych danych

mapa cyfrowa

Istot pracy na mapie cigej jest fakt, e nawet w przypadku rozlegych obszarw
wszelkie dane, zarwno wektorowe, jak i rastrowe, zapisywane s w przyjtym dla danej
warstwy ukadzie wsprzdnych, bez widocznoci pocze w miejscach, gdzie one
wystpuj dla arkuszy pierwotnych. Arkusze rdowe mog posiada rne skale, dane, ktre z nich wprowadzamy, mog by zapisywane w rnych warstwach i dowolnie
si na siebie nakada. Zarwno ogldanie na ekranie, jak i wydruk mog odbywa si
w kadym rozsdnym powikszeniu lub pomniejszeniu.