‫ﺗﻌﺎدل ﺷﻴﻤﻴﺎﻳﻲ‪) 

‬ﻗﺴﻤﺖ دوم(‬

‫ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻌﺎدل‬

‫ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﻪ دو ﺻﻮرت ﺑﻪ ﻛﺎر ﻣﻲ رود‪:‬‬

‫‪ -1‬ﭘﻴﺪا ﻛﺮدن ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ‬

‫� ﺸ ﮕﺎه‬
‫دا‬
‫‪ -2‬اﺳﺘﻔﺎده از ﺛﺎﺑﺖ ﺗﻌﺎدل ﺑﺮاي ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ‬
‫‪ ‬اﺑﺘﺪا ﺣﺎﻟﺖ اول‪:‬‬

‫اﮔﺮ ﻫﻤﻪ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﻣﻮرد ﻧﻴﺎز ﻣﻌﻠﻮم ﻧﺒﺎﺷﺪ ﻣﻲ ﺗﻮان از ﺟﺪول واﻛﻨﺶ )‪ (reaction table‬ﺑﺮاي ﭘﻴﺪا‬
‫�� �‬
‫ﻛﺮدن آﻧﻬﺎ ﻛﻤﻚ ﮔﺮﻓﺖ‪.‬‬

‫ﺟﺪول واﻛﻨﺶ ﺷﺎﻣﻞ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫� ﯽ ﺷﺎ‬

‫د‬
‫ا�‬
‫ﺸ� ﺪه‬
‫�ود‬

‫ﺑﻪ ﻣﺜﺎل زﻳﺮ ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪:‬‬

‫��� ﯽ‬
‫ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ‪ Kp‬در واﻛﻨﺶ اﻛﺴﻴﺪ ﺷﺪن ﮔﺮاﻓﻴﺖ ﺑﺎ ﮔﺎز ‪ CO2‬در دﻣﺎي ‪1080‬ﻛﻠﻮﻳﻦ‪.‬‬

‫ﮔﺎز ‪ CO2‬ﺑﺎ ﻓﺸﺎر اوﻟﻴﻪ ‪ 0/458‬اﺗﻤﺴﻔﺮ ﺑﻪ ﮔﺮاﻓﻴﺖ اﺿﺎﻓﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد و ﻓﺸﺎر ﻛﻞ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ‪ 0/757‬اﺗﻤﺴﻔﺮ‬
‫ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪ :‬رﺳﻢ ﺟﺪول واﻛﻨﺶ ) ﺑﻪ ﻗﺴﻤﺘﻬﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ آن ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ(‪:‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮات ﺑﺎ ﺗﻮﺟﻪ ﺑﻪ اﺳﺘﻮﻛﻴﻮﻣﺘﺮي واﻛﻨﺶ‬

 ‫ﻓﺸﺎر ﻛﻞ در ﺣﺎﻟﺖ ﺗﻌﺎدل ﺟﻤﻊ ﻓﺸﺎر ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد اﺳﺖ‪:‬‬

‫ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻓﺸﺎر اوﻟﻴﻪ و ﻓﺸﺎر ﻛﻞ ﻣﻲ ﺗﻮان ‪ x‬و درﻧﺘﻴﺠﻪ ﻓﺸﺎر ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﮔﺎزﻫﺎي ﻣﻮﺟﻮد را ﻳﺎﻓﺖ‪:‬‬

‫� ﺸ ﮕﺎه‬
‫دا‬
‫�� �‬
‫� ﯽ ﺷﺎ‬

‫د‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﻣﺸﺎﺑﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﺪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪) 7-17‬واﻛﻨﺶ ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻫﻴﺪروژن ﻳﺪﻳﺪ( را ﺣﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫ا�‬
‫ﺸ� ﺪه‬
‫�ود‬

‫��� ﯽ‬

‫ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ‪ HI‬داده ﺷﺪه اﺳﺖ و ﻏﻠﻈﺖ اوﻟﻴﻪ آن را ﻣﻲ ﺗﻮان ﺑﺎ داده ﻫﺎي ﻣﺴﺌﻠﻪ ﺑﻪ دﺳﺖ آورد‪:‬‬

‫ﺟﺪول واﻛﻨﺶ‪:‬‬
 ‫ﺑﺎ داﺷﺘﻦ ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ‪ ،HI‬ﻣﻘﺪار ‪ x‬و در ﻧﺘﻴﺠﻪ ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﮔﻮﻧﻪ ﻫﺎي دﻳﮕﺮ و ‪ K‬ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬

‫� ﺸ ﮕﺎه‬
‫دا‬
‫‪ ‬اﻣﺎ ﺣﺎﻟﺖ دوم ﻳﻌﻨﻲ ﺗﻌﻴﻴﻦ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از ‪:K‬‬
‫�� �‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺴﺎﺋﻞ ‪ 8-17‬و ‪ 9-17‬در اﻳﻦ راﺑﻄﻪ اﺳﺖ‪ .‬ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ اﮔﺮ داده ﻫﺎ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﺗﻌﺪاد ﻣﻮل ﻣﻮﺟﻮد در ﺣﺠﻢ‬
‫ﻣﺸﺨﺼﻲ اﺳﺖ‪ ،‬اﺑﺘﺪا ﺑﺎﻳﺪ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﻣﻮﻻر را ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻴﻜﻪ ﺟﻬﺖ واﻛﻨﺶ ﺑﺮاي رﺳﻴﺪن ﺑﻪ ﺗﻌﺎدل‬
‫� ﯽ ﺷﺎ‬

‫ﻣﺸﺨﺺ ﻧﺒﺎﺷﺪ‪ ،‬ﺑﺎ ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ‪ Q‬و ‪ K‬ﻣﺸﺨﺺ ﻣﻲ ﺷﻮد‪.‬‬

‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪) 8-17‬ﺗﺒﺪﻳﻞ ﻣﺘﺎن ﺑﻪ ﺳﻮﺧﺘﻬﺎي ‪ CO‬و ‪ ( H2‬را ﺣﻞ ﻛﻨﻴﺪ‪.‬‬

‫د‬
‫ا�‬
‫ﺸ� ﺪه‬
‫ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪) 9-17‬ﻣﺨﻠﻮط ﺳﻮﺧﺘﻬﺎ(‪:‬‬
‫�ود‬

‫��� ﯽ‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫اﺑﺘﺪا ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي اوﻟﻴﻪ‪:‬‬

‫ﺳﭙﺲ ﺟﺪول واﻛﻨﺶ‪:‬‬

 ‫� ﺸ ﮕﺎه‬
‫دا‬
‫�� �‬
‫� ﯽ ﺷﺎ‬

‫اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﻘﺮﻳﺐ در ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﺑﺮاي ﺳﺎده ﻛﺮدن ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت‪:‬‬

‫د‬
‫ﺑﻪ ﻧﻤﻮﻧﻪ ﻣﺴﺌﻠﻪ ‪ ) 10-17‬ﺗﺠﺰﻳﻪ ﻓﺴﮋن( ﺗﻮﺟﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪:‬‬

‫ا�‬
‫ﺸ� ﺪه‬
‫�ود‬

‫��� ﯽ‬

‫واﻛﻨﺶ در دو ﻏﻠﻈﺖ اوﻟﻴﻪ )ﺑﺎ اﺳﺘﻔﺎده از داده ﻫﺎي ‪ a‬و ‪ b‬و ﺣﺠﻢ ﻇﺮف ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺮ ﺣﺴﺐ ﻣﻮﻻر ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﻮد(‬
‫اﻧﺠﺎم ﻣﻲ ﺷﻮد‪ .‬ﻣﻄﻠﻮب اﺳﺖ ﻏﻠﻈﺖ ﺗﻌﺎدﻟﻲ ﮔﺎزﻫﺎ‪.‬‬

‫ﺣﻞ‪:‬‬

‫اﺑﺘﺪا ﻏﻠﻈﺘﻬﺎي اوﻟﻴﻪ ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ ﺷﺪه و ﺳﭙﺲ ﺟﺪول واﻛﻨﺶ رﺳﻢ ﻣﻲ ﺷﻮد‪:‬‬
 ‫� ﺸ ﮕﺎه‬
‫دا‬
‫�� �‬
‫ﺣﺎل ﺑﺮاي ﺳﺎده ﺷﺪن ﻣﺤﺎﺳﺒﻪ از ﺗﻘﺮﻳﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﻣﻲ ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬ﺑﻪ ﻧﻈﺮ ﺷﻤﺎ در ﻛﺪام ﻗﺴﻤﺖ ﻣﻌﺎدﻟﻪ ﻣﻲ ﺗﻮان ﺗﻘﺮﻳﺐ‬
‫� ﯽ ﺷﺎ‬

‫زد؟‬

‫ﺟﺎﻳﻲ ﻛﻪ ﺟﻤﻊ ﻳﺎ ﺗﻔﺮﻳﻖ دارﻳﻢ‪ .‬ﻳﻌﻨﻲ‪:‬‬

‫د‬
‫ا�‬
‫ﺸ� ﺪه‬
‫�ود‬

‫��� ﯽ‬
‫از آﻧﺠﺎﻳﻲ ﻛﻪ ‪ K ‬ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ از ﻣﻘﺪار ‪  x ‬در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ﻏﻠﻈﺖ اوﻟﻴﻪ ‪ 0/05‬ﻣﻮﻻر ﻣﻴﺘﻮان ﺻﺮﻓﻨﻈﺮ ﻛﺮد‪ ،‬در ﻧﺘﻴﺠﻪ‪:‬‬

‫ﺗﻮﺟﻪ ﻛﻨﻴﺪ ﻛﻪ ﺑﻌﺪ از ﺗﻘﺮﻳﺐ زدن ﻫﻤﻴﺸﻪ ﺑﺎﻳﺪ درﺳﺘﻲ ﺗﻘﺮﻳﺐ را اﻣﺘﺤﺎن ﻛﻨﻴﻢ‪.‬‬

‫ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﻛﻪ ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻣﻲ ﺷﻮد ‪ x ‬ﺑﻪ دﺳﺖ آﻣﺪه در ﻣﻘﺎﻳﺴﻪ ﺑﺎ ‪ 0/05‬ﻛﻮﭼﻚ اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﻴﻢ ﺧﻄﺎي ﻧﺴﺒﻲ ﺣﺎﺻﻞ‬
‫از اﻳﻦ ﻓﺮض را ﺑﻪ ﺻﻮرت زﻳﺮ ﺣﺴﺎب ﻛﻨﻴﻢ‪ .‬در ﺻﻮرﺗﻲ ﻛﻪ ﺧﻄﺎي ﻧﺴﺒﻲ ﻛﻤﺘﺮ از ‪ 5‬درﺻﺪ ﺑﺎﺷﺪ ﻗﺎﺑﻞ ﻗﺒﻮل اﺳﺖ‪.‬‬
 ‫ﺣﺎل ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت را ﺑﺮاي ﺣﺎﻟﺖ ‪  b‬ﺗﻜﺮار ﻛﻨﻴﺪ و ﺧﻄﺎي ﺣﺎﺻﻞ از ﺗﻘﺮﻳﺐ را ﻣﺸﺎﻫﺪه ﻛﻨﻴﺪ‪ .‬ﺧﻮاﻫﻴﺪ دﻳﺪ ﻛﻪ ﺑﻪ دﻟﻴﻞ‬
‫ﺧﻄﺎي زﻳﺎد ﻧﻤﻲ ﺗﻮان از ﺗﻘﺮﻳﺐ اﺳﺘﻔﺎده ﻛﺮد و ﻣﺤﺎﺳﺒﺎت ﺑﺎﻳﺴﺘﻲ ﺑﺪون ﺗﻘﺮﻳﺐ اﻧﺠﺎم ﺷﻮد‪.‬‬

‫� ﺸ ﮕﺎه‬
‫دا‬
‫�� �‬
‫� ﯽ ﺷﺎ‬

‫د‬
‫ا�‬
‫ﺸ� ﺪه‬
‫ﺑﻪ ﻃﻮر ﺧﻼﺻﻪ ﺑﺮاي ﺣﻞ ﻣﺴﺎﺋﻞ ﺗﻌﺎدﻟﻲ‪ ،‬ﻣﺮاﺣﻞ زﻳﺮ را در ﻧﻈﺮ ﺑﮕﻴﺮﻳﺪ‪:‬‬
‫�ود‬

‫��� ﯽ‬
 ‫اﺻﻞ ﻟﻮﺷﺎﺗﻠﻴﻪ‬

‫ﺑﺮ اﺳﺎس اﺻﻞ ﻟﻮﺷﺎﺗﻠﻴﻪ‪ ،‬اﮔﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮي ﺑﺮ ﻳﻚ ﺗﻌﺎدل ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺗﻌﺎدل در ﺟﻬﺘﻲ )ﺑﻪ راﺳﺖ ﻳﺎ ﭼﭗ( ﺟﺎﺑﻪ ﺟﺎ ﻣﻲ‬
‫ﺷﻮد ﻛﻪ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﺪه را ﺟﺒﺮان ﻧﻤﺎﻳﺪ‪.‬‬

‫ﺗﻐﻴﻴﺮاﺗﻲ ﻛﻪ ﻣﻲ ﺗﻮاﻧﺪ ﺗﺤﻤﻴﻞ ﺷﻮد‪ ،‬ﺷﺎﻣﻞ ﻣﻮارد زﻳﺮ اﺳﺖ‪:‬‬

‫‪ -‬اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻏﻠﻈﺖ ﻣﻮاد درﮔﻴﺮ در واﻛﻨﺶ ‪ ‬‬

‫� ﺸ ﮕﺎه‬
‫دا‬
‫‪ -‬اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ ﻓﺸﺎر ‪ ‬‬
‫‪ -‬اﺛﺮ ﺗﻐﻴﻴﺮ دﻣﺎ ‪ ‬‬
‫‪ -‬اﺳﺘﻔﺎده از ﻛﺎﺗﺎﻟﻴﺰور ‪ ‬‬
‫��‬
‫اﺛﺮ ﻋﻮاﻣﻞ ﺑﺎﻻ را ﺑﺮ ﺗﻌﺎدل ﺑﺎ ﺑﺮرﺳﻲ دو ﻣﺜﺎل زﻳﺮ در ﻛﺘﺎب ﻣﻄﺎﻟﻌﻪ و ﺧﻼﺻﻪ ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
‫�‬
‫� ﯽ ﺷﺎ‬

‫‪ ‬‬

‫د‬
‫ا�‬
‫ﺸ� ﺪه‬
‫در واﻛﻨﺶ ﺳﻨﺘﺰ )ﺗﻬﻴﻪ( آﻣﻮﻧﻴﺎك‪ ،‬ﭼﻪ راﻫﻬﺎﻳﻲ ﺑﺮاي اﻓﺰاﻳﺶ ﺑﺎزده ﻣﺤﺼﻮل وﺟﻮد دارد؟‬
‫�ود‬

‫��� ﯽ‬
‫ﺟﺪول ‪ ،4-17‬اﺛﺮات آﺷﻔﺘﮕﻲ ﻫﺎي ﻣﺨﺘﻠﻒ روي ﺳﻴﺴﺘﻢ ﺗﻌﺎدﻟﻲ را ﻧﺸﺎن ﻣﻲ دﻫﺪ‪ .‬اﻳﻦ اﺛﺮات را ﺑﻪ دﻗﺖ ﺗﺤﻠﻴﻞ‬
‫ﻧﻤﺎﻳﻴﺪ‪.‬‬
 ‫�ود‬
‫� ﯽ ﺷﺎ‬
‫�‬ ‫��‬
‫� ﺸ ﮕﺎه‬
‫��� ﯽ‬ ‫دا‬
‫ﺸ� ﺪه‬
‫ا�‬
‫د‬