Professional Documents
Culture Documents
कटक मंडळ - 10068824 - 2022 - 10 - 21 - 10 - 40
कटक मंडळ - 10068824 - 2022 - 10 - 21 - 10 - 40
9511652856
छावणी मंडळ
व्याख्या :- छावणी म्हणजे असे ठिकाण जेथे सैन्यदलाचा कायमचा तळ असतो.
स्थापनेचा उद्दे श : छावणी क्षे त्रातील नागरी जनतेच्या (Civilian population) नागरी प्रशासनासािी
छावणी मंडळची
(Cantonment Board) स्थापना केली जाते.
स्थापनेचा कायदा :
i) कँ टॉनमेंट अॅक्ट (छावणी कायदा) 2006 नुसार स्थापना (पूवीचा छावणी कायदा 1924 रद्द करून).
ii) 2006 पयं त छावणी मंडळाचा कारभार 1924 च्या Cantonment act - 1924 (छावणी कायदा
1924) अन्वये चालत होता.
iii) अठिक लोकशाहीकरण, ठवकास कामांची तरतूद करण्यासािी व तयांचा आर्थथक पाया
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
सुिारण्यासािी छावणी कायदा 1924 रद्द करून 2006 साली नवीन कायदा अस्स्ततवात आला.
कॅ टॉनमेंट बोडड ची स्थापना कोण करते ?
- केंद्रसरकार स्थापना करते.
- हे मंडळ केंद्र सरकारच्या संरक्षण मंत्रालयाच्या प्रशासठनक ठनयं त्रणाखााली काम करते.
छावणी मंडळाची वैठशष्ट्ये :
i) छावणी मंडळाचा समावेश संठविानाच्या केंद्रसूची (ठवषय क्र. 3) मध्ये होतो.
ii) छावणी मंडळाचे सवड अठिकार हे केंद्र सरकारच्या अठिनस्त असतात..
iii) प्रतये क छावणी मंडळे घटनेच्या अनुच्छे द 243 (P) नुसार नगरपाठलका क्षे त्रे मानली जातील.
IV) या संस्थांना फारच कमी प्रमाणात ठनवडणुकीचे ततव लागू होते .
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
ठनवडपद्धती :-
अध्यक्ष व उपाध्यक्ष ठनवड : प्रतये क छावणी मंडळाला एक अध्यक्ष व एक उपाध्यक्ष असतो.
अध्यक्ष :
- छावणीचा प्रमुखा लष्ट्करी अठिकारी हा छावणी मंडळाचा पदठसद्ध अध्यक्ष असतो.
- केंद्र शासनाने छावणीच्या प्रमुखा लष्ट्करी अठिकाऱ्या ऐवजी इतर लष्ट्करी अठिकाऱ्याची छावणी
मंडळाचा सदस्य म्हणून ठनयुक्ती केली असल्यास तो लष्ट्करी अठिकारी छावणी मंडळाचा अध्यक्ष
असतो.
उपाध्यक्ष :
- श्रेणी I, II, III. या छावणी मंडळातील ठनवाठचत सदस्य हे तयांच्यापैकीच एकाची उपाध्यक्ष म्हणून
ठनवड करतात.
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
- श्रेणी IV छावणी मंडळाचा अध्यक्ष लॉटरी पद्धतीने ठनवाठचत सदस्यांपैकी एकाला उपाध्यक्ष म्हणून
ठनवड करतात.
ठनवाठचत सदस्यांची ठनवड पद्धत :
i) छावणी मंडळात छावणी क्षे त्रातील जनतेने ठनवडलेले आि सदस्य (श्रेणी /) असतात.
ii) ठनवाठचत सदस्यांची ठनवड छावणी क्षे त्राच्या मतदार यादीत नाव असलेल्या मतदारांकडू न प्रतयक्ष
ठनवडणूक पद्धतीने होते.
iii) इतर स्थाठनक स्वराज्य संस्थांच्या सदस्यांना ठनवडणूकीस उभे राहता ये त नाही.
ठवशे ष ठनमंठत्रत सदस्य :
- छावणी क्षे त्रात ठनवास करणारे संसद सदस्य व राज्य ठविीमंडळाचे सदस्य
- ते छावणी मंडळाच्या सभामध्ये ठवशे ष ठनमंठत्रत म्हणून भाग घे व ू शकतात. परं त ु तयांना मतदानाचा
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
हक्क नसतो.
मुख्य कायड कारी अठिकारी (Chief Executive officer)
i) नेमणूक कोण करते :-
- केंद्र सरकार ककवा केंद्र सरकारने अठिकृ त केलेली व्यक्ती (राष्ट्रपती) करे ल.
ii) कायड :-
- कायड कारी अठिकारी मंडळाच्या आठण मंडळाच्या सठमतयांच्या ठनणडयांची आठण िरावांची
अंमलबजावणी करतो व या उठद्दष्ट्टासािी स्थापन केलेल्या केंद्रीय सेवेचा तो सदस्य असतो.
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
- एकू ण सदस्यांचा ठकमान / बहुमताने िराव मं जरू झाल्यास उपाध्यक्षाचे पद ठरक्त होते.
iii) श्रेणी छावणी मंडळाच्या बहुमताने मं जरू केलेल्या िरावाद्वारे उपाध्यक्षाला पदावरून काढता ये ते.
राजीनामा :-
i) अध्यक्ष : लष्ट्करी अठिकारी म्हणून केंद्र सरकारकडे राजीनामा दे ईल.
ii) उपाध्यक्ष : अध्यक्षांकडे
iii) ठनवाठचत सदस्य : अध्यक्षांकडे
(छावणी मंडळाचा अध्यक्ष वरील उपाध्यक्ष व ठनवाठचत सदस्यांचे राजीनामे केंद्रसरकारकडे पािवेल.)
(iv) नामठनदे ठशत सदस्य : अध्यक्षांकडे (अध्यक्ष नामठनदे ठशत सदस्यांचा राजीनामा General
officer commanding in Chief ला पािठवल.)
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
उतपनाची सािने :-
- छावणी मंडळास पुढील दोन मागाने उतपन्न ठमळते :
i) कर
ii) शासकीय अनुदान
- परं त ु कर बसठवण्यापूवी छावणी मंडळास केंद्र शासनाची परवानगी घ्यावी लागते.
छावणी मंडळाची कतडव्य व ऐस्च्छक काये :-
- Cantonments Act 2006 मध्ये छावणी मंडळाचे अठनवायड कतडव्ये व ऐस्च्छक काये नमूद केली
आहे त
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
अठनवायड कायड :-
1) छावणी क्षे त्रात सावडजठनक रस्ते व जागा या ठिकाणी ठदवाबत्तीची व्यवस्था करणे.
2) रस्ते, सावडजठनक जागांची सफाई करणे.
3) जन्म-मृतयु यांची नोंद करणे.
4) रस्तयांच्या दुतफा व सावडजठनक ठिकाणे झाडे लावणे व ठनगा राखाणे.
5) प्रेतांची ठवल्हे वाट लावणे व स्मशानभूमीची व्यवस्था करणे.
6) सावडजठनक रूग्णालयांची व्यवस्था करणे.
7) रोगप्रठतबं िक लस टोचणे/लसीकरण.
8) िोकादायक व गुन्हे गारीस प्रोतसाहन दे णारे व्यवसाय व व्यापार याचे ठनयमन करणे.
9) िोकादायक इमारती काढू न टाकणे.
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
5 अहमदनगर 1879 II
7 दे हू (पुणे) 1958 II
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
NOTA - None of the Above : छावणी मंडळाच्या ठनवडणूकीत सवड उमेदवारांना नाकारण्याचा
(NOTA) मतदारांना नाही.
- छावणी मंडळाशी संबठित स. का. पाटील सठमती (1953) : स. का. पाटील सठमतीने छावणी
मंडळाचा अध्यक्ष हात ठनवाठचत असावा व छावणी मंडळात ठनवाठचत सदस्यांचे बहुमत असावे या
ठशफारशी केल्या.
- भारतात एकूण 19 राज्यांमध्ये 64 छावणी मंडळे आहे त.
- UP राज्यात सवात अठिक (13) छावणी मंडळे आहे त; तर तयानंतर उत्तराखां डमध्ये 9 छावणी मंडळे
- कानपूर छावणी मंडळ लोकसंख्या व क्षे त्रफळाने भारतातील सवात मोिे छावणी मंडळ आहे .
- दानापूर (BH) व बराकपूर (WB) ही भारतातील सवात जुनी छावणी मंडळे आहे त.स्थापना 1765
- अहमदनगर छावणी मंडळ हे महाराष्ट्रातील क्षे त्रफळाने सवात मोिे छावणी मंडळ आहे .
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
वगड / श्रेणी 1 एकूण सदस्य (पदठसद्ध व ठनवाठचत) 16 असतात सदस्य संख्या
पदठसद्ध अध्यक्ष : छावणी मं डळाचा मुख्य सैठनक अठिकारी ककवा तो सदस्य नसेल तर केंद्र सरकारने नेमलेला 1
छावणीचा इतर लष्ट्करी अठिकारी. (Commanding military officer)
छावणी मं डळाचा मुख्य कायड कारी अठिकारी (एक) (Chief executive officer) 1
ठजल्हा न्यायाठिशाने नामठनदे ठशत केलेला वगड एकचा न्यायाठिश (ठजल्हा दं डाठिकारी/अठतठरक्त ठजल्हा 1
दडांठिकारी दजाचा) (एक) (First Class Magistrarte)
छावणीतील मुख्य सैठनकी आठिकाऱ्याने नामठनदे ठशत केलेले तीन सैठनक अठिकारी (तीन) 3
एकूण सदस्य 16
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
Youtube - Polity By Samadhan Kokate Telegram - @Polity194 Play Store – Samadhan Kokate Polity App
Contact No -
9511652856
श्रेणी I श्रेणी II श्रेणी III श्रेणी IV