PUNE LABORATORI Nr.

KONTROLLI I AMPERMETRAVE, VOLTMETRAVE DHE VATMETRAVE ME

METODEN E KRAHASIMIT

Programi i punes

1. Njohuri te pergjithshme
2. Kontrolli i jashtem i aparatit.
3. Te percaktohet gabimi kryesor dhe variacioni i tregimit te Aparatit.
4. Te percaktohet gabimi suplementar ne tregimin e Aparatit.
5. Te percaktohet koha e qetesimit e Aparatit.
6. Te maten rezistencat e izolimit e Aparatit.
7. Te ndertohen grafiket e korigjimeve per tregimet e Aparatit.

Shenim: Ne laborator kryhet kontrolli i nje prej aparateve qe percaktohet nga

pedagogu. Manualet e perdorimit per instrimentat numerike jane ne folder:
1. Agilent 34401A Multimeter Manuali i perdorimit.pdf dhe
2. Agilent 34410A Manuali i perdorimit.pdf

3. Njohuri te pergjithshme

Ne aparatet e vleresimit direkt si ampermetrat ,voltmetrat dhe vatmetrat, gjate

shfrytezimit normal te tyre, disa pjese si boshti, guzhinetat etj., pesojne nje fare konsumimi,
ndersa pjese te tjera si sustat spirale apo magnetet permanente pesojne ndryshime te
parametrave te tyre per shkak te vjeterimit natyral (tek sustat spirale ndryshon momenti
specifik i kunderveprimit W, ndersa tek magnetet permanente ndryshon induksioni magnetik
Bo). Nuk perjashtohen dhe rastet kur keto aparate pesojne demtime si: djegie te bobines apo te
rezistencave suplementare, keputje apo deformime te sustave spirale, etj dhe si pasoje ata i
nenshtrohen remontit. Te gjithe keto shkaqe dhe te tjera qe nuk i permendem, shkaktojne rritjen
e gabimeve qe bejne aparatet , ne disa raste dhe mbi vlerat e lejuara te tyre.
Prandaj çdo aparat mates duhet ti nenshtrohet kontrollit periodik dhe kontrollit pas
remontit me qellim qe te percaktohen gabimet e tij dhe si rrjedhoje te provohet nese aparati
eshte brenda klases se tij te perpikerise.
Saktesia e matjes se aparatit karakterizohet nga gabimet e tij, te cilat percaktojne
shkallen e afrimit te tregimeve te tij me vleren reale te madhesise qe matet. Sipas menyres se
shprehjes dallojme gabimet absolute, relative dhe te referuara. Pervec ketyre, gabimet mund te
jene kryesore dhe suplementare.
 Gabimi absolut Gab, perfaqeson diferencen ndermjet tregimit te aparatit Mx dhe vleres
reale te madhesise qe matet Mo d.m.th.

Gab = Mx - Mo (1)

dhe shprehet me te njejten njesi te madhesise qe matet.

Gabimi absolut i marre me shenje te kundert quhet korigjim dhe shenohet
:
 Gab = Mo - (2)
Mx
 Korrigjimi eshte madhesia qe i duhet shtuar algjebrikisht tregimit te aparatit, per te gjetur
vleren e vertete te madhesise qe matet Mo. Ne matjet e perpikta, korrigjimi duhet te merret
gjithmone parasysh nepermjet kurbes se korrigjimit qe ndertohet per çdo aparat.
Gabimi relativ i matjes Grl, shpreh raportin ne perqindje te gabimit absolut me vleren reale
te madhesise qe matet, d.m.th.

Gab Mx -
Grl% = 100% 
Mo (3)
100%
Mo Mo

Gabimi i referuar i aparatit Grf, shpreh raportin ne perqindje te gabimit absolut me vleren
nominale te aparatit Mm, d.m.th. me trgimin e tij maksimal.

Gab Mx  Mo
Grf %  100%  100%
(4)
Mm Mm

Ne te gjitha shprehjet e mesiperme, si vlere e madhesise qe matet Mo, merret tregimi i nje
aparati te perpikerise se larte, mbasi keshtu i afrohemi me shume vleres reale. Perpikeria e aparatit
percaktohet nga gabimi i referuar, ndersa perpikeria e matjes percaktohet nga gabimet relative, te
cilat jane me te medha ne pjesen e pare te shkalles se aparatit dhe zvogelohen gradualisht duke
tentuar tek gabimi i referuar, kur tregimet i afrohen fundit te shkalles.
Gabimet, ne vartesi te kushteve te perdorimit te aparatit, mund te ndahen ne kryesore dhe
suplementare.Kryesore quhen gabimet e vete aparatit qe percaktohen nga cilesite e brendeshme te
tij, (nga te metat e konstruksionit, te montimit, nga ferkimi i pjeseve te levizeshme, nga pasaktesia e
gradimit etj), d.m.th. gabime kur ai punon ne kushte normale: ne temperature normale (zakonisht
deri ne 20 0C ), ne pozicion normal, kur mungojne fushat e jashteme elektrike, magnetike, etj.
Gabim suplementar quhet diferenca ndermjet gabimit te tregimit ne kondita te ndryshme nga
normalet dhe gabimit kryesor. Pra gabimi suplementar shkaktohet nga mosrespektimi i konditave
normale gjate perdorimit ose kontrollit te aparatit.
Sipas normave te vendosura nga Komisioni Elektroteknik Nderkombetar ( KEN), perpikeria
e aparateve matese elektrike percaktohet nga klasa e perpikerise, e cila jepet ne vlere numerike dhe
perfaqson vleren maksimale te gabimit kryesor te referuar. Sipas gabimeve aparatet elektrike te
matjeve direkte ndahen ne keto klasa perpikerie :

0.05; 0.1; 0.2; 0.5; 1.0; 1.5; 2.5; 4.0.

3
 Me fjale te tjera, gabimi kryesor i referuar i aparateve te klasave te ndryshme, ne pjesen e
punes se shkalles se aparatit nuk duhet te kaloje vleren e dhene ne tabelen Nr 1.
Normat e KEN- it percaktojne dhe gabimet suplementare te lejuara, d.m.th. numri qe shpreh
klasen e perpikerise percakton njekohesisht dhe ndryshimet e lejuara te tregimeve te aparatit ne
perqindje, kur ndryshojne kushtet e jashteme.

4
 Tabela Nr.1
Klasat e aparateve dhe gabimet e lejuara

Gabimi i lejuar ne % te Klasa e aparatit

tregimit maksimal te 0.1 0.2 0.5 1 1.5 2.5
shkalles se aparatit

Gabimi kryesor  0.1  0.2  0.5 1  1.5  2.5

Gabimet suplementare
1. Nga ndryshimi i
temperatures se ambientit
a. nga nominalja +200+10C  0.1  0.2  0.5
b. nga nominalja +200+20C 1  1.5  2.5

2.Nga çvendosja
per aparatet me susta
50 10 dhe 10  0.10per  0.1  0.2  0.5 1  1.5  2.5
aparatet me varese
3.Nga ndryshimi i
frekuences me +10% te
vleres nominale  0.1  0.2  0.5 1  1.5  2.5
 10%
4. Nga ndryshimi i tensionit
+10% te vleres nominale
 2%  0.1  0.2  0.5 1  1.5  2.5

5. Nga ndryshimi i rrymes

prej 40 deri ne 120% (ose
nga 100 deri ne 120% per
fazometrat)  0.1  0.2  0.5 1  1.5  2.5
6. Per vatmetrat e fuqise
aktive(reaktive)
a. per cos =0, sin =1  0.1  0.2  0.5
b. per cos = 0.5(sin =0) 1  1.5  2.5
7.Nga influenca e fushes se
jashteme magnetike ( me
frekuenca gjer ne 1000 Hz)
a. kur vlera e fushes
tregohet nga nje numer i
mbyllur ne kuadrat mbi
shkallen e aparatit
b. per aparatet e tjera  0.1  0.2  0.5 1  1.5  2.5
8. Nga influenca e 3 3 3 6 6 6
trupave prej çeliku 0.5 0.75 1.25
9. Nga simetria e
rrymave per vatmetra
shumefazore 2 3 9

5
Kontrolli i ampermetrave, voltmetrave dhe vatmetrave (aktive dhe reaktive ) ne parim mund te behet:
1. Me metoden e kompensimit ne rryme te vazhduar.
4. Me metoden termoelektrike ne rryme alternative.
3. Me metoden e krahasimit ne rryme te vazhduar dhe alternative.

Ne kete pune laboratori do te trajtojme vetem metoden e krahasimit.

 Per te kontrolluar aparatet me metoden e krahasimit, si aparate kampione duhet te perdoren
aparate me gabime te lejuara 3 - 5 here me te vogla se gabimi i lejuar i aparatit qe
kontrollohet, ne rastin kur nuk meret parasysh korigjimi ne tregimet e aparatit kampion
dhe 2 - 3 here me te vogla kur ky korigjim meret parasysh ( shih tabelen Nr. 2). Theksojme,
qe si kampione duhet te zgjidhen aparate te tille qe variacionin e tregimit ta kene jo me te madh
se 1/2 e gabimit te lejuar.
Tabela Nr. 2
Klasa e aparatit qe do te Klasa e aparatit kampion
kontrollohet Pa marre parasysh korigjimin Duke marre parasysh korigjimin
0.5 0.1 0.2
0.1 0.2 0.5
1.5 0.2 0.5
2.5 1.5 1.0
4.0 0.5 1.5

 Kontrolli me metoden e krahasimit i ampermetrave, voltmetrave dhe vatmetrave (aktive dhe

reaktive) zakonisht behet per rryme alternative. Ne rryme te vazhduar behet vetem kontrolli i
atyre aparateve qe jane destinuar per rryme te vazhduar. Kontrolli i aparateve te sistemit
magnetoelektrik behet me aparate kampione po te ketij sistemi, ndersa per te kontrolluar
aparatet e te gjithe sistemeve te tjere duhen perdorur aparatet kampione te sistemeve
elektrodinamike ose elekromagnetike. Mund te lejohet perdorimi i aparateve kampione te
sistemit elektromagnetik per kontrollin e aparateve te sistemeve te tjere ne se si burime ushqimi
perdoret akumulatori ose bateri galvanike.
 Aparati kampion duhet te zgjidhet me kufi matje, vlera maksimale e shkalles se aparatit, jo me
te medha se 1.25 e kufirit nominal te aparatit qe kontrollohet. Kur mungojne aparate kampione
me nje kufi te tille matje atehere mund te zgjidhet aparat me kufi me te madh te matjes por
njekohesisht ai duhet te kete nje klase perpikerie me te madhe nga ajo qe kerkohet.
Ne kete menyre Klasa e aparatit kampion mund te zgjidhet:
a. Kur aparati kampion perdoret pa mare parasysh korrigjimin

Ka Ma
Ko  5 

Mo
b.Kur aparati kampion perdoret duke mare parasysh korrigjimin
Ka Ma
Ko  2.5 . Mo
ku Ka dhe Ko- jane vlerat numerike te klasave te perpikerise te aparatit qe kontrollohet dhe atij
kampion. Ma dhe Mo - jane vlerat maksimale te shkalles te aparatit qe kontrollohet dhe atij
kampion.
 Perpara fillimit te kontrollit aparatet stacionare ngrohen me ngarkese nominale per nje kohe jo
me te vogel se 15 minuta ,ndersa aparatet portative (me perjashtim te aparateve elekronike dhe
6
termoelektrike te klasave 1.0- 4.0) nuk i nenshtrohen ngrohjes paraprake. Aparatet elektronike
kontrollohen pasi t’i jene nenshtruar ngrohjes paraprake me tension nominal per aq kohe sa
shenohet ne instruksionin e tij te perdorimit. Aparatet termoelektrike te klasave 1.0 - 4.0, i
nenshtrohen ngrohjes paraprake me rryme ose tension nominal per nje kohe jo me pak se 5
minuta.

7
2. Kontrolli i jashtem i aparatit

Gjate kontrollit te jashtem, duhet te bindemi qe ne shkallen e aparatit qe do te kontrollohet,

jane te shenuara te gjitha shenjat konvencionale.
1. Njesia e madhesise qe mat aparati (amper, volt, vat, ohm etj.)
2. Kufiri i matjes (per vatmetrat aktive dhe reaktive shenohen gjithashtu vlerat maksimale te
rrymes dhe tensionit)
3. Shenja konvencionale e llojit te rrymes (e vazhduar, alternative ose e vazhduar dhe alternative)
4. Klasa e perpikerise.
5. Sistemi i aparatit.
6. Frekuenca nominale ne qofte se ajo dallohet nga 50 Hz ose zona e frekuences nominale.
7. Tensioni i proves te izolimit te aparatit.
8. Shenja e pozicionit normal te vendosjes se aparatit.
11. Temperatura normale (kur ndryshon nga +200)
12. Numri serial.
Tabela Nr. 4
Simbolet per aparatet e matjes

Nr LLOJI I INSTRUMENTIT SIMBOLI

1 Aparat i sistemit magnetoelektrik

2 Logometer me magnet permanent

3 Aparat i sistemit elektomagnetik

4 Aparat i sistemit elektrodinamik

5 Aparat i sistemit ferrodinamik
6 Aparat i sistemit induktiv
7 Aparat i sistemit termik (me fill te nxehte)
8 Aparat i sistemit elektrostatik

9 Aparat vibrues

10 Aparat termoelektrik me termoçift te pa izoluar

11 Aparat termoelekrik me termoçift te izoluar
12 Aparat me radrizator

Simbole qe tregojne natyren e rrymes

1 Rryme e vazhduar
2 Rryme e alternative nje fazore
~
3 Rryme e vazhduar dhe alternative nje fazore
~
4 Rryme alternative trifazore me nje qark rryme dhe nje qark tensioni

8
 Variacion i tregimeve te aparatit quhet diferenca e tregimeve te tij ne rritje me tregimet ne
zvogelim per te njejten vlere reale te madhesise qe matet. Ai percaktohet njekohesisht me gabimet
kryesore, si diferenca e vlerave reale te madhesise qe matet, (tregimet e aparatit kampion ) qe i
korespondojne te njejtit tregim te aparatit qe kontrollohet, ne fillim gjate rritjes dhe pastaj gjate
zvoglimit te madhesise qe matet, ne perqindje te vleres maksimale te aparati.

Morr  Moz
V% Mm 100% (11)

Tabela Nr 3

Tregimi Tregimi Tregimi Ga  Ga 

i ap.qe i ap.kampion i ap.kampion ne ne ne ne Grl Gr V

kontrollohet ne rritje ne zvogelim f
rritje rritje zvogelim zvogelim
Mx Morr Moz

Nd. A, V Nd. A, V Nd. A, V A, V A,V A, V A, V % % %

Kur percaktohen gabimet kryesore dhe variacioni i tregimeve, duhet te respektohen kushtet
normale te shfrytezimit te aparatit.
Kontrolli i aparateve me shume kufije, behet direkt per te gjitha vlerat numerike te shkalles
vetem per nje kufi matje, ndersa per kufijte e tjere te matjes mund te behet kontrolli vetem per dy
vlera numerike te shkalles, per vleren maksimale dhe per vleren per te cilen mund te presim
gabimin me te madh.
Vlera numerike per te cilen mund te presim gabimin me te madh percaktohet si vijon:
llogarisim gabimet qe priten per te gjitha vlerat numerike te matjes duke u nisur nga vlerat e
gabimeve G1 te perftuara per kufirin e matjes qe u kontrollua (te dhenat e tabeles 3 ) me anen e
formules :

G2  G1
 (Gm  Gm 2 )  (12)
1
2 M
M
m1

ku Gm1, Gm2 - jane gabimet absolute per vlerat maksimale te shkalles se aparatit, respektivisht per
kufirin e kontrolluar dhe kufirin e dyte te matjes.
M2, Mm2 - jane vlerat e shkalles respektivisht per vleren e dhene dhe vleren maksimale te shkalles
se aparatit per kufirin e dyte te matjes.
Ajo vlere qe ka gabimin absolut G2 me te madh, do te jete ne kondita me te disfavorshme.
Bejme kontrollin dhe ne keto vlera te shkalles. Llogarisim per keto dy vlera numerike te shkalles
(per kufirin maksimal dhe vleren numerike me G2 me te madh) raportin:

9
 M 02 / M 01

ku M 02 - vlera reale e madhesise se matur e shprehur ne ndarje te shkalles per kufirin e dyte te matjes.
M 01 - vlera reale e madhesise se matur e perftuar per po ate vlere numerike te shkalles, e
shprehur po ne ndarje te shkalles, per kufirin e matjes te kontrolluar plotesisht.

Ne qofte se raporti i perftuar per dy vlerat numerike te shkalles ndryshon me pak se

1 / 3 K % ( K - klasa e aparatit qe kontrollohet ), atehere percaktohet koefiçenti korrigjues per
kufirin e dhene te matjes si e mesme aritmetike e dy vlerave te perftuara dhe gjenden gabimet per
kete kufi. Ne qofte se raportet ndryshojne me shume se 1 / 3 K %, atehere percaktimi i koefiçientit
korrigjues nuk lejohet dhe aparati duhet kontrolluar per te gjitha vlerat numerike edhe ne kete kufi
te matjes.

10
 Aparati me shume kufij matje konsiderohet brenda klases se tij te perpikerise, ne qofte se
gabimet e tij te referuara per çdo kufi te matjes nuk e kalojne vleren e klases se perpikerise.
Shuntet, rezistencat suplementare dhe transformatoret mates qe perdoren per zgjerimin e kufijve te
matjes te aparateve, duhet te zgjidhen sipas Tabeles Nr. 4.

Tabela Nr. 4
Klasa e perpikerise se aparatit Klasa e perpikerise se shuntit Klasa e perpikerise
ose rezistences suplementare se transformatoreve
mates
0.5 0.2 0.2
1.0 0.5 0.2 ose 0.5
1.5 0.5 0.5 ose 1.0
2.5 0.5 1.0
4.0 1.0 1.0

4. Percaktimi i gabimit suplementar nga ndikimi i pjerresise ne tregimin e aparatit

Kur aparati perdoret ne pozicionin normal per te cilin eshte ndertuar dhe graduar, qendra e
rendeses se pjeses se tij te levizeshme perputhet me boshtin e rrotullimit, ai eshte ne ekuiliber. Ne
qofte se aparati do te zhvendoset nga pozicioni normal, kondita e mesiperme nuk plotesohet, si
rjedhoje lind nje moment suplementar kundrejt boshtit, i cili shkakton çfaqjen e gabimit
suplementar nga rrotullimi (mosekujlibrimi ) i aparatit.
Ndikimi i pjerresise mbi tregimet e aparatit percaktohet si vijon:
 Per pozicionin normal te aparatit qe kontrollohet duke rritur gradualisht rrymen (tensionin),
vendoset shigjeta e aparatit ne vleren numerike afer mesit te shkalles dhe lexohet tregimi i
aparatit kampion Mrr. Pastaj duke zvogeluar gradualisht rrymen (tensionin) nga kufiri maksimal
gjersa aparati qe kontrollohet te shenoje te njejten te njejten madhesi behet leximi i dyte, Mz ne
aparatin kampion. Per te perjashtuar variacionin e tregimeve te aparatit qe kontrollohet, gjendet
vlera reale si e mesme aritmetike e te dy leximeve:
M mes M rr  M
 (13)
z
2
 Vendosim aparatin ne pozicione te ndryshme nga ai normal. Vlera e kendit te pjeresimit te
aparatit percaktohet ne TABELEN 1 per gabimet suplementare. Me kendin e percaktuar ne
tabele aparati vendoset ne kater pozicionet e mundeshme te pjersimit te tij. Per keto kater
pozicione ( jo normale
), percaktohen ne ritje dhe ne zbritje, sipas formules (13), vlerat reale M1 , M2 , M3 , M4 per te
njejtin tregim te aparatit qe kontrollohet.
 Per keto kater pozicione te pjersimit te aparatit percaktohen gabimet suplementare ne % te
gjatesise shkalles sipas formules.
M1  M mes
 %
(13)
100
1
M
m

11
po ashtu gjejme dhe per pozicionet e tjera:  2%,  3%,  4%.
Qe ndikimi i pjerresise te jete brenda normave te lejuara, (ose qe aparati te konsiderohet i
ekujlibruar ), duhet qe gabimet suplementare te mesiperme te mos kalojne vlerat e dhena te tabeles
Nr. 1 per klasen e perpikerise se aparatit.

Tabela Nr. 5
Rezultatet e matjeve dhe te llogaritjeve

12
 Pozicioni i Tregimi i Tregimet e aparatit Gabimet absolute Gabimi
Nr. aparatit qe aparatit qe kampion nga ndikimi i suplemen
kontrollohet kontrollohet pjerresise tar
rritese zvoge mesa nd. A (V) %
luese tare

5. Percaktimi i kohes se qetsimit

Koha e qetsimit te pjeses se levizshme te mekanizmit mates te aparatit mund te percaktohet,
si ne rryme te vazhduar ashtu dhe alternative, ne vartesi te perdorimit te aparatit. Per aparatet me
shkalle te njeaneshme ajo percaktohet gjate kyçjes se madhesise qe matet, duke e rritur ate deri afer
mesit te shkalles, ndersa per aparatet me shkalle te dyaneshme, gjate çkyçjes se madhesise qe matet
per nje vlere te tille qe i korespondon, vleres maksimale te shkalles. Metodika e percaktimit te
kohes se qetsimit eshte si vijon:
 Aparati kyçet tek burimi i ushqimit dhe ne varesi nga lloji i shkalles se tij, vendoset shigjeta deri
afer mesit te shkalles.Pa prekur mjetet e rregullimit aparati çkyçet dhe rikyçet perseri. Pasi
vrojtojme karakterin e qetsimit te pjese se levizeshme dhe formojme bindjen se shigjeta tregon
po ate vlere, aparati çkyçet.
 Aparati me shkalle te njeaneshme kyçet perseri njekohesisht me sekondometrin, ndersa per
aparatin me shkalle te dyaneshme, behet çkyçja njekohesisht me kyçjen e sekondometrit.
Si kohe qetesimi per aparatin merret intervali i kohes nga momenti i kyçjes se aparatit deri ne
momentin kur shigjeta per here te fundit çvendoset nga pozicioni perfundimtar ne nje largesi qe nuk
kalon 1% te gjatesise se shkalles se aparatit. Ne vartesi nga lloji i aparatit standartizohet dhe koha e
qetsimit. Rekomandohet qe si vlere reale e kohes se qetsimit te meret e mesmja aritmetike e tre
matjeve (veçanerisht kur shigjeta ben lekundje periodike).

6. Matja e rezistences se izolacionit

Rezistenca e izolacionit te aparatit matet me aparate te quajtur megaommeter. Bornat e

megaommetri lidhen njera ne nje nga terminalet e bobines se aparatit dhe tjetra ne korpusit e
aparatit. Si pike per tu lidhur me korpusin e aparatit mund te perdoret çdo njera nga vidat e karkases
se tij.
Sipas standarteve, kur temperatura varion nga + 15 - 25 0 C dhe lageshtia relative deri 80 %,
rezistenca e izolacionit duhet te jete mbi 20 Mohm.

13