Φυσική Στερεάς Κατάστασης

ΦΥΣ 301 - Φυσική Στερεάς Κατάστασης

Διδάσκων: Γρηγόρης ‘Ιτσκος

❑ Γραφείο: B233, Πτέρυγα Ε, -2 Όροφος, Τμήμα Φυσικής
❑ E-mail: itskos@ucy.ac.cy

❑ Διαλέξεις:
Δευτέρα, Παρασκευή 1300-1500 Β230, Β228

❑ Φροντιστήριο:
Τετάρτη 1300-1400 Β229

❑ Ώρες Γραφείου: Μέσω συνεννόησης από email.

 Ύλη Μαθήματος

1. Κρυσταλλική Δομή: Κρυσταλλικό Πλέγμα, Συνήθεις Κρυσταλλικές Δομές

2. Κρυσταλλική Περίθλαση: Αντίστροφο Πλέγμα, Ζώνη Brillouin, Περίθλαση

Ακτίνων Χ-Νετρονίων από Κρυστάλλους

3. Κρυσταλλικοί Δεσμοί: Ιοντικοί, Ομοιοπολικοί, Μεταλλικοί, Van der Walls,

Μικροσκοπία Ηλεκτρονικής Διέλευσης-Ατομικής Δύναμης

4. Ταλαντώσεις Πλέγματος: Σχέσεις Διασποράς Μονοατομικών-Δυατομικών

Κρυστάλλων, Φωνόνια, Φασματοσκοπία Υπερύθρου-Raman

5. Θερμικές Ιδιότητες Ύλης: Μοντέλα Einstein και Debye, Ειδική Θερμότητα

6. Θεωρία Ελεύθερων Ηλεκτρονίων: Αέριο Ηλεκτρονίων Fermi, Ηλεκτρική

Αντίσταση Μετάλλων, Φαινόμενο Hall, Κυκλοτρονικός Συντονισμός,
Μετρήσεις Hall
 Ύλη Μαθήματος

7. Μοντέλο Σχεδόν Ελεύθερων Ηλεκτρονίων: Θεώρημα Bloch, Ενεργειακές

Ζώνες, Μέταλλα, Μονωτές, Ημιαγωγοί, Φασματοσκοπία Φωτοηλεκτρονίων

8. Ημιαγωγοί: Ενεργειακό Χάσμα, Οπές, Ενεργός Μάζα, Προσμίξεις,

Ηλεκτρικές Ιδιότητες

9. Οπτικές Ιδιότητες : Διάδοση ΗΜ κύματος σε Κρυσταλλικά Πλέγματα, Οπτικές

Σταθερές, Απορρόφηση, Εξιτόνια, Φασματοσκοπία Απορρόφησης-Φωταύγειας

10. Εισαγωγή στην Υπεραγωγιμότητα: Φαινόμενο Meissner, Ζεύγη Cooper

11. Εισαγωγή στην Νανοφυσική: Νανο-υλικά και φυσική στην νανοκλίμακα

 Βιβλιογραφία

❑ “Εισαγωγή στη φυσική στερεάς κατάστασης”, C. Kittel

Ελληνική Μετάφραση στην 5η έκδοση
Πνευματικός Γ. Α., μετάφραση: Χ. Παπαγεωργόπουλος (1999)

❑ “Solid State Physics”, J.R. Hook, H.E. Hall

2η Έκδοση, Wiley & Sons, (1991)

❑ Επιπρόσθετη Βιβλιογραφία:
➢ “Solid State Physics” , N.W. Ashcroft, N.D. Mermin
Eπιμέλεια-μετάφραση Χ. Παπαγεωργόπουλου,
Πνευματικός Γ. Α. (2012)
 Αξιολόγηση
❑ Αξιολόγηση:

o Ενδιάμεση Εξέταση (Εβδομάδα Ενδιάμεσων Εξετάσεων)

o Τελική Εξέταση (Σε ύλη που δεν εξετάστηκε στην Ενδιάμεση)

➢ Οι εξετάσεις θα γίνονται με κλειστά βιβλία-σημειώσεις, παρουσία τυπολογίου.

Ποσόστωση 60%/40% στον μεγαλύτερο/μικρότερο βαθμό των δύο εξετάσεων

❑ Κατ’οίκον Εργασίες:
Ανά βδομάδα θα δίδεται σετ ασκήσεων. Προσπαθήστε μόνοι σας να
εργαστείτε πάνω τους. Οι ασκήσεις θα επιλύονται και θα συζητούνται κατά
την διάρκεια του φροντιστηρίου και των διαλέξεων

❑ Αναπλήρωση Διαλέξεων:
o Θα χαθούν οι διαλέξεις 24/02 (προσωπική υποχρέωση) και 24/03 (συνέδριο).
Θα αναπληρωθούν σε δύο από τις ακόλουθες ημερομηνίες (Σάββατα):
4 Φεβ, 11 Φεβ, 18 Φεβ, 18 Μαρτίου
 Ποιος είμαι

Πειραματικός Φυσικής Συμπυκνωμένης Ύλης:

Οπτική φασματοσκοπία ημιαγωγών
(http://www.ecmp.ucy.ac.cy)

❑ Με τι ασχολούμαι τώρα:
Φωτοφυσική ημαγωγών με έμφαση σε νανοκρυστάλλους

➢ Με σκοπό:
Την μελέτη των οπτικών και ηλεκτρονικών ιδιοτήτων τους
και την εφαρμογή τους σε οπτοηλεκτρονικές διατάξεις
 Φυσική Στερεάς Κατάστασης: Εισαγωγή

▪ Η Φυσική των Στερεών: Τυπικά κρυσταλλικών

▪ αλλά επίσης στερεών όπως:

 Φυσική Στερεάς Κατάστασης: Εισαγωγή

o Μαζί με την αστρονομία, ο παλαιότερος τομέας της Φυσικής αν και η επίσημη

αναγνώριση ήρθε μόλις το 1947. Τον 20ο αιώνα, η μάχη για την “καθαρότητα”
της Φυσικής μαίνεται (κύριο πεδίο μάχης οι ΗΠΑ):

o 1899: Ίδρυση του American Physical Society (APS) από 35 Αμερικανούς

Φυσικούς

o 1918-1940: Ολοένα και περισσότεροι Φυσικοί απασχολούνται στην Βιομηχανία

- η APS υποστηρίζει ωστόσο την καθαρότητα της Φυσικής (Pure Physics)

o 1931: Πρόταση για APS κατηγορία βιομηχανικής φυσικής (APS division of

Industrial Physics) απορρίπτεται

o 1947: Αρχική πρόταση για κατηγορία Φυσικής Μετάλλων μετασχηματίζεται σε

κατηγορία Φυσικής Στερεάς Κατάστασης (APS division of Solid State Physics).
Μέχρι τα μέσα δεκαετίας του 60, η μεγαλύτερη κατηγορία Φυσικών στις ΗΠΑ

o 1978: APS Solid-State Physics μετονομάζεται σε Condensed-Matter Physics

(Φυσική Συμπυκνωμένης Ύλης): Εμπεριέχει και φαινόμενα σε υγρά και
εξωτικές μορφές της ύλης: π.χ. το συμπύκνωμα Bose-Einstein

When condensed-matter physics became king, Joseph D. Martin, Physics Today 72, 1, 30, 2019
 Φυσική Στερεάς Κατάστασης: Εισαγωγή
o 1/3 των U.S. Φυσικών κατηγοριοποιούνται ως Φυσικοί Συμπυκνωμένης Ύλης

o Τα τελευταία 23 χρόνια: 10 βραβεία Νόμπελ στον γενικότερο τομέα:

➢ 2018: Laser Physics
➢ 2016: Topological Matter
➢ 2014: Blue LEDs
➢ 2010: Graphene
➢ 2009: CCD Sensor/Optical Fibers
➢ 2007: Giant Magnetoresistance
➢ 2006: Laser based spectroscopy
➢ 2003: Super-conductors/fluids
➢ 2001: Bose-Einstein Condensation
➢ 2000: Integrated Circuit

o “Κεντρικός” ρόλος στην Φυσική: (α) Αλληλεπιδρά/σχετίζεται σχεδόν με όλους

τους άλλους τομείς, (β) Ως προς κλίμακες ενέργειας και μεγέθους

o Τεχνολογική αξία: Τρανζίστορς, Κομπιούτερς, Ηλεκτρονικά, Λέιζερς,

Φωτοβολταικά, Νανοτεχνολογία ……

o Συνορεύει με την Φυσικοχημεία και Επιστήμη Υλικών. Αλληλεπικαλύψεις με την

Ηλεκτρονική/Μηχανολογική/Πολιτική Μηχανική, Βιολογία, Ιατρική …
Φυσική Στερεάς Κατάστασης: Εισαγωγή
 Κεφάλαιο 1 -Κρυσταλλική Δομή

Η ύλη του Κεφαλαίου αντλείται κυρίως από την Εισαγωγή στην Στερεά Κατάσταση
του Kittel με ορισμένες αναφορές/παραδείγματα από το Solid State Physics των
Hook and Hall και το Materials Science and Engineering του Callister
 Κρυσταλλική Δομή Στερεών
➢ Από τον 18ο αιώνα ανακαλύφθηκε ότι διαφορετικού μεγέθους κρύσταλλοι του
ίδιου στοιχείου, έχουν την ίδια αναλογία στις διαστάσεις τους. Σε συνδυασμό με
τις παρατηρήσεις από την αρχαιότητα της κανονικότητας της μορφής που
εμφανίζουν κάποιοι κρύσταλλοι οδήγησε στο συμπέρασμα ότι οι κρύσταλλοι
στερεών αποτελούνται από μια τρισδιάστατη περιοδική διάταξη ατόμων.

➢ Στις 8 Ιουνίου 1912, η παρουσίαση του Laue στην Βαυαρική Ακαδημία

Επιστημών του Μονάχου με τίτλο Φαινόμενα Παρεμβολής με Ακτίνες Röntgen
στην οποία ανέπτυσσε μια στοιχειώδη θεωρία περίθλασης ακτίνων Χ από
στερεά (Κεφάλαιο 2 του μαθήματος), ακολουθούμενη από πειραματικά
δεδομένα των Friedrich και Kripping απέδειξε πέρα από κάθε αμφιβολία ότι
πολλά στερεά εμφανίζονται σε μορφή κρυστάλλων δηλαδή περιοδικών
τρισδιάστατων διατάξεων ατόμων ή μορίων.
 Κρυσταλλογραφία
➢ Η επιστήμη που μελετά την κρυσταλλική δομή των στερεών. Η διάταξη και
συμμετρία των ατομών στον χώρο επηρεάζει μηχανικές, θερμικές, οπτικές,
μαγνητικές και ηλεκτρονικές ιδιότητες των στερεών

➢ Κάθε κρυσταλλική δομή μπορεί να καθοριστεί με ακρίβεια. Μια πρώτη

κατηγοριοποίηση στερεών μπορεί να γίνει ως εξής:
❑ Κρυσταλλικά: Περιοδικότητα σε όλο τον όγκο του στερού
❑ Πολυκρυσταλλικά: Σύνθεση μονοκρυστάλλων -Τοπική περιοδικότητα
❑ Άμορφα: Τυχαίοι προσανατολισμοί - Περιοδικότητα πολύ μικρής εμβέλειας
 Κρυσταλλογραφία: Πλέγμα
➢ Η δομή κρυσταλλικών στερεών μπορεί να περιγραφεί από το κρυσταλλικό
πλέγμα, μια περιοδική διάταξη σημείων στον χώρο. Τα σημεία του πλέγματος
δεν συμπίπτουν κατ’ ανάγκη με άτομα. Είναι μαθηματικά σημεία στο χώρο που
καθορίζουν την περιοδικότητα του στερεού
➢ Η κρυσταλλική δομή προκύπτει από την σύνδεση μιας βάσης ατόμων, ιόντων
ή μορίων σε κάθε σημείο του πλέγματος. H βάση έχει την ίδια σύνθεση,
διάταξη και προσανατολλισμό.

o Σε απλούς κρυστάλλους όπως ο χαλκός, ο σίδηρος, τα αλκαλικά μέταλλα κλπ.

η δομική μονάδα είναι 1 ή λίγα άτομα, αλλά υπάρχουν ανόργανοι κρύσταλλοι
με βάση 100 ατόμων και οργανικοί με > 10000

H μεταλική ένωση NaCd2 έχει κυβικό πλέγμα με βάση

Πλέγμα + Βάση = Κρύσταλλος 1152 ατόμων (S. Samson, Nature 195, 259, 1962)
 Κρυσταλλογραφία: Θεμελιώδη διανύσματα

➢ Κάθε σημείο του πλέγματος μπορεί να οριστεί από έναν γραμμικό συνδυασμό
διανυσμάτων μετατόπισης a, b, c ως:

r = n1 a + n2 b + n3 c με n1,2,3 ακέραιοι

➢ Το πλέγμα και τα διανύσματα a,b,c ονομάζονται θεμελιώδη (primitive) όταν

δύο οποιαδήποτε σημεία του πλέγματος
r και r’ ικανοποιούν πάντα την
παρακάτω σχέση με κατάλληλη
επιλογή των ακεραίων n1,2,3
r’ = r + n1 a + n2 b + n3 c

➢ Tα θεμελιώδη διανύσματα ορίζουν την κυψελίδα ελαχίστου όγκου που μπορεί

να χρησιμοποιηθεί ως δομική μονάδα της κρυσταλλικής δομής καθώς γεμίζει
τον χώρο του στερεού χωρίς κενά ή αλληλεπικαλύψεις: Θεμελιώδης κυψελίδα

➢ Η βάση που συνδέεται με ένα πλεγματικό σημείο μιας θεμελιώδους κυψελίδας

ονομάζεται θεμελιώδης βάση. Δεν υπάρχει βάση που να περιέχει λιγότερα
άτομα από αυτά της θεμελιώδους βάσης.
 Κρυσταλλογραφία: Θεμελειώδη και Μοναδιαία Κυψελίδα
o Είναι η επιλογή των θεμελειωδών διανυσμάτων ενός κρυστάλλου μοναδική;
Π.χ. αντί για a, b στο διπλανό σχήμα υπάρχουν άλλα διανύσματα για τα
οποία ισχύει r’ = r + n1 a + n2 b;
Τα a, b’

o Η επιλογή των θεμελιωδών διανυσμάτων

κρυστάλλου δεν είναι μοναδική αλλά ο όγκος όλων
των δυνατών θεμελιωδών κυψελίδων είναι ίδιος

o Τα θεμελιώδη διανύσματα ορίζουν συνήθως τους

κρυσταλλικούς άξονες. Οι άξονες μπορούν ωστόσο
να οριστούν και από μη-θεμελιώδη διανύσματα,
που ανάλογα με την συμμετρία της δομής είναι
απλούστεροι των θεμελιωδών.

o Στην γενική περίπτωση, τα διανύσματα των

κρυσταλλικών αξόνων ορίζουν μια μοναδιαία βάση
(μοναδιαία διανύσματα) και μια μοναδιαία
κυψελίδα που ενδεχομένως δεν συμπίπτει με την
θεμελιώδη και ονομάζεται συμβατική.
o
 Κρυσταλλογραφία: Θεμελειώδη και Μοναδιαία Κυψελίδα
o Από τον ορισμό της θεμελιώδους κυψελίδας κάθε κυψελίδα σε δύο διαστάσεις
πόσα πλεγματικά σημεία μπορεί να περιέχει;
Μόνο ένα!
o Αν σας δίδεται η πυκνότητα όγκου nB των πλεγματικών σημείων θεμελιώδους
κυψελίδας με θεμελιώδη διανύσματα α1,2,3, ποιος ο όγκος της VΘΚ;

o Ποιοι από τους σχεδιασμένους άξονες είναι μη-θεμελιώδης και γιατί;

 Κρυσταλλογραφία: Η κυψελίδα Wigner-Seitz

➢ Μια απλή, γεωμετρική μέθοδος για να προσδιοριστεί μια θεμελιώδης κυψελίδα

πλέγματος είναι η μέθοδος Wigner-Seitz:

o Διαλέξτε ένα πλεγματικό σημείο.

o Σχεδιάστε ευθείες γραμμές που ενώνουν το σημείο με τα κοντινότερα γειτονικά
πλεγματικά σημεία (nearest neighbours)
o Σχεδιάστε τις μεσοκαθέτους σε αυτές τις ευθείες
o Ο γεωμετρικός τόπος που περικλίεται των μεσοκαθέτων ορίζει την κυψελίδα
Wigner-Seitz: Όλος ο χώρος του κρυστάλλου μπορεί να καλυφθεί με
επανάληψη της κυψελίδας αυτής
 Κρυσταλλογραφία: Μοναδιαία Κυψελίδα

Κρύσταλλος
NaCl

o Τι είδους κυψελίδα είναι η μαύρη και η πράσινη;

➢ Συμβατική (μαύρη) και θεμελιώδης (πράσινη)

 Κρυσταλλογραφία: Μοναδιαία Κυψελίδα

Κρύσταλλος
NaCl

o Είναι θεμελιώδης; Συμβατική;

➢ Συμβατική
 Κρυσταλλογραφία: Μοναδιαία Κυψελίδα

Κρύσταλλος
NaCl

o Είναι θεμελιώδης; Συμβατική;

➢ Τίποτε από τα δύο

 Κρυσταλλογραφία: Ομάδα πλεγματικού σημείου
➢ Κρυσταλλικά πλέγματα μπορούν να παραμείνουν αναλλοίωτα κάτω από συγκεκριμένες
διαδικασίες συμμετρίας. Το σύνολο των διαδικασιών συμμετρίας που εφαρμόζονται σε
σημείο και αφήνουν το πλέγμα αναλοίωτο ονομάζεται ομάδα πλεγματικού σημείου

➢ Ήδη αναφέραμε την μετατοπίση κατά τα μοναδιαία διανύσματα ως τέτοια διαδικασία.

Εκτός αυτών άλλες διαδικασίες συμμετρίας μπορεί να είναι:

o Περιστροφή γύρω από άξονα που περνά από πλεγματικό σημείο. Οι άξονες
περιστροφής αναφέρονται ως 1,2,3,4 και 6 και αντιστοιχούν σε περιστροφές κατά 2π,
2π/2, 2π/3, 2π/4, 2π/6 αντίστοιχα

o Γιατί όχι 2π/5;

 Κρυσταλλογραφία: Ομάδα πλεγματικού σημείου

o Κατοπτρικές ανακλάσεις m ενός επιπέδου που περνά από πλεγματικό σημείο.

o Αναστροφή που συμβαίνει με μια στροφή κατά π ακολουθούμενη από ανάκλαση σε

επίπεδο κάθετο στον άξονα στροφής: r -r .

(x,y,z) --> (-x,-y,-z)

Κρυσταλλογραφία: Ομάδα πλεγματικού σημείου

1 1m 2 2mm
 Κρυσταλλογραφία: Πλέγματα σε 2 Διαστάσεις
➢ 5 είδη διδιάστατων πλεγμάτων - 5 διαφορετικές ομάδες πλεγματικού
σημείου:
o 1 γενικό: πλάγιο πλέγμα
o 4 ειδικά
Κρυσταλλογραφία: Πλέγματα σε 3 Διαστάσεις

14 διαφορετικές ομάδες πλεγματικού σημείου

 Κρυσταλλογραφία: Πλέγματα σε 3 Διαστάσεις
▪ Τα τρία κυβικά πλέγματα σε 3D

Απλό κυβικό Χωροκεντρωμένο κυβικό Εδροκεντρωμένο κυβικό

Κρυσταλλογραφία: Πλέγματα σε 3 Διαστάσεις

Χωροκεντρωμένο κυβικό (bcc)

Θεμελιώδη Διανύσματα:

1
a1 = ( xˆ + yˆ − zˆ )
2
1
a2 = (− xˆ + yˆ + zˆ )
2
1
a3 = ( xˆ − yˆ + zˆ )
2
 Κρυσταλλογραφία: Πλέγματα σε 3 Διαστάσεις
➢ Χωροκεντρωμένο κυβικό: Είναι όλα τα πλεγματικά σημεία ισοδύναμα;

o Με πρώτη ματιά κάποιος μπορεί να θεωρήσει ότι το κεντρικό πλεγματικό

σημείο έχει διαφορετικό γεωμετρικό περιβάλλον από τα υπόλοιπα σημεία.
Ωστόσο το κεντρικό σημείο μπορεί να θεωρηθεί ως γωνία ακμής ενός νέου
απλού κυβικού πλέγματος, στο οποίο τα υπόλοιπα σημεία εμφανίζονται ως τα
κεντρικά πλεγματικά σημεία
 Κρυσταλλογραφία: Πλέγματα σε 3 Διαστάσεις
Εδροκεντρωμένο κυβικό (fcc) ▪ Ποια τα θεμελειώδη διανύσματα;

➢ Χρησιμοποιώντας τους προηγούμενους συλλογισμούς είναι όλα τα πλεγματικά

σημεία του fcc πλέγματος ισοδύναμα;
Κρυσταλλογραφία: Wigner-Seitz σε 3 Διαστάσεις

Ρομβικό δωδεκάεδρο Κολοβό οκτάεδρο

 Κρυσταλλογραφία: Πλέγματα σε 3 Διαστάσεις
➢ Το απλό εξαγωνικό πλέγμα.

a
 Κρυσταλλογραφία: Συνήθεις Κρυσταλλικές Δομές
➢ Δομή Χλωριούχου Νατρίου (NaCl): Εδροκεντρωμένο πλέγμα με βάση που
αποτελείται από 1 ιόν Να π.χ. στο (0,0,0) και 1 ιόν Cl στο κέντρο της
συμβατικής κυψελίδας [a/2*(x+y+z)]

o Σε αυτή την δομή κρυσταλώνονται τα κρυσταλλικά άλατα

LiF,NaBr,KCl,LiI κλπ
Κρυσταλλογραφία: Συνήθεις Κρυσταλλικές Δομές

Εξαγωνική δομή πυκνής διάταξης “close packed” (hcp):

➢ Δύο απλά εξαγωνικά πλέγματα που

αλληλοδιαπερνούν το ένα το άλλο
μετατοπισμένα κατά a/3+ b/3+ c/2

Διάταξη ABABAB
Κρυσταλλογραφία: Συνήθεις Κρυσταλλικές Δομές

A A A A A Διάταξη AAAA…
A A A Απλό κυβικό
BA BA BA B A B B
C C C
A A A Διάταξη ABAB…
A BA BA B A A B Χωροκεντρωμενο
C C C C B
A A A
BA BA B A B A Διάταξη ABAB..
C C C
hexagonal close pack

Διάταξη ABCABC...
Εδρoκεντρωμενο κυβικό
 Κρυσταλλογραφία: Συνήθεις Κρυσταλλικές Δομές

➢ Δομή Διαμαντιού: Αποτελείται από δύο εδροκεντρωμένα πλέγματα με ίδια

άτομα που αλληλοδιαπερνούν το ένα το άλλο μετατοπισμένα κατά το ¼ της
κυβικής διαγωνίου.

o Εδροκεντρωμένο κυβικό με βάση (0,0,0), (1/4,1/4,1/4)

➢ Σημαντικά τεχνολογικά υλικά κρυσταλλώνονται στην δομή αυτή: Si, Ge, C

 Κρυσταλλογραφία: Συνήθεις Κρυσταλλικές Δομές

➢ Κυβικού Θειούχου Ψευδαργύρου (ZnS) ή Zinc Blende: Η δομή του διαμαντιού

αλλά τα δύο ενδοκεντρομένα πλέγματα που αλληλοδιαπερνούν το ένα το άλλο
αποτελούνται από διαφορετικά άτομα π.χ. Zn και S

o Σημαντικοί ημιαγωγοί επίσης κρυσταλλώνονται στην δομή αυτή: GaAs, InAs,

CdS, ZnSe, InSb

Crystal Structure 37
 Κρυσταλλογραφία: Πολυμορφισμός

Διαδικτυακές σημειώσεις P.M. Wood –Adams , Concordia Un., MECH 221

 Κρυσταλλογραφία: Κρυσταλογραφικές διευθύνσεις

➢ Επιλέγεται ένα πλεγματικό σημείο ως η αρχή των

αξόνων O αυθαίρετα (ισοδυναμία πλεγματικών
σημείων)

➢ Ένα πλεγματικό διάνυσμα που ενώνει το O με

οποιοδήποτε άλλο πλεγματικό σημείο T μπορεί να
γραφεί ως:

R = n1 a + n2 b + n3c

➢ Για να διακρίνεται μια πλεγματική διεύθυνση από

ένα πλεγματικό σημείο, οι παραπάνω συντελεστές
γράφονται σε αγκύλες [n1n2n3]

➢ Τα [n1n2n3] ορίζονται ως οι μικρότεροι ακέραιοι

που προκύπτουν από τους σχετικούς λόγους των
n1n2n3
 Κρυσταλλογραφία: Κρυσταλογραφικές διευθύνσεις
X=1,Y=½,Z=0
[1 ½ 0] [2 1 0]

210 X=½ ,Y=½,Z=1

[½ ½ 1] [1 1 2]

X=1,Y=0,Z=0 [1 0 0] X = -1 , Y = -1 , Z = 0 [110]
 Κρυσταλλογραφία: Δείκτες Miller
➢ Οι δείκτες Miller είναι μια συμβολική αναπαράσταση του προσανατολισμού
ενός ατομικού επιπέδου ως προς τις κρυσταλλογραφικές διευθύνσεις:
o Προσδιορίζουμε τις τομές του ατομικού επιπέδου με τις τρεις
κρυσταλλογραφικές διευθύνσεις
o Υπολογίζουμε τους αντιστρόφους των τομών αυτών
o Αν προκύψουν κλασματικοί αντίστροφοι, πολλαπλασιάζουμε με το ΕΚΠ

Άξονας X Y Z

Τομές 1 ∞ ∞

Αντίστροφος 1/1 1/ ∞ 1/ ∞

Μικρότερο
1 0 0
κλάσμα

(1,0,0) Δείκτες Miller (100)

Κρυσταλλογραφία: Δείκτες Miller
Άξονας X Y Z

Τομές 1 1 ∞

Αντίστροφος 1/1 1/ 1 1/ ∞

Μικρότερο
1 1 0
κλάσμα
(0,1,0)
Δείκτες Miller (110)
(1,0,0)

Άξονας X Y Z

Τομές ½ 1 ∞

Αντίστροφος 2 1/ 1 1/ ∞

Μικρότερο
2 1 0
κλάσμα
(0,1,0)
(1/2, 0, 0)
Δείκτες Miller (210)
 Κρυσταλλογραφία: Δείκτες Miller
Άξονας X Y Z

Τομές -1 ∞ 1/2

Αντίστροφος -1 1/∞ 2

Μικρότερο
-1 0 2
κλάσμα

Δείκτες Miller (102)

Άξονας X Y Z

Τομές 3 2 2
2
Αντίστροφος 1/3 1/2 1/2
c
Μικρότερο
2 3 3
2 κλάσμα
a
3 Δείκτες Miller (233)
 Κρυσταλλογραφία: Αριθμός Σύνταξης (Coordination number)
➢ Αριθμός Σύνταξης: Ο αριθμός των κοντινότερων γειτονικών ατόμων (nearest
neighbours) σε ένα πλεγματικό σημείο

➢ Από τον ορισμό του πλέγματος ο αριθμός σύνταξης είναι ίδιος για κάθε
πλεγματικό σημείο, είναι δηλαδή μια ιδιότητα του πλέγματος.

o Ποιος ο αριθμός σύνταξης για τα παρακάτω πλέγματα;

Απλό κυβικό Χωροκεντρωμένο κυβικό Εδροκεντρωμένο κυβικό

6 8 12
 Κρυσταλλογραφία: Συντελεστής Ατομικής Διάταξης (Atomic Packing Factor)
 Συντελεστής Ατομικής Διάταξης (APF): Ο λόγος του όγκου των ατόμων μιας
μοναδιαίας κυψελίδας πλέγματος διά τον συνολικό όγκο της κυψελίδας.

Όγκος Ατό𝜇𝜔𝜈 Κυ𝜓𝜀𝜆𝜄𝛿𝛼𝜍

𝐴𝑃𝐹 =
Όγκος Κυψελίδας
Κρυσταλλογραφία: Συντελεστής Ατομικής Διάταξης (Atomic Packing Factor)

Όγκος Ατό𝜇𝜔𝜈 Κυ𝜓𝜀𝜆𝜄𝛿𝛼𝜍

𝐴𝑃𝐹 =
Όγκος Κυψελίδας

4R V atoms
a= APF BCC = = 0.68
3 V unit cell

2 (0,433a)