1

METODY STRATEGICZNEGO
ZARZĄDZANIA
RYZYKIEM I NIEPEWNOŚCIĄ
Dr hab. Kamila Malewska, prof. UEP
 AGENDA WYKŁADU
2

1. Metoda technokratyczna:
 techniki ilościowe, podejście oparte na opiniach ekspertów, opracowywanie
scenariuszy.
2. Metoda polityczna:
 kształtowanie: otoczenia społeczno-politycznego, kontekstu technologicznego oraz
rynków i konkurencji.
3. Metoda strukturalna:
 dywersyfikacja, alianse, integracja częściowa, przedsiębiorstwo jako zbiór małych
firm, koncentracja na istotnych kompetencjach, koncentracja na zasobach
strategicznych.
 ZARZĄDZANIE RYZYKIEM I NIEPEWNOŚCIĄ

METODY STRATEGICZNEGO ZARZĄDZANIA

RYZYKIEM I NIEPEWNOŚCIĄ

Metoda technokratyczna – Metoda strukturalna –

przewidywanie zmian zachodzących uodpornienie przedsiębiorstwa
w otoczeniu i opracowywanie na niepewność
planów działania (elastyczność działania)
Metoda polityczna -
przedsiębiorstwa mogą kreować
i kontrolować swoją przyszłość
 METODA TECHNOKRATYCZNA
METODY ILOŚCIOWE
wykorzystują coraz bardziej złożone
techniki statystyczne do przewidywania
przyszłych stanów otoczenia
(regresja, analizę szeregów czasowych,
modele ekonometryczne, wskaźniki ekonomiczne)
METODY JAKOŚCIOWE
oparte na analizie opinii ekspertów
na temat przebiegu przyszłych
wydarzeń i ich wpływu na firmę
(gromadzenie i systematyzowanie opinii)
TECHNIKI WYKORZYSTYWANE
W METODACH JAKOŚCIOWYCH
Najbardziej popularne techniki wykorzystywane w metodach
jakościowych to:
 metoda delficka – dążenie do uzyskania konsensusu co do
przyszłych zdarzeń w opinii ekspertów,
 analiza powiązań krzyżowych – określenie jakie zdarzenie
będzie miało przełomowy wpływ na przedsiębiorstwo w
przyszłości i w jakim stopniu to zdarzenie wpłynie na wystąpienie
innych zdarzeń,
 metoda scenariuszy – formułuje się prawdopodobne
wydarzenia tworząc wiarygodny i spójny obraz przyszłości.
OGRANICZENIA METODY TECHNOKRATYCZNEJ

Metody ilościowe:
 nie są w stanie uwzględnić nieciągłości zmian zachodzących w
otoczeniu firmy,
 nie są w stanie przewidzieć pewnych zdarzeń.

Metody jakościowe:
 subiektywizm oceny,

 w metodzie scenariuszowej wzrost liczby analizowanych

wydarzeń spowoduje namnożenie akceptowalnych scenariuszy,
co doprowadzić może do paraliżu prac analitycznych.
Z praktyki…
 W 1980 r Wise przeanalizował 1500 prognoz sporządzonych
w latach 1890-1940 i doszedł do wniosku, że tylko 40% tych
przewidywań miało jakąś wartość.

 Ascher opublikował studium dotyczące wyników prognoz

statystycznych:
1. Błąd prognozy wzrastał w odniesieniu do okresów
przekraczających 5 lat,
2. Odchylenia między prognozami pochodzącymi z różnych źródeł
były bardzo znaczące.
 METODA POLITYCZNA
PRZYSZŁOŚĆ FIRMY MOŻNA
KSZTAŁTOWAĆ I KONTROLOWAĆ POPRZEZ:

kształtowanie otoczenia kształtowanie kontekstu kształtowanie rynków

społeczno-politycznego technologicznego i konkurencji
KSZTAŁTOWANIE OTOCZENIA POLITYCZNEGO

Interwencyjne działania firmy o charakterze politycznym

obejmują:
1. Wywieranie nacisku na legislaturę podczas przyjmowania ustaw,
regulacji lub restrykcji handlowych,
2. Uzyskiwanie funduszy rządowych na inwestycje kapitałowe oraz
projekty w dziedzinie B+R,
3. Realizowanie strategii odpowiedzialności społecznej
przedsiębiorstwa,
4. Negocjowanie kompromisów z innymi grupami nacisku,
5. Wykorzystywanie wpływów politycznych w celu zablokowania
wejścia na rynek produktów lub konkurentów zagranicznych.
KSZTAŁTOWANIE OTOCZENIA SPOŁECZNEGO

Działania przedsiębiorstwa mające na celu

stworzenie sprzyjającego klimatu
społecznego obejmują:

 środki o charakterze ogólnym,

 konkretne działania.
KSZTAŁTOWANIE OTOCZENIA SPOŁECZNEGO
Środki ogólne:
 programy propagujące firmy w
roli „dobrych obywateli
korporacyjnych”,
 kampanie reklamowe o
charakterze instytucjonalnym,
 programy altruizmu
korporacyjnego,
 poparcie na rzecz publikacji i
ośrodków badań.
Konkretne działania:
 ustanawianie formalnych
przedstawicielstw,
 tworzenie rozbudowanej sieci
komunikowania się ze
szczeblami władz,
 prowadzenie kampanii
informacyjnych,
 lobbing.
KSZTAŁTOWANIE KONTEKSTU TECHNOLOGICZNEGO

Kształtowanie otoczenia technologicznego polega na:

 Całkowitej lub częściowej integracji w celu kontrolowania źródeł
rozwoju technologii,
 Intensyfikacji działań w sferze B+R,

 Nabywanie licencji i praw do patentów oraz technologii,

 Blokowanie lub odblokowywanie dostępu do know-how,

 Popieranie lub przeciwstawianie się wprowadzeniu

międzynarodowych norm technologicznych,
 Spowalnianie ustawodawstwa patentowego,

 Zawieranie aliansów ułatwiających dostęp do technologii,

KSZTAŁTOWANIE RYNKÓW I KONKURENCJI

Środki podejmowane przez firmy w celu kształtowania

otoczenia konkurencyjnego to:
1. Przyjęcie strategii dominacji rynku (ciągłe innowacje,
inwestycje w dziedzinie marketingu, zwiększanie zdolności
produkcyjnych, opanowanie sieci dystrybucji),
2. Integracja pionowa i pozioma,
3. Podejmowanie współpracy (ustalenie reguł gry konkurencyjnej),
4. Wykorzystanie władzy sądowniczej (spory sądowe dotyczące
kwestii związanych z konkurencją),
4. Transfer ryzyka na inne podmioty.
KSZTAŁTOWANIE RYNKÓW I KONKURENCJI

Transfer ryzyka polega na przerzuceniu ryzyka na innych członków

sieci, w obrębie których działa firma. Może on przybierać formę:

1. Wykorzystywania silnej pozycji jako nabywcy w celu zmuszenia

dostawców do przejęcia znacznej części ryzyka np.:
 kontrakty z klauzulą zmienności cen,
 kontrakty zakupu bez gwarancji co do odbieranych ilości,
 możliwość zwrotu produktu bez konieczności płacenia kary umownej,
2. Wykorzystania silnej pozycji jako dostawcy w celu przerzucenia
ryzyka na nabywcę np.:
 kredyty bankowe o zmiennej stopie oprocentowania.
OGRANICZENIA METODY POLITYCZNEJ:

 przedsiębiorstwa nie powinny przeceniać swoich

realnych możliwości wywierania wpływu na otoczenie,
 powinny upewnić się, czy nie zapewniają sobie
krótkoterminowego spokoju za cenę kryzysów w
przyszłości,
 powinny być świadome, że mogą mieć miejsce
zdarzenia, na które nie będą mogły wywierać wpływu,
 spokój osiągnięty poprzez kooperację może zostać
opłacony stagnacją i regresem rynkowym.
METODA STRUKTURALNA
Celem metody strukturalnej jest zwiększenie elastyczności firmy i
jej zdolności adaptacji do zmieniających się kontekstów.
Można to osiągnąć poprzez:

 Dywersyfikację działalności (kompetentnie przeprowadzona i

zarządzana dywersyfikacja zapewnia firmie wysoki stopień
stabilności, nawet jeżeli poszczególne rodzaje działalności
narażone są na wysoki stopień niepewności np. Imperial Tobacco),
 Alianse strategiczne (prawnie odrębne podmioty nawiązują
współpracę mającą na celu dzielenie się ryzykiem i kosztami oraz
wykorzystywanie wspólnych kompetencji, zasobów, technologii np.
GM - Toyota),
METODA STRUKTURALNA cd
 Integrację częściową (specyficzna wzajemna
penetracja przedsiębiorstw np. systemy
franchisingowe lub integracja strumieni informacji –
Wal-Mart),
 Wielkie przedsiębiorstwo jako zbiór małych firm
(przejmowanie małych konkurencyjnych
przedsiębiorstw, których produkty sprawdziły się na
rynku np. Johnson & Johnson),
METODA STRUKTURALNA cd
 Koncentrację na istotnych kompetencjach
(wyeliminowanie wszystkich tych systemów, które nie
są istotne z punktu widzenia osiągnięcia sukcesu
przez firmę np. wielcy kreatorzy mody czy Benetton),

 Koncentrację na zasobach strategicznych (firma

powinna zidentyfikować technologie, umiejętności i
kompetencje, które umożliwią przetrwanie i
powodzenie firmy w ciągu najbliższych kilku lat np.
Canon).
Przykład Canona – rozwój i akumulacja zasobów

Sześć zasobów strategicznych Canona

1. Zasoby ludzkie – umiejętności inżynierów ds. B+R
2. Inwestycje w dziedzinie B+R
3. Laboratoria i wyposażenie techniczne
4. Zasoby technologicznego know-how
5. Wyczucie czasu, szybkość reakcji
6. Kultura organizacyjna nastawiona na elastyczność
 Ograniczenia metody strukturalnej
20

 wzrost kosztów,
 utrata kontroli nad istotnymi aspektami działania firmy
(działania kooperacyjne),
 łatwiejsze wejście nowych konkurentów (koncentracja
na kluczowych kompetencjach – outsourcing).
 ZASTOSOWANIE TRZECH METOD ZARZĄDZANIA NIEPEWNOŚCIĄ

Niski Wysoki
Poziom niepewności
Niski
Stopień potencjalnej kontroli
nad źródłem niepewności

Metoda technokratyczna - Metoda strukturalna –

przewidywać i przygotowywać się zwiększać elastyczność

Metoda technokratyczna/ Metoda polityczna –

polityczna kształtować otoczenie

Wysoki
Czas na krótką przerwę ;-)!