1.

ZADANIE
1. Przeczytaj uważnie wstęp do Księcia. Z jakich źródeł korzysta autor? Porównaj z
dziełkiem Tomasza z Akwinu O władzy.
Książe to forma „poradnika, podręcznika” dla książą -> dedykuje de Mediciemu (ród książat)
-, tak jak O władzy Tomasza z Akwinu.
Czerpie on informacje z historii:
● Starożytnej,
● Teraźniejszej
“nie znalazłem pośród swego mienia droższej mi cenniejszej rzeczy niż znajomość czynów
wielkich mężów, nabytą długim doświadczeniem w sprawach nowożytnych i ciągłym
rozczytywaniem się w starożytnych;”

TUTAJ ŚW. TOMASZ:

2. Jakie rodzaje księstw wyróżnia Machiavelli?

● księstwa dziedziczne (jeżeli ród księcia sprawuje rządy przez czas dłuższy) -> owóż jeżeli
nawet książę jest człowiekiem o pospolitej zręczności, utrzyma się zawsze w swym
państwie, chyba że pozbawiła go władzy jakaś nadzwyczajna i przemożna siła; a raz
pozbawiony, odzyska ją na powrót przy pierwszej lepszej klęsce, jaka spadnie na zdobywcę.
● (MIESZANE) -> zdobyte - są włączone jako człon do dziedzicznego państwa tego
księcia, który je zdobywa, jak królestwo Neapolu pod władzą króla Hiszpanii.
(MIESZANE) -> zdobyte

3. W jaki sposób można jego zdaniem zdobyć władzę w księstwie?

● Zgoda obywateli,
● Podbój, męstwo, siła
● Zbrodnia,
● Szczęśliwy zbieg okoliczności.
Cyrus, Romulus, Mojżesz i Tezeusz – to przykłady władców, którzy zdobyli i utrzymali władzę przez
męstwo, siłę i podboje.
Agatokles Sycylijski – zdobył władzę przez zbrodnie, a dokładnie zabił senatorów i najbogatszych z
ludu. Chociaż zdobył i utrzymał władzę nie można go postawić obok dobrych władców, ponieważ
przez swoją porywczość nie był on dobry dla poddanych.

4. Jak Machiavelli ocenia zdobywanie władzy książęcej poprzez zbrodnię?

Machiavelli niejako opowiada się za zdobywaniem władzy książęcej poprzez zbrodnię jednak
zaznacza, że zbrodnia ta powinna odbyć się ‘raz a dobrze’ zamiast pozostawać w zwyczaju przez
okres panowania. Posługując się przykładem, oznacza to, że lepiej wymordować naraz wszystkie
nieprzychylne przyszłemu władcy jednostki niż konsekwentnie przez dłuższy czas je likwidować.
Autor odróżnia dobre i złe posługiwanie się okrucieństwami. Dobrze użytymi okrucieństwami nazywa
te, które popełniane są tylko raz z konieczności, przynoszą możliwie największy pożytek poddanym
oraz pozwalają na spokojne panowanie. Za to jako źle użyte okrucieństwa wskazuje te, które choćby i
z początku nie występowały zbyt często, z czasem eskalują. Za prawdziwe przykłady służą nam
Agatokles Sycylijski, który kazał wymordować wszystkich senatorów i najbogatszych z ludu, czy też
Oliverotto da Fermo, który także pomordował wszystkich, którzy mogli mu zaszkodzić. Ponadto, sam
Machiavelli znany jest z zasady mówiącej, że cel uświęca środki. Od jego nazwiska powstało
określenie makiawelizm, pod którym kryje się postępowanie nielojalne i perfidne.

2.Z ZAJĘĆ:
'NOWY KSIĄŻE'

Kontekst:
XV-XVI w.

Książęta kościelne
● Zastępca boga
● Nie musi robić, jest zwolniony z legitymizacji
● Religia legitymizuje władzę papieża
● Wciąż muszą walczyćo władzę

Czym jest religia dla Machiavellego?

● Nie jest filozofem, a dyplomatą
● Rodzaj narzędzia, element gry politycznej
● Polityka jest wszystkim, religia jest funkcją

Dlaczego religia jest taka ważna?

● Kto jest zręczniejszy, ten wygrywa

Machiavelli nie chce niczego wymyślać, będzie przedstawiał coś, co już jest

Jaki jest świat i człowiek?

● "Świat jest zły"
 ● Ludzie nie stosują się do zasad moralnych
● Książę musi dostosować się do tego, nauczyć się nie być dobrą
● DOBRO - narzędzie, instrument

Jak w gnostycystyce - ZŁY DEMIURG

Nowy książę jest odpowiedzialny za to żeby państwo istniało

Musi stwarzać wrażenie: FASADA

PARADOKS HOJNOŚCI: jeśli będziemy hojni, znikną pieniądze, przestaniemy być hojni, uznają nas za
wroga
● Nie można im zabrać kobiety ani pieniędzy
● Poza dobrem a złem - KSIĄŻE, ponad moralnością
● Racja stanu – raison de state

NATURA LUDZKA CZY ZWIERZĘCA?

● Wygrywa silniejszy, bez reguł
● Świat ludzki - świat prawa
● Człowiek musi nauczyć się być zwierzęciem
● Lis i lew - chytrość, siła

książe, możni i lud są od siebie zależni, muszą ze sobą współpracować??

3.PODRĘCZNIK SZACKI

KONTEKST: RENESANSOWA MYŚL SPOŁECZNA

● Rozkład tradycyjnego porządku średniowiecznego - brak stabilizacji, słabość, zmienność
(najostrzejszy we Włoszech)

● Kryzys gospodarczy: ograniczenie gospodarki naturalnej na rzecz produkcji towarowej i

handlu -> powstawanie wielkich fortun, ich posiadacze wywierali wpływ na życie
społeczne niezależnie od ich miejsca w tradycyjnej hierarchii
● Kryzys w organizacji społecznej: podważanie sztywnego ładu społecznego, który mówi,
że trzeba akceptować swój przyrodzony status; kontrasty społeczne się uwydatniają
-awansują ci, którzy są najbardziej utalentowani, energiczni, bez skrupułów
-społeczeństwo to miejsce współzawodnictwa, uczestnicy nie przebierają w środkach
 -skuteczność>moralność
● Kryzys w polityce: uniezależnienie od religii, bardziej istotna obrona świeckich interesów
-opór wobec kościoła, który sam podległ sekularyzacji
● Kryzys w dziedzinie psychologicznej: rosnący indywidualizm, jednostka zależy coraz
bardziej od siebie samej niż od odziedziczonej przynależności grupowej
-temu towarzyszy poczucie braku bezpieczeństwa, które wcześniej dawała struktura
średniowieczna

● Ogólne rozdarcie spowodowanego wyjściem ze świata monolitycznego, na rzecz

pluralistycznego
-tworzy się split-culture "ludzie Oświecenia są skłonni przyjąć tezę o całkowitej niezależności
jednostki, tymczasem wierząc w potęgę Losu, wobec którego są bezsilne"

Niccolo Machiavelli (1469-1527)

● Uosabia te cechy kultury renesansowej

● "cel utwierdza środki" - są rzeczy ważniejsze od etyki
● Virtu: zaleta, odwaga
● Wierzył w wielkość jednostki
Utylitaryzm
● Uważał, że człowiek jest kowalem własnego losu

MAKIAWELIZM (w psychologii) - cecha osobowości, polegająca m.in. na braku uczuć wyższych,

instrumentalnym traktowaniu innych i chłodnych relacjach interpersonalnych
● Osoby z tą cechą osobowości często manipulują innymi, chcąc osiągnąć zyski tylko dla
siebie. Nie liczą się z potrzebami partnerów interakcji. Są nieufni i lekceważący.
MAKIAWELIZM (w języku potocznym) - określenie postawy ludzi bezwzględnych, przewrotnych,
którzy kierują się w życiu zasadą amoralną "cel uświęca środki" (wsm to samo)

● Taki stereotyp Machiavellego wynika z przekreślenia całości średniowiecznej i antycznej

tradycji "polityczność=moralność" <- odwraca się od tego
● Co zrobić aby osiągnąć cel? - to było ważniejsze niż dobry czyn, ważny był JAKIKOLWIEK
CZYN
● Nie był jednak CAŁKOWICIE AMORALNY

DWOISTOŚĆ W MORALNOŚCI
1. "amoralna", przyrodnicza analiza zachowań ludzkich -> ta prowadzi do formułowania
dyrektyw socjotechnicznych
2. Ostra krytyka współczesności w imię wzorów starożytnej cnoty

● Machiavelli miał ideał moralny, ale stawiając diagnozę swoim czasom twierdzi, że robi
się więcej szkód sobie wierząc w ideał i nim się kierując w danych warunkach

DZIAŁANIE WOBEC OKOLICZNOŚCI

„polityczny pragmatyzm”

● Jego postawa bliżej do "metodycznego cynizmu" niż do zwykłego utylitaryzmu

 ● pragmatyzm Machiavellego to instrumentalne traktowanie wszystkiego – ludzi, cnoty i
wiary (wyjątkiem byłoby być może państwo, którego interes faktycznie stoi ponad
całością)
● Uważał, że los nie idzie tak daleko, wolna wola ma duży wpływ na to co się z tobą stanie
● Żeby działała -> działania człowieka muszą być dostosowane do tych okoliczności, żeby
działały
● Odkrycie REGUŁ skutecznego działania jest możliwe ponieważ: okoliczności są
powtarzalne, cechy ludzkie stałe
-działania ludzi są przewidywalne
-z tej racji uwielbiał historię, gdzie można obserwować działania ludzkie i wykrywać ich
prawidłowości [INDUKCJONISTA]
● stworzył zbiór rad, których celem było pouczenie przyszłego księcia, jak z polityką należy
się obchodzić

● Machiavelli raczej skupiał się na sprawach czysto polityczno-ustrojowych, nie

socjologicznych
-np. warunki działania określone przez rodzaj ustroju
● Czy też psychologicznych
-mechanizmy ludzkie

● Nie istnieje społeczeństwo, są jednostki i interakcje między nimi

● Wizja społeczeństwa ujednostkowionego – jedyna więź między ludźmi to podleganie tej
samej władzy państwowej
● Ale i sama władza jest rozpatrywana tylko w kwestii EFEKTÓW, nie żadnych trwałości,
praw jak ład społeczny
● Skupia się jedynie na WŁADCY i poddanym jego działaniom JEDNOSTKI LUDZKIE
● Nie uważał państwa za coś naturalnego
● Państwo to KREACJA władcy, który okazał się wystarczająco silny, rozumny, że narzucił
innym swoją wolę
● Państwo będzie dziełem sztuki władcy wg Machiavellego
● Musi być poddaństwo władzy państwowej

● w pewnym sensie ze względu na powyższe powody -> Machiavelli to twórca socjologii

absolutystycznej
● ABSOLUTYSTA: dla niego państwo to przymus
-nie utrzymałoby się ze względu na własne wewnętrzne siły
-utrzymuje się tylko dzięki stałej woli, która odtwarza je Z ZEWNĄTRZ (władca)
-państwo bez władcy - ciało bez głowy
-lud to po prostu zgromadzenie ludzi, które poszłyby w rozsypkę, gdy nie władza
● Im władza silniejsza, tym lepiej
● Bez władzy, tłum byłby bez zasad i ładu

TŁUM - dla Machiavellego tylko mógł być pomocą/przeszkodą dla działań władcy