dr Marek Kunasz

Uniwersytet Szczeciński
Wydział Nauk Ekonomicznych i Zarządzania
Katedra Mikroekonomii

KLASYFIKACJA METOD ORAZ NARZĘDZI POMIARU KAPITAŁU

INTELEKTUALNEGO I AKTYWÓW NIEMATERIALNYCH

Streszczenie

Artykuł ma charakter teoretyczny i przedstawia:

• koncepcję kapitału intelektualnego – pojęcie, rys historyczny,
• Sposoby klasyfikacji elementów struktury kapitału intelektualnego,
• Sposoby klasyfikacji i opis metod oraz narzędzi pomiaru kapitału intelektualnego i
aktywów niematerialnych.

Wprowadzenie

W perspektywie zachodzących obecnie dynamicznych zmian w silnie

konkurencyjnym otoczeniu, przedsiębiorstwa potrzebują nowej umiejętności nawigacji w
ekonomii wiedzy. Do tego celu potrzebne są nowe narzędzia pomiaru, gdyż to czym
dysponują obecnie jest przestarzałe. Wzrasta zatem zapotrzebowanie na narzędzia
umożliwiające wizualizację, pomiar i ocenę aktywów niematerialnych składających się na
kapitał intelektualny przedsiębiorstwa, w perspektywie wpływu na efektywność jego
funkcjonowania.
Celem głównym niniejszego opracowania jest przedstawienie dorobku
metodologicznego w zakresie pomiaru kapitału intelektualnego i aktywów niematerialnych w
organizacji prezentowanego w literaturze przedmiotu. Dla realizacji powyższego celu
wykorzystano źródła w postaci istniejącego materiału teoretycznego zawartego w literaturze
krajowej i obcej dotyczącej poruszanej problematyki.

1
Definicja kapitału intelektualnego

Choć pojęcie „kapitału intelektualnego” występuje w teorii ekonomii co najmniej od

końca lat 60-tych XX wieku, nie jest jednoznacznie zdefiniowane, co wynika chociażby z
faktu, iż charakterystyczną właściwością jest jego ulotność, nieuchwytność. Poza tym pojęcie
to jest często utożsamiane i zastępowane takim pojęciami jak: „kapitał ludzki”, „kapitał
wiedzy”, „kapitał doświadczenia i kompetencji” [Dobija, 1999, s. 45]; [Sokołowski, 2002, s.
32].
Niektórzy autorzy ujmują kapitał intelektualny w ujęciu węższym (Y.Nahapiet i
S.Ghosal, B. Olsson, D. Urlich), przypisując go jedynie jednostce ludzkiej lub bezpośrednio
utożsamiając z wiedzą. Takie podejście znacząco spłyca obszar analizy czynników
sprzyjających budowie przewagi konkurencyjnej przez przedsiębiorstwo. Drugie ujęcie
kapitału intelektualnego - szersze - traktuje kapitał intelektualny jako kombinację (wszelkich)
niematerialnych aktywów organizacji, które umożliwiają jej funkcjonowanie (T.A. Stewart,
L. Edvisson i M.S. Malone, Międzynarodowe Stowarzyszenie Księgowych, K.M. Wiig). To
podejście rozgranicza kapitał intelektualny od wiedzy, choć nie odrzuca wiedzy jako
składnika kapitału intelektualnego. Podobnie kapitał ludzki stanowi jedynie element składowy
kompleksu niematerialnych czynników pozwalających przedsiębiorstwu na budowanie
przewagi konkurencyjnej i osiąganie ponadprzeciętnych zysków.
[Nahapiet, Ghosal, 1998, s. 242-266] traktują kapitał intelektualny jako wiedzę i
kompetencje pozyskiwania tej wiedzy, czyli sumę wiedzy posiadaną przez ludzi tworzących
konkretną społeczność przedsiębiorstwa.
Podobne ujęcie prezentuje [Olsson, 1998] definiując kapitał intelektualny jako
wszelką wiedzę i umiejętności, o które dana osoba wzbogaca miejsce pracy.
[Ulrich, 1998, s. 15-28] uważa, że pracownicy z właściwymi umiejętnościami, którzy
dążą do realizacji celów organizacji są najważniejszym aktywem firmy. Kapitał intelektualny
czyli utożsamianie się z firmą i kompetencje pracowników wyrażone ich sposobem myślenia i
pracy a także sposobem kreowania polityki i systemów pracy przez organizację są
krytycznymi czynnikami dla sukcesu firmy. Autor ten proponuje następującą definicję:

Kapitał intelektualny = kompetencje x motywacja

Pracownicy z dużymi kompetencjami i z małą motywacją nie będą w stanie wykonać

pracy najefektywniej. W przeciwnym przypadku w firmie będą pracować mniej uzdolnieni

2
pracownicy. Zwiększenie kapitału intelektualnego polega zatem na zwiększeniu kompetencji
pracowników lub (i) zwiększeniu ich motywacji [Dobija, 2000, s. 65].
[Stewart, 1997, s. 8] definiuje kapitał intelektualny jako „sumę wszystkiego co każdy
w przedsiębiorstwie wie i co równocześnie decyduje o przewadze konkurencyjnej organizacji
na rynku.”
Autor wymienia zasadnicze elementy składowe kapitału intelektualnego, ujmując tę
kwestię następująco: „ ... działalność każdego przedsiębiorstwa zależy od patentów,
procesów, umiejętności menedżerów, technologii, informacji o konsumentach i dostawcach a
także doświadczenia. Taka połączona wiedza tworzy kapitał intelektualny [ibidem, s. 31].”
Definiuje także pojęcie kapitału ludzkiego - składają się nań wszyscy, którzy myślą. Stewart
pisze: „Pieniądze mówią, ale nie myślą, maszyny pracują, często lepiej niż ludzie, ale nie są w
stanie dokonywać nowych wynalazków. Podstawowym celem kapitału ludzkiego są
innowacje – bez względu na to, czy dotyczą nowego produktu lub usługi, czy też ulepszania
procesu zarządzania [ibidem].”
Powyżej zaprezentowany punkt widzenia podzielają [Edvisson, Malone, 2001, s. 40]
definiując kapitał intelektualny jako „posiadaną wiedzę, odpowiednie doświadczenie,
technologię organizacyjną, dobre stosunki z klientami oraz wszelkie umiejętności, które
pozwalają firmie osiągnąć przewagę konkurencyjną na rynku.”
Z kolei definicja sformułowana przez Międzynarodowe Stowarzyszenie Księgowych
określając kapitał intelektualny jako całkowity kapitał przedsiębiorstwa odnoszący się do
wiedzy w nim zawartej, rozszerza zakres składowych, wskazując poza składnikami
wymienionymi przez Stewarta, Edvissona i Malone także markę, umowy, systemy
informacyjne, procedury administracyjne, znaki handlowe i efektywność procesów [Fazlagic,
2002, s. 89].
Według [Wiiga, 1997, s. 15] „kapitał intelektualny składa się z aktywów powstałych
na skutek czynności intelektualnych rozciągających się od nabywania nowej wiedzy (uczenie
się) przez inwencje do tworzenia cennych relacji z innymi.”.

Koncepcja kapitału intelektualnego – rys historyczny

Pojęcie „kapitał intelektualny" po raz pierwszy zostało użyte pod koniec lat 60-tych
XX wieku przez J.K.Galbraitha, który w liście do wybitnego polskiego ekonomisty Michała
Kaleckiego stwierdził: "Jestem ciekaw, czy zdaje Pan sobie sprawę z tego, jak wiele my na
całym świecie zawdzięczamy wkładowi Pańskiego kapitału intelektualnego w ostatnich

3
dekadach" - za [Hudson, 1993, s.15].
Formalnie za początek powstania omawianej koncepcji przyjmuje się datę
ukonstytuowania się (12.11.1987) powołanej przez przedstawicieli szwedzkiej praktyki
gospodarczej „Grupy Konrada”. Celem prac grupy było opracowanie uniwersalnej metody
zarządzania aktywami niematerialnymi organizacji i metod pomiaru kapitału intelektualnego.
Rezultat prac został przedstawiony w „Raporcie Konrada” [Konrad Group, 1989]. W
dokumencie tym wytknięte zostały wady tradycyjnej sprawozdawczości i analizy finansowej
oraz zaproponowane podwaliny nowego systemu pomiaru (propozycja ponad 30
pozafinansowych wskaźników kapitału intelektualnego).
Jednakże pierwsze próby zdefiniowania kapitału intelektualnego oraz opracowania
sposobów jego pomiaru zostały podjęte na przełomie lat siedemdziesiątych i osiemdziesiątych
przez K.E.Sveiby’ego (uczestnika Grupy Konrada), który wykupił chylący się ku upadkowi
magazyn gospodarczy „Affarsvarlden”, budując następnie wokół niego prężnie działające
wydawnictwo gospodarcze E+T Frlag. Sukces ten, jak sam twierdzi [Sveiby, 1997], był
wynikiem przesunięcia punktu ciężkości z tradycyjnych metod gospodarowania, w kierunku
zupełnie nowego podejścia, które stało się zaczątkiem nowej koncepcji.
Na przełomie lat 80-tych i 90-tych podjęto pierwsze próby pomiaru kapitału
intelektualnego. Pionierskie działania w tym zakresie podjęto w szwedzkich
przedsiębiorstwach WM-Data i Skandia AFS. WM-Data opublikowała w 1989 roku
załącznik do sprawozdania rocznego prezentujący posiadany kapitał intelektualny. Skandia z
kolei była pierwszym przedsiębiorstwem, które utworzyło w 1991 roku stanowisko dyrektora
ds. kapitału intelektualnego i powołało nań L.Edvissona. Opublikowany przez niego w 1994
roku raport „Visualizing Intellectual Capital” wywołał ogólnoświatową lawinę
zainteresowania problematyką kapitału intelektualnego [Strojny, 1999, s. 7].
Efektem pionierskich prac była także wizualizacja struktury kapitału intelektualnego.
Poniższa tabela prezentuje propozycje: Grupy Konrada, K.E.Sveiby’ego, L.Edvissona.

Tabela 1. Sposoby klasyfikacji elementów składowych kapitału intelektualnego

GRUPA KONRADA K.E.SVEIBY L.EDVISSON

1. kapitał całkowity składa się z:

tradycyjnego kapitału
finansowego,

kapitału know-how,
2. kapitał know-how (przemiano-
wany później na kapitał
aktywa niematerialne organizacji 1. kapitał finansowy wraz z
można podzielić na trzy grupy: intelektualnym tworzą wartość
a. strukturę wewnętrzną (kapitał rynkową
strukturalny wewnętrzny), 2. kapitał intelektualny składa się
b. strukturę zewnętrzną (kapitał z:
strukturalny zewnętrzny), • kapitału ludzkiego,

4
 intelektualny) składa się z: c. kapitał ludzki. • kapitału strukturalnego.

kapitału intelektualnego 3. kapitał strukturalny składa się
przypisanego jednostce – z:
zwanego kapitałem • kapitału klientów,
indywidualnym, • kapitału organizacyjnego.

kapitału intelektualnego 4. kapitał organizacyjny jest
przypisanego organizacji - poddawany kolejnym
zwanego kapitałem podziałom
strukturalnym.

Źródło: opracowanie własne na podstawie [Konrad Group, 1989]; [Sveiby, 1997];

[Edvinsson, 1997].

Pionierskie prace stworzyły podwaliny kolejnych modeli grupujących elementy

składające się na niematerialną część wartości przedsiębiorstwa (tabela 2) a także modeli
pomiarowych.

Tabela 2. Struktura kapitału intelektualnego w wybranych ujęciach

Autor Sposób grupowania składników kapitału intelektualnego

D.J.Skyrme dzieli kapitał intelektualny na: kapitał ludzki, kapitał strukturalny, kapitał klienta.
N.Bontis dzieli kapitał intelektualny na: kapitał pracowniczy, kapitał strukturalny, kapitał rynkowy.
P.H.Sulivan dzieli kapitał intelektualny na: kapitał ludzki, aktywa intelektualne, własność intelektualną.
obok kapitału intelektualnego wyróżnia także kapitał strukturalny.
J.,G.Ross kapitał intelektualny składa się kapitał ludzkiego i strukturalnego.
• kapitał ludzki to: kompetencje zatrudnionych, postawy zatrudnionych, zdolności
intelektualne.
• kapitał strukturalny to: relacje z zewnętrznymi partnerami, organizacja, kapitał
rozwoju i wzrostu.
A.Brooking dzieli kapitał intelektualny na: aktywa rynkowe, mienie intelektualne, aktywa ludzkie,
aktywa infrastruktury.
D.Klaila dzieli kapitał intelektualny na: aktywa ludzkie, aktywa intelektualne, własności
intelektualne, aktywa strukturalne, aktywa firmowe.
M.Bratnicki dzieli kapitał intelektualny na:
• kapitał społeczny, w którego skład wchodzą kapitał strukturalny, stosunki
międzyludzkie i kapitał poznawczy,
• kapitał ludzki, na który składają się kompetencje, zręczność intelektualna i motywacja
• kapitał organizacyjny, który dalej podzielić można na: kapitał rozwojowy, strukturę
wewnętrzną oraz zewnętrzną.
J.Lichtarski dzieli kapitał intelektualny na: osobowy lub bezosobowy
kapitał osobowy z kolei dzieli na: techniczny i organizacyjny
organizacyjny kapitał osobowy dzieli następnie na: skierowany do wewnątrz i na rynek

Źródło: opracowanie własne na podstawie [Mikuła, 2002, s. 9]; [Bontis, 1998, s. 65];
[Brooking, 1997, s. 364]; [Klaila, 2000, s. 17]; [Bratnicki, 1999, s. 35-38]; [Lichtarski, 2001,
s. 106-109].

5
Metody oraz narzędzia pomiaru kapitału intelektualnego i aktywów niematerialnych

Nie istnieje jeden powszechnie akceptowany sposób pomiaru wartości

niematerialnych w przedsiębiorstwie, a zatem i obszaru kapitału ludzkiego, zaś teoretycy i
praktycy dysponują obecnie całkiem pokaźnym instrumentarium. Klasyfikacji metod oraz
narzędzi pomiaru kapitału intelektualnego i aktywów niematerialnych dokonał, na bazie
prowadzonych wcześniej przez [Luthy’ego, 1998] i [Williamsa, 2000] prac, [Sveiby, 2004]
wyróżniając cztery grupy metod:
• metody bezpośredniej wyceny (DIC) – pozwalają na szacunek łącznej wartości
niematerialnych aktywów na bazie wyceny wyodrębnionych składników kapitału
intelektualnego,
• metody oparte na kapitalizacji rynkowej (MCM) – pozwalają na zidentyfikowanie różnicy
pomiędzy wartością księgową przedsiębiorstwa a jego wartością rzeczywistą (rynkową),
odzwierciedlającej wartość kapitału intelektualnego przedsiębiorstwa,
• metody oparte o zwrot na aktywach (ROA) – ROA obliczany jako iloraz średnich zysków
przed opodatkowaniem i średniej wartości aktywów materialnych w danym okresie jest
następnie porównywany z podobnym wskaźnikiem obliczonym dla sektora, a będącą jego
wynikiem różnicę mnoży się z kolei przez średnią wartość aktywów materialnych;
otrzymana kwota stanowi szacunek przeciętnych rocznych zysków z aktywów
niematerialnych, a podzielona przez średni koszt kapitału lub stopę dyskontową –
całkowitej wartości kapitału intelektualnego,
• metody kart punktowych (SC) - pozwalają na identyfikację i pomiar wyróżnionych
składników aktywów niematerialnych lub kapitału intelektualnego za pomocą szeregu
wskaźników prezentowanych na specjalnych kartach wyników [Strojny, 2003, s. 105].
Ogół metod oraz narzędzi pomiaru kapitału intelektualnego i aktywów
niematerialnych można uporządkować w dwuwymiarowej macierzy, według następujących
kryteriów podziału:
• 1 wymiar: sposób wyrażania wartości: wartości niepieniężne i pieniężne,
• 2 wymiar: sposób szacowania wartości: na szczeblu całej organizacji (traktowany jako
niepodzielna całość) lub poszczególnych składników kapitału intelektualnego.
Macierz metod oraz narzędzi pomiaru kapitału intelektualnego i aktywów
niematerialnych przedstawia rysunek 1.

6
 Rysunek 1. Macierz metod i narzędzi pomiaru kapitału intelektualnego i aktywów
niematerialnych
Wartości niepieniężne Wartości pieniężne

MCM MCM
MV/BV Tobin’s q

MCM ROA
Cała organizacja

IBS KCE

ROA
VAIC

ROA
EVA
ROA
CIV
SC SC MCM
IC-Index Bussiness IQ IAMV

SC SC DIC
IC-Rating VCS DIC HRCA
CWP
DIC
Pojedyncze składniki

SC DIC HR
Navigator IVM Statement

SC SC DIC DIC
BSC IAM Value
HCI
Explorer
SC
Danish DIC
quidelines DIC
TVC IAV
SC DIC
Meritum SC Techno- DIC
quidelines KAC logy Broker AFTF

Źródło: opracowanie własne na podstawie [Sveiby, 2004]

W tabeli 3 zestawiono w porządku chronologicznym systematykę metod oraz narzędzi

pomiaru kapitału intelektualnego i aktywów niematerialnych wraz z informacjami o autorze/
propagatorze metody, roku powstania, przynależności do określonej z wyróżnionych grup
metod a także krótki opis metody.

Tabela 3. Metody oraz narzędzia pomiaru kapitału intelektualnego i aktywów niematerialnych

Metoda Autor/propagator Typ Opis metody

Business IQ Sandvik (2004) SC Kombinacja czterech wskaźników: Indeksu Identyfikacji,
Kapitału Ludzkiego, Kapitału Wiedzy oraz Reputacji
Danish guidelines Mouritzen, SC Finansowane przez duńskie instytucje rządowe badania na
Bukh (2003) temat sposobu sprawozdawczości ukrytych aktywów.
IC Rating™ Edvisson SC Rozwinięcie idei Nawigatora Skandii oraz Monitora
(2002) Aktywów Niematerialnych. Ocena efektywności,
odnowienia i ryzyka.
Value Chain Lev (2002) SC Macierz niefinansowych wskaźników uporządkowanych w
Scoreboard™ trzech kategoriach: Odkrycie/Uczenie się, Wdrożenie,
(VCS) Komercjalizacja.

7
Meritum Meritum SC Finansowany przez Unię Europejską projekt identyfikacji i
guidelines Guidelines pomiaru aktywów niematerialnych.
(2002)
Knowledge Audit Marr, Schiuma SC Metoda określenia sześciu wymiarów wiedzy o
Cicle (KAC) (2001) możliwościach organizacyjnych w czterech krokach:
definicja kluczowych zasobów wiedzy, identyfikacja
kluczowych procesów wiedzy, planowanie działań w
zakresie procesów wiedzy, implementacja, monitorowanie i
usprawnianie.
The Value Andriessen, DIC Zaproponowana przez KPMG metoda kalkulacji i alokacji
Explorer™ Tiessen (2000) wartości do 5 obszarów: Aktywa i wyposażenie,
Umiejętności i wiedza, Zbiorowe wartości i normy,
Technologia i wiedza, Zarządzanie.
Intellectual Asset Sullivan (2000) DIC Metodologia szacunku wartości własności intelektualnej
Valuation (IAV)
Total Value Anderson, DIC Projekt zainicjowany przez Kanadyjski Instytut
Creation, TVC™ McLean (2000) Księgowych. TVC wykorzystuje projekcję
zdyskontowanych przepływów finansowych (cash flow) do
zbadania jak zdarzenia oddziałują na zaplanowane
czynności.
Knowledge Lev (1999) ROA Zysk z kapitału wiedzy jest kalkulowany jako porcje
Capital Earnings znormalizowanych zysków przedsiębiorstwa powyżej
(KCE) spodziewanej stopy zwrotu z aktywów materialnych.
Inclusive McPherson DIC Metodologia wykorzystania hierarchii obciążonych
Valuation (1998) wskaźników skupionych na względnych raczej niż
Methodology absolutnych wartościach. Wartość Dodana = Pieniężna
(IVM) Wartość Dodana + Niematerialna Wartość Dodana.
Accounting for the Nash H. (1998) DIC System oparty o projekcję zdyskontowanych przepływów
Future (AFTF) finansowych. Różnice pomiędzy wartością AFTF pod
koniec i na początku okresu obrachunkowego stanowią
wygenerowaną w tym okresie wartość dodaną.
Investor assigned Standfield MCM Prawdziwa wartość przedsiębiorstwa (wartość rynkowa) jest
market value (1998) rozdzielana pomiędzy: Kapitał niematerialny +Kapitał
(IAMV™) uświadamiany + Erozję IC + Trwałą Przewagę
Konkurencyjną
Market-to-Book Stewart (1997) MCM Wartość kapitału intelektualnego jest wyznaczana jako
Value (MV/BV) Luthy (1998) różnica między wartością rynkową i wartością księgową
przedsiębiorstw.
Economic Value Stewart (1997) ROA EVA stanowi roczną sumę, która zostaje ze skorygowanego
Added (EVA™) zysku operacyjnego po opodatkowaniu i po pokryciu
skorygowanego kosztu zainwestowanego kapitału
całkowitego.
Calculated Stewart (1997) ROA Obliczona stopa zwrotu na aktywach fizycznych stanowi
Intangible Value Luthy (1998) bazę dla określenia stopy zwrotu na aktywach
(CIV) nieuchwytnych.
Value Added Pulic (1997) ROA Wskaźnik mierzy wartość wykreowaną przez trzy główne
Intellectual składniki kapitału całkowitego: kapitał fizyczny, kapitał
Coefficient ludzki i strukturalny.
(VAIC™)
IC-Index™ Roos, Roos, SC IC-index konsoliduje indywidualne wskaźniki kapitału
Dragonetti, intelektualnego w syntetyczny indeks. Zmiany wskaźnika
Edvinsson syntetycznego są odnoszone do zmian rynkowej oceny
(1997) firmy.
Technology Brooking DIC Wartość kapitał intelektualnego firmy mierzona jest na bazie
Broker (1996) analizy odpowiedzi na dwadzieścia pytań z czterech
obszarów tematycznych obejmujących główne jego
komponenty.
Citation- Weighted Bontis (1996) DIC Kapitał intelektualny i jego oddziaływanie są mierzone serią
Patents (CWP) wskaźników przez pryzmat prowadzonych działań z zakresu
B+R (np. ilość patentów).

8
Skandia Edvinsson and SC Kapitał intelektualny jest badany przez pryzmat 164
Navigator™ Malone (1997) wskaźników (w tym 73 tradycyjnych i 91 „nowoczesnych”)
obejmujących 5 obszarów: kapitał finansowy, kliencki,
procesowy, odnowy i rozwoju oraz ludzki.
Intangible Asset Sveiby (1997) SC Zestaw wyselekcjonowanych w oparciu o cele strategiczne
Monitor (IAM) wskaźników do pomiaru komponentów aktywów
niematerialnych w 4 wymiarach: wzrost, odnowienie,
efektywność, stabilność.
Human Capital Jac Fitz-Enz DIC Zestaw wskaźników funkcji kadrowej obliczanych przez
Intelligence (HCI) (1994) Instytut Saratogi, tworzących bazę benchmarkingów.
Balanced Kaplan and SC Zestaw wyselekcjonowanych w oparciu o cele strategiczne
Score Card (BSC) Norton (1992) wskaźników, przyporządkowanych do 4 głównych
perspektyw: finansowej, klienta, procesów wewnętrznych,
uczenia się.
HR statement Ahonen (1998) DIC Rachunek zysków i strat zasobów ludzkich zawierających
trzy kategorie kosztów HR: odnowienia, rozwoju i
wyczerpania.
The Invisible Sveiby (1989) MCM Na różnicę między wartością rynkową i księgową podmiotu
Balance Sheet składają się: kapitał ludzki, organizacyjny i kliencki.
Human Resource Flamholtz DIC Pozwala na określenie ukrytego wpływu zasobów ludzkich
Costing & (1985) traktowanych jako suma kapitalizowanych płatności na
Accounting Johansson rzecz pracownika.
(HRCA) (1996)
Tobin’s q Tobin (1950) MCM Wskaźnik odnoszący wartość rynkową podmiotu do kosztu
Stewart (1997) odtworzenia aktywów. Poziom wskaźnika pozwala na
Bontis (1999) określenie poziomu kapitału intelektualnego w
przedsiębiorstwie.

Źródło: opracowanie własne na podstawie [Sveiby, 2004].

Analizując zestawione powyżej na rysunku 1 i w tabeli 3 dane można stwierdzić, iż:

• W ostatnich latach pojawiają się głównie metody kart punktowych (SC) (są na 6
pierwszych pozycjach w tabeli 3). Metody SC znajdują zastosowanie dla wartości
niepieniężnych (raczej w wersji cząstkowej niż całościowej),
• W latach 1998 – 2000 pojawiło się wiele nowych propozycji metod bezpośredniej wyceny
(DIC). Metody DIC są właściwe dla wartości pieniężnych w ujęciu cząstkowym
(pojedyncze składniki),
• Metody z grup SC i DIC są najliczniej reprezentowane w zestawieniach. W każdej z grup
można wyodrębnić 10 metod/narzędzi pomiaru.
• Metody oparte o zwrot na aktywach (ROA) pojawiły się w latach 1997-1999 i nie są przez
ostatnie lata modyfikowane.
• Metody oparte na kapitalizacji rynkowej (MCM) należą do najstarszych narzędzi pomiaru
i nie są przez ostatnie lata modyfikowane. Najnowsze propozycje w tej grupie pojawiły
się w 1998 roku.
• W grupach ROA i MCM (najmniej licznie reprezentowanych w zestawieniach) można
wyodrębnić po 4 metody/narzędzia pomiaru.

9
• Metody z grup MCM i ROA są właściwe dla wartości pieniężnych w ujęciu całościowym
(cała organizacja).

Zakończenie

W opracowaniu przedstawiono zagadnienia związane z możliwością pomiaru kapitału

intelektualnego organizacji, związanego z koniecznością rzetelnego rozrachunku z
otoczeniem przez firmy. Przedsiębiorstwa spełniając wymagania stawiane wobec nich przez
współczesnych inwestorów powinny informować otoczenie o wszystkich elementach
wpływających na wartość firmy. Z jednej strony firmy w zdecydowanej większości boją się
ujawnić dane niefinansowe, a jeżeli w ogóle, to w postaci danych jakościowych, z drugiej
wciąż wzrastające inwestycje przedsiębiorstw w aktywa niematerialne nie są w znacznym
stopniu odzwierciedlane w wartości księgowej organizacji. Prowadzi to do wzrastającej
rozbieżności pomiędzy rzeczywistą wartością rynkową tych przedsiębiorstw a tą
prezentowaną w bilansie. Wielu badaczy sugeruje wprowadzenie „standardu dobrowolnego”.
Zatajanie informacji przez przedsiębiorstwa nie zawsze dobrze im służy. Podnoszą się głosy,
że ujawnienie informacji o kapitale intelektualnym poprawiłoby efektywność rynków
finansowych. Koszt kapitału spadłby, ponieważ większa przejrzystość i dostępność danych o
spółkach spowodowałaby wzrost cen akcji. Stąd wynika właśnie potrzeba zmian – jednakże w
pierwszej kolejności w świadomości przedsiębiorców, właścicieli kapitału, środowisk
opiniotwórczych, a w konsekwencji dopiero - w polityce informacyjnej przedsiębiorstw czy
uregulowaniach prawnych.

Bibliografia:
1. Bontis N., Intellectual Capital: An Exploratory Study That Develops Measurement and
Models, Management Decisions, 1998 nr 2.
2. Bratnicki M., Spojrzenie na kapitał intelektualny z punktu widzenia wartości
przedsiębiorstwa, w: Przedsiębiorstwo na rynku kapitałowym, (red.) J. Duraj, Uniwersytet
Łódzki, Łódź 1999.
3. Brooking A., The management of intellectual capital, Long Range Planning, 1997 nr 3.
4. Dobija D., Możliwości pomiaru kapitału intelektualnego organizacji i jego prezentacji w
sprawozdaniach finansowych, w: Zeszyty Naukowe Akademii Ekonomicznej w Krakowie
nr 553, Kraków 2000.
5. Dobija M., Koncepcja pomiaru kapitału intelektualnego w aspekcie rachunkowości

10
 społeczno-ekonomicznej, w: Zeszyty Teoretyczne Rady Naukowej – tom LI,
Stowarzyszenie Księgowych w Polsce, Warszawa 1999.
6. Edvinsson L., Developing Intellectual Capital at Scandia, Long Range Planning, 1997 nr
30.
7. Edvinsson L., Malone M.S., Kapitał intelektualny, PWN, Warszawa 2001.
8. Fazlagić A., Zarządzanie wiedzą w polskich przedsiębiorstwach, Zarządzanie Zasobami
Ludzkimi, 2002 nr 5.
9. Hudson W.I., Intellectual Capital, how to build it, enhance it, use it, John Wiley&Sons
1993.
10. Klaila D., Using Intellectual Assets as a Success Strategy, Journal of Intellectual Capital,
2000 nr 1.
11. Konrad Group, The Invisible Balance Sheet: Key indicators for accounting, control and
valuation of know-how companies, Affarsvarlden/Ledarskap, Stockholm 1989.
12. Lichtarski J. (red.), Podstawy nauki o przedsiębiorstwie, Akademia Ekonomiczna we
Wrocławiu, Wrocław 2001.
13. Mikuła B., Kapitał intelektualny jako przedmiot zarządzania, Problemy Jakości, 2002 nr
4.
14. Nahapiet Y., Ghosal S., Social Capital, Intellectual Capital and the Organizational
Advantage, Academy of Management Review, 1998 nr 2.
15. Olsson B., Staff Training and Further Development in Place of Redundancies: A Swedisch
Example, Journal of Human Resources Costing and Accounting, 1998 nr 1.
16. Sokołowski J., Rola pakietowych systemów wynagrodzeń w kształtowaniu kapitału
intelektualnego organizacji, Przegląd Organizacji 2002, nr 1.
17. Stewart T.A., Intellectual Capital: The New Wealth of Organisations, Nicholas Brealey,
London 1997.
18. Strojny M., Metody i narzędzia pomiaru kapitału intelektualnego w organizacji, w:
Pomiar i rozwój kapitału ludzkiego przedsiębiorstwa, (red.) D.Dobija, Warszawa 2003.
19. Strojny M., Zarządzanie wiedzą i kapitałem intelektualnym jako nowe źródło przewagi
konkurencyjnej, Problemy Jakości, 1999 nr 12.
20. Sveiby K.E, The New Organizational Wealth: Managing & Measuring Knowledge-Based
Assets, Berrett-Koehler, San Francisco 1997.
21. Ulrich D., Intellectual Capital = Competence*Commitment, Sloan Management Review,
1998 nr 2.
22. Wiig K.M., Integrating Intellectual Capital with Knowledge Management, Long Range

11
 Planning, 1997 nr 6.
23. Williams M., Is a company’s intellectual capital performance and intellectual capital
disclosure practices related? Evidence from publicly listed companies from the FTSE 100,
University of Calgary, Calgary 2000.

Netografia:

1. Luthy D.H., Intellectual capital and its measurement, 1998, http://www3.bus.osaka-

cu.ac.jp/apira98/archives/htmls/25htm
2. Sveiby K.E., Methods for Measuring Intangible Assets,
http://www.sveiby.com/Portals/0/articles/IntangibleMethods.htm

Notka o autorze:

dr Marek Kunasz jest adiunktem w Katedrze Mikroekonomii na Wydziale Nauk

Ekonomicznych i Zarządzania Uniwersytetu Szczecińskiego. Jego zainteresowania naukowe
koncentrują się na problematyce: kapitału ludzkiego i intelektualnego, zarządzania zasobami
ludzkimi oraz rynków kapitałowych.

CLASSIFICATION OF METHODS AND TOOLS USED TO MEASUREMENT OF

INTELLECTUAL CAPITAL AND INTANGIBLE ASSETS

The article has a theoretical character and presents:

• Conception of intellectual capital – idea, historical sketch,
• Ways of classifying components of intellectual capital and intangible assets’ structure,
• Ways of classifying and description of methods and tools used to measurement of
intellectual capital and intangible assets.

12