ZİNCİRLER

1. ZİNCİRLERİN TANIMI :

Gemi demirlerini deniz dibine atmak ve almak üzere birbiri içerisinden geçmiş madeni
halkalara denir. Dökme ve dövme olduğu gibi kullanılacağı yere göre değişik
materyallerden yapılabilirler.
Zinciri meydana getiren her bir halkaya BAKLA adı verilir. Gemilerde kullanılan zincirler iki
tipte karşımıza çıkarlar.

2. ZİNCİRLERDE KULLANILAN DEYİMLER :

ABOSA : Akan zincir veya halatı o durumda durdurma ve tutmak için gerekli
emniyet tertibatına alınmasına denir.

AÇILIR BAKLA : Zincir kilitlerini birbirine eklemekte kullanılan ve gerektiğinde

kolay;çabuk açılabilen zincir baklalarıdır.

FIRDÖNDÜ : Biri döndüğü zaman diğeri dönmeyen iki bakladır.

LOKMA : Zincirleri meydana getiren baklaların ortasına konan, kuvvetlerini

artıran demir parçalarına denir.

3. ZİNCİR ÇEŞİTLERİ :

a. Lokmalı Baklalı Zincirler : Ağır yük işleri ile gemi demir zincirlerinde
kullanılan zincirlerdir.
Zincir baklalarının ortasında LOKMA adında bir parça bulunur. LOKMA; Bir baklanın
ortasındaki takviye amacı ile konulmuş som parçadır.
Lokma, zincir üzerinde iki amaca hizmet eder.
(1) Zincirin dönmeler nedeni ile gamba almasına mani olur.
(2) Zincirin aşırı yüklenmelerinde gücünü artırdığı gibi aynı zamanda baklaların
deforme olmasını önler.

Şekil Bakla (Lokmalı/Lokmasız)

 b. Lokmasız Baklalı Zincir : Bu tür zincirler fazla güç aranmayan yerlerde
kullanılır. Vardevela zincirleri, küçük deniz araçlarının demir zincirlerinde, cayraskallarda
gibi. Birbiri içinden geçmiş halkalardan oluşmuşlardır. Genelde dövme olarak imal edilirler.

4. GEMİ DEMİR ZİNCİRLERİ :

Bir geminin zincirlerini incelediğimiz zaman bir çok parçadan oluştuğunu görürüz.
Bunlardan esas olanı fabrikasyon olarak imal edilmiş bir kilit uzunluğundaki zincir baklaları
demir zincirini oluşturan ana parçalardır. Kilitler halindeki zincir parçaları zincir kilitleri
vasıtası ile birbirlerine eklenerek bir bütün haline gelerek demir zincirini oluşturur.

5. FIRDÖNDÜ ZİNCİRİNİN BAĞLANIŞ ŞEKİLLERİ :

Demir ile birinci kilit zincirin arasında kalan, gemi demir loçası ile su seviyesi
mesafesine göre boyu değişen bir zincir parçasıdır. Demir fırdöndü zinciri uzun ve kısa
olarak iki şekilde donatılır. Demir fırdöndü zincirinin kısımlarını incelediğimizde; demirden
itibaren, aşağıdaki parçalardan oluştuğunu görürüz.

a. Gömme Harbili Kilit : Aneleye irtibatı sağlamak için kullanılır.

b. Uzun Uç Baklası : Gömme Harbili kilit ile açılır bakla arasına konmuş bir
bakladır.

c. Zincir Baklaları : Fırdöndü zincirinin boyuna göre sayıları değişebilir.

ç. Açılır Zincir Baklaları : İrtibatlamalarda kullanılır.

d. Fırdöndü : Zincir ebadına göre değişik boylardadırlar. Zincirin

gamba almasını önlerler. Ayrılabilen parçalardan oluşmuşlardır. Zincire bağlanırken
fırdöndünün gözlü kısmı gemi tarafına bakmalıdır.
Demir fırdöndü zincirinin uzun ve kısa olarak düzenlendiğini belirtmiştik. Kısa olarak
düzenlenen tipin uzundan ayrılacağı; zincir baklalarının olmaması sadece ekleme işinde
kolaylık olması nedeniyle birer adet zincir baklasının bulunmasıdır.

Gemi demir zincirlerinin gemi tarafında kalan son çıması ise zincirlikte kuvvetli bir
mapaya kilitlenir. Zincirlerin geminin dahilinde istiflendiği bölmelere ZİNCİRLİK, zincirlikte
son çımanın kilitlendiği mapaya ise HIRÇA MAPASI adı verilir. Hırça mapaları güçlü ve
sağlam mapalardır.
 Şekil 69. Demirin Hırça Mapaya Bağlanışı

Zincirin son çıması hırça mapalarına ya maça ile veya uskurlu bir kilit ile kilitlenir.
Zincir hırça mapasından demir tarafına doğru belirli bir yerden bir sapan vasıtası ile
zincirlikteki bir mapadan emniyete alındığı taktirde, tehlike anında direk olarak hırça
mapasına binmesi önlenmiş ve zincirin akışı bu surette kontrol altına da alınmış olabilir.
Emniyet esas kabul edildiğinde bu yönteme baş vurulmalıdır.

6. ZİNCİRLERİN MARKALANMASI :

Fundo ve vira demir sırasında denizde kalan zincir miktarını öğrenmek veya gemide
kalan zincir miktarının uzunluğunu bilmek maksadıyla her zincir kilidi demir tarafından
başlamak üzere markalanır.

Zincirin markalanması aşağıda olduğu gibidir.

1. Kilit : Birinci bir kilitlik zincir parçası, ikinci bir kilitlik zincir parçasına
bağlayan açılır bakla (zincir kilidi) KIRMIZI’ya boyanır.

Açılır baklanın sağında ve solunda bulunan birer bakla BEYAZ’ a boyanır. Bu beyaz
baklaların lokmalarına birer boğum bakır tel sarılır.

2. Kilit : İkinci bir kilitlik zincir parçasını, üçüncü bir kilitlik zincir parçasına
bağlayan açılır bakla BEYAZ’a bunun her iki yanında bulunan ikişer adet zincir baklası da
BEYAZ’a boyanır. Her iki taraftaki son baklalara ikişer boğum bakır tel sarılır.

3. Kilit : Üçüncü bir kilitlik zincir parçasını dördüncü bir kilitlik zincir parçasına
bağlayan açılır bakla MAVİ’ye, bunun her iki tarafındaki üçer adet bakla BEYAZ’a boyanır.
son baklaların lokmalarına üçer boğum bakır tel sarılır.

Bundan sonra gelen zincir kilitlerinin markalaması da bu sıra üzerinden olur. (KIRMIZI,
BEYAZ, MAVİ)

Gemi demir zincirinin hırça mapasından itibaren bir kilit uzunluğundaki zincir parçası
KIRMIZI’ya onun önündeki bir kilitlik zincir parçası da SARI’ya boyanır.
7. SOLAS’A GÖRE GEMİDE BULUNMASI GEREKLİ ZİNCİR MİKTARI :

Zincirler kullanıldıkları yere ve maksada göre değişik büyüklüklerde imal edilirler. Bir
zincirin ölçüsü, baklasının çapı pus metre ile ölçülerek bulunur. Gemilerin demirleme
sistemlerinde kullanılan demir zincirleri gerek ağır bir malzeme oluşları nedeni ile nakilde
kolaylık sağlamak amacı ile ve gerekse sistemde gelecek hasar nedeni ile tüm zincirin
değişmesini önlemek için parçalar halinde imal edilirler. Bu parça zincire bir kilit zincir adı
verilir. Bir kilit zincirin uzunluğu ise 15 kulaçtır. Yalnız İngiliz sisteminde bu uzunluk 12,5
kulaçtır. Bu parça zincirleri de birbirlerine zincir kilitleri ile eklemek sureti ile gemi demir
zincirleri oluşur. Bir gemideki zincir uzunluğu, geminin boyu ile orantılı olarak değişir.
Genelde aşağıdaki liste bize bir gemide bulunan zincir uzunluğuna bilgi sahibi olmak için
bize yardımcı olacaktır.

Teknenin Boyu ( metre ) Zincirin Boyu (klç-kilit ) Olması Gereken Zincir (pus )
90 240 Klç.-16 Kilit 1 1/4 Pus
115 270 Klç.-18 Kilit 2 1/6 Pus

150 300 Klç.- 20 Kilit 2 1/2 Pus

8. ZİNCİRLERİN MUAYENESİ, ZİNCİRLİK VE ZİNCİRLERİN BAKIMI :

Bir geminin demir sistemlerindeki zincirler, gemi emniyeti ve liman durumlarında

geminin demir üzerinde yatması bakımından hayati önem taşır. Bu bakımdan zincirlerin
bakımının ihmal edilmemesi gerekir.

Zincirlerin bakımı vira demir ile başlar. Vira demir esnasında her bir zincir baklası
üzerinde herhangi bir anormal durum yahut çatlak olup olmadığı yakından kontrol
edilmelidir. Özellikle açılır baklaların, sökülebilen kısımları, fırdöndü zincirinin aksamı
dikkatle incelenmelidir.

Havuza veya Overhole giren gemilerin zincirleri esaslı olarak bakıma tabi tutulurlar. Bu
bakım için demir ve zincir havuz güvertesine veya tersanelerde uygun bir yere salya
edilirler. Bundan sonrada zincirler aşağıdaki kontrollerden geçirilirler.

a. Çekiç Kontrolü : Salya edilen zincirin bütün baklaları çekiç vurularak kontrole
tabii tutulur. Bundan maksat zincir baklaları arasında döküm hatası veya zorlama nedeni
ile çatlak bir baklanın var olup olmadığını aramaktır.

Çatlamış olan bir zincir baklası çekiçle vurulduğu zaman kof bir ses verir. Böyle bir ses
veren zincir baklasını değiştirmelidir.

b. Statik Test : Uzun süre ağır yük altında çalışan zincir baklalarında
zamanla bir uzama ve deformasyon görülür. Zincirlerin ölçüsü daha önce bilindiğinden bu
ölçüdeki değişmeler bize zincirin emniyetini yitirdiğini ifade eder. Baklaları bu şekilde
deforme olmuş bir zincirin ya tümünü veya deformasyon belirli bir parçada ise, o kilidi
değiştirmek suretiyle emniyet sağlanır.

c. Dinamik Test : Uzun süre kullanılmış olan zincirlere yıpranma sonucu itimat
edemezseniz, zincirleri fabrikada gerilme testine (Cer muayenesi ) tabii tutarak, durumları
hakkında kesin bilgi sahibi olunur. Bundan sonra emniyetli olarak kullanılabilir.
 Gerekli kontrodan geçen zincirler ve demir bundan sonra genel bir bakıma alınır. Bu
genel bakımda ise demir ve zincirler raspa edilir. Tel fırça ile güzelce fırçalanır.
Sökülebilen kilitler sökülür ve temizlenir. Pimleri gerekli, ise değiştirilir. Kilitler don yağı ile
yağlandıktan sonra yerlerine takılır ve zamanla bu yağlar yenilenmelidir.

Raspa ve bakım bittikten sonra mümkün olduğunda bütün zincir sülyen ile
boyanmalıdır. Kuruduktan sonra ise özel zincir boyasıyla boyandıktan sonra
markalanmalıdır.

9. ZİNCİRLERİN KIRILMA GÜÇLERİNİN HESAPLANMASI :

Zincirlerin kalınlıkları pus olarak çaptan ölçülür. Biz bu çapa ‘D’ der isek;
Zincirin kırılma gücü = D2 x 27 = Ton
Zincirin tecrübe (test)gücü = D2x 18 = Ton
Zincirin çalışma gücü = D2x 6 = Ton

Lokmasız baklalı zincirlerin ise ölçü birimi genellikle LİNYE’dir.Bir pus = 8 Linyedir.

Buna göre bir zincirin linye cinsinden ebadı verildiğinde,

Kırılma gücü = D2 x 2,5 = ton olarak ortaya çıkar.

Ağır bir yük için kaç linyelik zincir kullanılacağı ise;

D = 2,5 x Yük ( W ) = Linye olarak zincir ebadı olur.

ZİNCİRLERİN STANDART ÖLÇÜLERİ

BAKLALARIN FİZİKİ GEREKLİLİKLER 1 KİLİT 1 KİLİT

ÖLCÜSÜ EMNİYETLİ KOPMA ZİNCİRİN ZİNCİRDEKİ
(İNÇ VEYA ÇALIŞMA GÜCÜ KUVVETİ AĞIRLIĞI BAKLA SAYISI
PUS) (POUNDS) (POUNDS) (POUNDS)
3/4 48,000 75,000 490 359
7/8 64,000 98,000 680 305
1 84,000 129,000 890 267
1-1/8 106,000 161,000 1130 237
1-1/4 130,000 198,000 1400 213
1-3/8 157,000 235,000 1690 193
1-1/2 185,000 280,000 2010 177
1-5/8 216,000 325,000 2325 165
1-3/4 249,000 380,000 2695 153
1-7/8 285,000 432,000 3095 143
2 289,800 439,200 3490 135
2-1/8 325,800 493,200 3935 125
2-1/4 362,700 549,000 4415 119
2-3/8 402,300 607,500 4915 113
2-1/2 442,800 669,600 5475 107
2-5/8 486,000 731,700 6050 101
2-3/4 STD 531,000 796,500 6660 97
2-3/4 HD 584,100 882,900 7000 97
 2-7/8 576,000 868,5000 7295 93
3 STD 623,700 940,5000 7955 89
3 HD 685,800 1,035,000 8100 89
3-1/8 673,200 1,015,200 8700 87
3-1/4 723,700 1,089,000 9410 83
3-3/8 776,000 1,166,400 10,112 79
3-1/2 STD 829,800 1,244,800 10,900 77
3-1/2 HD 927,000 1,530,000 12,000 77
3-3/4 1,008,000 1,575,000 12,500 71
4-3/4 1,700,000 2,550,000 20,500 57

STD =STANDART ZİNCİRLER İÇİN TAVSİYE (GEMİ DEMİR ZİNCİRLERİ)

HD =AĞIR ŞARTLARDA ÇALIŞAN ZİNÇİRLER İÇİN (ŞAMANDIRA ZİNCİRLERİ)

NOT: 1 POUND =453.60 GR.

1 İNÇ =2.54 CM.