SEKSUALNOŚĆ OSÓB

NIEPEŁNOSPRAWNYCH
MODEL MEDYCZNY I PSYCHOSPOŁECZNY
ROZUMIENIA NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

Model medyczny Model psychospołeczny

uszkodzenie, bycie innym nie

Niepełnosprawność
gorsza sprawność znaczy gorszym

patofizjologia i wady
spoełeczne obciążenie
Istota decydujące o
-należy je
niepełnosprawności sposobie
wyeliminować
leczenia

pozytywna lub neutralna;

osoba niepełnosprawna
negatywna:
Terminologia aktywnym podmiotem
defekty, niedobory
zaangażowanym w
usprawnienie

samoocena pacjenta,
Program leczenia wadach, defektach,
jego mocnych i
bazuje na... problemach
słabych stron

porada, przywrócenia
Cel leczenia farmakoterapia, aktywnej roli
rehabilitacja społecznej
 HISTORIA
impulsem do badań okazała się sytuacja
zdrowotna uczestników II wojny światowej,
a następnie wojny w Afganistanie

przez znaczny wzrost liczby młodych

niegdyś sprawnych seksualnie mężczyzn,
którzy na skutek działań wojennych stali
się osobami niepełnosprawymi

celem klinicystów było przywrócenie

sprawności seksualnej weteranów
wojennych

▪ pierwsza monografia poświęcona życiu

seksualnemu osób niepełnosprawnych 1974 rok
▪ 1982 rok - rozpoczęto wydawanie periodyku
„Sexuality and Disability”
▪ w latach osiemdziesiątych rozpoczęto badania nad
seksualnością niepełnosprawnych kobiet
▪ wzrost światowego zainteresowania problematyką
seksualności osób niepełnosprawnych zaowocował
powstaniem Międzynarodowego Towarzystwa
Rehabilitacji Seksualnej w 1992 roku
 WHO - ŚWIATOWA ORGANIZACJA ZDROWIA
▪obecnie również Światowa Organizacja Zdrowia dostrzega, iż koniecznym jest
rozwiązywanie problemów seksualnych osób niepełnosprawnych
▪ a same osoby niepełnosprawne mają pełne prawo do dobrej jakości życia
seksualnego

RODZAJE NIEPEŁNOSPRAWNOŚCI

INTELEKTUALNA FIZYCZNA
▪dysfunkcje motoryczne
▪dysfunkcje sensoryczne
SEKSUALNOŚĆ (zaburzenia zmysłu wzroku, ruchu,
czucia)
OSÓB
NIEPEŁNOSPRA
WNYCH Badania naukowe zgodnie potwierdzają, że
UMYSŁOWO niepełnosprawność intelektualna jest istotnym
czynnikiem ryzyka wykorzystywania seksualnego
▪najmniej badań zarówno przez:
▪najsłabiej poznany ▪ osoby obce
obszar aktywności ▪rówieśników
erotycznej człowieka ▪przez prawnych opiekunów takich osób
▪ upowszechniony
mylny pogląd, że
osoby z opóźnionym
psychologiczne czynniki sprzyjające
rozwojem
intelektualnym nie wykorzystywaniu seksualnemu osób z
mają żadnych niepełnosprawnością umysłową
potrzeb ▪ duża potrzeba bliskości emocjonalnej
psychoseksualnych ▪ przesadna infantylna ufność w relacjach
interpersonalnych
w rodzinach
patologicznych może
▪nieświadomość realizacji czynów lubieżnych oraz
potencjalnie mniejsza szansa na zdemaskowanie
dochodzić do kontaktów
popełnionego czynu
kazirodczych
 seksualność osób z lekkim i umiarkowanym
stopniem upośledzenia intelektualnego
▪ są w stanie tworzyć trwałe więzi partnerskie
▪ dominują związki typu młodzieńczego oparte na
romantycznym uczuciu
▪ relacje seksualne w takich związkach ograniczają się do
przyjacielskich pocałunków, trzymania za rękę, dotyku, głaskania
▪ osoby wykazujące wyższy stopień usamodzielnienia
społecznego, ale wciąż z lekkim stopniem upośledzenia mogą
prezentować model dojrzalszego związku partnerskiego
▪ w tym pojawiają się bardziej zaawansowane formy
aktywności seksualnej

seksualność osób z ciężki stopniem upośledzenia

intelektualnego
▪ dziewczęta i kobiety z tej grupy częściej wykazują wzmożoną
potrzebą bliskości emocjonalnej
▪ choć również spotykane są zachowania ekshibicjonistyczne
▪ nieliczne badania obserwacyjne wskazują, że w grupie osób
niepełnosprawnych umysłowo częściej zdarzają się zachowania
homoseksualne
▪ interpretuje się je jako substytucyjną formę realizacji
potrzeby seksualnej
▪ mogą mieć zachowaną płodność
▪ w niektórych krajach Unii Europejskiej osoby te poddawane
są zabiegom sterylizacji
▪ w Polsce sterylizacja jest prawnie zabroniona
▪ zarówno mechaniczne metody antykoncepcji jak i doustne
tabletki antykoncepcyjne wymagają odpowiedniej świadomości
intelektualnej
▪ warunek ten więc ogranicza możliwości wykorzystania tych
metod w omawianej grupie pacjentów
 seksualność osób z
niepełnosprawnością ruchową
▪najczęstsze przyczyny niepełnosprawności
ruchowej mają podłoże neurogenne
▪jakość życia seksualnego osób z
niepełnosprawnością fizyczną jest silnie zależna od
etiologii powstawania niepełnosprawności

seksualnośc osób z urazami i

schorzeniami rdzenia kręgowego

▪ najwięcej prac badawczych opisujących

seksualność osób niepełnosprawnych poświęcono
pacjentom po urazie rdzenia kręgowego
▪ większość tych prac dotyczyła mężczyzn
▪ mężczyźni pięciokrotnie częściej ulegają tym
urazom w porównaniu z kobietami
▪ funkcjonowanie seksualne tej grupy w związku
z powyższym zostało najlepiej poznane
▪ zaburzenia erekcji, osłabiona erekcja lub jej
brak, priapizm (niekontrolowane wolą,
samoczynne erekcje prącia)
▪ zaburzenia ejakulacji
▪ zaburzenia płodności – obniżona jakość
nasienia
▪ zaburzenia percepcji czuciowych bodźców
erogennych
Lokalizacja Sprawność funkcji seksualnej

zachowana lubrykacja, wzmożona przeczylica stref erogennych podczas

C1-C3 fazy podniecania i plateau, upośledzenie czynności oddychania, płodność
zachowana

odruch lubrykacji zmniejszony, zachowana psychogenna lubrykacja,

C4-C6 zachowane czucie erogenne powyżej obojczyka

C7-C8 możliwość wykorzystania rąk w aktywności seksualnej

TH1 większa precyzja w regulacji ruchów dłońmi

czucie powyżej przepony, zachowane reakcje łechtaczki, lubrykacja,

TH2-TH5
możliwe erekcje brodawki sutkowej

zachowania zdolność erekcji łechtaczki, stymulacja erogenna prowadzi do reakcji

TH6-TH10 warg sromowych oraz lubrykacji, brak skurczu pochwy, brak czucia w okolicach
genitalnych w fazie odprężenia, zachowane czucie genitalne w fazie podniecenia

TH10-TH12 brak całkowitego czucia w okolicach genitalnych

słaba odpowiedź na bezporśrednie pobudzanie okolic genitalnych,

TH10-S1
lubrykacja psychogenna, zachowane czucie tylko narządów wewnętrznych

psychogenna erekcja łechtaczki, rzadko możliwe przekrwienie i

L1-L2 powiększenie warg sromowych oraz lubrykacja

L3-L4 rzadko tylko psychogenna erekcja łechtaczki

L5-S1 rzadko występująca lubrykacja

brak odruchu łechtaczkowego, brak czucia genitalnego, pochwa pozostaje

S2-S4 zwilżona
 rehabilitacja seksualna
▪ przez rehabilitację seksualną
rozumie się oddziaływania medyczne,
psychologiczne oraz społeczne mające
na celu stworzenie
psychosomatycznych warunków do
realizacji satysfakcjonującego życia
seksualnego z uwzględnieniem
ograniczeń wynikających z
niepełnosprawności danego człowieka
▪ często wymagana długotrwała,
złożona terapia prócz konsultacji
seksuologicznych
Powinna uwzględniać
następujące elementy:
▪ terapię farmakologiczną
▪ edukację seksualną ▪
psychoedukacja
▪ terapię psychologiczną
▪ terapię poznawczo
behawioralną
▪ fizjoterapia
▪ wzmocnienie samooceny i
trening relacji społecznych

terapia
farmakologiczna
▪ zasady i stosowane leki są takie
same jak w przypadku leczenia
zaburzeń erekcji, czy anorgazmii
▪ u osób z ciężkim upośledzeniem
umysłowym stosuje się z wyboru
preparaty antyandrogenne w celu
redukcji libido