See discussions, stats, and author profiles for this publication at: https://www.researchgate.

net/publication/344251780

Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne w relacjach gospodarczych Polski i Chin/

Foreign direct investment in economic relations between Poland and China

Chapter · April 2020

CITATIONS READS

0 88

1 author:

Ewa Radomska
Pedagogical University of Krakow
32 PUBLICATIONS   27 CITATIONS   

SEE PROFILE

Some of the authors of this publication are also working on these related projects:

Social Economy 2020. Social Entrepreneurship in the face of the 21st century challenges - Polish and International Experiences View project

All content following this page was uploaded by Ewa Radomska on 07 November 2020.

The user has requested enhancement of the downloaded file.

Radomska E., Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne w relacjach gospodarczych Polski i
Chin [w:] Szwajnoch E., Zuziak M. (red.), Prawne i gospodarcze aspekty współpracy z Chińską
Republiką Ludową, Wydawnictwo Ius Publicum, Katowice 2020, s. 15 – 46.

dr Ewa Radomska 1

Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne w relacjach

gospodarczych Polski i Chin – uwarunkowania, bariery
i wyzwania

1. Wstęp

Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne 2 są istotnym czynnikiem wzrostu i rozwoju

gospodarczego, podnoszenia konkurencyjności gospodarki. Dla przedsiębiorstw stanowią
szansę na rozwój poprzez umiędzynarodowienie. Według definicji OECD bezpośrednie
inwestycje zagraniczne stanowią kategorię międzynarodowych inwestycji, dokonywanych
przez rezydenta jednego kraju (nazywanego „inwestorem bezpośrednim” lub „firmą matką”) z
zamiarem sprawowania długotrwałej kontroli w przedsiębiorstwie innego kraju (nazywanego
„przedsiębiorstwem bezpośredniej inwestycji” lub „firmą-córką”)3. BIZ mogą przybierać różne
formy, do podstawowych należą inwestycje typu greenfield (inwestor zagraniczny buduje
zakład produkcyjny od podstaw w kraju goszczącym) oraz inwestycje typu brownfield (w
postaci fuzji i przejęć), które następują najczęściej poprzez nabycie kontrolnego pakietu akcji
przez jeden podmiot w drugim lub wspólną decyzje obu podmiotów o połączeniu swoich
działalności, przy czym podmioty te zlokalizowane są w różnych krajach4.

1
Afiliacja: Uniwersytet Pedagogiczny im. Komisji Edukacji Narodowej w Krakowie
2
W skrócie BIZ, ang. Foreign Direct Investment, FDI.
3
OECD, OECD, Benchmark Definition of Foreign Direct Investment, Paris 2008, s. 17.
4
MICHAŁOWSKI T., Międzynarodowe przepływy kapitałowe we współczesnej gospodarce światowej, [w:]
Międzynarodowe stosunki gospodarcze, E. Oziewicz, T. Michałowski T. (red.), Polskie Wydawnictwo
Ekonomiczne, Warszawa 2013, s. 139.

15
 Współpraca gospodarcza w sferze inwestycji Polski i Chin ma istotne znaczenie dla
intensyfikacji przepływów kapitału w formie BIZ pomiędzy obu krajami i osiągania korzyści
wynikających z tych przepływów, niemniej Polska i Chiny istotnie różnią się potencjałem (na
korzyść Chin), co jest jednym z istotniejszych czynników determinujących skalę, dynamikę i
charakter BIZ. Przyjęto, że na rozwój współpracy gospodarczej, w tym w sferze inwestycji,
wpływa wiele czynników wewnętrznych (związanych m.in. ze zdolnością konkurencyjną
przedsiębiorstw, ich celami strategicznymi) i zewnętrznych (wynikających z makrootoczenia).
Rozpoznanie powyższych czynników ma istotne znaczenie dla identyfikacji szans oraz
zagrożeń i ich minimalizowania, poszukiwania efektywnych sposobów zwiększania stopnia
aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw na rynku chińskim, a także prowadzenia aktywnej
polityki wobec Chin oraz podejmowania odpowiednich działań z zakresu dyplomacji
ekonomicznej, służących rozwojowi i wzmacnianiu współpracy inwestycyjnej Polski i Chiń.
Sformułowano więc następujące pytania badawcze:

 Jaka jest skala zaangażowania kapitałowego w formie BIZ chińskich przedsiębiorstw w

Polsce i polskich w Chinach?
 Jakie są motywy podejmowania BIZ przez przedsiębiorstwa chińskie w Polsce i polskie
przedsiębiorstwa w Chinach?
 Jakie są czynniki sprzyjające (szanse) i niesprzyjające (zagrożenia, bariery) oraz
wyzwania w rozwoju współpracy gospodarczej w sferze inwestyc ji Polski i Chin?

Artykuł opiera się na analizie dostępnych publikacji, w tym wyników badań różnych
instytucji i ośrodków badawczych (m.in. MERICS5, RhodiumGroup, Cornell University,
INSEAD, WIPO, Ośrodek Studiów Wschodnich im. M. Karpia, Polski Instytut Spraw
Międzynarodowych), opracowań specjalistów (m.in. z Lowy Institute for International Policy,
Peterson Institute for International Economics, Center for Strategic and International Studies,
KPMG) oraz artykułów naukowych (opublikowanych m.in. w „Asian Development Review”,
„Nowa Polityka Wschodnia”). Artykuł składa się z trzech części. Część pierwsza obejmuje
prezentację danych na temat skali zaangażowania kapitałowego w formie BIZ chińskich
przedsiębiorstw w Polsce oraz polskich w Chinach.

5
Mercator Institute for China Studies.

16
 W części drugiej scharakteryzowano główne uwarunkowania (wewnętrzne i
zewnętrzne) podejmowania chińskich BIZ w Polsce i polskich BIZ w Chinach w aspekcie
rozwoju współpracy gospodarczej. Część trzecia identyfikuje bariery i wskazuje na wyzwania
związane z współpracą inwestycyjną Polski i Chin oraz jej rozwojem. Poruszana w artykule
problematyka dotyczy wybranych aspektów uwarunkowań, kierunków i możliwości
pogłębiania współpracy inwestycyjnej Polski i Chin i nie wyczerpuje tematu, gdyż wymaga
bardziej szczegółowej kontynuacji badań.

2. Chińskie BIZ w Polsce oraz polskie BIZ w Chinach

W ostatnich latach obserwuje się rosnący udział Chin w międzynarodow ych

przepływach kapitału, jako eksportera kapitału w formie bezpośrednich inwestycji
zagranicznych (BIZ). W 2016 r. Chiny stały się po raz pierwszy inwestorem netto, co oznacza,
że wartość odpływu bezpośrednich inwestycji z Chin przewyższyła ich napływ na rynek
chiński. Według raportu MERICS ze stycznia 2017 r. (opierającego się na danych UNCTAD)
BIZ chińskich przedsiębiorstw ogółem (bez Hongkongu i Makao) wzrosły z blisko 1 mld USD
w 2000 r. do 127,5 mld USD w 2015 r. i około 200 mld USD w 2016 r., w tym BIZ typu
greenfield (inwestycje od postaw) około 60 mld USD, a BIZ typu brownfield (fuzje i przejęcia)
140 mld USD6. Chiny zajęły w 2016 r. drugie miejsce na świecie biorąc pod uwagę całkowitą
wartość transgranicznych BIZ typu brownfield z 14% udziałem, po Stanach Zjednoczonych
(19%), a przed Japonią (9%), Wielką Brytanią (7%), Niemcami (4%) i Francją (3%). W
obszarze zainteresowania chińskich inwestorów są przede wszystkim dwa rynki: USA i Unia
Europejska, a wśród krajów członkowskich UE głównie Niemcy, Wielka Brytania oraz Francja
(tzw. Wielka Trójka). Chińskie BIZ w krajach UE są zdywersyfikowane.

6
HANEMANN T., HUOTARI M., Recordflows and growingimbalances, Chinese investment in Europe in 2016,
MERICS – Mercator Institute for China Studies – RhodiumGroup nr 3, 2017 s. 4,
https://www.merics.org/fileadmin/user_upload/downloads/MPOC/COFDI_2017/MPOC_03_Update_COFDI_W
eb.pdf (dostęp: 20.02.2019 r.).

17
 Chińscy inwestorzy kierują się przede wszystkim w stronę zaawansowanych technologii,
przemysłu maszynowego, technologii informacyjno-komunikacyjnych, transportu i
infrastruktury, energetyki. Interesują się akcjami spółek przemysłowych i chemicznych, a także
przedsiębiorstwami o rozpoznawalnych markach, będącymi w posiadaniu unikalnych
technologii, patentów i innych strategicznych aktywów7. Dynamika i charakter chińskich BIZ
napływających do Europy budzi kontrowersje w krajach członkowskich UE. Z jednej strony
inwestycje te traktowane są jako zwiększanie wpływów chińskich w Europie, zagrożenie dla
przemysłu europejskiego i bezpieczeństwa narodowego (kraje Europy Zachodniej), z drugiej
strony jako impuls rozwojowy (kraje Europy Środkowej i Wschodniej).
Według danych Rhodium Group z 2016 r. Polska była największym odbiorcą chińskich
BIZ wśród krajów Grupy Wyszehradzkiej (Czechy, Węgry, Polska i Słowacja) i ósmym wśród
krajów Unii Europejskiej. Wartość chińskiego zaangażowania kapitałowego w formie BIZ
wzrosła w Polsce do 563 mln USD w porównaniu do 10 mln USD w 2015 r., a w 2016 r. chińscy
inwestorzy przeznaczyli na BIZ w Polsce więcej niż w ciągu poprzednich 16 lat8. Wiele
chińskich inwestycji w Polsce jest dokonywanych przez chińskie podmioty zarejestrowane
poza Chinami, które nie są ujmowane w oficjalnych statystykach jako inwestycje z Chiń.
Szacunkowe wyliczenia Wydziału Ekonomicznego Ambasady RP w Pekinie wskazują na
możliwą wartość łącznych inwestycji oraz aktywów chińskich w Polsce na koniec w 2016 r. na
ok. 815 mln USD9.
W Polsce podejmowane są przez chińskich inwestorów zarówno BIZ typu greenfield
(np. otwarcie prototypowni w Gdańsku, a docelowo budowa zakładu produkcyjnego przez
Suzhou Chunxing, producenta m.in. komponentów aluminiowych przeznaczonych dla firm z
sektora telekomunikacyjnego, motoryzacyjnego i medycznego)10, jak i BIZ typu brownfield
(np. nabycie przez China Everbright International większościowego pakietu Novago z Mławy,

7
ŚWIDEREK T., Chińczycy masowo skupują firmy na świecie, „Obserwatorfinansowy.pl”, 2016,
https://www.obserwatorfinansowy.pl/forma/rotator/chinczycy-masowo-skupuja-firmy-na-swiecie/ (dostęp:
21.02.2019 r.).
8
KALWASIŃSKI M., Rekord chińskich inwestycji w Polsce, „Bankier.pl”, 2017,
http://www.bankier.pl/wiadomosc/Rekord-chinskich-inwestycji-w-Polsce-7501220.html (dostęp: 24.02.2019 r.).
9
AMBASADA RP W PEKINIE, Wymiana handlowa i aktywność inwestycyjna, Ambasada Rzeczypospolitej w
Pekinie, 2019, https://pekin.msz.gov.pl/pl/wspolpraca_dwustronna/wspolpracagospodarcza/wymianahandlowa/
(dostęp: 25.02.2019 r.).
10
PAP, Gdańsk: Chińska firma Chunxing otwiera prototypownię, „Gazeta Prawna”, 2016,
http://www.gazetaprawna.pl/artykuly/956920,gdansk-chinska-firma-chunxing-otwiera-prototypownie.html
(dostęp: 27.02.2019 r.).

18
przedsiębiorstwa zajmującego się przetwarzaniem odpadów komunalnych, produkcją
alternatywnego paliwa RDF, składowaniem i zbiórką odpadów oraz produkcją biogazu)11.
Na Liście największych inwestorów zagranicznych w Polsce w 2017 , opublikowanej
przez Polską Agencję Inwestycji i Handlu w 2018 r., znaleźli się następujący inwestorzy
chińscy: Compal Electronics (Compal Electronics Europe, Biskupice Podgórne), Haoneng
Packaging (Illochroma Haoneng Poland, Skawina), Huawei Technologies Co. Ltd. (Huawei
Polska, Warszawa), LiuGong Machinery (Dressta, Stalowa Wola; LiuGong Machinery Poland,
Stalowa Wola), Nuctech Company Limited (Nuctech Warsaw Company Limited, Warszawa),
Shaanxi Ligeance Mineral Resources (Gardner Aerospace Tczew, Tczew), Shanxi Yuncheng
Plate-making Group (Yuncheng Poland, Łódź), Sino Frontier Properties Ltd. (GD Poland
Investment, Wólka Kosowska), Suzhou Victory Precision Manufacture Co (Victory
Technology Polska, Gorzów Wielkopolski), TPV Technology Ltd. (TPV Displays Polska,
Gorzów Wielkopolski), Tri-Ring Group Co. (Tri-Ring International Poland, Warszawa),
Wanhua Borsod Chem (Petrochemia Blachowania S.A., Kędzierzyn-Koźle), WH Group
Limited (Animex – Animpol SF, Warszawa; Animex Foods, Ostróda; Smithfield Polska,
Ostróda), ZTE Corporation (ZTE Poland, Warszawa)12.
Chińskie inwestycje w Polsce obejmują głównie branżę elektroniczną, przede
wszystkim produkcję telewizorów i monitorów LCD (np. TCL Corporation w Żyrardowie,
Digital View w Koszalinie), elektromaszynową (Nuchtech w Kobyłce pod Warszawą,
produkujący skanery bagażowe i systemy rentgenowskie przeznaczone do kontrolowania
ładunków cargo; ok. 90% produkcji zakładu przeznaczonych jest do sprzedaży na inne rynki
UE), dystrybucję towarów (GD Poland w Wólce Kosowskiej), branżę IT (ZTE, Huawei).

11
PAP, China Everbright International przejęła za 123 mln zł Novago w Mławie, „Puls Biznesu”, 2016,
https://www.pb.pl/china-everbright-international-przejela-za-123-mln-zl-novago-w-mlawie-840591 (dostęp:
28.02.2019 r.).
12
PAIH, Lista największych inwestorów zagranicznych w Polsce – 2017, Polska Inwestycja Agencji i Handlu,
2018, https://www.paih.gov.pl/publikacje/inwestorzy_zagraniczni_w_polsce (dostęp: 3.03.2019 r.).

19
 Największą jak dotychczas chińską inwestycją w Polsce (BIZ typu brownfield) był
zakup w czerwcu 2011 r. przez Guangxi LiuGong Group Oddziału I Huty Stalowa Wola ,
zajmującego się produkcją cywilną – produkcją maszyn budowlanych. To pierwsza w Polsce
prywatyzacja przeprowadzona w całości przez kapitał chiński. Wartość transakcji wyniosła
około 60 mln USD. LiuGong Dressta Machinery (podmiot należący do grupy) zainwestowała
w zakład ponad 300 mln zł, co związane było, oprócz modernizacji zakładu, także z
utrzymaniem miejsc pracy podczas procesu prywatyzacji, zwiększeniem wynagrodzeń
pracowników i wypłaceniem każdemu z nich tzw. bonusu prywatyzacyjnego w wysokości 1,5
tys. zł13. W 2017 r. inwestor przeniósł do Warszawy swoją europejską centralę z holenderskiego
Almere, według kadry zarządzającej przyczyną tej decyzji był fakt, iż w Polsce mieści się baza
produkcyjna firmy, a kraj znajduje się na trasie Nowego Jedwabnego Szlaku14, co pozwoli na
skuteczniejsze zarządzanie przedsiębiorstwem na poziomie strategicznym i operacyjnym.
W Polsce planowane są zwiększenie zaangażowania kapitałowego w formie BIZ
chińskich przedsiębiorstw, np. do 2020 r. jeden z trzech największych na świecie dostawców
elektrolitu do wkładów do baterii litowo-jonowych do aut elektrycznych, chiński producent
Guotai-Huarong Poland, wybuduje fabrykę w Godzikowicach (gmina Oława, Dolny Śląsk).
Projekt, w którym inwestorowi asystowała Polska Agencja Inwestycji i Handlu, oszacowano
na 45 mln USD15. Chiny są pierwszym konsumentem energii na świecie i głównym importerem
netto, zwiększa się więc również zainteresowanie inwestorów chińskich polskim sektorem
energetycznym. Wynika to z rosnącego zapotrzebowania Chin na duże ilości energii ze strony
przemysłu i rozrastających się miast i poszukiwaniem w związku z tym źródeł czystszej energii,
a przede wszystkim sposobów efektywniejszego gospodarowania energią 16.

13
Zob. BUJARA M., Huta Stalowa Wola prawie chińska. Dogadali się ze związkowcami, „Gazeta wyborcza”,
2011.
14
LiuGong ma centralę w Warszawie (opracowanie redakcyjne), „Puls Biznesu”, 2017, https://www.pb.pl/
liugong-ma-centrale-w-warszawie-872386 (dostęp: 27.02.2019 r.).
15
PAP, Chińczycy inwestują w Polsce. To będzie jeden z największych tego typu zakładów w Europie, „Forsal.pl“,
2018.
https://forsal.pl/artykuly/1127224,chinczycy-inwestuja-w-polsce-to-bedzie-jeden-z-najwiekszych-tego-typu-
zakladow-w-europie.html (dostęp: 4.03.2019 r.).
16
RADOMSKA E., Chińskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Unii Europejskiej – kontrowersje i
wyzwania, „Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula”, 2018, nr 2 (56), s. 92.

20
 W przypadku polskich przedsiębiorstw podejmujących BIZ w obszarze ich
zainteresowania są przede wszystkim inne kraje europejskie. Według danych GUS na koniec
2016 r. 1716 podmiotów z siedzibą w Polsce wykazało zaangażowanie w 3897 jednostkach za
granicą w postaci udziałów, oddziałów lub zakładów, najwięcej miało swoje siedziby w
Niemczech, Czechach, na Ukrainie, w Rosji i Rumunii17. Występują trudności w dostępie do
danych dotyczących zaangażowania kapitałowego w formie BIZ polskich przedsiębiorstw na
rynku chińskim. Pewną informację o charakterze współpracy gospodarczej polskich
przedsiębiorstw z partnerami z Chin, w tym skali zaangażowania kapitałowego w formie BIZ
polskich przedsiębiorstw na rynku chińskim, dają wyniki badania przeprowadzonego przez
KPMG i PISM. To pierwsze takie badanie w Polsce dotyczące procesu decyzyjnego polskich
przedsiębiorstw w kwestii podejmowania współpracy gospodarczej z partnerami chińskimi18.
Niestety badanie nie zostało powtórzone w późniejszych latach. Badanie zostało
przeprowadzone w okresie marzec – kwiecień 2013 r. metodą CATI wśród 500 polskich firm
zatrudniających powyżej 50 osób. Wyniki badania wykazały, że współpraca polskich
przedsiębiorstw z podmiotami chińskimi koncentruje się przede wszystkim na imporcie
towarów i usług (wskazało na nią 75% badanych firm). Drugą ważną formą współpracy (32%)
jest produkcja zlecona w zakładach na terenie Chiń. O wiele mniej z badanych firm eksportuje
towary do Chin (28%). Najczęściej taką formę obecności na rynku chińskim wskazywali
przedstawiciele firm przemysłowych, jak również respondenci reprezentujący firmy
spożywcze, chemiczne i meblarskie. Zaledwie 7 spośród 135 przedsiębiorstw
współpracujących z chińskimi podmiotami zdecydowało się na założenie spółki córki, spółki
joint venture czy otwarcie przedstawicielstwa lub oddziału własnego przedsiębiorstwa na
terenie Chin (z tego 5 stanowiły firmy energetyczne i wydobywcze)19.

17
GUS, Działalność podmiotów posiadających jednostki 30.03.2018 r. zagraniczne w 2016 roku, Główny Urząd
Statystyczny, Warszawa 2018, s. 1.
18
PISM, Raport z badania: Polska – Chiny. Ocena współpracy gospodarczej polskich przedsiębiorstw z Chinami,
Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, KPMG Sp. z o.o., Warszawa 2015, s. 15.
19
Ibidem, s. 21, 28.

21
 Ekspansję na rynek chiński podejmują przeważnie przedsiębiorstwa bardziej
doświadczone, posiadające odpowiedni kapitał do zainwestowania i oferujące atrakcyjne
cenowo, jakościowo i technicznie produkty oraz usługi. Według danych NBP wartość polskich
BIZ w Chinach na koniec 2016 r. wyniosła 358,2 mln USD. Do największych polskich
inwestorów w Chinach należą: Selena (zakłady produkcyjne produktów chemii budowlanej,
Foshan, Guangdong oraz Nantong, Jiangsu), Davis International (produkcja materiałów
obiciowych do mebli, Haining, Zhejiang), Aero At Sp. z o.o. (produkcja samolotów i części
lotniczych, Jianhu County, Jiangsu), Aiut Sp. z. o.o. (produkcja części samochodowych i
doradztwo techniczne, Shenyang, Liaoning), Sanok Rubber Company (produkcja uszczelnień
dla karoserii samochodowych, okien i szaf sterowniczych, Qingdao, Shandong), Maflow
Poland (produkcja przewodów klimatyzacyjnych i przewodów gumowych, Dalian, Liaoning),
Rafako (mniejszościowe udziały w spółce zajmującej się produkcją maszyn dźwigowych i
energetycznych, Zhangjiakou, Hebei), Famur (serwis maszyn górniczych sprowadzanych z
Polski, Taian, Shandong) oraz Fasing (zakład produkujący łańcuchy górnicze, Shandong).
Większość polskich przedsiębiorstw prowadzi działalność w Chinach poprzez spółki joint
venture z partnerem chińskim20.

3. Uwarunkowania podejmowania chińskich BIZ w Polsce i polskich BIZ

w Chinach w aspekcie rozwoju współpracy gospodarczej
Przyczyny rosnącego zaangażowania kapitałowego inwestorów chińskich w Polsce, jak
i polskich inwestorów w Chinach, determinowane są zróżnicowanymi czynnikami o
charakterze wewnętrznym (specyficzne motywy przedsiębiorstw), jak i zewnętrznymi
(wynikającymi z otoczenia).

20
AMBASADA RP W PEKINIE, Wymiana handlowa i aktywność inwestycyjna, Ambasada Rzeczypospolitej w
Pekinie, 2019, https://pekin.msz.gov.pl/pl/wspolpraca_dwustronna/wspolpracagospodarcza/wymianahandlowa/
(dostęp: 25.02.2019 r.).

22
 Dynamiczne zmiany w otoczeniu konkurencyjnym i postępujący proces globalizac ji
gospodarki powodują nasilenie konkurencji międzynarodowej. Dzięki lokalizacji działalnośc i
za granicą przedsiębiorstwa mogą rozbudować swój potencjał, uzyskać lepszą pozycję
konkurencyjną i zwiększyć swoje zyski. Warunkiem niezbędnym do rozpoczęcia ekspansji
zagranicznej w formie BIZ jest posiadanie względnej przewagi konkurencyjnej, wynikającej z
posiadanej przez przedsiębiorstwo zdolności konkurencyjnej (zasobów składających się na
potencjał konkurencyjny i umiejętności ich wykorzystania). Przewaga ta musi być
wystarczająco duża tak, aby przewyższyć koszty związane z prowadzeniem działalności w
mniej znanym otoczeniu za granicą21. W aspekcie mikroekonomicznym podejmowanie BIZ
może być wynikiem różnych motywacji związanych z poszukiwaniem przez przedsiębiorstwa
zasobów, rynków, strategicznych aktywów i podnoszeniem efektywności22. Jednym z
czynników motywacyjnych jest poszukiwanie zasobów (ang. resource-seeking investment),
które nie występują w kraju macierzystym albo są jakościowo lepsze, albo tańsze za granicą.
Inwestycje realizowane w celu zapewnienia dostępu do potrzebnych zasobów, a zwłaszcza
surowców, mają znaczenie z punktu widzenia podnoszenia konkurencyjności przedsiębiorstw.
Jest to motyw charakterystyczny dla przedsiębiorstw z krajów rozwijających się, które działają
przede wszystkim w przemyśle wydobywczym. Kolejnym czynnikiem jest poszukiwanie
rynków (ang. Market-seeking investment), rozumiane jako dążenie przedsiębiorstw do
zdobycia, utrzymania czy też rozszerzenia rynków zbytu. Współcześnie często niemożliwe
staje się utrzymanie znaczącej pozycji na rynku, jeśli przedsiębiorstwo nie jest zaangażowane
w danym regionie. Dążenie do podnoszenia efektywności (ang. efficiency–seeking investment)
wiąże się z kolei ze specjalizacją w wytwarzaniu określonych produktów, wykonywa niu
określonych operacji produkcyjnych w dużej skali i dywersyfikacją ryzyka na różnych rynkach.
Czwartym czynnikiem jest poszukiwanie strategicznych zasobów (ang. strategicasset-seeking
investment).

21
HILL H., JONGWANICH J., Outward Foreign Direct Investment and the Financial Crisis in Developing East
Asia, „Asian Development Review”, 2009, nr 26 (2), s. 4.
22
Ibidem.

23
 Przedsiębiorstwa nie tylko wykorzystują za granicą własne zasoby, ale również dążą do
uzyskania dostępu do nowych zasobów innych przedsiębiorstw, tj. zagranicznych marek,
technologii, umiejętności z dziedziny zarządzania, know-how oraz sieci marketingowych i
dystrybucyjnych, które mają znaczenie dla budowania ich międzynarodowej konkurencyjności,
zwiększania pozycji na rynku światowym23. Dzięki pozyskaniu nowych technologii,
umiejętności, marek i innych strategicznych zasobów, przedsiębiorstwo może przesunąć się w
górę łańcucha wartości dodanej, czyli np. od działań związanych z produkcją do działań
związanych z tworzeniem marki czy też prowadzeniem prac badawczo-rozwojowych.
Wszystkie wyżej wskazane czynniki mają znaczenie dla chińskich inwestorów podejmujących
BIZ w Polsce i innych krajach europejskich, choć biorąc pod uwagę przewagę BIZ typu
brownfield (fuzje i przejęcia) w całkowitej wartości chińskich BIZ w UE, a także strukturę tych
inwestycji, dostrzec można znaczenie szczególnie dwóch czynników: poszukiwania rynków i
pozyskiwania strategicznych aktywów.
W przypadku polskich przedsiębiorstw, jak wynika z przywołanych wcześniej wyników
badania przeprowadzonego przez KPMG i PISM, dotyczącego procesu decyzyjnego w kwestii
podejmowania współpracy gospodarczej z partnerami chińskimi, główną motywacją
przedsiębiorców, którzy zdecydowali się na przeniesienie produkcji do Chin (jedna z form
BIZ), była chęć zmniejszenia kosztów produkcji i uzyskania lepszego dostępu do rynku
lokalnego24. Należy podkreślić, że dotychczas brak jest badań empirycznych
przeprowadzonych wśród chińskich przedsiębiorstw na temat motywów podejmowania przez
nich BIZ w Polsce i innych krajach UE. Dotyczy to także motywów podejmowania przez
polskie przedsiębiorstwa inwestycji na rynku chińskim. Biorąc jednak pod uwagę zwiększającą
się aktywność chińskich przedsiębiorstw w Polsce i innych krajach europejskich, a także
powolne, ale rosnące, zainteresowanie polskich przedsiębiorstw rynkiem chińskim, można
oczekiwać rozwoju badań w tym zakresie.

23
RAJAN R.S., Intra-Developing Asia FDI Flows: Magnitudes, Trends and Determinants, [w:] Deepening
Economic Integration - The ASEAN Economic Community and Beyond, ed. H. Soesastro, ERIA Research Project
Report 2007-1-2, Chiba: IDE-JETRO, 2008, s. 205.
24
PISM, Raport z badania: Polska – Chiny. Ocena współpracy gospodarczej polskich przedsiębiorstw z Chinami,
Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, KPMG Sp. z o.o., Warszawa, 2015, s. 30.

24
 Szczególnie intensywny napływ chińskich BIZ do Polski i innych krajów europejskich
należy łączyć m.in. z przedsięwzięciem „Jednego Pasa, Jednej Drogi” (ang. Belt and Road
Initiative), nazywanym powszechnie inicjatywą Nowego Jedwabnego Szlaku. Są to działania
związane z połączeniem Azji, Europy i Afryki wzdłuż pięciu tras – trzech lądowych i dwóch
morskich: Chin z Europą przez Azję Centralną i Rosję, Chin z Środkowym i Bliskim
Wschodem przez Azję Centralną, Chin z Azją Południowo-Wschodnią, Azją Południową i
Oceanem Indyjskim, Chin z Europą przez Morze Południowochińskie i Ocean Indyjski, Chin
z Południowym Pacyfikiem przez Morze Południowochińskie 25. W koncepcji lądowego i
morskiego Nowego Jedwabnego Szlaku założono utworzenie sieci korytarzy transportowych ,
łączących Chiny z Unią Europejską, również przebiegających przez Europę Środkową i
Wschodnią, w tym Polskę (miasto Łódź)26. Inicjatywa Nowego Jedwabnego Szlaku wpisuję się
w strategię wzmocnienia pozycji Chin wobec państw regionu i szerzej, na arenie
międzynarodowej27. Oprócz czynnika geostrategicznego istotne są również czynniki
ekonomiczne, handlowe, finansowe oraz energetyczne, jako główne uwarunkowania powstania
inicjatywy Nowego Jedwabnego Szlaku. Chiński rząd chce stworzyć okazje dla nadwyżek
zdolności chińskich przedsiębiorstw, zwłaszcza w branżach przemysłowych. Rosnącemu
zaangażowaniu władz chińskich w zachęcaniu przedsiębiorstw do inwestowania za granicą i
wspieraniu ich umiędzynarodowienia sprzyja wzrost rezerw walutowych, będący efektem
nadwyżki obrotów bieżących, przy jednoczesnym dodatnim saldzie w obrotach kapitałowych.

25
JOHNSON CH.K., President Xi Jinping’s ‘Belt and Road’ Initiative: A Practical Assessment of the Chinese
Communist Party’s Roadmap for China’s Global Resurgence, Center for Strategic and International Studies –
CSIS Report, 2016, https://www.csis.org/analysis/president-xi-jinping’s-belt-and-road-initiative (dostęp:
6.03.2019 r.).
26
Trasa szlaku wyznaczona została przez terytorium Kazachstanu, Rosji, Białorusi, Polski (miasto Łódź), do
Niemiec i Czech. Od niej planowane są dwa odgałęzienia: północne i południowe. Pierwsze z nich biegnie do
Rygi, a drugie, po przekroczeniu szlaku morskiego, biegnie drogą lądową od Pireusu w Grecji, przez Belgrad do
Budapesztu.
27
CAIP, Understanding China’s Belt and Road Initiative. Analysis, Lowy Institute for International Policy, 2017.
https://www.lowyinstitute.org/sites/default/files/documents/Understanding%20China%E2%80%99s%20Belt%2
0and%20Road%20Initiative_WEB_1.pdf (dostęp: 7.03.2019 r.).

25
 Z rozwojem infrastruktury i korytarzy logistycznych wiąże się oczekiwana redukcja
kosztów w transakcjach handlu zagranicznego i kosztów transportu dóbr. Według szacunków
chińskiego rządu z 2016 r. chiński handel z krajami objętymi inicjatywą Nowego Jedwabnego
Szlaku do 2025 r. wyniesie 2,5 bln USD28.
Chiny dostrzegły możliwość realizacji swoich celów związanych z inicjatywą Nowego
Jedwabnego Szlaku w Europie Środkowej i Wschodniej dzięki tzw. oficjalnej formule 16+1,
powołanej w 2012 r. na forum szefów rządów w Warszawie. Europa Środkowa i Wschodnia
jest definiowana przez Chiny szeroko, jako grupa 16 państw obejmująca 11 krajów należących
do Unii Europejskiej: Estonię, Łotwę, Litwę, Polskę, Czechy, Słowację, Węgry, Rumunię,
Bułgarię, Słowenię, Chorwację oraz 5 krajów do Unii Europejskiej nie należących, tejże Serbię,
Bośnię i Hercegowinę, Czarnogórę, Albanię i Macedonię. Powołano Stały Sekretariat przy
chińskim MSZ (2012 r.), Stały Sekretariat ds. Inwestycji w Warszawie (2014 r.), a także kilka
stowarzyszeń i organizacji sektorowych, koordynowanych przez poszczególne państwa (np.
współpracę rolniczą koordynuje Bułgaria, transport kolejowy – Serbia). Kolejne szczyty Chin
oraz krajów Europy Środkowej i Wschodniej w formule 16+1 odbyły się w Bukareszcie (2013),
Belgradzie (2014), Suzhou (2015), Rydze (2016), Budapeszcie (2017), Sofii (2018) i
Dubrowniku (2019 r.). Uzupełnieniem spotkań na szczytach jest szereg mniejszych wydarzeń
wielostronnych z udziałem państw Europy Środkowej i Wschodniej oraz Chiń. Organizowane
są różnego rodzaju fora gospodarcze i inwestycyjne, fora współpracy regionalnej, konferencje
na szczeblach ministerialnych i inne wydarzenia dotyczące m.in. turystyki, edukacji, rolnictwa,
energetyki czy infrastruktury. Polska i inne kraje Europy Środkowej i Wschodniej dostrzegają
szanse w realizacji inicjatywy Nowego Jedwabnego Szlaku. Oczekują wymiernych korzyści z
nią związanych, m.in. modernizacji infrastruktury transportowej, w tym kolei dużych
prędkości, dróg, portów lądowych i morskich oraz lotnisk, oraz wsparcia dla projektów
infrastrukturalnych, energetycznych i przemysłowych, istotnych z punktu widzenia rozwoju
gospodarczego.

28
DJANKOV S., MINNER S., China’s Belt and Road Initiative. Motives, Scope and Challenges, „PIIE Briefing”,
2016, 16 (2), s. 7, https://piie.com/system/files/documents/piieb16-2_1.pdf (dostęp: 10.03.2019 r.).

26
 Kraje EŚW są zainteresowane współpracą z Chinami, z jednej strony ze względu na
potrzeby infrastrukturalne, z drugiej strony licząc na możliwość większego zbytu swoich
towarów na rynku chińskim. Infrastruktura może zostać poprawiona dzięki uzupełnianiu się
inicjatyw: chińskiej i europejskiej.
Istnieje potrzeba synergii przedsięwzięć politycznych w gospodarce, jakimi są chińska
inicjatywa Nowego Jedwabnego Szlaku oraz unijny Plan Inwestycyjny dla Europy (tzw. Plan
Junckera)29. Między Polską i innymi krajami EŚW a Chinami nie ma spornych spraw
politycznych, co stanowi ważną przesłankę na przyszłość w perspektywie zwiększenia
dynamiki i zakresu współpracy30. Rośnie świadomość znaczenia Chin i konieczności bliższej
współpracy z tym krajem wśród polskich polityków i administracji publicznej. Dotyczy to nie
tylko sektora rządowego, o czym świadczy coraz intensywniejszy dialog polityczny, oraz
działania agencji rządowych, lecz także inicjatywy samorządów, które coraz chętniej nawiązują
kontakty z chińskimi prowincjami lub miastami w celu promocji swoich regionów oraz
współpracy w dziedzinach handlu, turystyki, czy inwestowania w lokalną infrastrukturę w
ramach partnerstwa publiczno-prywatnego.
Istotne znaczenie w aspekcie rozwoju współpracy gospodarczej Polski i Chin, w tym w
sferze inwestycji, ma i będzie miała w perspektywie najbliższych lat strategia Chin przyjęta
przez władze chińskie w maju 2015 r. Made in China 2025. Ukierunkowana jest na
systematyczne podnoszenie innowacyjności i konkurencyjności chińskiej gospodarki, poziomu
rozwoju technologicznego kraju. Do strategicznych i priorytetowych sektorów zaliczono:
wysoko zaawansowane technologie informatyczne, roboty przemysłowe i ich komputerowe
oporządzenie, kosmonautykę i aeronautykę, nowoczesny transport kolejowy, sprzęt
marynistyczny, technologiczne statki morskie i wysokie technologie w gospodarce morskiej,
pojazdy na alternatywnych źródłach energii i oszczędzające energię, nowe technologie
w rolnictwie, energetykę, bioprodukcję i medycynę.

29
KOMISJA EUROPEJSKA, Plan inwestycyjny dla Europy, Komunikat Komisji do Parlamentu Europejskiego,
Rady, Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu
Regionów oraz Europejskiego Banku Inwestycyjnego, Komisja Europejska, 2014, https://eur-lex.europa.eu/legal-
content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52014DC0903&from=EN (dostęp: 14.03.2019 r.).
30
JAKIMOWICZ R., Nowy Jedwabny Szlak a wzrost pozycji krajów Europy Środkowo-Wschodniej wobec Rosji
i Chin, „Nowa Polityka Wschodnia”, 2017, 1 (12), s. 34.

27
 W strategii wskazuje się na stałe podnoszenie standardów produkcji, odpowiadającej
potrzebom rynku, przechodzenie od tradycyjnego przemysłu do nasycenia technologiami, na
rozwój big data, internetu technologii 3D oraz sztucznej inteligencji. Przewiduje się również
zwiększenie komponentów krajowych w produkcji w wysokości 40% do 2020 r. i 70% do 2025
r. Zaostrzone mają być przepisy dotyczące prawa własności intelektualnej. Publikowany co
roku przez Cornell University, INSEAD Business School i World Intellectual Property
Organization globalny wskaźnik innowacyjności (ang. Global Innovation Index, GII) dostarcza
danych na temat działalności innowacyjnej 126 krajów (reprezentujących 90,8% populacji na
świecie i 96,3% globalnego PKB)31. W rankingu GII 2018 Chiny zajęły 17 pozycję na 126
badanych krajów, Polska 39 pozycję32. Biorąc pod uwagę zależność między wynikami
dotyczącymi mierników nakładowych, wejściowych (ang. input) i mierników efektów
działalności innowacyjnej, wyjściowych (ang. output), Chiny uplasowały się na wysokiej 3
pozycji (z wynikiem Innovation Efficiency Ratio 0,92). Oznacza to, że podejmowana w tym
kraju działalność innowacyjna cechuje się efektywnością (nakłady versus wyniki). Mając na
uwadze obecną pozycję Chin w rankingu GII 2018 oraz efekty dotychczasowej działalnośc i
innowacyjnej można spodziewać się dalszego podnoszenia poziomu innowacyjności chińskiej
gospodarki. Oznacza to również nowe szanse dla inwestorów zagranicznych, w tym polskich.
W sektorach wyselekcjonowanych w chińskiej strategii Made in China 2025 można się
spodziewać większych inwestycji, co może przynieść korzyści przedsiębiorstwom powiązanym
z nimi. Wiąże się z tym co prawda intensyfikacja konkurencji ze strony chińskich
przedsiębiorstw, ale biorąc pod uwagę rodzaj promowanych strategicznych sektorów potrzebne
będzie zwiększenie takiego potencjału konkurencyjnego chińskich przedsiębiorstw, ponieważ
będą one musiały mieć dostęp do komponentów, technologii, zasobów ludzkich, aby ten
potencjał wzmocnić.

31
Zob. CORNELL UNIVERSITY, INSEAD, WIPO.The Global Innovation Index 2018: Energizing the World
with Innovation. Ithaca, Fontainebleau, Geneva, 2018.
32
Liderami w rankingu są Szwajcaria (1), Holandia (2), Szwecja (3).

28
 Zanim to nastąpi korzystać będą z konieczności z zasobów zewnętrznych (know-how,
technologii i innych strategicznych aktywów), w tym pochodzących z Europy, ale również z
zasobów inwestorów zagranicznych, obecnych na chińskim rynku.

4. Bariery podejmowania chińskich BIZ w Polsce i polskich BIZ w

Chinach w aspekcie rozwoju współpracy gospodarczej
Poniżej zidentyfikowano główne bariery w podejmowaniu chińskich BIZ w Polsce i
polskich w Chinach w aspekcie rozwoju współpracy gospodarczej.

4.1. Narastający sceptycyzm i rozczarowanie w Polsce i innych krajach EŚW należących

do UE wobec współpracy z Chinami w ramach formatu 16+1, powiązanego z
realizacją inicjatywy Nowego Jedwabnego Szlaku

Brak widocznych efektów z udziału w formacie 16+1 sprawia, że w Polsce narasta

sceptycyzm wobec tej formuły współpracy. Ponadto wielość jej mechanizmów angażuje
chińską administrację, co ogranicza postęp w relacjach polsko-chińskich. Współpraca rozwija
się wolno pomimo nadania przez Chiny priorytetu rozbudowy infrastruktury transportowej
(drogi, lotniska, porty, kolej) oraz energetycznej. Problemem jest m.in. finansowanie
inwestycji, w tym projektów infrastrukturalnych. Dystans pomiędzy Polską i innymi krajami
Europy Środkowej i Wschodniej a pozostałymi krajami UE w zakresie poziomu rozwoju
infrastruktury jest nadal bardzo duży. Region stoi przed wyzwaniem rozbudowy infrastruktury
energetycznej i transportowej, jednocześnie państwa regionu nie zdołały zakumulować
wystarczającego własnego kapitału, mogącego zaspokoić potrzeby inwestycyjne, pozostając
tym samym w zależności kapitałowej od zagranicy. Oferta finansowania przedstawiona w 2012
r. przez Chiny krajom regionu EŚW w ramach formatu 16+1 oparta jest na doświadczeniach
i modelach współpracy z państwami rozwijającymi się. Łączy kredyty z wyznaczeniem
wykonawcy (bez otwartego przetargu), a także zakłada rządowe gwarancje projektów (pomoc
publiczna). Taki model finansowania jest niezgodny z prawem Unii Europejskiej.

29
 W ramach polityki konkurencji UE konieczny jest otwarty przetarg publiczny do
wyłonienia wykonawcy, dodatkowo zasadniczo zabroniona jest pomoc publiczna. Korzystanie
przez kraje EŚW należące do UE (UE-11), w tym Polski, z oferowanych przez Chiny
instrumentów finansowania projektów infrastrukturalnych wiąże się z ryzykiem interwencji ze
strony Komisji Europejskiej (Dyrekcji Generalnej ds. Konkurencji). Chińskie banki państwowe
Exim Bank oraz China Development Bank (CDB) finansują około 85% wartości projektów.
Udzielenie finansowania warunkowane jest przekazaniem wykonawstwa całości lub znacznej
części projektu przedsiębiorstwom chińskim oraz włączeniem chińskich poddostawców przy
zakupie większości komponentów. Taki model finansowania infrastruktury promuje chińskich
wykonawców, technologie i poddostawców33. Chińska oferta finansowania, ze względu na
ograniczone możliwości uczestnictwa w przetargach oraz nieprzejrzysty proces
kontraktowania, jest mało atrakcyjna z punktu widzenia zarówno lokalnego, jak i europejskiego
biznesu. Zaproponowany model oparty na kredytach i faworyzowaniu chińskich
przedsiębiorstw jest niedostosowany do lokalnych uwarunkowań. Kraje Europy Środkowej i
Wschodniej objęte formatem 16+1 i należące do UE (UE-11), w tym Polska, mają dość szeroki
wybór narzędzi finansowania inwestycji infrastrukturalnych, w tym m.in. instrumenty polityki
regionalnej UE (w tym fundusze strukturalne), nakierowany na rozwój infrastruktury
transportowej program TEN-T, mający charakter częściowej dotacji. Kiedy Chiny przedstawiły
regionowi swoją ofertę finansowania w krajach UE-11 rozpoczęto realizację wielu projektów
infrastrukturalnych w zakresie energetyki, kolejnictwa i budowy dróg. Jak wynika z raportu
KPMG z 2016 r. w latach 2007-2015 średnia wartość kontraktowanych projektów w ramach
funduszy europejskich (pomniejszona o wkład własny państw) wynosiła dla UE-11 ok. 20 mld
euro rocznie. Znacząca część tej kwoty przeznaczona została na rozbudowę infrastruktury 34.
Trudno więc mówić o konkurencyjności oferty chińskiej, opartej na pożyczkach.

33
KACZMARSKI M., JAKÓBOWSKI J., Nietrafiona oferta Pekinu: 16+1 a chińska polityka wobec Unii
Europejskiej. Ośrodek Studiów Wschodnich im. M. Karpia, 2017,
https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2017-09-15/nietrafiona-oferta-pekinu-161-a-chinska-
polityka-wobec-unii (dostęp: 16.03.2019 r.).
34
KPMG, EU Funds In Central and Eastern Europe, Progress Report 2007 – 2015, KPMG, 2016,
https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/pdf/2016/06/EU-Funds-in-Central-and-Eastern-Europe.pdf
(dostęp:18.03.2019 r.).

30
 Również w zakresie pozyskiwania kredytów konkurencją dla chińskich środków są
instrumenty UE, m.in. kredyty z Europejskiego Banku Inwestycyjnego w ramach
Europejskiego Funduszu Inwestycji Strategicznych (tzw. Plan Junckera). W latach 2015-2017
projekty związane głównie z rozbudową infrastruktury, rozpoczęte w UE-11 przy
wykorzystaniu kredytów z w/w Funduszu, osiągnęły wartość 4,8 mld euro (liczba ta nie
obejmuje projektów transgranicznych)35. Chińskie banki Exim Bank oraz China Development
Bank (CDB), pozyskujące kapitał na rynku chińskim, nie mogą zaoferować kredytów poniżej
chińskiej stopy procentowej (narzucana jest marża). Ze względu na niskie stopy procentowe w
Europie dla większości państw Europy Środkowej i Wschodniej należących do UE (UE-11), w
tym Polski, korzystniejsze jest nawet zadłużenie się poprzez obligacje długoterminowe niż
skorzystanie z kredytu w ramach chińskiej oferty finansowania projektów infrastrukturalnych.
Pozyskując finansowanie państwa EŚW unikają zadłużenia na niekorzystnych warunkach,
dodatkowo obciążonego ryzykiem naruszenia prawa Unii Europejskiej, a także potencjalnymi
kosztami politycznymi. Potrzeby infrastrukturalne krajów regionu są duże, ale jak na razie
bardziej atrakcyjna jest unijna niż chińska oferta finansowania projektów. Biorąc pod uwagę
składane i deklarowane na szczytach „16 +1” zobowiązania w przypadku państw EŚW
należących do UE, w tym Polski, żaden z projektów infrastrukturalnych nie wyszedł poza etap
politycznych deklaracji czy medialnych spekulacji. Wyjątkiem od wskazanych trendów w
finansowaniu infrastruktury państw UE-11 jest projekt modernizacji 336-kilometrowego
połączenia kolejowego Budapeszt-Belgrad po stronie węgierskiej. Jednak ze względu na
podejrzenie naruszenia prawa UE, m.in. w zakresie procedur przetargowych, wobec projek tu
rozpoczęte zostało postępowanie sprawdzające KE 36. Warto mieć na uwadze, że w przypadku
ewentualnego ograniczenia wydatków z budżetu ogólnego UE w kolejnej perspektywie
finansowej UE po 2020 roku, poprzez znaczące zmniejszenie ich ilości lub skierowanie
środków w sektory niepokrywające się z celami rozwojowymi krajów UE-11, chińska oferta
finansowania może zyskać na atrakcyjności.

35
EIB, EFSI project list, European Investment Bank, 2018, http://www.eib.org/efsi/efsi-projects/index.htm,
(dostęp: 18.03.2019 r.).
36
KYNGE J., BEESLEY A., BYRNE A., EU sets collision course with China over ‘Silk Road’ rail project,
„Financial Times”, 2017, https://www.ft.com/content/003bad14-f52f-11e6-95ee-f14e55513608 (dostęp:
19.03.2019 r.).

31
 Inne podejście do chińskiej oferty finansowania projektów infrastrukturalnych mają
kraje Europy Środkowej i Wschodniej nienależące do UE, objęte formatem 16+1: Serbia,
Bośnia i Hercegowina, Czarnogóra, Albania oraz Macedonia. Korzystają one z kredytów
chińskich banków na realizację różnych projektów, co wynika głównie z niewystarczająco
atrakcyjnych alternatyw źródeł finansowania projektów infrastrukturalnych. W krytycznej
opinii chińskich ekspertów Europa Środkowa i Wschodnia stanowi kolejny obszar realizacji
chińskiej strategii going out, promującej ekspansję zagraniczną chińskich przedsiębiorstw. Jak
wskazuje Ośrodek Studiów Wschodnich: „Region ten uznawany jest za dobry przyczółek do
ekspansji w Europie Zachodniej oraz miejsce lokowania inwestycji nastawionych na rynek
unijny. EŚW jest w tym ‘tylnymi drzwiami’ i ‘poligonem doświadczalnym’ dla chińskich
inwestycji w UE. Format 16+1 miał zapewnić stworzenie korzystnych warunków dla chińskich
inwestycji w regionie, w domyśle nawet ułatwić obejście unijnych reguł” 37.

4.2. Nierównowaga w handlu towarami Polski i innych krajów EŚW z Chinami

Problem ujemnego salda bilansu handlowego w handlu towarami traktowany jest jako
jeden z istotniejszych problemów w rozwoju współpracy gospodarczej UE, w tym współpracy
Polski z Chinami. Biorąc pod uwagę dane Eurostatu, dotyczące kształtowania się wymiany
handlowej towarami Polski i innych krajów Europy Środkowej i Wschodniej (członków Unii
Europejskiej) z Chinami w latach 2010-2018, Polska odnotowuje najwyższe ujemne saldo
bilansu handlowego w handlu towarami z Chinami w porównaniu do innych krajów regionu,
w 2018 r. wyniosło -15,8 mld euro (dla porównania: Czechy -10,9 mld euro, Węgry: -4,9 mld
euro)38. Nierównowaga w handlu wynika nie tylko z czynników strukturalnych pod stronie
Polski i pozostałych krajów EŚW, ale także z nierównego dostępu do rynków.

37
KACZMARSKI M., JAKÓBOWSKI J., Chiny – Europa Środkowo-Wschodnia: 16+1 widziane z Pekinu,
Ośrodek Studiów Wschodnich im. M. Karpia, 2015, s. 1,
https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2015-04-14/chiny-europa-srodkowo-wschodnia-161-
widziane-z-pekinu (dostęp: 22.03.2019 r.).
38
EUROSTAT, EU trade since 1988 by SITC, Eurostat, 2019.

32
 Występuje duża asymetria między Chinami i UE, w tym Polską, ich politykami
handlowymi oraz inwestycyjnymi, ze względu na relatywne zamknięcie Chin i otwarcie
Europy. Problemem są nadal istniejące bariery w dostępie do rynku chińskiego (m.in. długie
i skomplikowane procedury dostępu dla regionalnych, bezpiecznych produktów rolnych czy
wymogi certyfikacyjne dla towarów przemysłowych). Na nierównowagę w dwustronnych
obrotach handlowych, oprócz wysokiego importu z Chin tańszych produktów, wpływ ma
również sprowadzanie towarów wysoko przetworzonych i komponentów o charakterze
zaopatrzeniowym do fabryk w Polsce (ponad 50% importu z Chin), a nowe inwestycje generują
dalszy wzrost tego rodzaju importu. Polska powinna dążyć nie tyle do ograniczenia importu,
lecz raczej do zwiększenia eksportu do Chin i zachęcania swoich przedsiębiorców do
inwestowania na rynku chińskim.

4.3. Bariery w dostępie do rynków dla inwestorów zagranicznych

Dla inwestorów chińskich rynek unijny, w tym polski, jest relatywnie łatwiejszy do
penetracji niż rynek chiński dla inwestorów z Polski i innych państw członkowskich UE.
Inwestorzy chińscy korzystają ze swobód Jednolitego Rynku Europejskiego, w tym swobody
przepływu towarów i kapitału. Kraje członkowskie UE akceptują napływ BIZ, głównie typu
greenfield, z którymi wiąże się tworzenie nowych miejsc pracy, ale wobec intensywności
chińskich inwestycji, zwłaszcza typu brownfield, coraz częściej artykułują one swoje
zaniepokojenie, gdy konkretne transakcje stają się przejawem nieuczciwej konkurencji lub gdy
sprzedaż najnowocześniejszych technologii chińskim przedsiębiorstwom może zagrozić ich
bezpieczeństwu narodowemu. Wewnętrzne mechanizmy kontroli BIZ funkcjonują w ponad
połowie państw członkowskich UE, wśród nich znajdują się m.in. Austria, Dania, Finlandia,
Francja, Hiszpania, Holandia, Litwa, Łotwa, Polska, Niemcy, Portugalia, Rumunia, Słowacja,
Włochy oraz Wielka Brytania 39.

39
GRIEGER G., Foreign direct investment screening. A debate in light of China-EU FDI flows, EPRS - European
Parliamentary Research Service,2017, PE 603.941, s. 7,
http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2017/603941/EPRS_BRI(2017)603941_EN.pdf (dostęp:
16.03.2019 r.).

33
 Mimo dysponowania systemami kontroli BIZ i ochrony wrażliwych technologii
narzędzia te są rzadko stosowane 40. W odpowiedzi na wnioski różnych środowisk w UE,
zaniepokojonych rosnącym napływem chińskich inwestycji i przejęciami przedsiębiorstw
technologicznych, we wrześniu 2017 r. Komisja Europejska (KE) przedstawiła projekt
rozporządzenia ustanawiającego ramy monitorowania BIZ w Unii Europejskiej 41, które ma
dotyczyć inwestycji spoza UE, w wyniku których inwestorzy pozaunijni, poprzez nabycie lub
zwiększenie prawa głosu, uzyskują wpływ na zarządzanie przedsiębiorstwem, zwłaszcza o
znaczeniu europejskim, dotyczącym łańcuchów dostaw, know-how, czy strategicznych
sektorów (np. europejskich sektorów sieciowych takich jak transport, energetyka,
telekomunikacja). W przypadku ewentualnego wejścia w życie nowych przepisów
ustanawiających ramy monitorowania BIZ w Unii Europejskiej problematyczna będzie również
zgodność jego zapisów z funkcjonującymi już, dwustronnymi umowami inwestycyjnymi
państw członkowskich UE oraz międzynarodowymi porozumieniami inwestycyjnymi. Warto
dodać, że chińskie instytucje czy przedsiębiorstwa mają możliwość uczestnictwa m.in. w
unijnym programie finansowania badań naukowych i innowacji Horyzont 2020, dzięki czemu
czerpią korzyści z dostępu do wiedzy, wyników badań naukowych, sieci i zespołów
badawczych42. Tymczasem dostęp europejskich, w tym polskich podmiotów, do chińskiego
sektora B+R jest ograniczony, występują bariery dla zagranicznych instytucji i przedsiębiorstw
w podejmowaniu badań na terenie Chiń. Stawia to kolejne pytania o wzajemność.

40
CECIMO, Report on EU-China Foreign Direct Investment, European Association of the Machine Tool Industries
and related Manufacturing Technologies, 2017,
http://www.cecimo.eu/site/fileadmin/Publications/Report_on_EU-China_Foreign_Direct_Investment.pdf
(dostęp: 27.03.2019 r.).
41
KOMISJA EUROPEJSKA, Proposal for a regulation of the European Parliament and of the Council
establishing a framework for screening of foreign direct investments into the European Union , Komisja
Europejska, 2017, COM(2017) 487 final, 2017, https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2017/EN/COM-
2017 -487-F1-EN-MAIN-PART-1.PDF (dostęp: 7.04.2019 r.).
42
KOMISJA EUROPEJSKA, Horizon 2020 – What’s in it for China? Horizon 2020 - the EU framework
programme for research and innovation, Komisja Europejska, 2017,
http://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/horizon-2020-whats-it-china (dostęp: 19.03.2019 r.).

34
 OECD FDI Regulatory Restrictiveness Index uwzględnia ograniczenia prawne w
dostępie inwestorów zagranicznych do rynku danego kraju, odstępstwa od zasady traktowania
narodowego, w tym m.in. ograniczenia w dostępie do poszczególnych sektorów, kontrolę
inwestycji zagranicznych, restrykcje dotyczące kluczowego personelu (kadra zarządzająca),
transferu zysku itp. W porównaniu do krajów, takich jak np. Niemcy, Japonia, Stany
Zjednoczone, Rosja, Indie –Chiny należą do państw tworzących największe bariery prawne w
dostępie do swojego rynku podmiotów zagranicznych. Bariery dla zagranicznych inwestorów
na rynku chińskim związane są m.in. z dostępem do poszczególnych branż, rejestracją
przedsiębiorstwa w Chinach, ochroną własności intelektualnej, arbitrażem (Chiny stosują
własne zasady arbitrażu, niezależnie od orzecznictwa ONZ) 43. Warto też zwrócić uwagę, że w
zapisach chińskiej strategii Made in China 2025 mówi się dużo o produkcji krajowej, a niewiele
o działalności transnarodowych korporacji i współpracy z nimi na terenie Chiń. Amerykańska
Izba Handlowa w raporcie Made In China 2025: Global ambitions built on local protections ze
stycznia 2017 r. wyraziła zaniepokojenie czy przypadkiem nowa strategia chińska nie będzie
faworyzowała własnych producentów kosztem tych pochodzących z zewnątrz, choćby przez
praktykowane ograniczenia w dostępie do własnego rynku44. Podobne obawy sformułowała
Izba Handlowa Unii Europejskiej w Chinach w marcu 2017 r. – w krytycznej ocenie Izby
strategia Made in China 2025 sprawia wrażenie zakrojonego na wielką skalę planu substytucji,
zmierzającego do nacjonalizacji kluczowych gałęzi przemysłowych, a przynajmnie j
poważnego ograniczenia w nich pozycji obcego biznesu, kreując w zamian korzystne
środowisko dla przedsiębiorstw krajowych45.

43
ZHANG A., CIETAC International Arbitration Rules,„Leiden Law Blog”, 2017,
http://leidenlawblog.nl/articles/cietac-investment-arbitration-rules (dostęp: 9.04.2019 r.).
44
Zob. U.S. CHAMBER OF COMMERCE, Made In China 2025: Global ambitions built on local protections,
Washington, U.S. Chamber of Commerce, 2017, https://www.uschamber.com/sites/default/files/final_made_in
_china_ 2025_report_full.pdf (dostęp: 11.04.2019 r.).
45
EU COC, Manufacturing 2025: Putting Industrial Policy Ahead of Market Forces, European Union Chamber
of Commerce, Beijing 2017, s. 1, http://www.europeanchamber.com.cn/en/press-releases/2532 (dostęp:
16.04.2019 r.).

35
 W tych krajach UE, które powiązane są z rynkiem chińskim bardziej intensywną
współpracą handlową i inwestycyjną niż Polska ocenia się, że realizacja strategii Made in China
2025 wiąże się z zagrożeniem dalszego ograniczania dostępu do rynku chińskiego dla
inwestorów zagranicznych46. Aby złagodzić obawy zagranicznych inwestorów dotyczące
chińskiego środowiska inwestycyjnego w marcu 2019 r. chiński parlament przyjął projekt
nowej ustawy o inwestycjach zagranicznych. Zawarto w nim zapis o równym traktowaniu
zarówno zagranicznych, jak i chińskich przedsiębiorców, a także o dostępie do rządowych
przetargów dla kapitału spoza Chiń. Nowe regulacje podtrzymują jednak ograniczenia w
dostępie inwestorów zagranicznych w 48 dziedzinach gospodarki, takich jak np. rybołówstwo,
badania genetyczne, media czy edukacja religijna. Partnerstwa na ograniczonych zasadach
dozwolone będą w sektorach: energetycznym, lotniczym, opieki zdrowotnej. Nowe przepisy
dotyczące polityki inwestycyjnej Chin mają wejść w życie w 2020 r. 47.

4. 4. Niewystarczająca wiedza przedsiębiorców o docelowych rynkach inwestycji i

ograniczone zasoby

Część chińskich inwestorów nie jest właściwie przygotowana do rozpoczęcia

inwestycji, nie ma odpowiedniej wiedzy na temat warunków prowadzenia działalnośc i
gospodarczej w Polsce i innych krajach UE przyjmujących inwestycje, nie rozumie właściwie
wymagań instytucji regulacyjnych, np. zasad przetargów publicznych czy przepisów prawa
pracy. Problemem są również błędy popełniane na poziomie wykonywania transakcji. Stąd
duża ilość transakcji zapowiedzianych, które ostatecznie nie zostały zrealizowane. Przykładem
jest niezrealizowana inwestycja chińskiej spółki budowlanej Covec w Polsce, związana z
budową fragmentu autostrady A2 między Łodzią a Warszawą.

46
HSU S., Foreign Firms Wary Of 'Made In China 2025,' But It May Be China's Best Chance At Innovation,
„Forbes”, 2017,
https://www.forbes.com/sites/sarahsu/2017/03/10/foreign-firms-wary-of-made-in-china-2025-but-it-may-be-
chinas-best-chance-at-innovation/#589f7b1b24d2 (dostęp: 17.04.2019 r.).
47
TOMAŃSKI R., Chiny zmieniają prawo o inwestycjach zagranicznych i otwierają nową izbę handlową w
Polsce. Czy na zmiany jednak nie jest za późno?, „Business Insider Polska”, 2019,
https://businessinsider.com.pl/finanse/makroekonomia/nowe-prawo-o-inwestycjach-zagranicznych-w-
chinach/14h1y9w (dostęp: 26.04.2019 r.).

36
 Z kolei przeświadczenie o przeszkodach w dostępie do rynku chińskiego
(występowanie barier taryfowych i pozataryfowych, czy ryzyko kursowe) powodują, że polscy
przedsiębiorcy w ograniczonym stopniu podejmują działalność inwestycyjną w Chinach. Nie
wszystkie polskie przedsiębiorstwa są przekonane, że dysponują wystarczającym potencjałem
konkurencyjnym i umiejętnością jego wykorzystania na poziomie pozwalającym podjąć
wyzwanie zaangażowania kapitałowego w formie BIZ na rynku chińskim. Wyniki badania
KPMG i PISM wykazały, iż głównymi barierami dla polskich przedsiębiorstw w ekspansji na
rynek chiński są: odległość geograficzna i wynikające z niej koszty, problemy ze znalezieniem
odpowiedniego partnera chińskiego, nieznajomość chińskiej kultury biznesowej, trudności w
zdobyciu informacji i wiedzy o chińskim rynku, wymagania dotyczące transferu technologii
przy niedostatecznym poziomie ochrony własności intelektualnej w Chinach, brak zaufania do
chińskich partnerów, wysokie koszty początkowe nawiązania współpracy z Chinami, uciążliwe
procedury uzyskania licencji/pozwolenia na sprzedaż towarów i usług oraz inwestycję w
Chinach, bariera językowa, wysoka konkurencja na chińskim rynku, odmienne standardy
techniczne dla towarów sprzedawanych na rynku chińskim, mało przejrzyste przepisy związane
z prowadzeniem działalności gospodarczej w Chinach. Dla wielu firm barierami podejmowania
BIZ w Chinach są ograniczenia w kapitale ludzkim, środkach finansowych i innych zasobach
materialnych, wiedzy oraz sprawności zarządzania, brak dostatecznej informacji o rynku
docelowym, a także reaktywne podejście przedsiębiorców/kadry zarządzającej wobec procesu
internacjonalizacji48. Rozwojowi współpracy inwestycyjnej nie sprzyjają różnice w strukturze
gospodarek obu państw. Polska gospodarka w wysokim stopniu oparta jest na działalnośc i
MSP, chińska natomiast na działalności dużych korporacji. Chińskie przedsiębiorstwa są
zazwyczaj zainteresowane projektami na bardzo dużą skalę, polskie mają problem ze
znalezieniem odpowiedniego partnera w kraju, gotowego realizować duże przedsięwzięcia.
Rozwiązaniem mogłoby być zachęcanie polskich przedsiębiorstw do wspólnego działania w
ramach konsorcjów projektowych skierowanych na rynek chiński.

48
PISM, Raport z badania: Polska – Chiny. Ocena współpracy gospodarczej polskich przedsiębiorstw z Chinami,
Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, KPMG, Warszawa 2015, s. 35-36.

37
4.5. Brak strategii o charakterze rządowym

Barierą i czynnikiem ograniczającym rozwój współpracy gospodarczej z Chinami, w

tym w sferze inwestycyjnej, jest brak strategii o charakterze rządowym – spójnego dokumentu
definiującego cele, bariery oraz szanse współpracy, sposoby realizacji celów, mechanizmy
wykorzystywania atutów i ograniczania barier wraz ze szczegółowym harmonogramem działań
i okresowymi, regularnymi przeglądami strategii, co pozwoliłoby na ocenę działań, ewentualną
ich korektę lub częściową modyfikację w zmieniających się uwarunkowaniach dwustronnych
stosunków. W realizację strategii powinno być zaangażowane jak najszersze grono podmiotów
zajmujących się tym regionem, zarówno instytucje administracji państwowej (ministerstwa,
agencje, instytuty), samorządowej, instytucje naukowe (uczelnie państwowe i prywatne),
instytucje eksperckie (typu think tank ), organizacje pozarządowe, jak i osoby prywatne,
dysponujące wiedzą oraz pomysłami na realizację polityki wobec Chiń.

5. Podsumowanie

W relacjach gospodarczych między Polską i Chinami, w tym w aspekcie przepływów

kapitałowych w formie BIZ, obserwuje się dużą asymetrię (na korzyść Chin) oraz bariery, w
tym bariery zewnętrzne, wynikające m.in. z wciąż istniejących utrudnień w dostępie do rynku
chińskiego. Równocześnie występują czynniki sprzyjające i szanse na rozwój współpracy
inwestycyjnej (m.in. inicjatywa Nowego Jedwabnego Szlaku, format 16+1). Ich wykorzystanie
wymaga większej aktywności nie tylko przedsiębiorstw, ale również państwa. Polska nie
dysponuje odpowiednim potencjałem, aby stan relacji dwustronnych był porównywalny do
stosunków Chin z takimi państwami UE jak np. Niemcy, Francja czy Wielka Brytania. Z tego
też powodu rozwój i wzmacnianie współpracy gospodarczej, w tym w sferze inwestycji z
Chinami, powinny się odbywać przede wszystkim przez mechanizmy unijne. Niezbędne jest
więc stałe monitorowanie przebiegu negocjacji między UE a Chinami, dotyczących umowy
inwestycyjnej.

38
 Umowy, która powinna być ukierunkowana na eliminację występujących barier
poprzez stworzenie bardziej otwartego, przejrzystego i bezpiecznego środowiska dla inwestycji
w Chinach. Nie oznacza to rezygnacji z prowadzenia aktywnej polityki krajowej wobec Chin
(również w ramach formatu 16+1) w celu realizacji szeroko rozumianych interesów
gospodarczych, takich jak zwiększenie wymiany handlowej i przepływów kapitału w formie
BIZ, czy intensyfikacja współpracy naukowo-badawczej, także po to, aby aktywnie włączyć
się w kształtowanie zewnętrznych relacji UE wobec kraju, którego znaczenie w gospodarce
światowej i polityce międzynarodowej rośnie. Potrzebne jest opracowanie strategii rządowej w
relacjach gospodarczych z Chinami i konsekwentne jej wdrażanie. Zwiększa się też rola
czynnika ekonomicznego w polityce zagranicznej i dyplomacji oraz w stosunkach
międzynarodowych, co wymaga intensywnych działań z zakresu dyplomacji ekonomicznej ,
związanej z promocją gospodarczą, rozwojem i zacieśnianiem współpracy gospodarczej, w tym
wspieraniem ekspansji przedsiębiorstw na rynki zagraniczne. Biorąc pod uwagę małą
aktywność inwestycyjną polskich przedsiębiorstw na rynku chińskim niezbędna jest szersza
promocja dostępnych instrumentów wsparcia przedsiębiorstw w procesie
umiędzynarodowienia, w tym w ekspansji na rynek chiński. Są wśród nich m.in. kredyty i
gwarancje eksportowe, dofinansowania działań promocyjnych, nowe źródła informacji na
temat warunków działalności na rynkach zagranicznych, w tym portale internetowe, np.
GoChina.gov.pl. Organizuje się również coraz więcej spotkań biznesowych i targów
branżowych na których polskie i chińskie przedsiębiorstwa mogą nawiązywać kontakty.
Funkcjonują różnorodne instytucje zaangażowane w polsko-chińską współpracę, w tym m.in.
Polska Agencja Inwestycji i Handlu (z biurami w Szanghaju i Chengdu), P olska Agencja
Rozwoju Przedsiębiorczości, Krajowa Izba Gospodarcza, czy Polsko-Chińska Główna Izba
Gospodarcza. Potrzebne jest również zbudowanie silnej reprezentacji samorządu
gospodarczego i organizacji biznesowych, które dzięki obecności w Chinach i znajomości
tamtejszego rynku oraz przepisów inwestycyjnych mogłyby służyć fachową radą polskim
przedsiębiorcom zainteresowanym inwestycjami na rynku chińskim.

39
 Streszczenie
Celem artykułu jest identyfikacja uwarunkowań, barier i wyzwań w podejmowaniu
bezpośrednich inwestycji zagranicznych (BIZ) chińskich w Polsce oraz polskich BIZ w
Chinach w aspekcie rozwoju współpracy gospodarczej. Przyjęto, że na rozwój współpracy
gospodarczej, w tym w sferze inwestycji, wpływa wiele czynników wewnętrznych i
zewnętrznych. Ich rozpoznanie ma istotne znaczenie dla identyfikacji szans i ich wykorzystania
oraz zagrożeń i ich minimalizowania, poszukiwania efektywnych sposobów zwiększania
stopnia aktywności inwestycyjnej przedsiębiorstw na rynku chińskim, a także prowadzenia
aktywnej polityki wobec Chin oraz podejmowania odpowiednich działań z zakresu dyplomacji
ekonomicznej, służących rozwojowi i wzmacnianiu współpracy inwestycyjnej Polski i Chiń.
W relacjach gospodarczych między Polską i Chinami, w tym w aspekcie przepływów
kapitałowych w formie BIZ, obserwuje się dużą asymetrię (na korzyść Chin) oraz bariery, w
tym ograniczenia zewnętrzne wynikające m.in. z wciąż istniejących utrudnień w dostępie do
rynku chińskiego. Równocześnie występują czynniki sprzyjające i szanse na rozwój
współpracy inwestycyjnej (m.in. inicjatywa Nowego Jedwabnego Szlaku, format 16+1). Ich
wykorzystanie wymaga większej aktywności nie tylko przedsiębiorstw, ale również państwa w
realizacji polityki wobec Chiń. Istotne jest monitorowanie negocjacji UE z Chinami
dotyczących umowy inwestycyjnej, a jednocześnie własne działania z zakresu dyplomacji
ekonomicznej. Niezbędne jest opracowanie strategii na poziomie rządowym, dotyczącej
współpracy gospodarczej Polski i Chin, w tym w sferze inwestycji i konsekwentne jej
wdrażanie.

Słowa kluczowe: Bezpośrednie Inwestycje Zagraniczne, współpraca, relacje gospodarcze,

Polska, Chiny.

40
Abstract
The aim of the article is to identify the conditions, barriers and challenges connected
with the Chinese FDI flowing to Poland and the Polish FDI flowing to China in the aspect of
the economic relations development. The following research hypothesis has been
adopted: There are many internal and external factors influencing the development of economic
cooperation including the area of investment. Their recognition is important to identify
opportunities and risks, seeking effective ways of increasing the degree of enterprises
investment activity on the Chinese market, implementing active policy towards China as well
as appropriate measures in the field of economic diplomacy. In the economic relations between
Poland and China (including capital flows), a high asymmetry (for the benefit of China) and
barriers in undertaken investments in China are observed. At the same time, there are drivers
and opportunities for investment cooperation development (i.a. New Silk Road initiative, 16+1
concept). Their use requires more activity not only enterprises, but also of the State. It is
important to monitor the EU`s investment agreement negotiations with China and own
economic diplomacy activities. A government-level strategy on economic cooperation
between Poland and China is needed, including investments and its consistent implementation.

Key words: foreign direct investments, cooperation, economic relations, Poland, China.

Bibliografia
AMBASADA RP W PEKINIE, Wymiana handlowa i aktywność inwestycyjna, Ambasada RP
w Pekinie, 2019, https://pekin.msz.gov.pl/pl/wspolpraca_dwustronna/wspolpraca
gospodarcza/wymiana handlowa/ (dostęp: 25.02.2019 r.).
BUJARA M., Huta Stalowa Wola prawie chińska. Dogadali się ze związkowcami, „Gazeta
wyborcza”, 2011.

41
CAI P., Understanding China’s Belt and Road Initiative. Analysis, Lowy Institute for
International Policy, 2017, https://www.lowyinstitute.org/sites/default/files/docume nts/
Understanding%20China%E2%80%99s%20Belt%20and%20Road%20Initiative_WE
B_1.pdf (dostęp: 7.03.2019 r.).
CECIMO, Report on EU-China Foreign Direct Investment, European Association ofthe
Machine Tool Industries, Brussels, 2017, http://www.cecimo.eu/site/fileadmin/
Publications/Report_on_EU-China_Foreign_Direct_Investment.pdf (dostęp:
27.03.2019 r.).
CORNELL UNIVERSITY, INSEAD, WIPO, The Global Innovation Index 2018: Energizing
the World with Innovation, Ithaca, Fontainebleau, Geneva, 2018.
DJANKOV S., MINNER S., China’s Belt and Road Initiative. Motives, Scope and Challenges,
„PIIE Briefing”, 2018, 16 (2), https://piie.com/system/files/documents/piieb16-2_1.pdf
(dostęp: 10.03.2019 r.).
EU COC, Manufacturing 2025: Putting Industrial Policy Ahead of Market Forces, European
Chamber of Commerce, Beijing, 2018, s. 1, http://www.europeanchamber.com.cn/en/
press-releases/2532 (dostęp: 16.04.2019 r.).
EUROSTAT, EU trade since 1988 by SITC, Eurostat, 2019.
EUROPEAN INVESTMENT BANK, EFSI project list, European Investment Bank, 2018,
http://www.eib.org/efsi/efsi-projects/index.htm (dostęp: 18.03.2019 r.).
GRIEGER G., Foreign direct investment screening. A debate in light of China-EU FDI flows,
EPRS – European Parliamentary Research Service,2017, PE 603.941,
http://www.europarl.europa.eu/RegData/etudes/BRIE/2017/603941/EPRS_BRI(2017)
603941_EN.pdf (dostęp: 16.03.2019 r.).
GUS, Działalność podmiotów posiadających jednostki 30.03.2018 r. zagraniczne w 2 016
roku, Główny Urząd Statystyczny, Warszawa 2018.
HANEMANN T., HUOTARI M. Record flows and growing imbalances. Chinese investment
in Europe in 2016, MERICS - Mercator Institute for China Studies – Rhodium Group,
2017, nr 3, https://www.merics.org/fileadmin/user_upload/downloads/MPOC/COFDI_
2017/MPOC_03_Update_COFDI_Web.pdf (dostęp: 20.02.2019 r.).

42
HILL H., JONGWANICH J., Outward Foreign Direct Investment and the Financial Crisis in
Developing East Asia, „Asian Development Review”, 2009, 26 (2).
HSU S., Foreign Firms Wary Of 'Made In China 2025,' But It May Be China's Best Chance At
Innovation, „Forbes”, 2017, https://www.forbes.com/sites/sarahsu/2017/03/10/fore ign
-firms-wary-of-made-in-china-2025-but-it-may-be-chinas-best-chance-at-innovation
/#589f7b1b24d2 (dostęp: 17.04.2019 r.).
JAKIMOWICZ R., Nowy Jedwabny Szlak a wzrost pozycji krajów Europy Środkowo-
Wschodniej wobec Rosji i Chin, „Nowa Polityka Wschodnia”, 2009, 1 (12).
JOHNSON CH.K., President Xi Jinping’s ‘Belt and Road’ Initiative: A Practical Assessment
of the Chinese Communist Party’s Roadmap for China’s Global Resurgence, Center for
Strategic and International Studies - CSIS Report, 2016, https://www.csis.org/analys is/
president-xi-jinping’s-belt-and-road-initiative (dostęp: 6.03.2019 r.).
KACZMARSKI M., JAKÓBOWSKI J., Chiny – Europa Środkowo-Wschodnia: 16+1 widziane
z Pekinu, Ośrodek Studiów Wschodnich im. M. Karpia, 2015, Komentarze nr 166,
https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2015-04-14/chiny-europa-
srodkowo-wschodnia-161-widziane-z-pekinu (dostęp: 22.03.2019 r.).
KACZMARSKI M., JAKÓBOWSKI J., Nietrafiona oferta Pekinu: 16+1 a chińska polityka
wobec Unii Europejskiej, Ośrodek Studiów Wschodnich im. M. Karpia, 2017,
Komentarze OSW, https://www.osw.waw.pl/pl/publikacje/komentarze-osw/2017-0 9-
15/nietrafiona-oferta-pekinu-161-a-chinska-polityka-wobec-unii (dostęp: 16.03.2019
r.).
KALWASIŃSKI M., Rekord chińskich inwestycji w Polsce, „Bankier.pl”, 2016,
http://www.bankier.pl/wiadomosc/Rekord-chinskich-inwestycji-w-Polsce-
7501220.html (dostęp: 24.02.2019 r.).
KOMISJA EUROPEJSKA, Horizon 2020 – What’s in it for China?. Horizon 2020 - the EU
framework programme for research and innovation, Komisja Europejska, 2017,
http://ec.europa.eu/programmes/horizon2020/horizon-2020-whats-it-china (dostęp:
19.03.2019 r.).

43
KOMISJA EUROPEJSKA, Plan inwestycyjny dla Europy, Komunikat Komisji do Parlamentu
Europejskiego, Rady, Europejskiego Banku Centralnego, Europejskiego Komitetu
Ekonomiczno-Społecznego, Komitetu Regionów oraz Europejskiego Banku
Inwestycyjnego, Komisja Europejska, Bruksela, 2014, COM(2014) 903 final,
https://eur-lex.europa.eu/legal-content/PL/TXT/PDF/?uri=CELEX:52014DC0903&
from=EN (dostęp: 14.03.2019 r.).
KOMISJA EUROPEJSKA, Proposal for a regulation of the European Parliament and of the
Council establishing a framework for screening of foreign direct investments into the
European Union, Komisja Europejska, Bruksela, 2017, COM(2017) 487 final,
https://ec.europa.eu/transparency/regdoc/rep/1/2017/EN/COM-2017-487-F1-EN-
MAIN-PART-1.PDF (dostęp: 7.04.2019 r.).
KPMG, EU Funds In Central and Eastern Europe, Progress Report 2007 – 2015, KPMG, 2016,
https://assets.kpmg.com/content/dam/kpmg/pdf/2016/06/EU-Funds-in-Central-and-
Eastern-Europe.pdf (dostęp:18.03.2019 r.).
KYNGE J., BEESLEY A., BYRNE A., EU sets collision course with China over ‘Silk Road’
rail project, „Financial Times”, 2017, https://www.ft.com/content/003bad14-f52f-11
e6-95ee-f14e55513608 (dostęp: 19.03.2019 r.).
Liu Gong ma centralę w Warszawie (opracowanie redakcyjne), „Puls Biznesu”, 2017.
https://www.pb.pl/liugong-ma-centrale-w-warszawie-872386 (dostęp: 27.02.2019 r.).
MICHAŁOWSKI T., Międzynarodowe przepływy kapitałowe we współczesnej gospodarce
światowej,[w:] Międzynarodowe stosunki gospodarcze, E. Oziewicz, T. Michałowski
(red.), Polskie Wydawnictwo Ekonomiczne, Warszawa 2013.
OECD, OECD Benchmark Definition of Foreign Direct Investment.Fourth Edition, OECD,
Paris 2008.
PAIH, Lista największych inwestorów zagranicznych w Polsce - 2017, Polska Agencja
Inwestycji i Handlu, Warszawa 2018, https://www.paih.gov.pl/publikacje/inwestorzy
_zagraniczni_w_polsce (dostęp: 3.03.2019 r.).

44
PAP, China Everbright International przejęła za 123 mln zł Novago w Mławie, „Puls
Biznesu”, 2016, https://www.pb.pl/china-everbright-international-przejela-za-123-
mln-zl-novago-w-mlawie-840591(dostęp: 28.02.2019 r.).
PAP, Chińczycy inwestują w Polsce. To będzie jeden z największych tego typu zakładów w
Europie, „Forsal.pl”, 2018, https://forsal.pl/artykuly/1127224,chinczycy-inwestuja-w-
polsce-to-bedzie-jeden-z-najwiekszych-tego-typu-zakladow-w-europie.html (dostęp:
4.03.2019 r.).
PAP, Gdańsk: Chińska firma Chunxing otwiera prototypownię, „Gazeta Prawna”, 2016,
http://www.gazetaprawna.pl/artykuly/956920,gdansk-chinska-firma-chunxing-
otwiera-prototypownie.html (dostęp: 27.02.2019 r.).
RADOMSKA E., Chińskie bezpośrednie inwestycje zagraniczne w Unii Europejskiej –
kontrowersje i wyzwania, „Kwartalnik Naukowy Uczelni Vistula”, 2018, nr 2 (56).
RAJAN R.S., Intra-Developing Asia FDI Flows: Magnitudes, Trends and Determinants, [w:]
Deepening Economic Integration - The ASEAN Economic Community and Beyond, H.
Soesastro (red.), ERIA Research Project Report 2007-1-2, 2008, Chiba: IDE-JETRO.
PISM, Raport z badania: Polska – Chiny. Ocena współpracy gospodarczej polskich
przedsiębiorstw z Chinami, Polski Instytut Spraw Międzynarodowych, KPMG,
Warszawa 2013.
TOMAŃSKI R., Chiny zmieniają prawo o inwestycjach zagranicznych i otwierają nową izbę
handlową w Polsce. Czy na zmiany jednak nie jest za późno? , „Business Insider Polska”,
2019, https://businessinsider.com.pl/finanse/makroekonomia/nowe-prawo-o-
inwestycjach -zagranicznych-w-chinach/14h1y9w (dostęp: 26.04.2019 r.).
ŚWIDEREK T., Chińczycy masowo skupują firmy na świecie, „Obserwatorfinansowy.pl”,
2016, https://www.obserwatorfinansowy.pl/forma/rotator/chinczycy-masowo-skupuja-
firmy-na-swiecie/ (dostęp: 21.02.2019 r.).
U.S. COC, Made In China 2025: Global ambitions built on local protections, US Chamber of
Commerce, Washington, 2017, https://www.uschamber.com/sites/default/files/fina l
_made_in_china_2025_report_full.pdf (dostęp: 11.04.2019 r.).

45
 ZHANG A., CIETAC International Arbitration Rules, „Leiden Law Blog”, 2017,
http://leidenlawblog.nl/articles/cietac-investment-arbitration-rules (dostęp: 9.04.2019
r.).

46

View publication stats