Modul Mas t4

MODUL MAS SAINS KOMPUTER
fx~tÑâÜ á|Ü|{
Assalamualaikum dan salam sejahtera.
Syukur ke hadrat Allah SWT kerana dengan izin-Nya, saya berpeluang mengabadikan
SEKAPUR SIRIH dalam Modul MAS-Modular Mata Pelajaran Sains Komputer 2021 Daerah
Segamat. Saya melihat penghasilan modul ini merupakan salah satu usaha daripada Pejabat
Pendidikan Daerah Segamat untuk membantu guru-guru mata pelajaran Sains Komputer
dalam PdP. Ia juga menjadi wadah bagi menggarap bakat guru-guru yang cemerlang dalam
daerah ini menerbitkan hasil penulisan mereka di samping membantu guru-guru di sekolah.
Semoga melalui langkah penghasilan modul MAS-Modular Sains Komputer yang sulung ini
dapat melahirkan lebih ramai Guru Cemerlang. Saya amat yakin modul ini dapat dimanfaatkan
serta menjadi panduan berguna kepada semua guru mata pelajaran Sains Komputer daerah
ini dengan bimbingan Pegawai SISC+ Teknik Vokasional (Tvet) dalam mengasah bakat guru-
guru ke tahap yang lebih tinggi.
Secara keseluruhannya, sistem pendidikan Malaysia bermatlamatkan Sekolah

Berkualiti di mana pedagoginya mestilah berkesan yang akan menjurus kepada Kemenjadian
Murid. Pencapaian matlamat ini memerlukan proses perubahan dalam transformasi
pendidikan melalui penghayatan dan pemahaman yang mendalam. Justeru, untuk melahirkan
modal insan 4K1N memerlukan komitmen daripada semua warga pendidik.
Akhir kalam, tahniah dan syabas saya ucapkan atas inisiatif, komitmen yang tinggi
serta kesungguhan Jawatankuasa Daerah Mata Pelajaran Sains Komputer dengan bimbingan
Pegawai SISC+ Teknik Vokasional (Tvet) yang telah berjaya menghasilkan modul ini. Semangat
kerja secara kolaboratif mampu melakarkan kecemerlangan tanpa sempadan.
Sekian, terima kasih.

SEGAMAT UNGGUL
NASIR BIN MOHAMED YUNOS

Pegawai Pendidikan Daerah Segamat
i
fx~tÑâÜ á|Ü|{
Assalamualaikum dan salam sejahtera.
Segala puji dan puja hanya bagi Allah, Pentadbir sekalian alam kerana dengan izin-Nya, saya
berpeluang mengabadikan coretan Sekapur Sirih dalam Modul MAS-Modular Mata Pelajaran
Sains Komputer 2021 Daerah Segamat. Setinggi-tinggi tahniah diucapkan kepada pihak JKD
Mata pelajaran Sains Komputer dengan bimbingan SISC+ Teknik Vokasional (Tvet), berkat
kebersamaan dan semangat pasukan, maka terhasil modul ini sebagai hasil penulisan ilmiah
untuk daerah Segamat.
Modul ini mengandungi elemen-elemen kurikulum yang berfokuskan penguasaan

pengetahuan dan kemahiran asas dalam mata pelajaran Sains Komputer SPM yang mesti
dilaksanakan dalam fasa pasca PKPP ini. Set-set bimbingan dan panduan yang dimuatkan,
merangkumi panduan guru dan contoh kemahiran sesuatu topik dalam bentuk yang mudah
dan sesuai untuk murid. Oleh hal yang demikian, diharapkan melalui modul ini masalah guru-
guru menghabiskan sukatan dan merangka proses pembelajaran anak-anak didik yang
tertinggal akibat PKP dapat ditangani. Semoga dengan terhasilnya modul ini dapat membantu
para guru demi kepentingan kemajuan pelajar-pelajar mereka dan seterusnya dapat
membantu kecemerlangan pencapaian akademik mereka untuk menggapai masa depan yang
lebih baik.
Sekian, terima kasih.

SEGAMAT UNGGUL
Pn. Sa’diah binti Mad Sa’at

Timbalan Pegawai Pendidikan Daerah (Pembelajaran)
Pejabat Pendidikan Daerah Segamat
ii
ISI KANDUNGAN
BIL. PERKARA MUKA SURAT
i. Sekapur Sirih i
ii. Panel Penulis Jawatankuasa Sains Komputer Daerah Segamat iv
TINGKATAN 4
1. Pengaturcaraan 1
2. Pangkalan Data 64
3. Interaksi Manusia dan Komputer 90
4. Cadangan Jawapan 97
iii
PANEL PENULIS
JAWATANKUASA DAERAH MATA PELAJARAN SAINS KOMPUTER,
SEGAMAT
Cikgu Dr. Hj. Abdullah Zawawi bin Pengetua SMK LKTP

Pengerusi : Mohd Hairani Pemanis
Pebimbing : Pn. Ahzan Noraini binti Ahmad SISC+ PPD Segamat (Tvet)
: Pn. Hjh. Rosmiah binti Marjin SISC+ PPD Segamat (Tvet)
: Pn. Hjh. Ruzana binti Mohd Sam SISC+ PPD Segamat (Tvet)
Panel
: Cikgu Baharuddin bin Alias SMK Dato’ Bentara Dalam
Penulis
: Cikgu Nurazwa binti Mansor SMK Dato’ Bentara Dalam
Cikgu Siti Halimah binti Mohd

: Hanafiah
SMK Pemanis
Cikgu Noraini binti

: Berahim@Ibrahim
SMK Buloh Kasap
: Cikgu Tain Chin Leong SMK Buloh Kasap
iv
BAB 1
PENGKOMPUTERAN
1.1 KOMPUTER DAN IMPAK

1.2 SENI BINA KOMPUTER
1.3 GET LOGIK
"KEEP CALM & STUDY

SMART (HARD)"
BAB 1 : PENGKOMPUTERAN
1.1.1 KESAN INOVASI DALAM PENGKOMPUTERAN
1
JENAYAH SIBER
 Jenayah siber ialah penyalahgunaan teknologi pengkomputeran dan
internet bagi melaksanakan aktiviti jenayah iaitu merosakkan, mencuri,
atau mengubah data dalam sistem komputer bagi tujuan tertentu.
2
1.1.2 MENGENALPASTI AKTIVITI TIDAK BERETIKA

DALAM PENGKOMPUTERAN
ETIKA DALAM PENGKOMPUTERAN
 Standard panduan bagi mengawal perlakuan pengguna komputer
supaya lebih bermoral.
ETIKA TIDAK BERETIKA

Dilarang menggunakan komputer • Mencipta virus.
dengan niat untuk membahayakan • Menyebarkan virus.
orang lain. • Merosak atau memanipulasi data atau fail pengguna
lain.
Dilarang mengganggu urusan privasi • Mengganggu hak urusan peribadi orang lain.
atau tugasan komputer orang lain. • Memuat turun perisian tidak sah ke dalam komputer
orang lain
sehingga mengganggu fungsi komputer.
Dilarang mencerobph ke dalam fail • Mendapatkan data daripada fail peribadi orang lain
komputer pengguna lain tanpa
kebenaran.
• Mengintip fail orang lain.
• Membaca mesej peribadi orang lain.
Dilarang menggunakan komputer
untuk mencuri. • Mencuri data peribadi bagi tujuan mendapatkan
sumber
kewangan.
Dilarang menggunakan komputer • Menyebarkan berita palsu dengan mengubah

untuk bertindak sebagai saksi palsu. maklumat.
Dilarang menggunakan/ menyalin • Membuat salinan haram (cetak rompak) terhadap

perisian orang lain tanpa kebenaran. perisian
hak cipta tanpa kebenaran penciptanya.
Tidak menggunakan sumber • Menggunakan komputer tanpa meminta izin dari

komputer orang lain pemiliknya.
Dilarang menggunakan harta intelek • Membuat salinan/mengkomersialkan perisian

orang lain sebagai hak milik. tersebut tanpa
kebenaran pemiliknya.
Mempertimbangkan kesan sosial • Pembangun perisian tidak mempertimbangkan jenis
daripada program atau sistem yang kandungan
dibangunkan. yang mempunyai unsur-unsur yang tidak baik/ beri
kesan
negatif.
Disaran menggunakan komputer • tidak melayan orang lain dengan hormat.
dengan menunjukkan pertimbangan • menceroboh ruang peribadi orang lain.
dan menghormati pengguna lain. • menggunakan bahasa kesat.
• membuat kenyataan palsu.
• tidak berbudi Bahasa.
• tidak menghormati masa dan sumber orang lain.
• tidak bertimbangrasa dengan pengguna baharu.
3
1.1.3 MENJELASKAN KEPERLUAN KESELAMATAN DATA

DALAM RANGKAIAN KOMPUTER DAN LANGKAH-
LANGKAH KESELAMATAN
ISU KESELAMATAN
• Isu keselamatan data dalam rangkaian perlu diberi perhatian kerana
kelemahan ini memudahkan penjenayah siber untuk membuat pintasan
terhadap rangkaian komputer dan mencuri maklumat peribadi yang berharga.
PENYULITAN E-.MEL
• Proses penyulitan maklumat yang akan dihantar melalui e-mel.
• Biasanya melibatkan maklumat yang sensitif atau peribadi.
• Contoh : SafeGmail, Rmail, infoencrypt, Hushmail, iSafeguard,safe-mail.net.
4
DUA PENGESAHAN
• Merupakan lapisan pengesahan tambahan yang perlu ditentukan oleh pengguna
apabila ingin memasuki akaun atau mengakses data dalam talian.
• Dengan adanya dua lapisan tersebut, langkah pengesahan untuk mengakses
data menjadi lebih sukar.
• Semakin banyak lapisan pengesahan, semakin sukar data untuk diceroboh.
NOMBOR KUNCI KESELAMATAN LAIN + KATA LALUAN AKAUN
KATA LALUAN
• Merupakan lapisan pengesahan keselamatan yang utama untuk memasuki akaun
pengguna.
• Memudahkan penceroboh memasuki akaun pengguna jika hanya satu lapisan
keselamatan sahaja.
• Pemilihan kata laluan amatlah penting.
• Elak pembinaan kata laluan berdasarkan nama, nombor kad pengenalan, tarikh
lahir atau sebarang data yang berkaitan dengan maklumat peribadi pengguna.
• Kata laluan yang baik dibina daripada gabungan huruf, simbol dan nombor iaitu
antara 8 hingga 12 aksara.
• Kebarangkalian gabungan aksara ini akan menyukarkan penggodam menekanya.
1.1.4 MELAKSANAKAN PENYULITAN (ENCRYPTION) DAN

NYAHSULIT (DECRYPTION) DATA MENGGUNAKAN CEASER
CIPHER
KRIPTOGRAFI
• Proses penyulitan data bagi melindungi privasi data pengguna
PENYULITAN
• Proses penterjemahan data kepada bentuk kod rahsia yang tidak dapat difahami.
• Merupakan satu cara yang berkesan untuk melindungi data.
• Teks biasa (Plaintext) : Data yang belum melalui proses penyulitan.
5
• Teks Sifer (Ciphertext) : Data yang telah melalui proses penyulitan
Jenis-Jenis Penyulitan
CEASAR CIPHER
• Salah satu bentuk penyulitan yang paling mudah.
• Merupakan cipher penggantian (substitution) iaitu setiap huruf teks biasa
digantikan dengan huruf yang sepadan dengan huruf dalam abjad (A-Z).
• Formula : En (X) = (X + n) mod 26.
• n : Merujuk bilangan anjakan.
• Mod 26 : merujuk kepada jumlah huruf A hingga Z iaitu 26.
• Proses nyahsulit (decryption) terhadap teks sifer dilakukan dengan cara yang sama
tetapi dengan menolak jumlah anjakan.
6
1.1.5 MEMBINCANGKAN IMPLIKASI SOSIAL BERKAITAN

PENGGODAMAN DAN CETAK ROMPAK PERISIAN
PENGGODAM.
• Penggodam (hackers) ialah penjenayah siber yang bertindak memintas komunikasi
rangkaian bagi memperoleh data penting pengguna untuk diekploitasikan.
CETAK ROMPAK.
• Merupakan pencabulan hak cipta – perbuatan menyalin semula, menerbitkan atau
menggunakan bahan bercetak atau bahan rakaman digital seperti video dan perisian
komputer yang dilakukan tanpa kebenaran pemegang hak cipta bagi harta intelek
tersebut dengan matlamat mengaut keuntungan.
IMPIKASI HASIL DARIPADA AKTIVITI PENGGODAMAN DAN CETAK ROMPAK
 Menjejaskan kestabilan ekonomi negara.
 Wujud pengangguran dalam industrI kreatif dan perisian.
 Hilangnya keyakinan pelabur kepada negara.
 Pengeluaran produk asli berkurang.
 Cetak rompak mengancam industri kreatif dan perisian negara
1.1.6 MENGKAJI UNDANG-UNDANG SIBER ANTARA NEGARA
UNDANG-UNDANG SIBER .
• Merupakan peraturan yang ditetapkan oleh pihak berkuasa di sesebuah negara
untuk memberikan hukuman kepada pesalah-pesalah yang melakukan kesalahan
dalam talian.
Akta-akta di bawah undang-undang siber
1997
 Akta Hak Cipta (pindaan)
 Akta Teleperubatan
 Akta Jenayah Komputer
 Akta Tandatangan Digital
1998
 Akta Komunikasi dan Multimedia
 Akta Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia
2000
 Akta Perdagangan Elektronik
2007
 Akta Aktiviti Kerajaan Elektronik
2010
 Akta Perlindungan Data Peribadi
7
PERBEZAAN UNDANG-UNDANG SIBER ANTARA NEGARA
AMERIKA
NEGARA CHINA ARAB SAUDI MALAYSIA
SYARIKAT
1997
PENUBUHAN Akta Jenayah
Cybersecurity
UNDANG- Komputer 1986, Anti Cyber Crime Akta Jenayah
Law oleh Public
UNDANG Department of Law by Royal Komputer 1997
Security Bureau
SIBER Justice
(PBS)
Menyekat
Menyekat Capaian internet
KAWALAN
Capaian internet secara bebas.
TERHADAP Tiada sekatan Tiada sekatan
secara bebas. Tidak
MEDIA SOSIAL
(The Great membenarkan
Firewall of China) capaian media
social
ISU
Tiada kebebasan Tiada kebebasan Tiada kebebasan
KEBEBASAN Ada kebebasan.
secara mutlak. secara mutlak. secara mutlak.
BERSUARA
Ada kebebasan
ISU Tidak dibenarkan Tidak dibenarkan Tidak dibenarkan
kecuali pornografi
KELUCAHAN
kanak-kanak.
Tiada halangan
kecuali perjudian
haram dibawah
PERJUDIAN Tidak dibenarkan Tidak dibenarkan Tidak dibenarkan
akta
penguatkuasaan
perjudian internet
tidak sah 2006.
8
1.1.7 MENGKAJI KERJAYA YANG BERKAITAN DENGAN

BIDANG PENGKOMPUTERAN MASA HADAPAN
SISTEM SOKONGAN PENGATURCARAAN WEB DAN

BIDANG RANGKAIAN MAKLUMAT DAN DAN KOMUNIKASI
DAN PERKHIDMATAN PEMBANGUNAN DIGITAL
KESELAMATAN PERISIAN
RANGKAIAN
•Mengendalikan • Mengintegrasi • Merancang, mereka • Membangunkan
semua pengurusan bentuk, aplikasi
PERANAN DAN aspek perniagaan dan mengemaskini dan berasaskan web.
TANGGUNGJAWAB keselamatan analisis data. menguruskan perisian • Menulis kod.
rangkaian. • Menilai komputer dan sistem • Mengintegrasi
•Membangunkan perlaksanaan melalui sistem.
dasar sistem komputer. pengaturcaraan dan • Menyediakan
keselamatan. • Menyediakan pembangunan bantuan teknikal.
•Mengesyorkan sokongan perisian •
peningkatan pengkomputeran Membangunkan
keselamatan & teknikal. media interaktif,
data. • Menyelenggara produk digital dan
sistem maklumat multimedia.
Juruanalisis • Pentadbir • Juruanalisis sistem. • Pembangun

KERJAYA Keselamatan pangkalan data. • Jurutera sistem laman web.
Maklumat • Juruanalisis komputer. • Pembangun
sistem komputer. • Pembangun perisian
• Juruanalisis perisian. multimedia.
sokongan • Pengatur cara • Pakar media
komputer. komputer. digital.
• Pengurus • Pereka grafik
pengkomputeran dan multimedia.
• Pentadbir sistem
komputer.
Kepakaran dalam Perisian aplikasi • Java • Javascript

KEMAHIRAN bidang rangkaian perniagaan yang • C# • HTML.
dan keselamatan melibatkan • C++ • AJAX
komputer. pengurusan • .Net • PHP
pangkalan data. • Sharepoint • .Net
• Python • Python
• Perisian &
perkakasan
multimedia.
9
 Tiga elemen telah dikenal pasti menjadi komponen utama

infrastruktur bagi produk dan perkhidmatan dalam sektor
perindustrian masa kini.
MUDAH ALIH
• Penghasilan aplikasi dan kandungan mudah alih bagi peranti selain
komputer.
KESELAMATAN DATA
• Keperluan kepakaran dalam bidang penyulitan, pengesahan,
pengurusan sijil, infrastruktur firewall dan anti-malware.
• Keperluan terhadap kerjaya penganalisis keselamatan data, pentadbir
keselamatan, pentadbir keselamatan rangkaian dan pentadbir
keselamatan sistem.
DATA RAYA (BIG DATA) DAN KECERDASAN PERNIAGAAN &

ANALISTIK (BUSINESS
INTELLIGENCE & ANALYTICS).
• Kemampuan menterjemah, menganalisis dan keupayaan untuk
mengubah kuantiti data mentah yang besar ke bentuk maklumat.
• Keperluan set kemahiran pentafsir yang memahami cara untuk mendapatkan data,
menganalisis dan melaporkan data.
10
LATIHAN
Latihan Menjawab Soalan Berformat Peperiksaan 1.1

1. Rajah 3 menunjukkan langkah keselamatan untuk log masuk akaun emel.
Berdasarkan Rajah 3, nyatakan :

(a) Langkah keselamatan itu. [1 markah]
(b) Fungsi langkah keselamatan itu. [1 markah]
2. Rajah di bawah menunjukkan dua jenis peralatan yang digunakan untuk membuat
pengesahan kepada maklumat peribadi melalui cap jari.
Nyatakan kelebihan menggunakan kaedah pengesahan melalui penggunaan

peralatan biometrik [2 markah]
11
3. Rajah di bawah menunjukkan perkhidmatan yang disediakan oleh teknologi storan

terkini iaitu storan awan.
Storan awan wujud kerana perkembangan yang pesat dalam teknologi rangkaian.
a. Berdasarkan rajah di atas, terangkan ciri-ciri storan awan dan nyatakan
kesannya kepada teknologi storan. [4 markah]
b. Terangkan kelebihan storan awan berbanding storan utama yang lain.
[4 markah]
c. Terangkan kesan positif dan negatif dari inovasi dalam teknologi rangkaian.
[2 markah]
4. Bagi menghalang data diceroboh, pemilihan kata laluan amatlah penting. Berikan
ciri-ciri kata laluan yang baik untuk mengelak akaun di ceroboh. [ 2 markah]
5. Rajah di bawah menunjukkan proses untuk menggunakan perkhidmatan
perbankan internet yang disediakan oleh Bank Islam.
Berdasarkan rajah di atas, terangkan langkah keselamatan data yang sesuai.

[2 markah]
12
6. Rajah di bawah menunjukkan paparan untuk daftar masuk email yang disediakan
oleh google.
Berdasarkan rajah di atas, terangkan langkah keselamatan data yang sesuai.

[2 markah]
7. Etika dalam pengkomputeran merujuk standard pendua bagi mengawal perlakuan
pengguna supaya lebih bermoral. Berikan dua contoh etika dalam penggunaan
komputer. [2 markah]
8. Antara contoh jenayah siber yang berlaku kesan daripada teknologi
pengkomputeran adalah “phishing”. Terangkan maksud jenayah “phishing” dengan
memberi contoh yang sesuai. [2 markah]
9. Rajah di bawah menunjukkan statistic aktiviti pengodaman laman web di
Malaysia.
Berdasarkan maklumat di atas, terangkan kesan kepada keselamatan negara.

[2 markah]
10. Kewujudan internet telah banyak mengubah landskap bidang pendidikan dan
pekerjaan masa kini. Nyatakan 2 kesan positif inovasi dalam pengkomputeran dalam
bidang pengajaran dan pembelajaran. [2 markah]
13
11. Rajah di bawah menunjukkan inovasi dalam teknologi storan.
Terangkan kesan inovasi teknologi storan seperti di atas kepada jumlah ruang
storan yang diberikan. [2 markah]
12. Rumus di bawah merupakan rumus penyulitan dengan menggunakan kaedah
Caesar Cipher.
Berdasarkan rumus di atas, terangkan perwakilan untuk “n” dan “Mod 26”
[2 markah]
13.Tukarkan teks biasa “SAYANG” kepada teks sifer dengan mengguna rumus
Caeser Cipher dengan nilai n=3.
[1 markah]
14
14. Rajah di bawah menunjukkan akta-akta jenayah siber yang dikuatkuasakan oleh
kerajaan Malaysia.
Berdasarkan rajah di atas, jawab soalan-soalan berikut:

a. Daud ditangkap oleh Penguatkuasa Kementerian Kepenggunaan dan
Perdagangan Dalam Negeri (KPDNKK) kerana menjual cakera padat cetak
rompak. Di bawah akta apakah kemungkinan Daud akan dituduh dan
disabitkan kesalahan.
[3 markah]
b. Chong Teck merupakan seorang rakyat Malaysia yang bertugas di sebuah
syarikat antarabangsa yang berpusat di Amerika Syarikat. Beliau telah
memuat naik gambar lucah dengan niat untuk memfitnah seseorang semasa
beliau berada di Amerika. Nyatakan akta yang boleh disabitkan kesalahan
terhadap Chong Teck dan nyatakan perbezaan undang-undang antara
negara Amerika dan Malaysia berkaitan isu kelucahan.
[4 markah]
c. Salina telah menceroboh akaun perbankan internet di sebuah bank tempatan

dan memindahkan sejumlah wang ke akaunnya. Beliau disabitkan kesalahan
tersebut dengan Akta “X”. Nyatakan Akta “X”. Terangkan langkah
keselamatan supaya individu seperti Salina tidak dapat mengulangi
perbuatannya. [3 markah]
15
15. Rajah di bawah menunjukkan petikan akhbar Berita Harian 28 Mei 2011 yang
menyiarkan berita tentang aktiviti cetak rompak.
Berdasarkan petikan di atas, jawab soalan-soalan berikut:

a. Terangkan faKtor-faktor peningkatan aktiviti seperti di atas.
[4 markah]
b. Aktiviti di atas dapat dibendung melalui akta-akta tertentu. Namun
pencegahan juga dapat dibuat melalui penerapan etika penggunaan
komputer. Terangkan etika komputer yang berkaitan aktiviti di atas.
[4 markah]
c. Nyatakan persamaan antara etika dan undang-undang. [2 markah]
16. Undang-undang siber merupakan peraturan yang ditetapkan oleh pihak
berkuasa di sesebuah negara untuk memberi hukuman kepada pesalah-pesalah
yang melakukan kesalahan siber. Senaraikan dua akta yang dikuatkuasakan untuk
kesalahan siber.
[2 markah]
17. Perbezaan undang-undang siber antara negara tidak ketara kerana wujudnya
usaha sama antara agensi kerajaan dengan agensi negara lain untuk menangani
jenayah komputer yang merentas sempadan negara. Nyatakan perbezaan undang-
undang negara Malaysia dan Amerika Syarikat berkaitan isu kelucahan atau
pronografi. [2 markah]
18. Kerajaan Malaysia melalui agensi tertentu dipertanggungjawabkan untuk
memantau, mengekang penyebaran dan mengubal akta jenayah siber. Nyatakan
dua agensi kerajaan yang terlibat.
[2 markah]
19. Amir telah diterima kerja sebagai juru analisis keselamatan maklumat iaitu satu
profesyen dalam bidang sistem dan keselamatan rangkaian. Terangkan peranan
dan tanggungjawab Amir.
[2 markah]
16
20. Kerjaya dalam pengkomputeran berhubungkait dengan reka bentuk, penciptaan,

pengurusan dan penyelenggaraan pelbagai komponen sistem termasuk perisian,
perkakasan, intergrasi dan sistem multimedia.
Kerjaya dalam bidang pengkomputeran terbahagi kepada empat bidang utama.
Nyatakan dua dari bidang tersebut.
[2 markah]
21. Jadual di bawah menunjukkan bidang kerjaya dan kemahiran yang diperlukan.
Bidang Kerjaya Kemahiran
X Kemahiran dalam perisian aplikasi perniagaan
yang melibatkan pengurusan pangkalan data.
Pengaturcaraan Y
dan pembangunan
perisian
Berdasarkan penyataan di atas:
i. Nyatakan bidang kerjaya “X” [ 1markah]
ii. Nyatakan kemahiran (Y) yang diperlukan untuk kerjaya dalam bidang
pengaturcaraan dan pembangunan perisian. [1 markah]
17
1.2 SENI BINA KOMPUTER
 UNIT PEMPROSESAN PUSAT

 Dikenali sebagai pemproses @ CPU.
 Terdiri dari 3 komponen.
 Unit Aritmetik dan Logik (ALU) : Melakukan operasi aritmetik dan logik.
 Unit Kawalan : mengawal operasi ingatan, pemproses dan peranti input dan
output.
 Daftar (Register) : berfungsi untuk menyimpan data secara sementara,
menghantar arahan yang dicapai daripada ingatan utama sebelum diproses di
ALU dan menerima hasil daripada ALU sebelum dihantar ke ingatan utama.
 UNIT INGATAN
 FUNGSI : menyimpan data dan arahan semasa komputer digunakan
 Menyimpan/ memegang data secara sementara selagi arahan yang
merujuknya masih beroperasi.
 Tidak digunakan untuk menyimpan data secara kekal.
 BERSIFAT MERUAP : hilang kandungannya jika bekalan elektrik terputus.
 Ingatan utama terbahagi kepada 2 : RAM dan ROM.
 Set arahan dalam ROM akan kekal.
 PERANTI INPUT DAN OUTPUT

 Komponen yang digunakan untuk memasukkan data dan memaparkan hasil
daripada sistem komputer.
 PERANTI INPUT : menukar data luaran kepada satu bentuk yang boleh
difahami dan kemudian diproses oleh komputer.
 Contoh : papan kekunci, skrin sentuh, pengimbas, perakam suara, tetikus.
 PERANTI OUTPUT : memaparkan hasil yang diproses oleh komputer
kepada bentuk yang boleh difahami oleh manusia.
 Contoh : pencetak, monitor, pembesar suara.
18
1.2.1 KITARAN CAPAI-NYAHKOD-LAKSANA
KITARAN MESIN.
• Tugas utama CPU adalah untuk melaksanakan arahan pemprosesan data.
• Pemprosesan data dan arahan mengikut kitaran mesin –> kitaran capai-
nyahkodlaksana (FDE).
• Dikenali juga sebagai kitaran arahan.
• Pemproses menghantar isyarat supaya data dan arahan yang dimasukkan
melalui peranti input disalin ke dalam ingatan utama.
• Data dan arahan tersebut diproses melalui 3 proses utama dalam kitaran
mesin untuk menghasilkan output.
19
 Pemproses akan mengulangi proses capai-nyahkod-laksana sehingga semua

data dan arahan selesai diproses.
 Semasa proses ini diulangi, hasil pemprosesan disimpan sementara di dalam
daftar sehingga selesai dan hasil akhir akan dihantar ke ingatan utama untuk
dipamerkan melalui peranti output.
20
1.2.2 MENERANGKAN KONSEP ASAS SENI BINA VON

NEUMAN
SENI BINA VON NEUMAN

• 1945 : Jon Von Neumann mendapat idea mencipta kaedah untuk
menyimpan atur cara komputer dalam system komputer
• Atur cara dan data disimpan dalam ingatan dan digerakkan dari unit ingatan
ke pemproses
• 3 komponen utama dalam seni bina Von Neuman : CPU, Ingatan dan
peranti input dan output.
• Komponen-komponen ini dihubungkan dalam sistem bas
21
22
SISTEM BAS
BAS DALAMAN
 Menghubungkan komponen-komponen dalaman pemproses dan
membenarkan komponen tersebut bertukar-tukar maklumat.
BAS LUARAN
 Menghubungkan pemproses dengan komponen luaran seperti ingatan
dan peranti input dan output.
BAS DATA
 Digunakan untuk memindahkan antara pemproses, ingatan dan peranti
input/output.
23
 Antara daftar, unit kawalan dan ALU

BAS ALAMAT
 Mengandungi alamat peranti imput/output
 Digunakan bagi membawa alamat lokasi yang menempatkan data dan
arahan dalam ingatan
BAS KAWALAN
 Bas yang mengandungi isyarat kawalan yang digunakan bagi
mengawal operasi keseluruhan sistem.
UNIT PEMPROSESAN PUSAT (CPU)

 Komponen yang paling penting dalam sistem komputer.
 Dikenali juga sebagai pemproses.
 Terdapat 3 Komponen utama iaitu Unit Aritmetik dan Logik (ALU), daftar
dan Unit Kawalan.
UNIT ARITMETIK DAN LOGIK (ALU)
• Melakukan operasi-operasi aritmetik (tambah, tolak, bahagi, darab,
nilai negatif dan sebagainya.
• Melakukan operasi logik (DAN, ATAU, TAK, XATAU dan
sebagainya).
• ALU menerima input dari daftar-daftar dalam CPU dan
menghasilkan maklumat untuk dihantar ke daftar sebelum disimpan
dalam ingatan.
DAFTAR
• Menyimpan data dan arahan yang dicapai dari ingatan utama
sebelum dihantar ke ALU untuk diproses dan menyimpan hasil
pemprosesan sementara sebelum dihantar ke ingatan utama dan
dipamerkan melalui peranti output.
UNIT KAWALAN
• Menerima dan menjana isyarat-isyarat bagi mengawal opersi
keseluruhan sistem komputer.
24
• Inout utamanya ialah denyutan isyarat dari sistem jam.

• Unit kawalan mengandungi penyahkod arahan dan logik pemasaan
serta kawalan.
JENIS DAFTAR
1) PC (Program Counter/ Pembilang atur cara)
✓ Memegang alamat ingatan pada peringkat awal proses kitaran mesin.
✓ Salin alamat tadi ke daftar MAR.Nilai PC bertambah.
✓ Akan sentiasa menunjuk/ memegang alamat bagi arahan seterusnya.
2) ACC (Accumulator / Daftar Pengumpuk)

✓ Menyimpan data yang menjadi input dan output semasa operasi ALU.
3) MAR (Memory Address Register / Daftar Alamat Ingatan)

✓ Memegang alamat lokasi maklumat dalam ingatan utama.
4) MDR (Memory Data Register/ Daftar Data Ingatan)

✓ Memegang data dan arahan yang dibaca dari ingatan atau yang akan
ditulis.
✓ Kandungan arahan dalam MDR akan dihantar ke IR dan kandungan data
akan dihantar ke ACC
5) IR (Instruction Register/ Daftar Arahan)

✓ Mengandungi arahan terkini yang akan dilaksanakan.
✓ Unit kawalan akan menyahkod arahan ini bagi menentukan jenis operasi
yang perlu dilaksanakan oleh ALU
25
SISTEM JAM (CLOCK SYSTEM)
 Merupakan satu peranti cip dalam pemproses yang menjana denyutan

elektronik pada kadar yang tetap bagi menyeragamkan semua operasi
komputer.
 Hertz : Unit yang digunakan untuk menghitung kadar kelajuan jam dalam
pemproses.
 1 Hertz = 1 denyutan/ kitaran per saat.
 Contoh : 160 MHz = 160,000,000 denyutan/kiraan sesaat.
 Pemproses akan menggunakan denyutan ini semasa melaksanakan arahan
dalam kitaran mesin.
 Satu arahan memerlukan satu kitaran mesin untuk dilaksanakan.
 Dengan itu, lebih tinggi kelajuan hertz, lebih laju komputer tersebut.
26
1.2.3 MENGKAJI PERBEZAAN PEMPROSES LINEAR DAN

PEMPROSES SEMASA
PEMPROSESAN LINEAR
 Juga dikenali sebagai pemprosesan bersiri.
 Pemproses (CPU) memproses data dan arahan secara berjujukan.
 Mengikut Kitaran Mesin : Capai (IF) – Nyahkod (ID) – Laksana (EX).
 Hanya sesuai untuk melaksanakan arahan yang ringkas.
PEMPROSESAN SEMASA
 Juga dikenali sebagai pemprosesan tidak linear atau pemprosesan selari.
 Boleh dikonfigurasikan bagi melaksanakan pelbagai tugas dalam satu masa
(multitasking)
 Mampu melaksanakan beberapa arahan secara serentak dengan
menggunakan Teknik talian paip (pipelining).
 Teknik ini digunakan untuk mempertingkatkan prestasi pemproses semasa.
 Teknik ini membenarkan pemprosesan arahan-arahan secara bertindih
(overlapping)
PERBEZAAN
PEMPROSESAN LINEAR PEMPROSESAN SEMASA
Kurang efektif dalam pemprosesan data Efektif dalam pemprosesan data dan
dan arahan yang panjang dan kompleks arahan yang panjang dan kompleks
Hanya boleh melakukan satu tugas Arahan –arahan dibahagikan kepada

pada satu masa beberapa bahagian dan dilaksanakan
secara berasingan. Melaksanakan
pelbagai tugas dalam satu masa
Proses lebih perlahan Proses lebih cepat.
27
28
1.2.4 MEMBINCANGKAN PENTERJEMAH PELBAGAI ARAS

BAHASA PENGATURCARAAN
KATEGORI BAHASA PENGATURCARAAN
 BAHASA ARAS TINGGI-Bahasa Berasakan objek dan visual , Bahasa

Berstruktur
 BAHASA ARAS RENDAH-Bahasa Himpunan , Bahasa Mesin
 BAHASA PENGATURCARAAN ARAS TINGGI
 Menggunakan pernyataan yang mudah difahami oleh pengatur cara.
 Bahasanya hampir sama dengan Bahasa tabii manusia.
 2 Jenis : Bahasa Pengaturcaraan Berasaskan Objek dan Bahasa
Berstruktur.
 Lebih mudah difahami dan digunakan untuk membina atur cara.
 BAHASA PENGATURCARAAN ARAS RENDAH
a) BAHASA HIMPUNAN
 Pernyataan yang digunakan untuk membina arahan bagi
komputer dalam bentuk simbol yang ringkas.
 Pengatur cara perlu memahami seni bina pemproses dan
fungsi setiap perkakasan dalam sistem komputer.
b) BAHASA MESIN
 Bahasa yang sukar difahami dan dimanipulasi.
 Bentuk pernyataan Bahasa mesin bergantung pada jenis
komputer.
 Atur cara dalam Bahasa mesin dibina daripada jujukan
digit perduaan (0, 1)
PENTERJEMAH BAHASA PENGATURCARAAN
 Komputer melaksanakan tugas dengan mengikut arahan atau set

arahan yang ditulis oleh pengatur cara dengan menggunakan
pelbagai jenis Bahasa pengaturcaraan.
 Komputer hanya memahami Bahasa dalam bentuk kod mesin ( digit
perduaan 0, 1).
 Bahasa pengaturcaraan perlu diterjemahkan kepada bentuk Bahasa
mesin sebelum difahami oleh komputer.
 Tugas penterjemah : menukarkan arahan yang difahami manusia
kepada bentuk yang difahami oleh mesin.
 Bahasa aras tinggi, Bahasa aras rendah  Bahasa Mesin.
 Proses penterjemahan Bahasa aras tinggi dilakukan samada oleh
pengkompil (compiler) atau pentafsir (interpreter).
 Pengkompil (Compiler) : Menukarkan seluruh kod sumber atur cara
ke kod mesin sebelum dilaksanakan.
 Pentafsir (Interpreter) : Menukar kod sumber atur cara mengikut baris
demi baris dengan satu baris dalam satu masa.
29
30
1.2.5 MERUMUSKAN PERLAKSANAAN ATUR CARA DALAM

SEBUAH PEMPROSES
A. Data dan arahan dalam bentuk Bahasa pengaturcaraan menjadi input kepada
sistem komputer.
B. Data dan arahan dikompilkan/ ditafsir.
C. Data dan arahan disimpan sementara dalam ingatan utama.
D. Melalui kitaran mesin
E. Output dipapar pada skrin komputer.
31
LATIHAN

1. Rajah 2 menunjukkan kitaran Capai – Nyahkod – Laksana (FDE).
Berdasarkan Rajah 2,
(c) Kenal pasti komponen: [3 markah]
Q:
R:
S:
Nyatakan proses yang berlaku pada R. [1 markah]
2. Rajah di bawah menunjukkan komponen Unit Pemprosesan Pusat (CPU)
Berdasarkan rajah di atas, nyatakan X dan Y [2 markah]
32
3. Rajah di bawah menunjukkan komponen unit pemprosesan pusat (CPU) yang merupakan
otak bagi sesebuah komputer.
Berdasarkan rajah di atas, Namakan X dan Nyatakan fungsinya. [3 markah]
4. Rajah di bawah menunjukkan dua jenis peranti yang terdapat dalam unit ingatan sebuah
komputer.
Nyatakan 2 perbezaan antara ke dua-dua peranti tersebut. [2 markah]
33
5. Rajah di bawah menunjukkan proses kitaran dalam mesin iaitu, Capai (Fetch) – Nyahkod
(decode) – Laksana (execute).
Lengkapkan rajah di atas dengan menyatakan X, Y dan Z [3 markah]

6. Rajah di bawah menunjukkan kitaran mesin Capai (Fetch) – Nyahkod (decode) – Laksana
(execute) (FDE)
Berdasarkan rajah di atas, jawab soalan-soalan berikut.

a. Katakan bahawa anda ingin menyelesaikan operasi darab 15X4. Terangkan proses
yang dilakukan oleh kitaran mesin berdasarkan aktiviti yang bertanda P, Q, R dan S.
[8 markah]
b. Selain daripada operasi matematik, Unit Aritmetik dan Logik (ALU) juga
melaksanakan operasi logik. Berikan dua contoh operasi logik.
[2 markah]
7. Terdapat tiga komponen utama dalam seni bina Von Neuman iaitu CPU, Ingatan dan
peranti input – output. Komponen-komponen ini dihubungkan dengan sistem bas. Sistem
bas pula terbahagi kepada bas dalaman dan bas luaran.
Nyatakan 3 jenis bas luaran. [3 markah]
34
8. Terdapat tiga komponen utama dalam seni bina Von Neuman iaitu CPU, Ingatan dan
peranti input – output. Komponen-komponen ini dihubungkan dengan sistem bas. Sistem
bas pula terbahagi kepada bas dalaman dan bas luaran. Berikan perbezaan antara bas
luaran dan bas dalaman.
[2 markah]
9. Rajah di bawah menunjukkan komponen dalam unit pemproses pusat (CPU).
Berdasarkan rajah di atas, namakan “X” dan berikan contoh sesuai. [2 markah]
Arahan : Soalan 10 dan 11, adalah berdasarkan maklumat di bawah.
Rajah di bawah menunjukkan dua jenis pemprosesan yang terdapat dalam komputer.
10. Berdasarkan rajah di atas, namakan pemprosesan jenis X dan jenis Y.

[2 markah]
11. Berikan perbezaan antara dua jenis pemprosesan tersebut. [2 markah]
35
Arahan : Soalan 12 dan 13, adalah berdasarkan maklumat di bawah.

Jadual di bawah menunjukkan Bahasa pengaturcaraan dan penterjemahnya.
12. Berdasarkan jadual di atas,

i. Nyatakan aras bahasa pengaturcaraan yang disenaraikan. [1 markah]
ii. Namakan penterjemah X dan penterjemah Y. [2 markah]

13. Berikan perbezaan penterjemah X dan penterjemah Y. [2 markah]
36
1.3 GET LOGIK
1.3.1 MENERANGKAN GET LOGIK SEBAGAI BINAAN

ASAS LITAR BERSEPADU
ET LOGIK.
• Merupakan blok binaan asas litar bersepadu.
• Mempunyai 2 input dan 1 output.
• Menerima input dan menghasilkan output dalam bentuk perduaan.
• Logik perduaan menggunakan 2 keadaan.
• 0 = tiada arus @ arus rendah.
• 1 = ada arus @ arus tinggi.
37
LITAR BERSEPADU.
• Merupakan litar elektronik yang terdiri daripada gabungan komponen elektronik

(transistor, perintang, diod dan kapasitor) yang perlu untuk melaksanakan pelbagai
fungsi get logik.
•Get-get ini disambungkan menjadi satu litar yang lengkap dan dikecilkan beribu-ribu
kali ganda daripada saiz asal.
• Kemudian ditempatkan pada satu kepingan silicon dan dinamakan cip atau cip
mikro (serpihan).
• Lembaran emas digunakan untuk menyambung serpihan pada pin-pin litar

bersepadu.
• Perumah plastik atau logam biasanya digunakan untuk melindungi serpihan agar
tidak rosak.
• Semakin banyak pin pada litar bersepadu ,semakin banyak fungsinya.
• Cip litar bersepadu terbahagi kepada beberapa jenis berdasarkan bilangan get di
dalamnya.
• Penggunaan litar bersepadu sangat meluas dalam pelbagai peranti elektronik.
38
1.3.2 MENYENARAIKAN DAN MELUKIS SIMBOL GET

LOGIK
 GET LOGIK ASAS

NAMA GET LOGIK SIMBOL GET LOGIK
DAN
ATAU
TAK
 KOMBINASI GET LOGIK

NAMA GET LOGIK SIMBOL GET LOGIK
Get TAK DAN (NAND GATE)
Get TAK ATAU (NOR GATE)
Get eklusif ATAU (EX-OR)
Get eklusif TAK ATAU
39
1.3.3 MEMBINA JADUAL KEBENARAN DAN UNGKAPAN

BOOLEAN BAGI MENERANGKAN TINDAKAN GET LOGIK
JADUAL KEBENARAN
• Digunakan untuk menyemak output yang dihasilkan daripada get-get logik atau
daripada litar logik.
• Juga digunakan untuk membuktikan teorem algebra boolean.
• Bagi membina jadual kebenaran, bilangan input perlu dipertimbangkan.
• Input boleh diwakilkan dalam bentuk pemboleh ubah (A,B, C, ..X,Y,Z).
• Bilangan input akan menentukan kebarangkalian bagi gabungan input yang melalui
get.
BILANGAN PEMBOLEH UBAH INPUT JUMLAH KEBARANGKALIAN INPUT
1 2 2
2 2 4
3 2 8
4 2 16
40
Contoh :
41
Membina Jadual Kebenaran dan Ungkapan Boolean
42
43
1.3.4 Membina Jadual Kebenaran bagi Satu Litar Logik Gabungan

yang Mempunyai Dua Input
44
1.3.5 Membina Ungkapan Boolean bagi Satu Litar Logik Gabungan

yang Mempunyai Dua Input
45
1.3.6 Menghasilkan Litar Logik dan Jadual

Kebenaran Berdasarkan Pernyataan Logik
46
Menghasilkan Litar Get Logik dan Jadual Kebenaran Berdasarkan Pernyataan Logik
47
48
1.3.7 Menghasilkan Litar Get Logik dan Jadual Kebenaran

dan Ungkapan Boolean yang Lengkap dalam
Menyelesaikan Masalah.
Contoh :
49
LATIHAN

1.3.1 Menerangkan get logik sebagai binaan asas litar bersepadu
1. Terangkan istilah get logik yang terdapat dalam litar bersepadu.

……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]
2. Jadual 1 menunjukkan Evolusi Litar Bersepadu (IC).
Lengkapkan maklumat dalam jadual yang diberi.
Jumlah
Jenis IC Kegunaan
Get Logik
SSI:
Penyepaduan <12
skala kecil.
MSI:
Penyepaduan Flip-flops adder/counter
skala Multiplexer & Demultiplexer.
pertengahan.
LSI:
Penyepaduan
100-9,999
skala besar.
VLSI:
Penyepaduan 10,000-
Pemproses mikro 16 bit dan 32 bit
skala sangat 99,999
besar
ULSI:
Penyepaduan 100,00-
Pemproses mikro untuk pemprosesan grafik
skala ultra 999,999
besar.
GSI:
Penyepaduan
Pemproses Pentium IV
skala Giga
Jadual 1
[4 markah]
50
3. Apakah yang dimaksudkan litar bersepadu

……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
[1 markah]
4. Senaraikan 4 contoh barangan harian yang menggunakan litar bersepadu.
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
[4 markah]
5. Peranti elektronik digital menggunakan teknologi litar bersepadu. Litar bersepadu ialah litar
elektronik yang terdiri daripada gabungan berbagai komponen elektronik.
Senaraikan 4 contoh komponen elektronik yang terdapat dalam litar bersepadu.
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
[4 markah]
1.3.2 Menyenaraikan dan melukis simbol get logik berikut:

(i) get logik asas (TAK, DAN, ATAU)
(ii) kombinasi get logik (TAK DAN, TAK ATAU, XATAU, XTAKATAU)
1. Simbol get logik boleh dibahagikan kepada dua kumpulan iaitu:

……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
[2 markah]
2. Jadual 2 menunjukkan jenis-jenis get logik asas.
Lengkapkan Jadual 2 dengan melukis jenis-jenis get logik asas
Get Logik Simbol
ATAU
DAN
51
TAK
[3 markah]
3. Nyatakan jenis-jenis get logik gabungan yang dihasilkan dari get logik asas
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
[4 markah]
4. Rajah di bawah menunjukkan litar get logik
Berdasarkan rajah di atas, nyatakan get logik bagi:

i. P : …………………………………………………………………………………
ii. Q : …………………………………………………………………………………
iii. R :…………………………………………………………………………………
iv. S :…………………………………………………………………………………
[4 markah]
5. Lukiskan get logik di bawah berdasarkan gabungan get logik asas, kemudian namakannya.
Nama get logik

Gabungan get logik asas Get logik gabungan
gabungan
52
TAK ATAU
XATAU
XTAK ATAU
[4 markah]
1.3.3 Membina Jadual Kebenaran dan Ungkapan Boolean bagi menerangkan tindakan get logik
berikut:
1. Nyatakan tujuan membina jadual kebenaran.

……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
[2 markah]
2. Lengkapkan jadual di bawah untuk menunjukkan jumlah kebarangkalian berdasarkan bilangan
pemboleh ubah input.
Bilangan Pemboleh Ubah 1 2 3 4 5
Jumlah kebarangkalian input 2¹ = 2
[4 markah]
3. Lengkapkan jadual kebenaran di bawah berdasarkan simbol get logik yang diberikan.
53
A B A⊕B
[4 markah]
4 Lengkapkan jadual kebenaran di bawah berdasarkan simbol get logik yang diberikan.
A B A+B
[4 markah]
5. Lengkapkan jadal kebenaran di bawah berdasarkan persamaan Boolean dan get logik gabungan
yang diberikan.
i. Persamaan Boolean Y= atau get logik TAK DAN
A B Y
54
[4 markah]
ii. Persamaan Boolean Y= + dan get logik TAK ATAU
A B Y
[4 markah]
iii. Jadual kebenaran untuk XTAK ATAU
A B XATAU XTAKATAU
[4 markah]
55
1.3.4 Membina Jadual Kebenaran bagi satu litar get logik gabungan yang mempunyai dua input
1.3.5 Membina Ungkapan Boolean bagi satu litar get logik gabungan yang mempunyai dua input
1. Lengkapkan jadual kebenaran di bawah berdasarkan get logik yang diberikan.
i.
A B P R Q
[4 markah]
ii. Nyatakan ungkapan Boolean bagi rajah di atas.
……………………………………………………………………………………
[1 markah]
56
2. Rajah di bawah menunjukkan satu litar get logik
Berdasarkan rajah di atas,

i. Tuliskan ungkapan Boolean bagi
P : …………………………………………………………………………………
Q : …………………………………………………………………………………
F : …………………………………………………………………………………
[3 markah]
ii. Lengkapkan jadual kebenaran berikut:
A B P Q F
0 0 0 0 0
0 1
1 0
1 1
[3 markah]
57
i. Tuliskan ungkapan Boolean bagi

P : …………………………………………………………………………………
R : …………………………………………………………………………………
Q : …………………………………………………………………………………
[3 markah]
A B P R Q
0 0
0 1
1 0
1 1
[4 markah]

i. Tuliskan ungkapan Boolean bagi Q
P : …………………………………………………………………………………
Q : …………………………………………………………………………………
F : …………………………………………………………………………………
[3 markah]
58
A B P Q F
0 0
0 1
1 0
1 1
[4 markah]
5. Nyatakan ungkapan boolean berdasaran get logik yang diberikan. Tunjukkan langkah-langkah
penyelesaian anda.
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………………
[4 markah]
59
1.3.6 Menghasilkan litar get logik dan jadual kebenaran berdasarkan penyataan logik
1. Rajah di bawah merupakan ungkapan Boolean bagi litar get logik.
i. Berdasarkan rajah di atas, lukiskan litar get logik
[10 markah]
ii. Lengkapkan jadual kebenaran di bawah:
A B F
0 0
0 1
1 0
1 1
[4 markah]
60
2. Baca penyataan berikut dengan teliti.

“Bina get logik dengan tiga input iaitu A, B dan C. Ungkapan Boolean untuk get logik tersebut
adalah seperti berikut:
A.B + .
[4 markah]
F= x+y ̅
i Berdasarkan rajah di atas, lukiskan litar get logik
[4 markah]
61

x y x y x+ y
0 0
0 1
1 0
1 1
[4 markah]
Q=A.B+A.B
i. Berdasarkan rajah di atas, lukiskan litar get logik
[4 markah]

A B A.B .
0 0
0 1
1 0
1 1
[4 marka
62
F=X+YZ
i. Berdasarkan rajah di atas, Lengkapkan jadual kebenaran di bawah
X Y Z YZ X+YZ
0 0
0 0
0 1
0 1
1 0
1 0
1 1
1 1
[4 markah]
63
ii. Lukiskan litar get logik berdasarkan penyataan Boolean di atas.
[4 markah]
1.3.7 Menghasilkan litar get logik dengan jadual kebenaran dan Ungkapan Boolean yang lengkap
dalam menyelesaikan masalah
1. Ali diminta untuk memasang pendawaian elektrik untuk sebuah rumah yang mempunyai dua
tingkat. Fokus pemasangannya ialah di tangga untuk naik ke tingkat atas supayasuis lampu boleh
berada di tingkat bawah dan di tingkat atas. Sebelum pemasangan tersebut, Ali diminta untuk
melukis get logik serta jadual kebenaran supaya pendawaian tersebut berlaku dalam keadaan yang
baik.
i. Rajah get logik
[4 markah]
64
ii. Jadual Kebenaran

Suis lampu bawah Suis lampu atas Lampu
[3 markah]
2. Sistem penggera dibina menggunakan litar logik 2 input iaitu A dan B. Sistem akanmengeluarkan
isyarat bunyi F, jika input bagi A mewakili ON dan input B mewakili ON atau jika input A
mewakili OFF dan input B mewakili OFF.
i. Tuliskan ungkapan Boolean bagi situasi di atas.
……………………………………………………………………………………
[2 markah]
ii. Lukis rajah litar logik bagi mewakili ungkapan Boolean
[4 markah]
65
iii. Bina jadual kebenaran bagi ungkapan Boolean.

INPUT PERALIHAN OUTPUT
A B
[4 markah]
66
BAB 2
PANGKALAN DATA
LANJUTAN
2.1 BAHASA PERTANYAAN

BERSTRUKTUR : SQL
"KEEP CALM & STUDY

SMART (HARD)"
BAB 2 : PANGKALAN DATA LANJUTAN
2.1 BAHASA PERTANYAAN BERSTRUKTUR: SQL (STRUCTURED QUERY

LANGUAGE)
2.1.1 MELAKAR ERD (ENTITY RELATIONSHIP DIAGRAM)
BAGI PERMASALAHAN YANG DIBERI.
1. ERD - Model asas dalam membina pangkalan data. merupakan teknik yang digunakan
untuk memodelkan data yang diperlukan dalam suatu organisasi. menerangkan
konsep tentang struktur pangkalan data.
2. Komponen ERD:
i. Entiti - Objek atau konsep yang unik dan dapat dikenal pasti dalam
persekitaran tertentu seperti orang, tempat, benda atau peristiwa yang dikutip
dan disimpan sebagai data. Contoh MURID, GURU, BUKU, PEPERIKSAAN.
Diwakilkan dalam bentuk 4 segi empat tepat.
ii. Atribut - Ciri-ciri yang menghuraikan sesuatu entiti. Atribut ialah sifat yang
memerihalkan sesuatu set entiti. Diwakilkan dalam bentuk bujur. KUNCI
PRIMER : atribut unik yang membezakan rekod dalam pangkalan data. Setiap
entiti hanya mempunyai satu kunci primer sahaja.
iii. Hubungan - Hubungan ialah digunakan untuk menyatukan satu atau lebih
entiti yang terdapat dalam ERD. Menunjukkan bagaimana dua entiti berkongsi
maklumat dalam pangkalan data.Hubungan dilabelkan dengan kata
kerja.Contoh : mengajar, mendaftar, menginap.
3. Jenis Entiti – Entiti Kuat (boleh wujud tanpa bersandar pada entiti lain) dan Entiti
Lemah (Bersandar pada entity kuat).
4. Jenis Atribut:
67
5. Kekardinalan – Menunjukkan hubungan dari segi kuantiti data antara suatu entiti
dengan entiti yang lain.
6. Jenis Kerkardinalan:
i. Kekardinalan minimum – Minimum data suatu entiti berkait dengan entiti lain.
Contoh: Seorang GURU mengajar sekurang-kurangnya satu
MATAPELAJARAN.Maka kekardinalan minimum ialah satu seorang guru
mesti mengajar sekurang-kurangnya satu mata pelajaran. Tidak ada guru yang
tidak akan mengajar.
ii. Kekardinalan maksimum – Maksimum data suatu entiti berkait dengan entiti
lain. Contoh : Satu MATAPELAJARAN boleh diajar oleh seorang GURU atau
lebih. Seorang guru boleh mengajar maksimum lebih dari satu mata
pelajaran. Maka kekardinalan maksimum adalah banyak.
68
2.1.2 MENGHASILKAN SKEMA HUBUNGAN YANG

TERNORMAL (NORMALIZE) DARIPADA PERMASALAHAN
YANG DIBERI.
1. Model Hubungan Data – Menyimpan data dalam bentuk jadual hubungan. Dibina
selepas melakar ERD. Memberi gambaran tentang struktur jadual dalam ssstem
pangkalan data yang ingin dibangunkan.
2. Kunci Hubungan – Setiap hubungan perlu ada kunci primer yang membolehkan
menyimpan dan mencapai data dalam hubungan.
i. KUNCI PRIMER: Atribut unik yang dipilih untuk mengenal pasti rekod dalam
hubungan.Kunci Primer digariskan seperti contoh di bawah.
ii. KUNCI ASING: Kunci Primer sesuatu hubungan yang muncul dalam hubungan
lain dalam pangkalan data yang sama. Kunci iditandakan dengan garis putus-
putus.
3. Ciri-Ciri Model Hubungan Data
i. Setiap hubungan mempunyai nama yang berbeza
ii. Setiap data mempunyai 1 nilai sahaja
iii. Setiap atribut mempunyai nama berbeza
iv. Setiap rekod berbeza Susunan atribut tidak mempunyai kepentingan.
v. Susunan rekod tidak mempunyai kepentingan
4. Skema Hubungan – Menghuraikan struktur logik secara keseluruhan sesuatu
pangkalan data.
5. Jenis-jenis Hubungan ERD

i. Hubungan satu ke satu.
ii. Hubungan satu ke banyak.
iii. Hubungan banyak ke banyak.
6. Penormalan – Proses untuk memastikan model data logikal yang terhasil mempunyai
anomali yang paling minimum. Penormalan bertujuan untuk menghasilkan skema
hubungan dengan menempatkan attibut ke dalam jadual dengan betul bagi
mengelakkan masalaha anomali.
69
7. ANOMALI – Ralat yang mungkin berlaku apabila pengguna ingin mengemas kini
jadual yang mengandungi data berulang.
2.1.3 MEMBINA PANGKALAN DATA HUBUNGAN

MENGGUNAKAN SQL: TABLE
1. SQL - Structured Query Language / Bahasa Pertanyaan Berstruktur : Digunakan untuk
mencapai dan mengemaskini data dalam Pangkalan data. Bahasa Pengaturcaraan
piawai yang digunakan untuk berhubung dengan pangkalan data melalui sistem
pengurusan pangkalan data. Hampir semua sistem pengurusan pangkalan data
mengenali pernyataan SQL.
2. Jenis Data – Pemilihan jenis data yang betul adalah penting kerana pemilihannya
memberikan kesan kepada prestasi keseluruhan pangkalan data.
70
71
3. Arahan SQL
2.1.4 MENGGUNAKAN SQL UNTUK MEMANIPULASI

DATA SISIP/TAMBAH, PADAM DAN KEMASKINI
72
2.1.5 MENGGUNAKAN SQL SELECT UNTUK

MENDAPATKAN SEMULA DATA MENGGUNAKAN: GROUP
BY DAN ORDER BY
2.1.6 MENGGUNAKAN FUNGSI AVG , SUM , MAX ,MIN

DAN COUNT
1. Fungsi Agregat – Fungsi agregat dilaksanakan untuk menghasilkan satu nilai
penyatuan bagi medan berkenaan. Fungsi ini menggabungkan sekumpulan data dan
mengembalikan nilai tunggal sebagai hasilnya.
2. Fungsi Agregat yang sering digunakan
73
LATIHAN
BAHAGIAN A
1. Nyatakan fungsi hubungan dalam membina Rajah Hubungan Entiti (ERD).
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
(1 markah)
2. Nyatakan kegunaan kunci primer dalam pangkalan data.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
(1 markah)
3. Senaraikan jenis-jenis kekardinalan yang terdapat dalam Rajah Hubungan Entii

(ERD).
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
(2 markah)
74
4. Lukiskan Rajah Hubungan Entiti (ERD) berdasarkan maklumat yan diberikan di

bawah.
Entiti Subjek
Atribut Sejarah, Fizik, Kimia, Biologi
Kunci Primer Kod Subjek
(4 markah)
5. Nyatakan kegunaan kunci asing dalam pangkalan data.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
(1 markah)
6. Terangkan maksud anamoli
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
(1 markah)
75
7. Rajah di bawah menunjukkan hubungan antara 2 jadual untuk sebuah sistem

maklumat.
Berdasarkan jadual PELAJAR pada rajah, nyatakan fungsi :
i. Kunci primer
___________________________________________________________
ii. Kunci asing
___________________________________________________________
(2 markah)
8. Lukiskan Rajah Hubungan Entiti (ERD) berdasarkan maklumat yang diberikan di

bawah.
Entiti Pinjaman
Atribut TarikhPinjam, TarikhPulang, NamaPeminjam
Kunci Primer NoPinjaman
(4 markah)
76
9. Berikut menunjukkan fungsi agregat dalam SQL
Nyatakan fungsi agregat dengan penyataan berikut:
Penyataan Fungsi agregat
Mengembalikan jumlah nilai medan tertentu.
Mengembalikan jumlah bilangan rekod.
Mengembalikan nilai purata medan tertentu.
Mengembalikan nilai tertinggi medan tertentu.
(4 markah)
10. Rajah di bawah adalah simbol-simbol yang terdapat dalam ERD.
Berdasarkan Rajah di atas, namakan
P: ______________________________________________________________
Q: ______________________________________________________________
(2 markah)
77
11. Jadual di bawah adalah berkaitan pinjaman alatan sukan.
Nyatakan;
P: ______________________________________________________________
Q: ______________________________________________________________
R: ______________________________________________________________
S: ______________________________________________________________
(4 markah)
12. Jadual 2 adalah berkaitan pinjaman alatan sukan.
Berdasarkan Jadual di atas,
78
Bina kaedah penulisan dengan menggunakan Bahasa Pertanyaan Berstruktur (SQL)

untuk memaparkan Nama_barang dan Kuantiti barang yang dipinjam.
(3 markah)
13. Jadual di bawah adalah sampel data berkaitan jenis sukan yang didaftarkan
Berdasarkan Jadual 3, kenalpasti:
i. Peringkat penormalan
___________________________________________________________
(1 markah)
ii. Berikan justifikasi
___________________________________________________________
___________________________________________________________
(2 markah)
79
14. Jadual di bawah menunjukkan pangkalan data di sebuah stor sukan sekolah.
Berdasarkan Jadual di atas, tulis pernyataan SQL untuk
i. menyenaraikan semua medan daripada jadual PRODUK mengikut urutan

menurun dengan berpandukan item barang.
_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
(2 markah)
ii. mendapatkan jumlah produk yang dibekalkan oleh Jaya Enterprise.

_____________________________________________________________
_____________________________________________________________
(2 markah)
15. Jadual di bawah menunjukkan data yang menyimpan maklumat barang di sebuah
kedai peralatan sukan.
Tuliskan arahan SQL untuk padam rekod “Bola Jaring” daripada Jadual BARANG.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
80
16. Rajah di bawah menunjukkan tiga jadual di dalam sebuah pangkalan data.
Berdasarkan Rajah di bawah,
a) Lakarkan paparan output yang dijana berdasarkan penyataan SQL berikut :
i. SELECT IDMurid
FROM PEMBELIAN
GROUP BY IDMurid
(2 markah)
ii. SELECT NamaBarang
FROM BARANG
ORDER BY NamaBarang ASC
(2 markah)
81
b) Nyatakan output yang dihasilkan oleh penyataan SQL berikut :

i. SELECT MAX(HargaSeunit) FROM BARANG
________________________________________________________
(1 markah)
ii. SELECT COUNT(*) FROM MURID

________________________________________________________
(1 markah)
17. Rajah di bawah menunjukkan penyataan teks skema hubungan.
Nyatakan ciri hubungan antara entiti dari segi kekardinalan.
__________________________________________________________________
__________________________________________________________________
(2 markah)
18. Rajah a menunjukkan Jadual Pekerja, manakala Rajah b adalah atur cara query SQL.
Rajah a
82
Rajah b
Tuliskan output berdasarkan arahan SQL dalam Rajah 11b.
(3 markah)
19. Nyatakan Fungsi Agregat yang sesuai digunakan bagi situasi di bawah
Nyatakan:
i. X : _______________________________
ii. Y : _______________________________
iii. Z : _______________________________
(3 markah)
20. Berikut adalah sintaks Bahasa Pertanyaan Berstruktur (SQL)
SELECT COUNT (IDPelanggan),Negeri

FROM Pelanggan
GROUP BY Negeri;
83
Nyatakan dua fungsi sintaks itu.

i. _____________________________________________________________
ii. _____________________________________________________________
(2 markah)
21. Berikut adalah kaedah penulisan Bahasa Pertanyaan Berstruktur (SQL) untuk membina Jadual
dalam Pangkalan data
CREATE TABLE INFO_KERETA

(ID INTEGER PRIMARY KEY,
BANDAR CHAR (20)
NEGERI CHAR (2)
NO_PLAT CHAR (8));
Berdasarkan kaedah itu, bina Jadual dengan memasukkan data-data berikut

ID :1
BANDAR :JOHOR BAHRU
NEGERI : 01
NO_PLAT JZU 8989
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
___________________________________________________________________
(4 markah)
84
BAHAGIAN B
1. Rajah di bawah menunjukkan pernyataan SQL untuk mencipta sebuah jadual.
Berdasarkan Rajah di atas,
i. Nyatakan nama jadual ini.

____________________________________________________________
(1 markah)
ii. Senaraikan jenis data yang digunakan dalam jadual ini.

____________________________________________________________
(2 markah)
iii. Tuliskan pernyataan SQL untuk menyisip maklumat berikut ke dalam jadual
ini.
____________________________________________________________
(2 markah)
iv. Tuliskan pernyataan SQL untuk mengira bilangan peserta lelaki dari jadual ini.
____________________________________________________________
(2 markah
85
v. Padam maklumat-maklumat berikut dari jadual:
____________________________________________________________
____________________________________________________________
(3 markah)
2. Jadual di bawah menunjukkan struktur jadual PEMANDU
i. Berdasarkan Jadual di atas, tuliskan arahan SQL untuk membina jadual

PEMANDU
(3 markah)
ii. Jadual di bawah menunjukkan rekod untuk Jadual PEMANDU.
Berdasarkan 16 (b), tuliskan arahan SQL untuk memasukkan rekod tersebut ke

dalam Jadual PEMANDU.
86
(2 markah)
iii. Jadual di bawah menunjukkan satu rekod dalam jadual KENDERAAN.
Berdasarkan jadual di atas:
a) tuliskan arahan SQL untuk mengemaskini status kenderaan kereta

dengan no plat NS5254 kepada Rosak.
b)
(3 markah)
c) tuliskan arahan SQL untuk memaparkan no plat bagi jenis kenderaan
Honda yang rosak sahaja
87
BAB 3
PENGATURCARAAN
BERASASKAN WEB
3.1 BAHASA PENSKRIPAN

KLIEN
3.2 BAHASA PENSKRIPAN

PELAYAN
3.3 LAMAN WEB

INTERAKTIF
"KEEP CALM & STUDY

SMART (HARD)"
BAB 3.0 PENGATURCARAAN

BERASASKAN WEB
3.1 Bahasa Penskripan Klien

3.1.1. Menerangkan Keperluan Bahasa Pengaturcaraan
Penskripan Klien Dalam Laman Web
1. HTML (Hypertext markup Languange)
• Dokumen HTML adalah mengenai konsep bagaimana dokumen dipaparkan

(reka bentuk) dan bagaimana elemen teks, audio, video serta grafik disusun agar
mudah dibaca dan difahami oleh pelawat laman web.
• Kod HTML (Elemen) terdiri daripada 2 tag berpasangan : start tag dan
close tag. Contoh: <title>Salam Sejahtera</title>
Start tag Close tag
• Semua elemen HTML mengandungi atribut. Atribut mengandungi maklumat

tambahan bagi setiap elemen HTML dan biasanya ditempatkan di start tag.
• Terdapat 2 bahagian atribut : Atribut nama dan Atribut nilai.
< a href=www.yahoo.com>Pautan ke www.yahoo.com</a>
Atribut nama Atribut nilai
2. CSS(Cascading Style Sheet)
• satu Bahasa pengaturcaraan yang membenarkan perubahan kepada gaya

sesuatu halaman web dan menerangkan persembahan bagi sesuatu dokumen
HTML supaya menjadi lebih menarik.
• Kod CSS ditulis di antara tag <style> dengan </style>.

• Contoh :Rujuk rajah 3.1.3, 3.14 buku teks ms 125
3. JawaScript
 Ia menghasilkan laman web dinamik yang membenarkan interaksi pengguna
dan memproses sesuatu tugas berdasarkan permohonan yang diterima
88
daripada klien.
 Kod Javascript ditulis di antara tag <script> dengan </script>.
 2 cara Kod Javascript ditulis : Explicit embedding dan Implicit embedding.
 Contoh: Rujuk rajah 3.1.6, 3.17 buku teks ms 127
4. Konsep Aplikasi Pelanggan/Pelayan(Client/Server)
 Pengguna guna pelayar (browser) dalam komputer pelanggan (Client) untuk

membuat permintaan bagi mencapai aplikasi dan data dari aplikasi dan
pangkalan data yang disimpan dalam palayan(Server).
 Pelayan (Server) pula akan memproses permintaan atau menghantar

laman web dan data yang diminta oleh pengguna kepada komputer
pelanggan(Client).
 Contoh: Rujuk rajah 3.1.8 buku teks ms 128
5. Bahasa Penskripan
 Bahasa penskripan ialah bahasa pengaturcaraan komputer yang biasanya
ditaksir dan tukar ke kod mesin semasa pelaksanaannya.
 Terdapat 2 jenis bahasa penskripan
Bahasa Penskripan Klien Bahasa Penskripan Pelayan

bekerja di hadapan pembangunan belakang pembangunan
bahagian web. web
(Komputer Klien) (Komputer Pelayan)
dilaksanakan oleh pelayar web Pelayan web
Contoh HTML, CSS, JavaScript PHP, ASP, Perl, Python
 Rujuk rajah 3.1.9 buku teks ms 129
 Terdapat 2 jinis laman web:

laman web statik laman web dinamik
Kandungan Mengikut tag HTML yang Boleh dipanggil dari
paparan digunakan pangkalan data atau
mengikut tindakan pengguna
Bahasa HTML sahaja Penskripan pelayan
pengaturcaraan (ASP,PHP, JavaScript)
6. Bahasa Penskripan Klien

 Merujuk kepada program komputer dalam web yang dilaksanakan pada
komputer klien sahaja. Ia memanipulasikan dan memaparkan kandungan
laman web yang telah dimuat turun ke komputer klien.
 Penskripan klien biasanya digunakan untuk:
o proses pengesahan input yang dimasukkan oleh pengguna apabila
89
mengisi borang dalam talian.

o melaksanakan tugas-tugas yang mudah seperti menukar elemen.
Contoh : jenis font atau warna latar tanpa melibatkan pelayan.
o Contoh lain : Shopping cart – Setiap kali kita menambah atau

mengurangkan item,jumlah kos akan berubah secara automatik.
 Bahasa Penskripan Klien tidak dapat melaksanakan tugas-tugas
yang melibatkan pangkalan data pada sebelah pelayan web.
 KELEBIHAN Bahasa Penskripan Klien:
o Laman web menjadi lebih interaktif.
o Pembangun web berkeupayaan menentukan reka bentuk
dan ciri-ciri web.
o Meningkatkan kebolehgunaan web bagi pelayar yang
menyokong pelbagai jenis bahasa penskripan klien.
o Pelaksanaan tugas yang pantas tanpa penglibatan
komputer palayan.
90
LATIHAN
Soalan Latihan 3.1.1:

1. Nyatakan Bahasa yang digunakan untuk menyampaikan kandungan HTML
dari aspek reka letak, warna dan font. SPM 2018
……………………………………………………………………………….
2. Rajah 2 di bawah menunjukkan konsep aplikasi yang digunakan dalam reka

bentuk web.
Palayan Web Internet Pelanggan
Rajah 2
Berdasarkan Rajah 1, nyatakan konsep aplikasi itu. SPM 2019
……………………………………………………………………………….
3. Berikut adalah maklumat tentang Bahasa Penskripan.
 Program komputer dalam web yang dilaksanakan pada komputer

pengguna
 Bahasa yang digunakan untuk proses pengesahan input yang

dimaksukkan oleh pengguna
Namakan bahasa penskripan itu. SPM 2019
……………………………………………………………………………….
4. Berikut adalah maklumat tentang jenis laman web X dan Y.
X Y
-Reka letak guna HTML sahaja -Reka letak guna HTML, JawaSkript,
PHP dll
-Paparan ditetukan boleh tag HTML -Boleh memaparkan data yang
dicapai dari pangkalan data.
91
Namakan X dan Y:
X ialah ……………………………………………………………………………….
Y ialah ……………………………………………………………………………….
5. Berikut adalah kod HTML yang mengandungi atribut.

<button type="button">Click Me!</button>
Nyatakan atribut jenis:
i) atribut nilai :……………………………………………………………….

ii) atribut nama :……………………………………………………………….
6. Nyatakan 4 kelebihan bahasa penskripan klien.
i)
ii)
iii)
iv)
7. Bahasa Penskripan Klien ……………………………… ialah bahasa

pengaturcaraan komputer yang digunakan untuk memproses sebarang
pemohonan dari pengguna dalam sesuatu laman web.
92
3.1.2 Atur Cara dan Carta Alir bagi Bahasa Penskripan Klien
1. Bahasa Penskripan Klien boleh melaksanakan
Proses isihan
o Isihan buih (Bubble sort)
o Isihan pilih (Selection sort)
Mencari nilai maksimum/minimum
Mengira purata
Bilangan unsur dalam suatu atur cara
2. Isihan buih
Algoritma Proses
o Banding satu persatu unsur bersebelahan
o Tukar kedudukan (swap) jika kedudukan salah
Proses Perbandingan:
o Turutan menurun: Banding unsur pertama sama ada lebih kecil
daripada unsur kedua.
( kod atur cara: Rujuk Rajah 3.1.16 buku teks ms 135)
o Turutan menaik: Banding unsur pertama sama ada lebih besar
daripada unsur kedua.
<script>
var no = [5,1,4,3,2];
var bilNombor=no.length, i,j;
var sementara=no[0];
//Urutan menaik //Urutan menurun
for(i=0; i<bilNombor-1;i++) for(i=0; i<bilNombor-1;i++)
{ {
for(j=0; j<bilNombor-i-1;j++){ for(j=0; j<bilNombor-i-1;j++){
if(no[j]>no[j+1]){ if(no[j]<no[j+1]){
sementara=no[j]; sementara=no[j];
Beza pada tanda
no[j]=no[j+1]; no[j]=no[j+1];
 menaik >
no[j+1]=sementara; no[j+1]=sementara;
 menurun <
} }
} }
} }
document.write(no);
</script>
93
 Kelebihan isihan buih

o Lebih mudah dibina dan difahami.
o Sesuai untuk perbandingan bilangan unsur yang kecil.
o Sesuai untuk tujuan pembelajaran dan bukan untuk aplikasi.
3. Isihan pilih (Selection Sort)

 Algoritma proses
o Banding satu unsur dengan unsur terkecil/terbesar daripada dari unsur lain
dalam senarai
o Tukar kedudukan jika urutan salah.
 Proses Perbandingan:
o Turutan menurun: Banding unsur dirujuk sama ada lebih kecil daripada
unsur terbesar.
o Turutan menaik: Banding unsur dirujuk sama ada lebih besar daripada
unsur terkeci.
<script>
var no = [5,1,4,3,2] , i, j, sementara ;
var bilNombor=no.length;
//Urutan menaik //Urutan menurun

for(i=0; i<bilNombor-1;i++) for(i=0; i<bilNombor-1;i++)
{ {
min=i; max=i;
for(j=i+1; j<bilNombor; j++){ for(j=i+1; j>bilNombor; j++){
if(no[j]<no[min]){ if(no[j]>no[max]){
min=j; max=j;
Beza pada tanda
} }
 menaik <
If(min!=i) If(max!=i)
 menurun >
{ {
sementara=no[i]; * min tukar ke max sementara=no[i];
no[i]=no[min]; (tak tukar pun tak no[i]=no[max];
no[min]=sementara; no[max]=sementara;
} }
} }
document.write(no);
</script>
94
Kelebihan isihan pilih

o Sesuai untuk pengisiihan bilangan unsur yang kecil.
4. Carian Perduaan (Binary Search)
 Sesuai digunakan apabila melibatkan bilangan data yang banyak dan telah
diisih.
o Cari lokasi ditengah-tengah senarai
o Dapatkan unsur di tengah-tengah senarai
o Bandingkan dengan unsur yang dicari (tentukan kedudukan unsur yang
dicari, ia sebelah kiri atau kanan unsur tengah)
o Teruskan proses pencarian daripada sub-senarai
 Proses perbandingan : Bandingkan unsur tengah sama ada
o sama dengan unsur yang dicari.
o lebih kecil daripada unsur yang dicari
o lebih kecil daripada unsur yang dicari
Contoh 1
95
Contoh 2
 Guna carian penduaan untuk cari no genap atau no ganjil

o No Genap: ditentukan dengan bahagikan nombor (no[i]) dengan 2 dan
bakinya mesti 0 ( no[i]%2==0 ).
o No Ganjil: ditentukan dengan bahagikan nombor (no[i]) dengan 2 dan
bakinya mesti 1 ( no[i]%2==1 ).
 Algoritma proses untuk dapatkan no genap
o Tentukan no genap yang ada dalam senarai no yang telah diisih (menaik)
o Cari lokasi ditengah-tengah senarai
o Dapatkan unsur di tengah-tengah senarai
o Bandingkan dengan unsur yang dicari (tentukan kedudukan unsur yang
dicari, ia sebelah kiri atau kanan unsur tengah)
o Teruskan proses pencarian daripada sub-senarai
( kod atur cara: Rujuk Rajah 3.1.26 buku teks ms 146)
5. Pengiraan untuk memdapatkan nilai-nilai Maksimum, Minimum dan Mean
a) Mendapatkan nilai Maksimum

o Beri nilai awal maksimum
o Bandingkan nilai dalam senarai dengan nilai awal maksimum
o Dapatkan nilai maksimum terkini.
 Proses perbandingan :
o Banding nilai yang dirujuk dalam senarai sama ada lebih besar daripada
nilai maksimum.
96
b) Mendapatkan nilai Minimum

o Beri nilai awal minimum
o Bandingkan nilai dalam senarai dengan nilai awal minimum
o Dapatkan nilai minimum terkini.
 Proses perbandingan :
o Banding nilai yang dirujuk dalam senarai sama ada lebih kecil daripada
nilai minimum.
<script>
var no = [5,1,4,12,8] ,i, bilNombor=no.length;
//Tetapkan nilai max dengan -1 //Tetapkan nilai min dengan 999
(terendah) (tertinggi)
var noMaksimum=-1; var noMinimum=999;
//Tentukan no Maksimum //Tentukan no Minimum

for(i=0;i<bilNombor;i++) for(i=0;i<bilNombor;i++)
{ //Jika nilai no lebih besar { //Jika nilai no lebih kecil
//daripada noMaksimum //daripada noMinimum
if(no[i]>noMaksimum){ if(no[i]< noMinimum){
//Jadikan no sebagai //Jadikan no sebagai
//noMaksimum (tukar) //noMinimum (tukar)
noMaksimum=no[i]; noMinimum =no[i];
} }
document.write(noMaksimum); document.write(noMiniimum);
</script> </script>
Beza pada tanda dan tetapan nilai awal
 max < dan min >

 noMaksimum=-1 dan noMinimum=999
* noMaksimum tukar ke noMinimum
c) Mendapatkan nilai Mean

o Jumlahkan nilai-nilai dalam senarai.
o Dapatkan bilangan nilai dalam senarai tersebut
97
o Nilai mean: nilai jumlah dibahagikan dengan bilangan nilai dalam senarai
(Rumus: Mean=Jumlah/Bilangan)
(kod atur cara: Rujuk Rajah 3.1.38 buku teks ms 157)
6. Mendaparkan nilai Count

 Tujuan: mengira bilangan nilai dalam suatu senarai atau input.
o Guna suatu perwakilan sebagai pembilang dan memberikan nilai awalan
pembilang sebagai 0.
o Nilai count dikira dengan tambah 1 kepada pembilang setiap kali nilai
dicapai atau dirujuk ( Rumus: pembilang=pembilang +1)
o Paparkan nilai akhir pembilang (Count).
98
<!DOCTYPE html>
<html>
<body>
<script>
//Tetapkan nilai awal pembilang =0
var nama ,pembilang=0, ulang=false;
do{
nama=prompt("Masukkan nama anda: ");
pembilang=pembilang+1;
ulang=confirm("Ulang sekali lagi?");

}while(ulang==true);
document.write(pembilang);
</script>
</body>
</html>
7. Pengumpukan nilai dalam struktur giliran (queue)

 Giliran:
o merupakan struktur data linear, iaitu pengumpukan nilai dalam ruang
ingatan secara teratur)
o guna kaedah FIFO (First-in, First-out): nilai yang dimasukkan terawal
akan dikeluarkan dahulu (nilai lama).
 2 Operasi queue:
o enqueue: Masukkan data ke dalam queue.
o dequeue: Buang data lama dalam queue.
 Operasi queue dilakukan dengan fungsi dalam JavaScript:
o push() dan shift()
 push() untuk masukan nilai dari arah belakang dan,
 shift() untuk keluarkan nilai dari depan tatasusunan
Masukan 5: push(5)
Masukan -1: push(-1)
Masukan 12: push(12)
Keluarkan 5: shift()
o unshift() dan pop().
99
 unshift(): untuk masukkan nilai dari arah depan dan,

 pop() : untuk keluarkan nilai dari arah belakang tatasusunan
 Kelebihan: 4 fungsi mudah digunakan, hanya dengan memanggil fungsi.

 Kekangan: Tidak sesuai digunakan jika:
o Mempunyai queue yang besar (queue yang panjang/banyak) sebab guna
tatasusunan.
o Nilai-nilai perlu digerakkan kedudukannya setiap kali shift() dipanggil.
100
LATIHAN
Soalan 3.1.2:
1. Rajah 1 menunjukkan proses pengisihan dalam Bahasa Penskripan Klien.
A B
g Bandingkan satu unsur dengan

unsur di sebelah kanan dari segi
nilai terkecil atau terbesar
C
Tukar kedudukan jika
turutan salah
Rajah 1
Bardasarkan Rajah 1, SPM 2019
(a) Nyatakan kaedah isihan dari B ke C.
…………………………………………………………………………………………..
(b) Jika kaedah isihan A ke C ialah Isihan Buih, nyatakan proses di A.
…………………………………………………………………………………………..
101
2. Rajah 2 menunjukkan atur cara JavaScript menggunakan kaedah isihan.
Rajah 2
Berdasarkan Rajah 2, SPM 2019

(a) Kenal pasti kaedah isihan yang digunakan itu.
………………………………………………………………………………………
(b) Nyatakan output pada B.
………………………………………………………………………………………
102
3. Rajah 3 adalah segmen atur cara
Rajah 3
(a) Kenal pasti kaedah isihan yang digunakan itu.
………………………………………………………………………………………
(b) Atur cara ini akan menghasilkan senarai nombor dalam urutan menaik atau
urutan menurun?
………………………………………………………………………………………
4. Rajah 4 adalah segmen atur cara JavaScript untuk menentukan nilai

minimum yang diumpukkan dalam no=[4,2,1,0,6,3]
for(i=0; i<6; i++){

if(no[i]……….noMinimum)
{ P
….………………….. ;
} Q
Rajah 4
document.write(noMinimum);}
103
(a) P: Nyatakan operator yang sesuai sebagai syarat boolean.
………………………………………………………………………………………
(b) Q: Tuliskan pernyatan yang ditinggalkan
………………………………………………………………………………………
5. Rajah 5 menunjukkan struktur giliran (queue) untuk tatasusunan bilBuku[ ].
Tuliskan operasi queue dalam fungsi kod JavaScript yang sesuai untuk
masukkan nilai 5 dan kemudian keluarkan nilai 8.
depan belakang
bilBuku.unshift (8) 8 2
depan belakang
(a)……………..…….. 8 2 5
depan belakang
(b) ……………………. 2 5
Rajah 5
104
105
106
9. Rajah 9 di bawah menunjukkan satu atur cara JavaScript. Senarai pemain

disimpan dalam pemboleh ubah namaPemain. Atur cara ini akan melaksanakan
isihan ke atas senarai pemain.
Rajah 9
107
10. Rajah 10 (a) menunjukkan satu ilustrasi pencarian nombor dalam suatu senarai
nombor. Nombor yang dicari telah di jumpai pada lelaran ke-3.
Rajah 10(a)
Berdasarkan Rajah 10 (a),
(a) Nyatakan nombor yang dicari. …………………………………………………
(b) Jalankan pencarian nombor 35 dalam senarai nombor pada Rajah 10 (b)
Lakarkan ilustrasi seperti Rajah 10 (a).
Rajah 10(b)
Jawapan 10(b):
108
11. Rajah 11 adalah proses pengisihan 4 nombor secara menaik bagi isihan X.
Rajah 11
109
3.1.3 Atur cara yang mempunyai Pemalar, Pemboleh ubah,

dan Jenis Data Berlainan bagi Bahasa Penskripan Klien
1. Pemboleh ubah
 Ruang ingatan yang digunakan untuk menyimpan nilai sementara sewaktu atur
cara diproses.
 Nilainya berubah-ubah mengikut penggunaan pemboleh ubah atau arahan
kepada pemboleh ubah.
 Setiap pemboleh ubah diberi nama mengikut nilai yang disimpan.
 Nama pemboleh ubah dikenali sebagai pengecam. Contoh:
o gajiPekerja
o namaPelajar
2. Pemalar
 Ruang ingatan yang digunakan untuk menyimpan nilai sementara sewaktu atur
cara diproses.
 Nilainya TIDAK BOLEH berubah-ubah.
 Contoh pemalar JavaScript: const pi=3.142; , const bilHari=7;
3. Jenis Data
 Jenis data merupakan jenis nilai atau pelbagai set data yang digunakan dalam
atur cara.
 Jenis data asas dalam JavaScript:
Jenis data Contoh data
Nombor 5 100.50
Rentetan(String) “Ali bin Abu” “BMW 318i”
Boolean true false
Pengisytiharan: var gajiPekerja, namaPelajar;
4. Penggunaan pemboleh ubah dengan jenis data nombor dan Rentetan. Sila rujuk
contoh dalam buku teks ms171-177.
 Jenis data nombor ( Contoh 17, 21 )
 Jenis data rentetan (Contoh 18, 19, 20, 22 )
110
LATIHAN
Soalan 3.13:
1. Apakah maksud pemboleh ubah dalam suatu atur cara?
…………………………………………………………………………………………
………………………………………………………………………………..……….
2. Nyatakan perbezaan di antara pemboleh ubah dan pemalar.
…………………………………………………………………………………………
…………………………………………………………………………………………
3. Berikan contoh data untuk setiap jenis data dalam jadual yang diberi.

Nombor
Rentetan(String)
Boolean
4. Tuliskan pengisytiharan pemboleh ubah dan pemalar dalam JavaScript untuk:

a) Pemalar elaun pekarja bersamaan RM300.
…………………………………………………………………………………..
b) Pemboleh ubah ukuran tinggi pelajar dalam cm.
…………………………………………………………………………………..
111
3.1.4 Penggunaan Struktur Kawalan dalam Penskripan

Klien
1. Struktur kawalan dalam JavaScript (Sama dengan bahasa pengaturcaraan Java)

 Jujukan
 Pilihan
 Ulangan
2. Struktur kawalan jujukan

 Arahan atau pernyataan dilaksanakan mengikut tertib tanpa perlu memeriksa
sebarang syarat.
 Rujuk pseudokod dan carta alir dalam jadual 3.1.9 ms 178 buku teks.
Rujuk kod dalam contoh 20, jadual 3.1.10 dan 11 ms 179 buku teks.
 Contoh IPO:
Input a) Input secara interaktif
namaAnda=prompt(“Masukkan nama anda: ”);
b) Input secara umpukkan
tahunSemasa=2017:
Proses Operasi aritmetik
a) umur=tahunSemasa – tahunLahir;
b) diskuan=(50/100)*100;
Output Paparan
a) window.alert (“Hello ” + namaAnda);
b) document.write (“Umur Anda: ” + umur);
 Operator aritmetik
Operasi Simbol Operator Aritmetik
Campur +
Tolak -
Darab *
Bahagi /
Modulus ( Baki kepada hasil bahagi) %
3. Struktur kawalan pilihan

 Memerlukan pernyataan bersyarat yang akan melaksanakan pernyataan / blok
kod yang ditutupi dengan “{“ dan “}”.
112
 Pernyataan bersyarat dilaksanakan dengan pernyataan yang dipanggil

ungkapan logik yang terdiri daripada operator hubungan.
 JavaScript guna struktur kawalan pilihan:
o if …
o if…else…
 Operator hubungan
Syarat Simbol Operator Hubungan
Sama dengan ==
Tidak sama dengan !=
Lebih besar daripada >
Lebih kecil daripada <
Lebih besar atau sama dengan >=
Lebih kecil atau sama dengan <=
Pernyataan if
o Jika syarat true , pernyataan dilaksanakan , jika false, pernyataan tidak
akan dilaksanakan dan dilangkau.
(Pseudokod dan carta alir: Rujuk jadual 3.1.14 buku teks ms 181)
( kod atur cara: Rujuk Contoh 24 buku teks ms 182)
Pernyataan if…else
o Jika syarat true , pernyataan dilaksanakan , jika false, pernyataan blok
lain akan dilaksanakan.
(Pseudokod dan carta alir: Rujuk jadual 3.1.16 buku teks ms 183.)
 Operator logical
o Pernyataan bersyarat yang mempunyai 2 atau lebih syarat Boolean
boleh diuji serentak dengan gabungan syarat Boolean melalui operator
logical.
Syarat Simbol Operator Logikal
AND &&
OR ||
NOT !
o Operator AND( kod atur cara: Rujuk Contoh 26 buku teks ms 184)
o Operator OR ( kod atur cara: Rujuk Contoh 27 buku teks ms 186)
4. Struktur kawalan ulangan

 Memerlukan pernyataan bersyarat yang akan melaksanakan satu pernyataan
atau blok kod berulang kali. Ulangan berlaku selagi syaratnya adalah true.
113
 2 jenis struktur kawalan ulangan

o Ulangan berasaskan pembilang (for…)
o Ulangan berasaskan syarat. (while… dan do…while)
 Uangan berasaskan pembilang

o for(pembilang=1; pembilang<=3; pembilang++)
Nilai awal Nilai tamat Nilai Kemaskini

(Pseudokod dan carta alir: Rujuk jadual 3.1.21 buku teks ms 189)
o Kata kunci berikut akan mempengaruhi operasi ulangan:

 break – tamat atau hentikan ulangan
 continue – teruskan ulangan
Ulangan berasaskan syarat
o while… : Laksanakan pernyataan selagi syarat ulangan adalah true.
o do…while… : Lasanakan pernyataan sekurang-kurangnya sekali
sebelum semak syarat ulangan,
(Pseudokod dan carta alir: Rujuk jadual 3.1.25 -26buku teks ms 191)
( kod atur cara: Rujuk Contoh 31-32 buku teks ms 192)
114
LATIHAN
Soalan 3.1.4
1. Jadual 1 menunjukkan segmen penskripan klien yang menggunakan struktur
kawalan. Nyatakan struktur kawalan pada ruang yang disediakan.
Segmen Penskripan Klien Struktur Kawalan

var text= “ ”;
var i = 0;
while(i<10){
text += “Nombor ialah” + 1;
i++;
}
………………………………..
var text= “ ”;
var umur = 15;
if(umur>=16){
text += “Layak memohon lesen
memandu”;
}else{
text += “Tidak layak memohon lesen
memandu”;
}
………………………………..
var text= “ ”;
var P = 10;
var L = 2;
var Z = P*L;
text += Z;
………………………………..
SPM 2019
Jadual 1
115
2. Lengkapkan jadual 2 dengan operator logik dalam syarat supaya memberikan

nilai kebenaran yang kehendaki.
Nilai pemboleh ubah Syarat Boolean Nilai kebenaran

a=2, b=2 ( a<6 …………. b>=2) True (Benar)
a=2, b=2 a ……………. b False (Palsu)
a=2, b=2 ( a==2 …………. b>2) True (Benar)
Jadual 2
3. Struktur kawalan ulangan berasaskan ………………. menggunakan

pernyataan for, manakala struktur kawalan ulangan berasaskan ……………..
menggunakan pernyataan while…. dan do…while.
4. Berikut adalah salah satu pernyataan dalam struktur kawalan ulangan
Pernyataan X akan melaksanakan pernyataan atau blok kod sekurang-

kurangnya sekali sebelum semak syarat untuk lakukan ulangan.
X ialah: …………………………….…
5. Rajah 5 merupakan segmen kod aturcara menggunakan pernyataan for.

Lengkapkan 3 komponen untuk pernyataan for, supaya menghasilkan
paparan “ Bagus!” sebanyak 3 kali.
var i;
for(…………... ; ………..… ; …..………...){
Rajah 5
document.write(“Bagus!<br>”);
}
6. Rajah 6 menunjukan satu segmen kod atur cara JavaScript.
Rajah 6
116
117
3.1.5 Kelebihan Standard Library
1. Pengenalan Standard Library

 Merupakan koleksi kaedah atau fungsi yang disediakan dan diguna pakai
sewaktu implementasi dalam kod atur cara.
 Ia perlu ditakrifkan dalam spesifikasi bahasa pengaturcaraan.
 Ia adalah sebahagian daripada arahan dalam atur cara, termasuk definisi bagi
algoritma yang biasa digunakan, struktur data dan mekanisme bagi input dan
output.
 Contoh:
o math.js bagi fungsi-fungsi matematik , math.sqrt() dan math.pow().
o date.js bagi fungsi-fungsi tarikh , date.now() dan date.format().
2. Kelebihan Standard Library

 guna fungsi TANPA mengtahui cara pelaksanaannya.
 Boleh digunakan berulang kali.
 Dapat mengurangkan masa pembangunan atur cara.
3.1.6 Penggunaan Standard Library dalam Bahasa Penskripan Klien

1. math.sj
 math.sj ialah Standard Library dalam JavaScript.
 Terdiri daripada fungsi buit-in dan pemalar dengan pelbagai jenis data seperti
nombor.
 Standard Library dalam JavaScript berada dalam pakej “.js” dan perlu disimpan
dahulu atau guna URL:
o Muat turun math.sj, capaian atur cara guna src="math.js";
o Pautan ke math.sj, capaian atur cara guna
src="https://cdnjs.cloudflare.com/ajax/libs/mathjs/8.1.1/math.js";
 Fungsi-fungsi dalam math.sj
Fungsi Penerangan
math.add(x,y) Menambah dua nombor
math.divide (x,y) Membahagi dua nombor
math.subtract(x,y) Menolak dua nombor
math.pow (x,y) Mengira kuasa kepada nombor
math.sqrt (x) Mengira punca kuasa bagi nombor
math.cube(x) Mendarab tiga nombor yang sama ( x*x*x)
math.sort (x) Mengisih unsur-unsur dalam satu matriks atau tatasusunan
118
2. date.sj
 Fungsi-fungsi dalam date.sj
Fungsi Penerangan
Date.today ( ) Menghasilkan Tarikh hari ini
Date.parse (‘ today ‘) Menukar bentuk objek kepada bentuk objek Date
Date.today ( ).add ( ).days ( ) Menambah hari kepada hari ini
119
LATIHAN
Soalan 3.1.5 dan 3.1.6

1. Nyatakan tiga kelebihan pengaturcara menggunakan Standard Library JavaScript
dalam atur caranya.
a)………………………………………………………………………………………….
b)………………………………………………………………………………………….
c)………………………………………………………………………………………….
2. math.pow() dan math.substrsct() adalah fungsi dalam math.js. Nyatakan nilai

yang dikembalikan oleh fungsi berikut:
a) math.pow( 4,3) Jawapan:………………………….
b) math.subtract( 10,17) Jawapan:………………………….
3. ……………………… ialah satu program yang memaparkan fail-fail HTML dan

digunakan untuk navigasi WWW(World Wide Web).
4. Berikut adalah segmen atur cara yang menghasilkan nilai output 4..
var x=12;
var y=3;
math.divide(x,y);
i) Tuliskan fungsi bagi menghasilkan nilai output ¼ atau 0.25 apabila nilai
umpukan dikekalkan.
…………………………………………………………………………………
[1 markah]
ii) Nyatakan kelebihan menggunakan Standard Library.
………………………………………………………………………………………
[1 markah]
120
3.1.7 Penggunaan Procedure dan Function untuk

meringkaskan atur cara dalam Bahasa Penskripan
Klien
1. Satu blok kod atur cara yang besar (Modul) boleh dipecahkan kepda subatur cara
(Modul Utama) dan beberapa subatur cara fungsi (Modul yang kecil).
2. Subatur cara main() akan memanggil subatur cara fungsi untuk dilaksanakan.
3. Perbandingan di antara 2 jenis subatur cara :
Aspek
Prosedur Fungsi
Perbandingan
Memulangkan Nilai Tidak memulangkan Nilai Memulangkan Nilai
Contoh Definisi function toCelcius (fahrenheit) function toCelcius (fahrenheit)
{ {
var celcius; var celcius;
celcius = (5/9) * fahrenheit – 32; celcius = (5/9) * fahrenheit – 32;
document.write (“ Suhu adalah “ return (celcius);

+ celcius + “ darjah celcius “ ); }
}
Contoh Panggilan toCelcius (fahrenheit); Celcius = toCelcius (fahrenheit);
4. Subatur cara (Modul utama) akan menggunakan paggilan untuk memanggil

subatur cara prosedur atau fungsi untuk melaksanakan tugas.
5. Parameter membolehkan prosedur atau fungsi menghantar nilai (Pemanggil) dan

diterima oleh prosedur atau fungsi yang dipanggil.
121
6. Contoh:
<html>
<body>
<script>
var Celcius;
var fahrenheit=77;
//Panggilan fungsi toCelcius() dan
//hantar nilai parameter,77 untuk diproses.
Celcius = toCelcius (fahrenheit);
//Paparan dengan nilai yang dikembalikan oleh fungsi toCelcius()

//Kemudian diumpukkan ke dalam Celcius
document.write("Suhu ialah "+ Celcius + " darjah Celcius.");
//Definisi atau fungsi berparameter yang dipanggil

//terima nilai 77
function toCelcius (fahrenheit)
{
var celcius;
celcius = (5/9) * fahrenheit - 32;
//Kembalikan hasil kiraan kepada Penggilan
return (celcius);
}
</script>
</body>
</html>
122
LATIHAN
Soalan 3.1.7:
Dua rajah dibawah merupakan segmen kod 2 jenis subatur cara JavaScript
<script> <script>
function jumlah (no1,no2) function jumlah (no1,no2)

{ {
var jum; var jum;
jum =no1+no2; jum =no1+no2;
return (jum); document.write("Hasil tamba

} h 2 no: "+ jum);
}
</script> </script>
Subatur cara A Subatur cara B

a) Nyatakan subatur cara jenis fungsi.
…………………………………………………………………………………
b) Berikan jastifikasi anda.
………………………………………………………………………………………
……………………………………………………………………………………...
123
124
3.1.8 Penggunaan Tatasusunan [Array] dalam Bahasa

Penskripan Klien
1. Tatasusunan digunakan untuk menyimpan satu senarai nilai dalam satu pemboleh
ubah.
2. Sinteks: var nama_tatasusunan=[unsur1,unsur2,…]
 Pengisytiharan dengan nilai awalan:
o var no=[5,-1,4 ];
 Pengisytiharan kemudian masukkan nilai (input secara umpukkan):
o var no=[ ];
o no[0]=5;
o no[1]=-1;
o no[2]=4;
 Pengisytiharan kemudian masukkan nilai (input secara interaktif):
o var input;
o var no=[ ];
o input=prompt(“Sila masukkan satu nombor”);
o no[0]=input;
o input=prompt(“Sila masukkan satu nombor”);
o no[1]=input;
3. Pemprosesan nilai tatasusunan bermaksud laksanakan operasi arirmetik dan
logic seperti:
o Kira jumlah ( kod atur cara: Rujuk Contoh 39 buku teks ms 206)
o Cari nilai ( kod atur cara: Rujuk Contoh 40 buku teks ms 207)
o Isihan buih ( kod atur cara: Rujuk Contoh 41 buku teks ms 207)
o Senarai nilai suhu ( kod atur cara: Rujuk Contoh 42 buku teks ms 208)
125
3.1.9 Aturcara interaktif yang mengandungi

pengisytiharan data, struktur kawalan, prosedur dan
fungsi serta tatasusunan.
1. Tag HTML <button>

 Tag HTML <button> boleh digunakan untuk laman web interaktif, iaitu butang
yang terhasil dalam dokumen HTML (laman web).
2. Kegunaan:
 Cipta butang bernama “Klik Sini”, setelah butang ditekan pop-up dengan
massage “Hai !”
o <button onclick="window.alert('Hai !')"> Klik Sini</button>
( kod HTML: Rujuk Contoh 43 buku teks ms 212)
 Cipta butang bernama “Selepas Isih”, setelah butang ditekan subatur cara
SelepasIsih() akan laksanakan isihan Buih.
(Butang untuk laksanakan fungsi/prosedur)
o <button onclick="selepasIsih()">Selepas Isih</button>
3. Tag HTML <a>…</a> atau hyperlink (pautan)

Tag HTML <a>…</a> digunakan untuk berinteraksi dengan laman web.
Pengguna klik pada teks atau imej untuk ke laman web yang ditentukan.
 Contoh: Cipta pautan ke laman web https://www.mohe.gov.my/en dengan kilk
pada teks: Laman Web KPT Malaysia.
o <a href="https://www.mohe.gov.my/en/">Laman Web KPT Malaysia</
a>
Contoh: Cipta pautan ke laman web https://www.mohe.gov.my/en dengan kilk
pada imej : logo.jpg.
o <a href="https://www.mohe.gov.my/en/"><img src="logo.jpg"</a>
126
LATIHAN
Soalan:
1. Baca dengan teliti segmen atur cara berikut:
var kerata=[];
kereta[0]="BMW";
kereta[1]="Proton";
kereta[2]="Produa";
kereta[3]="Toyota";
var umurKereta=[1,2,5,10,];
var cukaiJalan=[880.00, 280.00, 90.00,380.00];
Tuliskan
ekemen kod berikut:
a) umurKereta[3] : ……………………………………………….
b) cukaiJalan[1] :……………………………………………….. [2 markah]
127
3.2 Bahasa Penskripan Pelayan

3.2.1 Pembangunan Laman Web dengan Menggunakan Bahasa Penskripan
Pelayan.
1. Keperluan laman web antara pengguna dengan sistem dalam rangkaian
 Laman web adalah perantara dalam menentukan cara pengguna berinteraksi
dengan sesuatu system dalam internet.
 Paparan dalam laman web akan menentukan cara pengguna untuk
memanipulasi maklumat dalam sesebuah system dan menentukan sejauh
manakah capaian pengguna terhadap system tersebut.
2. Bahasa Penskripan Pelayan

 Ialah program yang dilaksanakan disebelah pelayan (server) atau pelayan
web (web server).
 Salah satu fungsinya ialah mengakses data daripada pangkalan data.
 Ia tidak bergantung kepada pelayar (web browser). Kesemua pemprosesan
dilakukan disebelah pelayan, maka isu pemperosesan disekat oleh pelayar
tidak akan timbul.
 Laman yang dibina guna Bahasa Penskripan Pelayan sahaja tidak bergitu
selamat, sebab ia boleh digunakan untuk menggodam laman web.
 Laman web yang bagus perlu guna kedua-dua jenis bahasa penskripan klien
dan pelayan bagi menyokong proses pengesahan disebelah klien dan juga
disebelah pelayan untuk tujuan keselamatan laman web.
 Antara Bahasa penskripan pelayan : ASP , Javascript, PHP, Python, Perl.
3.2.2 Penghasilan dan penyimpanan data dalam fail

teks [.txt]
1. Sesuatu data yang dimasukkan oleh pengguna daripada laman web boleh
disimpan ke dalam pelayan dalam bentuk fail teks.
2. Contoh : Apabila pengguna memasukkan nama serta kata laluan, maklumat
tersebut boleh disimpan dalam fail teks dalam komputer pelayan.
3. Fungsi “fopen” akan digunakan digunakan sebagai arahan yang akan
dilaksanakan dalam pelayan
4. Operasi asas terhadap fail teks.
 Mencipta / membuka fail teks
 Menulis data terhadap fail teks
 Membaca data daripada fail teks
 Menyunting (mengubah dan menanbah) fail teks
5. Mencipta/ membuka fail teks dengan PHP(Hypertext Preprocrssor)
128
 Fail teks perlu dicipta /dibuka dahulu dengan fungsi “fopen”.
Sintaks Contoh
$f=fopen(“nama fail teks”, mod capaian) $f=fopen("LogMasuk.txt","w");
 Mod capaian akan menentukan operasi yang boleh dilaksanakan oleh fail
teks.
MOD PENERANGAN
CAPAIAN
r Fail dibuka hanya untuk dibaca sahaja.
w Fail dibuka hanya untuk ditulis sahaja (bermula dari awal fail)
a Fail dibuka hanya untuk ditulis sahaja (bermula di akhir fail)
r+ Fail dibuka untuk dibaca/ditulis .
Penunjuk fail bermula daripada permulaan fail tersebut.
w+ Fail dibuka untuk dibaca/ditulis .
Memadamkan kandungan fail atau mencipta fail baharu
sekiranya fail belum wujud.
Penunjuk fail bermula daripada permulaan fail tersebut.
a+ Fail dibuka untuk dibaca/ditulis .
Kandungan fail tersebut terpelihara.
Mencipta fail baharu sekiranya fail belum wujud.
Penunjuk fail bermula daripada penghujung fail tersebut.
 Kod PHP contoh 2 akan cipta fail teks yang bernama LogMasuk.txt dalam folder
pelayan. Dalam fail teks tercatat Selamat Datang.( buku teks ms 229)
<?php
//untuk membuka fail teks dgn mod w
$f=fopen("LogMasuk.txt","w");
//untuk menulis isi kandungan fail
fwrite($f,"Selamat Datang");
//Menutup fail
fclose($f);
?>
 Tag HTML <form> digunakan untuk menerima input daripada pengguna
melalui tag HTML <input >.
o Kotak input nama pengguna
<input type=”text” name=”namapengguna”>
o Butang “Masuk”
<input type=”submit” name=”Submit” value=”Masuk”>
 <form method=”POST”> akan hantar “namapengguna” dan “Submit” ke
laman yang sama.
 Pemboleh ubah global $_POST[ ] akan terima pemboleh ubah yang
dihantar oleh <form>.
o $_POST[“namapengguna”]
o $_POST[“Submit”]
 Menyemak sama ada butang “Masuk” telah ditekan.
129
o if(isset($_POST["Submit"])){ }
( kod HTML dan PHP: Rujuk Rajah 3.2.6 buku teks ms 231)
LATIHAN
Soalan 3.21 dan 3.2.2
1. Rajah 2 menunjukkan aliran penyimpanan data dari laman web tanpa

pangkalan data.
$_POST
borang.php proses.php
DATA
Rajah2
130
Nyatakan format fail data itu.

………………………………………………………………………………..… SPM2018
2. Berikut adalah langkah untuk menyimpan data dalam fail teks dengan PHP.
Lengkapkan langkah 2 dan 3 dengan fungsi yang sesuai.
Langkah 1: Buka fail menggunakan fopen.

Langkah 2: Tulis kandungan fail menggunakan …………………
Langkah 3: Tutup fail yang telah dibuka menggunakan …………………
3. Rajah 4 menunjukkan penggunaan fungsi fopen.
$f=fopen(“LogMasuk.txt”, “w”); Rajah 4
Berdasarkan rajah 4, tuliskan pernyataan untuk membuka fail dataPelajar.txt

yang berada dalam komputer pelayan dan tambah nama pelajar pelajar baru
kepada senarai yang sedia ada.
…………………………………………………………………………………………
131
3.2.3 Penggunaan Bahasa Penskripan Pelayan untuk

Membina Laman Web yang Unik bagi Setiap
Pengguna.
1. Suatu laman web kelihatan unik bagi setiap pengguna apabila laman web
memaparkan maklumat tantang pengguna tersebut sahaja seperti biodata
murid, maklumat terpeinci buku, transaksi rekod karja harian dll.
2. Contoh memaparkan biodata murid setelah log masuk.
( kod HTML dan PHP: Rujuk buku teks ms 234-237)
 Pengguna log masuk dengan isi nama dan kata laluan ke dalam laman
LogMasuk.php. Setelah butang “Masuk” ditekan nama dan kata laluan akan
dihantar ke laman Biodata.php dengan atribut “action”.
<form method="POST" action="Biodata.php"> </form>
 Kotak input teks jenis “password” (type="Password") akan memaparkan

symbol * apabila pengguna masukkan kata laluan.
<input type="Password" name="katalaluan">
3.2.4 Penggunaan Data yang Diimport daripada Fail Teks untuk Menyelesaikan
Masalah.
1. Suatu laman web kelihatan apabila kita mempunyai banyak data yang perlu
diproses/dimanipulasikan, adalah lebih baik sekiranya data-data tersebut
disimpan dalam fail (contohnya fail teks).
2. Data-data dalam fail kemudiannya dapat diproses tanpa memerlukan satu
persatu data yang diinput oleh pengguna.
3.2.5 Penggunaan Data yang Diimport daripada Fail Pangkalan Data untuk
Menyelesaikan Masalah.
1. Langkah-langkah untuk mencapai data daripada pangkalan data oleh php
dan MySQL.
 Membuat sambungan ke pangkalan data.
 Memilih nama pangkalan data.
 Membuat pertanyaan terhadap pangkalan data untuk memperoleh data
yang dikehendaki.
 Menamatkan sambungan ke pangkalan data.
Membuat Sambungan ke Pangkalan Data MySQL

Sintaks $con = mysql_connect (“hoskomputer”, “ namapengguna”, “katalaluan”);
Contoh $con = mysql_connect (“localhost”, “ halim”, “1234”);
132
Memilih Nama Pangkalan Data MySQL

Sintaks mysqli_select_db (“namasambungan”, “ namapangkalan data”);
Contoh mysqli_select_db ($con, “ dbPelajar”);
Membuat Pertanyaan terhadap Pangkalan Data MySQL

Sintaks $hasil = mysqli_query (“namasambungan”, “ pernyataan SQL “);
Contoh $hasil = mysqli_query ($con, “ SELECT * from MURID “);
( Kod PHP dan MySQL: Rujuk contoh 4 dan 5 buku teks ms 244-246)
3.2.6 Melakukan Pengesahsahilan [Validation] pada Data Input daripada Pengguna.

1. Pengesahsahihan (validation) pada input daripada pengguna adalah untuk
mengelakkan terjadinya ralat semasa proses penyimpanan data ke dalam
pangkalan data.
2. Cara pengesahsahilan pada input pengguna.
 Pastikan kandungan medan input yang wajib diisi dengan data tidak kosong.
 Semak kandungan medan input sama ada mematuhi format yang
ditetapkan. (email atau no telefon)
 Semak kandungan medan input untuk angka sama ada memenuhi kriteria.(
Nilai markah di antara 0 hingga 100)
 Semak sama ada Form telah dihantar kepada komputer pelayan.
( Kod PHP dan MySQL: Rujuk Rajah 3.2.25 buku teks ms 249-250)
133
LATIHAN
Soalan 3.2.6
1. Rajah 1 adalah sebahagian daripada atur cara php untuk pengesahsahihan
pada input daripada pengguna untuk mengelakkan terjadinya ralat semasa
proses penyimpanan data ke dalam pangkalan data.
Rajah 1
134
3.2.7 Membina, Mengemas kini, Membuat Sandaran

[Backup] dan Memulihkan [Restore] Pangkalan Data.
1. Membina pangkalan data MySQL.
 Gunakan aplikasi yang ada dalam XAMPP atauWRAMP iaitu
“phpAdmin”.
2. Mengemas kini Pangkalan Data
 Untuk ubah nama medan, hapuskan medan.
3. Membuat Sandara [Backup]
 Ia penting sebab perlu menjamin keselamatan data tetap terpelihara
sekiranya berlaku perkara-perkara yang boleh menyebabkan kerosakan
atau kehilangan data.
 Pangkalan data pilihan boleh dieksport guna aplikasi dalam “phpAdmin”.
4. Memulikan [Restore] Pangkalan Data
 Ia adalah aktiviti yang mengembalikan data kepada keadaan asal
semula semasa kita membuat fail sandaran (backup) yang terkini.
 Guna “phpAdmin” untuk import fail sandaran ke pangkalan data.
( Rujuk buku teks ms 252-257)
3.2.8 Memlaksanakan Beberapa Bentuk Pertanyaan [Query] Pangkalan Data.

1. Sesuatu maklumat yang telah disimpan dalam pangkalan data boleh diperoleh
semula dengan menggunakan mekanisme pertanyaan (query).
2. Menggunakan format yang telah ditetapkan oleh kebanyakan system pengurusan
pangkalan data menggunakan Structured Query Language (SQL).
3. Penggunaan pertanyaan (query) ini akan mencari serta menyusun data daripada
satu atau lebih jadual (table).
4. Terdapat 2 jenis pertanyaan
 Pertanyaan Tindakan
 Pertanyaan Memilih
5. Pertanyaan Tindakan:
 Menjalankan tugas bersama-sama data yang sedia ada dari pangkalan data.
 Contoh : mencipta jadual baharu, menambah, mengemaskini, menghapus data.
( Kod MySQL: Rujuk contoh 6 dan 7 buku teks ms 258)
6. Pertanyaan Memilih:
 Mengambil data yang sedia ada dari pangkalan data untuk digunakan.
 Hasil dari pertanyaan boleh dipaparkan, dicetak atau disimpan.
( Kod MySQL: Rujuk contoh 8,9 dan 10 buku teks ms 258)
3.2.9 Membina Daftar [Sign Up] dan Log Masuk [Login] dalam Suatu Laman Web.
1. Kebanyakan laman web menghendaki pengguna mendaftar sebagai pengguna/
135
ahli yang sah sebelum dibenarkan untuk mencapai data daripadanya.

2. Setelah pengesahan dilakukan, barulah pengguna dapat melayari laman web
tersebut.
( Kod PHP dan MySQL: Rujuk contoh 11 dan 12 buku teks ms 261-266)
3.2.10 Pengesahan Pengguna dan Pengemaskinian Data dalam Pangkalan Data.

1. Pengeshan Pengguna (user verification)
 Merupakan salah satu ciri keselamatan dalam pangkalan data yang boleh
dicapai oleh pengguna.
 Peringkat/jenis pengguna yang berbeza akan memberikan hak capaian yang
berbeza dan aktiviti yang boleh dilakukan ke atas pangkalan data.
( Kod PHP dan MySQL: Rujuk buku teks ms 267-268)
2. Pengemaskinian Data dalam Pangkalan Data

 Proses pengemaskinian data:
o Ambil/capai semua rekod dalam jadual yang hendak dikemaskini dari
pangkalan data. Paparkan semua rekod dalam satu senarai.
o Pengguna memilih rekod yang hendak dikemaskini. Paparkan semua
data untuk rekod pilihan.
o Kemas kini data.
o Simpan data dalam pangkalan data.
( Kod PHP dan MySQL: Rujuk contoh 13buku teks ms 269-272)
136
3.3 Laman Web Interaktif

3.3.1 Prinsip Reka Bentuk Laman Web
1. Prinsip reka bentuk laman web merupakan asas kepada susunan atau struktur
dalam pembinaan laman web.
2. Beberapa prinsip atau elemen reka bentuk laman web perlu diberi perhatian agar
laman web yang dibina tidak kelihatan pelik atau memberikan pengalaman yang
tidak menyenangkan kepada pengguna.
3. Tujuh prinsip asas laman web:

 Janis persekitaan web yang dibina
 Penekanan maklumat dalam web
 Perbezaan elemen dalam web
 Typography
 Warna dan grafik
 Navigasi
 Keseimbangan visual
a). Janis persekitaan web yang dibina

 Kesesuaian penggunaan pebagai jenis pelayar
 Kelajuan capaian Internet
 Keperluan perisian sokongan untuk paparan
 Kepelbagaian sistem komputer dan peranti mudah alih yang digunakan oleh
pengguna.
 Kepelbagaian saiz paparan monitor yang digunakan.
b). Penekanan maklumat dalam web

 Tujuan: maklumat atau kandungan yang ingin diberikan perhatian dalam
laman web.
 Teknik penekanan:
o Pengunaan kesan khas: drop shadow, tekstur atau cahaya dan bentuk.
o Pengunaan ruang putih untuk jadikan elemen –elemen kelihatan lebih
terserlah.
o Pengunaan fungsi bold, italic, warna yang berbeza dan border.
c) Perbezaan elemen dalam web

 Tujuan: Konsep perbezaan digunakan untuk menghasilkan tarikan visual
terhadap suatu elemen yang ingin ditekankan dalam laman web.
 Kaedah perbezaan :
137
o Penggunaan label dan pautan yang berbeza

o Penggunaan border, warna yang berbeza dan kesan khas.
o Penggunaan ruang putih, teks terbalik, teks berhuruf condong dan
saiz teks yang berbeza.
o Penggunaan prinsip perbezaan warna dalam memberi kelainan
pada butang login.
d) Typography
 Tujuan: cara penyusunan teks yang dipaparkan dalam laman web.
o Memudahkan pemahaman dalam proses pembacaan
o Meningkatan elemen mesra pengguna dalam laman web.
 Corak penyusunan teks mengikut gaya pembaca:
o Corak paparan berasaskan keras.
o Corak paparan secara Z-shaped
o Corak paparan secara F-shaped
 Guna jenis fon (rupa bentuk aksara) yang disokong oleh pelayar.
 Panduan guna typography :
o Seragamkan jenis teks untuk setiap laman.
o Guba saiz teks yang berbeza untuk tajuk dan kandungan.
e) Warna dan grafik

 Tujuan: menonjolkan imej dan identity sesebuah laman web.
 Penggunaan warna yang bijak mampu menarik perhatian serta meningkatkan
kebolehbacaan.
f) Navigasi
 Tujuan:Navigasi merujuk kepada struktur laman web yang akan
memudahkan seseorang pengguna melayari laman web.
 Teknik Navigasi: ( Rujuk Rajah 3.3.10 buku teks ms 281)
o Bar navigasi
o Menu Drop-down
o Breadcrumbs
o Pautan grafik
o Site Map
g) Keseimbangan Visual
 Keseimbangan visua merujuk kepada gabungan elemen visual seperti
garisan, imej, teks, bentuk dan warna dalam laman web.
 Tujuan: Menghasilkan laman web mengikut sasaran pengguna
o Orang dewasa: banyak elemen teks berbanding dengan grafik.
o Kanak-kanak: banyak elemen gratik berbanding dengan teks.
138
3.3.2 Mereka Bentuk Kerangka Aplikasi

1. Tujuan: untuk menentukan cara maklumat dalam laman web dapat dicapai dan
pendekatan yang sesuai bagi pengguna untuk mendapatkan maklumat.
2. Proses reka bentuk kerangka apikasi

 Pensturukuran kandungan /maklumat
 Pensturukuran halaman
 Reka bentuk antara muka
 Reka bentuk navigasi
2. Pensturukuran kandungan.
 Setiap reka bentuk laman web perlu berasaskan pengguna atau pengalaman
pengguna semasa melayari laman web.
 Pengumpulan makumat dari pengguna boleh diaksanakan melalui:
o Temu bual
o Isi boring soal selidik
o Tinjauan cara laman web digunakan.
 Langkah reka bentuk maklumat:
o Membentuk inventori makumat
 Senaraikan semua maklumat yang bakal dimasukkan ke dalam
laman web.
 Senaraikan semua perkara (fungsi pada laman web) yang boleh
dilakukan oleh pengguna.
o Pengelasan maklumat
 Mengelaskan senarai maklumat kepada beberapa kategori.
 Kaedah pengelasan makumat:
Kaedah Contoh
Mengikut turutan abjad Maklumat jualan mengikut nama pengguna.
Kronologi Maklumat jualan mengikut nama pengguna
Kategori atau jenis Pengelasan jualan mengikut kategori produk
Hierarki Jenis baju muslimah dikelaskan kepada subkategori
seperti blaus dan kurung moden
Spatial Pengelasan maklumat mengikut geografi: Jualan
mengikut negeri atau tempat.
Mengikut urutan Pengelasan maklumat bermula daripada jumlah
magnitude jualan yang kecil kepada yang besar
2. Pensturukuran halaman.
 Menekankan cara setiap halaman dalam laman web dihubungkan.
 Gambar rajah tapak (site diagram) adalah alat untuk:
o Menyampaikan struktur laman web kepada klien
139
o Sebagai panduan sepanjang proses pembangunan laman web.

o Simbol kotak mewakili setiap laman web dan garis/anak panah
mewakili hubungan antara laman web.
 3 Gaya Penstrukturan Halaman:

o Hierarki
o Jujukan
o Kompleks
Hierarki Jujukan Kompleks
Terdapat laman
web komersial
yang
menawarkan
maklumat
yang padat dan
fungsi agak
kompleks
2. Reka bentuk antara muka

Reka bentuk antara muka : menenentukan bagaimana struktur laman
web secara logikalnya digambarkan termasuk teknik navigasi yang
memandu kepada pergerakan pengguna dalam laman web.
 Alat untuk gambarkan reka bentuk :
o Carta alir : Gambaran navigasi laman
o Rangka wayar (wireframe): Susunan elemen-elemen laman.
( Rujuk Rajah 3.3.1 buku teks ms 287)
3. Reka bentuk Navigasi
 2 jenis pautan dalam navigasi:
o Hiperteks (pautan ke teks sahaja)
o Hipermedia (pautan ke rajah, audio, video)
 Fungsi utama konsep navigasi dalam laman web adalah untuk membantu
pengguna atau pelawat mengetahui kedudukan semasa mereka dan
memandu pelawat tentang pilihan yang disediakan untuk mereka menerokai
laman web tersebut.
 Teknik navigasi:
140
a) Toolbar b) Bar navigasi
c) Breadcrumbs d) Pautan menggunakan grafik
e) Peta Tapak (sitemap) f) Menu Drop-down
141
LATIHAN
Soalan 3.3.2
1.
142
143
3.3.3 Membina laman web mudah dengan

menggunakan HTML
1. Setiap laman web ialah fail teks yang ditulis menggunakan Hypertext Markup
Language (HTML).
2. Struktur HTML
<html>
<head>
<title>Tajuk Laman</title>
</head>
<body>
Kandungan bagi laman web ditulis di sini
</body>
</html>
3. Elemen dan Atribut dalam HTML

 Elemen biasanya terdiri daripada dua tag yang berpasangan, Start tag
dan close tag.
o <body> ialah start tag dan </body> ialah close tag.
 Elemen yang hanya mempunyai start tag sahaja.
o <br> dan <img>
Elemen (tag HTML) Penggunaan
<h1></h1> Elemen heading : untuk tajuk, h1 hingga h6
<header></header> Memaparkan kandungan atau pautan.
<p></p> Perenggan
<br> Line break: ke baris baru
<img> Memeparkan grafik.
<img src=URL_bagi_imej_yang_dimasukkan\image.jpg
style=width:128px;height:128px;>
Atribut src : untuk menentukan URL atau alamat imej
diambil.
Atribut width dan height untuk menentukan saiz imej
<iframe></iframe> Untuk memaparkan dokumen HTML lain dalam dokumen
HTML semasa yang dipaparkan.
( Kod HTML: Rujuk Rajah 3.3.26-3.3.41 buku teks ms 292-296)
144
LATIHAN
Soalan 3.3.3
1. Rajah 1 di bawah menunjukkan penggunaan elemen dalam HTML.
Rajah 1
1. Rajah 2 di bawah menunjukkan atur cara HTML.
Rajah 2
145
Tuliskan output bagi kod atur cara di atas [3 markah]
2. Rajah 3 menunjukkan kod html bagi sebuah laman web. SPM 2018
Rajah 3
146
147
3.3.4 Menggunakan Cascading Style Sheeet [CSS]

untuk Mennggayakan Text, Font, Background,
Table, Borders dan Position
1. CSS ialah salah satu Bahasa pengaturcaraan tambahan (extension) bagi HTML.
2. CSS membenarkan perubahan kepada gaya sesuatu laman web dan
menerangkan persembahan bagi sesuatu dokumen HTML.
3. Tiga cara penulisan CSS dalam HTML.
 Helaian gaya luar (External Style Sheet)
 Helaian gaya dalaman (internal Style Sheet)
 Gaya dalam barisan (External Style)
Helaian gaya luar  Tag gaya ditulis dan disimpan dalam satu fail. Contoh:
style.css
 Fail css akan dipanggil daripada tag HTML dalam fail
HTML.
( Kod HTML: Rujuk Contoh 2 buku teks ms 300)
Helaian gaya  Tag gaya ditulis dalam kawasan <head> atau <body> .
dalaman  Kod CSS ditulis dalam <style></style>
( Kod HTML: Rujuk Contoh 3 & 4 buku teks ms 301)
Gaya dalam  Tag gaya ditulis pada bahagian/elemen tag.
barisan
( Kod HTML: Rujuk Contoh 5 buku teks ms 302)
3. Contoh penggunaan CSS untuk memberi gaya kepada :

 Teks (text) : warna, jajaran dan bayang teks
 Fon (font) : keluarga fon, saiz fond an stail fon
 Latar belakang (background) : warna, tambah imej atau gambar sebagai latar
belakang
 Jadual (table) :
o Garisan (Border): saiz dan jenis (Solid, Dotted, Dashed, Inset, Outset)
o Kelebaran (wudth) dan tinggian (height) jadual
o Penjajaran teks dalam jadual (left, center, right)
o Tukar warna latar belakang dan warna teks dalam jadual.
o Menebalkan jarak di anatara medan (padding) dalam jadual.
 Garisan luar (Borders): buat kotak pada peranggan <p> , tajuk heading <h1>
 Kedudukan suatu komponen (Position): Static, Fixed, Relative dan Absolute
( Kod CSS: Rujuk Contoh 6-28 buku teks ms 303-329)
148
LATIHAN
Soalan 3.3.4
149
150
3.3.5 Membina laman web pengguna yang Interaktif,

yang mengandungi fitur pengesahan data, butang
pilihan dan kotak Popup.
1. Fitur pengesahan data
 Data input dapat disahkan pada borang atau medan laman web.
 Contoh data input: nama, alamat, no kad pengenalan
( Kod : Rujuk Contoh 29 &30 buku teks ms 331-332)
2. Fitur butang pilihan
 2 jenis butang pilihan: butang radio dan butang checkbox.
o Butang radio
 Pengguna hanya boleh buat satu pilihan sahaja
 <input type=radio>
o Butang checkbox
 Pengguna boleh memilih lebih daripada satu pilihan
 <input type=checkbox>
( Kod : Rujuk Contoh 31 & 32 buku teks ms 334-336)
3. Fitur kotak Popup

 3 jenis kotak Popup dalam JS : kotak Alert, kotak Confirm dan kotak Promp
o Kotak Alert
 Untuk mendapatkan kepastian maklumat daripada pengguna
 Memberikan maklum balas kepada pengguna
 window.alert(Anda perlu masukkan nama anda).
o kotak Confirm
 Untuk mengesahkan maklumat
 window.confirm(Anda pasti?).
o kotak Promp
 Minta pengguna masukkan nilai sebelum memasuki laman web.
 window.prompt(Sila masukkan nama anda).
( Kod : Rujuk Contoh 33 & 35 buku teks ms 338-340)
3.3.6 Penggunaan Bahasa Penskripan Pelayan untuk membina laman web yang
boleh memcapai dan mengemas kini data dalam pangkalan data.
1. Ciri-ciri laman web yang interaktif:
 Menggunakan Bahasa pengaturcaraan web seperti PHP, ASP dan lain-lain.
 Menpunyai capaian kepada pangkalan data.
 Kandungan laman web berubah mengikut permintaan pengguna
 Kandungan laman web sering dikemaskini
2. Elemen-elemen dalam laman web interaktif
 Objek borang (form) dalam laman web.
 Sambungan kepada computer pelayan (web server)
151
 Carian maklumat berdasarkan permintaan daripada pengguna

 Paparkan maklumat yang diperoleh atas permintaan daripada pengguna
 Kemudahan mengemas kini data yang diperoleh dan disimpan semula ke
dalam pangkalan data.
3.3.7 Penghasilan sebuah laman web interaktif untuk kegunaan pengguna dan
pentadbir sistem bagi menyelesaikan masalah.
1. Dua jenis pengguna : pengguna biasa dan pentadbir system.
 Laman Web Untuk Pentadbir :
o membolehkan pentadbir sistem mendaftarkan nama pengguna yang boleh
mencapai data dalam pangkalan data.
 Laman Web Pengguna :
o membenarkan pengguna tersebut melihat maklumat yang telah ditetapkan
sahaja (capaian terhad).
152
CADANGAN JAWAPAN MODUL SAINS KOMPUTER TINGKATAN 5

BAB 1
Cadangan Jawapan Soalan Berformat Peperiksaan 1.1
1.
(d)
Dua pengesahan (Double verification)
(e)
Mengakses data menjadi lebih sukar kerana pengguna perlu menentukan lapisan
pengesahan tambahan untuk akses data.
2.
1. Ciri-ciri biologi individu adalah unik dan tidak sama antara satu sama lain.
2. Sukar ditiru, sukar untuk memalsukan identity.
3. Pengguna tidak perlu ingat no.pin/katalaluan.
*Peranti biometrik merupakan peranti atau perkakasan yang boleh mengenali dan memahami
karektoristik unik bahagian tubuh badan dan ia kemudian ditukar ke kod digital. Kod digital
itu
kemudiannya di bandingkan kod digital dalam pangkalan data.
3.
d.
Ciri-ciri:
i. boleh dicapai pada bila-bila masa dengan rangkaian internet
ii. perkhidmatan sendiri di atas keperluan
iii. akses jaringan yang lebih besar
iv. Sumber pengumpulan berpusat
Kesan kepada teknologi storan
i. Data yang disimpan akan kekal selagi penyedia perkhidmatan wujud
ii. Keselamatan data lebih terjamin tanpa serangan virus
e.
i. Ruang simpanan tanpa had bergantung kepada yuran langgganan.
ii. Diberikan bantuan dan sokongan penyelenggaran
iii. Keselamatan data terjamin dari serangan virus
iv. Antara muka yang memudahkan proses memuat naik
v. Capaian yang mudah tanpa gangguan protocol
f.
153
i. Kesan positif – penyedia perkhidmatan internet berlumba untuk menyediakan

perkhidmatan yang lebih baik.
ii. Kesan negatif – jenayah siber semakin berleluasa
4.
1. Kata Laluan yang baik harus mengandungi sekurang-kurangnya lapan aksara.
2. Ia tidak perlu nama, perkataan slanga ( penggunaan bahasa yang tidak rasmi dan
ungkapan-ungkapan yang tidak dianggap sebagai standard dalam dialek atau Bahasa :
camtu, ciput, jeles.), atau mana-mana perkataan di dalam kamus.
3. Ia tidak seharusnya termasuk mana-mana bahagian dalam akaun anda.
4. Gabungan huruf, simbol dan nombor.
5.
Dua pengesahan yang merupakan lapisan pengesahan tambahan yang perlu ditentukan oleh
pengguna apabila
pengguna ingin memasuki akaun tersebut tersebut. Semakin banyak lapisan pengesahan,
semakin sukar data
diceroboh.
6.
Kata laluan yang merupakan lapisan pengesahan keselamatan yang utama untuk memasuki
akuan pengguna.
Dengan hanya satu lapisan keselamatan iaiatu kata laluan , keadaan ini akan memudahkan
penceroboh memasuki
akaun pengguna.
7.
1. Dilarang menggunakan komputer dengan niat untuk membahayakan orang lain
2. Dilarang mengganggu urusan atau tugasan komputer orang lain
3. Di larang menceroboh ke dalam fail komputer pengguna yang lain.
8.
Phishing ialah kecurian maklumat, biasanya melalui email untuk menipu pegguna bagi
mendedahkan butiran pengguna kepada penjenayah siber.
9.
Kesan kepada keselamatan negara : infstruktur kerajaan seperti sistem keselamatan trafik
udara akan terjejas dan membahayakan rakyat keseluruhannya.
10.
1. Pembelajaran dengan menggunakan teknologi rangkaian
2. Ruang storan boleh menggunakan cloud storage seperti google drive
3. Sistem pembelajaran dengan pelbagai sistem pengoperasian seperti, windows,
android, IOS dan MaC.
11.
154
Kesan dari inovasi dalam teknologi storan ruang simpanan menjadi semakin besar dan harga
yang diberikan semakin murah jika dibandingkan dengan kuantiti ruang yang boleh
digunakan.
12.
n = merujuk bilangan anjakan
mod 26 = merujuk jumlah huruf A hingga Z iaitu 26.
13.
E3(S) = (S+3) mod 26 = V
E3(A) = (A+3) mod 26 =D
E3(Y) = (Y+3) mod 26 =B
E3(A) = (A+3) mod 26 =D
E3(N) = (N+3) mod 26 =Q
E3(G) = (G+3) mod 26 =J
SAYANG = VDBDQJ
14.
d.
i. Akta Cakera Optik 2000 – Akta 606
ii. Akta Komunikasi dan Multimedia (Akta 588)
iii. Akta Tandatangan Digital (Akta 562)
e.
Akta komunikasi dan multimedia 1998
Perbezaan antara Amerika Syarikat dan Malaysia berkaitan Isu kelucahan
Malaysia :
Memuat naik gambar lucah tidak dibenarkan.
Amerika Syarikat:
Ada kebebasan kecuali kelucahan yang melibatkan kanak-kanak bawah umur
f.
Akta perniagaan/perdagangan elektronik (2006)
Langkah keselamatan;
i. Dua pengesahan
ii. Kata laluan
15.
i. Kurang kesedaran di kalangan pengguna komputer tentang harta intelek
ii. Kelonggaran penguatkuasaan undang-undang
iii. Perkembangan pesat teknologi rangkaian dan komunikasi
iii. Pengaruh media sosial untuk berkongsi sumber
155
d.
i. Jangan membeli, mengguna atau terlibat dengan aktiviti cetak rompak.
ii. Jangan memuat turun harta intelek tampa kebenaran pemiliknya
iii. Jangan menceroboh dan menyebarkan harta orang lain tanpa kebenaran
iv. Mempertimbangkan kesan sosial daripada aktiviti yang dilakukan
e.
i. Sebagai panduan kepada pengguna supaya tidak menyalahgunakan komputer
ii. Untuk membina masyarakat yang sihat dari segi sosial dan kehidupan
bermasyarakat
iv. Untuk sama-sama mencegah aktiviti jenayah komputer
16.
i. Akta hak cipta (1997) pindaan
ii. Akta Jenayah Komputer ( 1997)
17.
Malaysia : Tidak dibenarkan sama sekali
Amerika Syarikat : Ada kebebasan terhadap kelucahan kecual pernografi
yang melibatkan penyahgunaan terhdap kanak-kanak
18.
i. Suruhanjaya Komunikasi dan Multimedia malaysia (SKMM)
ii. CyberSecurity Malaysia
19.
Bertanggungjawab untuk mengendalikan semua aspek keselamatan rangkaian termasuk
penyulitan, pentadbiran
firewall dan protokol rangkaian dan boleh mengendalikan pelbagai tanggungjawab termasuk
membangunkan dasar
keselamatan dan menjalankan penilaian risiko keselamatan rangkaian.
20.
i. Sistem dan keselamatan rangkaian
ii. Pengaturcaraan dan pembangunan perisian
iii. Web dan komunikasi digital
iv. Sokongan maklumat dan perkhidmatan.
21.
iii.
sokongan maklumat dan perkhidmatan
156
iv.
Berkemahiran dalam bahasa pengaturcaraan seperti Java, C#, C++, Python

1.
(a)
Q : Unit Kawalan
R: Daftar
S: Unit Aritmetik Logik
(b)
Capai
2.
X = Unit Kawalan Y = Memori utama / Ingatan Utama
3.
X = unit daftar. Berfungsi untuk menyimpan data secara sementara , meghantar arahan yang di capai
daripada
ingatan utama sebelum diproses di ALU dan menerima hasil daripada ALU sebelum dihantar ke
ingatan utama.
4.
5.
X = Nyahkod Y =laksana Z = capai
157
6.
c.
P = CU angkut arahan dari ingatan utama ( 15 x 4)

Q = CU terjemahkan arahan (15 x 4)
R = arahan dilaksanakan oleh ALU ( 15 x 4 = 60)
S = ALU simpan hasil proses dalam memori ( 60)
d.
Operasi logik, DAN, ATAU, TAK, TAKATAU
7.
i. Bas alamat
ii. Bas data
iii. Bas kawalan
8.
Bas dalaman menghubungkan komponen dalaman pemproses dan membenarkan komponen

tersebut bertukar-tukar maklumat, manakala bas luaran menghubungkan pemproses dengan
komponen luaran seperti ingatan dan
peranti input dan output.
9.
X = unit daftar. Contoh : Pembilang aturcara/daftar pengumpuk/daftar alamat ingatan
10.
X = pemprosesan Linear Y = pemprosesan Semasa
11.
158
12.
i.
bahasa pengaturcaraan aras tinggi
ii.
X : pengkompil
Y: Pentafsir
13.
159
CADANGAN
JAWAPAN

No. Jawapan Markah Jumlah
Soalan Bahagian A
1.3.1 Menerangkan get logik sebagai binaan asas litar bersepadu
Get Logik merupakan blok binaan asas litar bersepadu yang mengandungi dua
1 1 1
input dan satu input.
Jumlah
Jenis IC Kegunaan
Get Logik
SSI: 1
Penyepadu Get-get logic (DAN, ATAU, TAK DAN,
<12
an skala TAK ATAU)
kecil.
MSI:
Penyepadu
Flip-flops adder/counter
an skala 12-99 1
Multiplexer & Demultiplexer.
pertengaha
n.
LSI:
Penyepadu
an skala Ingatan komputer Pemproses mikro 8 bit 100-9,999 1
2. 4
besar.
VLSI:
Penyepadu
10,000-
an skala Pemproses mikro 16 bit dan 32 bit
99,999
sangat
besar
ULSI:
Penyepadu 100,00-
Pemproses mikro untuk pemprosesan grafik
an skala 999,999
ultra besar.
GSI:
Penyepadu
Pemproses Pentium IV >1,000,000
an skala 1
Giga
3. Litar bersepadu ialah litar elektronik yang terdiri daripada gabungan 1
elektronik iaitu transistor, perintang, diod dn kapasitor.
4. Contoh barangan yang menggunakan litar bersepadu ialah seperti telefon 4
mudah alih, computer, televisyen dan LCD Projektor.
i. Transitor
5. ii. Diod 4
4
iii. Perintang
iv. Kapasitor
1.3.2 Menyenaraikan dan melukis simbol get logik berikut:
160
1. Get logik asas dan get logik gabungan 1 1
Get Logik Simbol
ATAU
1
2 DAN 1 3
1
TAK
3. Get Logik Gabungan : TAK DAN, TAKATAU,XATAU,XTAKATAU 4 4

P : TAK
4. Q: TAK DAN
R: DAN
S: XATAU
Gabungan get logik Nama get logik
Get logik gabungan
asas gabungan
2
TAK DAN
TAK ATAU
5. 4
XATAU 1
XTAK ATAU
1
161
1.3.3 Membina Jadual Kebenaran dan Ungkapan Boolean bagi menerangkan tindakan get logik
berikut:
Jadual kebenaran digunakan untukk menyemak output yang dihasilkan

1. daripada get-get logic daripada litar logik. Ia digunakan untuk membuktikan 2 2
teorem algebra Boolean.
Bilangan Pemboleh
1 2 3 4 5
2. Ubah 4 4
Jumlah
2¹ = 2 2²=4 2³=8 2⁴=16 2⁵=32
kebarangkalian input
A B A⊕B
0 0 0
3.
0 1 1 4 4
1 0 1
1 1 0
A B A+B
0 0 0
4.
0 1 1 4 4
1 0 1
1 1 1
i.
A B Y
5. 0 0 1
4
0 1 1
1 0 1
162
1 1 0
ii.
A B Y
0 0 1
0 1 0
1 0 0 4
1 1 0
iii.
A B XATAU XTAKATAU
16
0 0 0 1
0 1 1 0
1 0 1 0 4
1 1 1 0
1.3.4 Membina Jadual Kebenaran bagi satu litar get logik gabungan yang mempunyai dua input
1.3.5 Membina Ungkapan Boolean bagi satu litar get logik gabungan yang mempunyai dua input
i.
A B P R Q
0 0 0 1 1
0 1 0 0 0 4
1.
5
1 0 0 0 0
1 1 1 0 1
1. ii. Q=A.B+( + ) 1
P: A.B 1
2(i). 3
Q:A+B 1
163
F: (A.B) . (A+B) 1
A B P Q F
0 0 0 0 0
2(ii)
0 1 1 1 1 3 3
1 0 0 1 0
1 1 0 1 0
P: A.B 1
3(i) R: A + B 1 3
Q: A.B + A + B 1
A B P R Q
0 0 0 1 1
0 1 0 0 0
3(ii) 3
3
1 0 0 0 0
1 1 1 0 1
P: A. B 1
4(i) Q: A 1 3
F: A. B + A 1
A B P Q F
0 0 1 1 1
4(ii) 3
0 1 1 1 1 3
1 0 1 0 1
1 1 0 0 0
164
X=A.B 1
Y = A.B 1
5. 4
Output = A.B + A.B 1
1
1.3.6 Menghasilkan litar get logik dan jadual kebenaran berdasarkan penyataan logik
1(i) 10
1(ii) 4 4
165
2. 4
4
3(i). 4 4
x+
x y x y
y
3(ii) 0 0 1 1 1 1 1 4 4
0 1 1 0 0 1 1
1 0 0 1 0 1 1
1 1 0 0 0 0 0
4(i) 4
4
166
A B A.B .
0 0 1 1 0 1
0 1 1 0 0 0
4(ii) 4 4
1 0 0 1 0 0
1 1 0 0 1 0
X Y Z YZ X+YZ
0 0 0 1 0 0
0 0 1 1 1 1
0 1 0 0 0 0
5(i). 4 4
0 1 1 0 0 0
1 0 0 1 0 1
1 0 1 1 1 1
1 1 0 0 0 1
1 1 1 0 0 1
4
5(ii) 4
167
1.3.7 Menghasilkan litar get logik dengan jadual kebenaran dan Ungkapan Boolean yang lengkap
dalam menyelesaikan masalah
1(i). 4 4
Suis lampu bawah Suis lampu atas Lampu

0 0 0 3
1(ii) 3
0 1 1
1 0 1
1 1 0
2(i) 1 1
F = A.B + A.B
2(ii) 4 4
2(iii) 4
168
BAB 2
BAHAGIAN A
NO
JAWAPAN MARKAH
SOALAN
1. Hubungan ialah penyatuan antara entity.Hubungan 1
menunjukkan bagaimana dua entity berkongsi maklumat dalam
pangkalan data.
2. Kunci primer digunakan untuk membezakan rekod dalam 1
sebuah pangkalan data.
3. i. Kekardinalan minimum 2
ii. Kekardinalan maksimum
4 4
5. Kunci asing digunakan untuk menghubungkan antara dua jadual 1

dalam pangkalan data.
6. Anomali ialah ralat yang mungkin berlaku apabila pengguna 1
ingin mengemaskini jadual yang mengandungi data berulang.
7. i. Atribut unik yang dipilih untuk mengenal pasti rekod 2
dalam hubungan.
ii. Kunci Primer sesuatu hubungan yang muncul dalam
hubungan lain dalam pangkalan data yang sama.
169
8. 4
9. SUM 4
COUNT
AVG
MAX
10. i. Atribut nilai gandaan 2
ii. Entiti
11. P:4 4
##mana2 nilai yang sesuai
Q : 30 – 50
## mana2 nilai yang sesuai
R : String
S : Integer / String
12. SELECT Nama_barang, Kuantiti 3
FROM PINJAMAN
13. i. 0NF 1
ii. Berlaku kelewahan data kerana terdapat lajur yang tidak 2
atomik
14. i. SELECT* 2
FROM PRODUK
ORDER BY Item DESC
ii. SELECT SUM(Kuantiti ) 2
FROM PRODUK
WHERE Pembekal= ’Jaya Enterprise’;
15. DELETE FROM BARANG 2
Where NoBarang = ‘A02’
16. (a)(i) 4
170
(ii)
(b) i 100.00
ii. 3
17. Setiap tetamu boleh menempah banyak bilik, 2
setiap bilik boleh ditempah oleh ramai tetamu
atau Banyak tetamu boleh menempah banyak bilik
18. 3
Jabatan Jumlah Gaji
IT 6,100.00
HR 4,201.00
JUALAN 4,510.00
19. i. X: AVG 3
ii. Y: SUM
iii. Z: COUNT
20. i. COUNT - Mengira bilangan rekod ID Pelanggan 2
ii. GROUP BY - Mengasingkan ikut kumpulan negeri.
171
21. INSERT INTO INFO_KERETA (ID,

BANDAR,NEGERI,NO_PLAT)
VALUES (1,”JOHOR”,”01”,”JZU 8989”);
BAHAGIAN B
1. i. Peserta 10
ii. VARCHAR, CHAR
iii. INSERT INTO Peserta VALUES (”010023456789”,“Lee
Chong Wai”, “L”);
iv. INSERT INTO Peserta (idPeserta, namaPeserta, jantina)
VALUES (”010023456789”,“Lee Chong Wai”, “L”);
v. SELECT COUNT (idPeserta) FROM Peserta WHERE
jantina = “L”;
vi. DELETE FROM Peserta WHERE idPeserta =
“010023004567”;
2. i. CREATE TABLE PEMANDU 1 markah 3

idpemandu VARCHAR(10) PRIMARY KEY 1 markah
nama VARCHAR(50) dan nokp VARCHAR(12) 1 markah
*nama jadual PEMANDU boleh ditulis sebagai pemandu
ii. INSERT INTO pemandu -1 markah 2
VALUES (‘P0015’, ‘En Sani bin Nordin’, '700203996007’)
-1 markah
iii. 3
a) UPDATE KENDERAAN
SET statuskenderaan = ‘Rosak’
WHERE noplat= ‘NS5254’
b) SELECT noplat 1 markah 2
FROM kereta -1 markah
WHERE statuskenderaan='Rosak' AND
jeniskenderaan='Honda'
BAB 3
Soalan Latihan 3.1.1:
8. Nyatakan Bahasa yang digunakan untuk menyampaikan kandungan HTML
dari aspek reka letak, warna dan font. SPM 2018
172
CSS (Cascading Style Sheet)

……………………………………………………………………………….
9. Rajah 2 di bawah menunjukkan konsep aplikasi yang digunakan dalam reka

bentuk web.
Palayan Web Internet Pelanggan
Rajah 2
Berdasarkan Rajah 1, nyatakan konsep aplikasi itu. SPM 2019

Konsep Aplikasi Pelanggan/Pelayan
……………………………………………………………………………….
10. Berikut adalah maklumat tentang Bahasa Penskripan.
 Program komputer dalam web yang dilaksanakan pada komputer

pengguna
 Bahasa yang digunakan untuk proses pengesahan input yang

dimaksukkan oleh pengguna
Namakan bahasa penskripan itu. SPM 2019
Bahasa penskripan klien
……………………………………………………………………………….
11. Berikut adalah maklumat tentang jenis laman web X dan Y.
X Y
-Reka letak guna HTML sahaja -Reka letak guna HTML, JawaSkript,
PHP dll
-Paparan ditetukan boleh tag HTML -Boleh memaparkan data yang
dicapai dari pangkalan data.
Namakan X dan Y:
Laman web statik
X ialah ……………………………………………………………………………….
Laman web dinamik
Y ialah ……………………………………………………………………………….
12. Berikut adalah kod HTML yang mengandungi atribut.

<button type="button">Click Me!</button>
173
Nyatakan atribut jenis:
button
iii) atribut nilai :……………………………………………………………….
type
iv) atribut nama :……………………………………………………………….
13. Nyatakan 4 kelebihan bahasa penskripan klien.
i) Laman web menjadi lebih interaktif.
ii) Pembangun web berkeupayaan menentukan reka

bentuk dan ciri-ciri web.
iii) Meningkatkan kebolehgunaan web bagi pelayar yang menyokong
pelbagai jenis bahasa penskripan klien
iv) Pelaksanaan tugas yang pantas tanpa penglibatan
komputer palayan.
JavaScript
14. Bahasa Penskripan Klien ……………………………… ialah bahasa
pengaturcaraan komputer yang digunakan untuk memproses sebarang
pemohonan dari pengguna dalam sesuatu laman web.
Atribut Nama
Atribut Nilai
174
Soalan 3.1.2:
6. Rajah 1 menunjukkan proses pengisihan dalam Bahasa Penskripan Klien.
A B
g Bandingkan satu unsur dengan

unsur di sebelah kanan dari segi
nilai terkecil atau terbesar
C
Tukar kedudukan jika
turutan salah
Rajah 1
Bardasarkan Rajah 1, SPM 2019
(c) Nyatakan kaedah isihan dari B ke C.
Kaedah isihan pilih

…………………………………………………………………………………………..
(d) Jika kaedah isihan A ke C ialah Isihan Buih, nyatakan proses di A.
Banding satu persatu unsur bersebelahan
…………………………………………………………………………………………..
175
7. Rajah 2 menunjukkan atur cara JavaScript menggunakan kaedah isihan.
Rajah 2
Berdasarkan Rajah 2, SPM 2019

(c) Kenal pasti kaedah isihan yang digunakan itu.
Kaedah isihan buih
………………………………………………………………………………………
(d) Nyatakan output pada B.
12,23,58,78,97
………………………………………………………………………………………
176
8. Rajah 3 adalah segmen atur cara
Rajah 3
(c) Kenal pasti kaedah isihan yang digunakan itu.
Kaedah isihan pilih
………………………………………………………………………………………
(d) Atur cara ini akan menghasilkan senarai nombor dalam urutan menaik atau
urutan menurun?
Urutan
………………………………………………………………………………………
9. Rajah 4 adalah segmen atur cara JavaScript untuk menentukan nilai

minimum yang diumpukkan dalam no=[4,2,1,0,6,3]
for(i=0; i<6; i++){

if(no[i]……….noMinimum)
{ P
….………………….. ;
} Q
Rajah 4
document.write(noMinimum);}
(c) P: Nyatakan operator yang sesuai sebagai syarat boolean.
<
………………………………………………………………………………………
177
(d) Q: Tuliskan pernyatan yang ditinggalkan
noMinimum=no[i]
………………………………………………………………………………………
10. Rajah 5 menunjukkan struktur giliran (queue) untuk tatasusunan bilBuku[ ].
Tuliskan operasi queue dalam fungsi kod JavaScript yang sesuai untuk
masukkan nilai 5 dan kemudian keluarkan nilai 8.
depan belakang
bilBuku.unshift (8) 8 2
depan belakang
bilBuku.push(5)
(a)……………..…….. 8 2 5
depan belakang
shift ()
(b) ……………………. 2 5
Rajah 5
178
Isihan buih (Bubble sort)
Semak item pertama dan kedua dalam senarai kemudian bandingkan

kedua-duanya. Jika tidak mengikut urutan menurun, tukar kedudukan
kedua-duanya dan ulang langkah untuk item yang seterusnya.
179
180
Senarai saiz kasut sebelum isih: 5, 7, 6, 5, 8, 4

Senarai saiz kasut selepas isih: 4, 5, 5, 6, 7, 8
9. Rajah 9 di bawah menunjukkan satu atur cara JavaScript. Senarai pemain

disimpan dalam pemboleh ubah namaPemain. Atur cara ini akan melaksanakan
isihan ke atas senarai pemain.
Rajah 9
String
Isihan buih
Alex, David, Zulkifli
10. Rajah 10 (a) menunjukkan satu ilustrasi pencarian nombor dalam suatu senarai
nombor. Nombor yang dicari telah di jumpai pada lelaran ke-3.
181
Rajah 10(a)
Berdasarkan Rajah 10 (a),
20
(c) Nyatakan nombor yang dicari. …………………………………………………
(d) Jalankan pencarian nombor 35 dalam senarai nombor pada Rajah 10 (b)
Lakarkan ilustrasi seperti Rajah 10 (a).
Rajah 10(b)
Jawapan 10(b):
11. Rajah 11 adalah proses pengisihan 4 nombor secara menaik bagi isihan X.
Sebelum Isihan
182
Langjah 1
Langkah 2
Langkah 3
Hasil Isihan
Rajah 11
Isihan pilih
Bandingkan satu unsur dengan unsur di sebelah kanan dari segi

nilai terkecil. Tukar kedudukan jika turutan salah
Soalan 3.13:
5. Apakah maksud pemboleh ubah dalam suatu atur cara?
Ruang ingatan yang digunakan untuk menyimpan nilai sementara sewaktu

…………………………………………………………………………………………
atur cara diproses
………………………………………………………………………………..……….
6. Nyatakan perbezaan di antara pemboleh ubah dan pemalar.
Nilai yang disimpan dalampemboleh ubah boleh diubah tetapi nilai yang
…………………………………………………………………………………………
disimpan dalam pemalar tidak boleh diubah semasa pelaksanaan atur cara
…………………………………………………………………………………………
183
7. Berikan contoh data untuk setiap jenis data dalam jadual yang diberi.

Nombor 3 @ 4.5
Rentetan(String) “kasut”
true @ fale
Boolean
8. Tuliskan pengisytiharan pemboleh ubah dan pemalar dalam JavaScript untuk:
c) Pemalar elaun pekarja bersamaan RM300.
const elaunPekerja=300;
…………………………………………………………………………………..
d) Pemboleh ubah ukuran tinggi pelajar dalam cm.
var tinggiPelajar;
…………………………………………………………………………………..
Soalan 3.1.4
7. Jadual 1 menunjukkan segmen penskripan klien yang menggunakan struktur
kawalan. Nyatakan struktur kawalan pada ruang yang disediakan.
Segmen Penskripan Klien Struktur Kawalan

var text= “ ”;
var i = 0;
while(i<10){
text += “Nombor ialah” + 1;
i++;
} Ulangan
………………………………..
var text= “ ”;
var umur = 15;
if(umur>=16){
text += “Layak memohon lesen
memandu”;
}else{
text += “Tidak layak memohon lesen
memandu”;
} Pilihan
………………………………..
var text= “ ”;
var P = 10;
var L = 2;
var Z = P*L;
text += Z; Jujukan
………………………………..
SPM 2
Jadual 1
184
8. Lengkapkan jadual 2 dengan operator logik dalam syarat supaya memberikan

nilai kebenaran yang kehendaki.
Nilai pemboleh ubah Syarat Boolean Nilai kebenaran

&&
( a<6 …………. b>=2) True (Benar)
a=2, b=2
a=2, b=2 !=
a ……………. b False (Palsu)
a=2, b=2 ||
( a==2 …………. b>2) True (Benar)
Jadual 2
pembilang
9. Struktur kawalan ulangan berasaskan ………………. menggunakan
syarat
pernyataan for, manakala struktur kawalan ulangan berasaskan ……………..
menggunakan pernyataan while…. dan do…while.
10. Berikut adalah salah satu pernyataan dalam struktur kawalan ulangan
Pernyataan X akan melaksanakan pernyataan atau blok kod sekurang-

kurangnya sekali sebelum semak syarat untuk lakukan ulangan.
do…while
X ialah: …………………………….…
11. Rajah 5 merupakan segmen kod aturcara menggunakan pernyataan for.

Lengkapkan 3 komponen untuk pernyataan for, supaya menghasilkan
paparan “ Bagus!” sebanyak 3 kali.
var i;
i=1 i<=3 i++
for(…………... ; ………..… ; …..………...){
Rajah 5
document.write(“Bagus!<br>”);
}
12. Rajah 6 menunjukan satu segmen kod atur cara JavaScript.
Rajah 6
185
28
for( i=0; i<7; i++)
Soalan 3.1.5 dan 3.1.6

1. Nyatakan tiga kelebihan pengaturcara menggunakan Standard Library JavaScript
dalam atur caranya.
guna fungsi tanpa mengtahui cara pelaksanaannya.
a)………………………………………………………………………………………….
boleh digunakan berulang kali.
b)………………………………………………………………………………………….
dapat mengurangkan masa pembangunan atur cara.
c)………………………………………………………………………………………….
2. math.pow() dan math.substrsct() adalah fungsi dalam math.js. Nyatakan nilai

yang dikembalikan oleh fungsi berikut:
64
c) math.pow( 4,3) Jawapan:………………………….
-7
d) math.subtract( 10,17) Jawapan:………………………….
3. ………………………
Pelayar / Browser ialah satu program yang memaparkan fail-fail HTML dan
digunakan untuk navigasi WWW(World Wide Web).
4. Berikut adalah segmen atur cara yang menghasilkan nilai output 4..
var x=12;
var y=3;
math.divide(x,y);
iii) Tuliskan fungsi bagi menghasilkan nilai output ¼ atau 0.25 apabila nilai
umpukan dikekalkan.
math.divide (y,x)
…………………………………………………………………………………
[1 markah]
186
iv) Nyatakan kelebihan menggunakan Standard Library.

 Digunakan tanpa perlu mengetahui cara perlaksanaanya. ATAU
………………………………………………………………………………………
 Boleh digunakan berulang-ulang kali ATAU
[1 markah]
 Mengurangkan masa pembangunan aturcara (Mana-mana 1)
Soalan 3.1.7:
4. Dua rajah dibawah merupakan segmen kod 2 jenis subatur cara JavaScript.
<script> <script>
function jumlah (no1,no2) function jumlah (no1,no2)

{ {
var jum; var jum;
jum =no1+no2; jum =no1+no2;
return (jum); document.write("Hasil tamba

} h 2 no: "+ jum);
}
</script> </script>
Subatur cara A Subatur cara B
c) Nyatakan subatur cara jenis fungsi.
Subatur cara A
…………………………………………………………………………………
d) Berikan jastifikasi anda.
Sebab ada return dalam subatur cara A yang akan kembalikan nilai
………………………………………………………………………………………
kepada penggilan dalam subatur cara utama.
……………………………………………………………………………………...
187
Prosedur
Memulangkan nilai
188
Soalan: 3.1.8 dan 3.1.9

2. Baca dengan teliti segmen atur cara berikut:
var kerata=[];
kereta[0]="BMW";
kereta[1]="Proton";
kereta[2]="Produa";
kereta[3]="Toyota";
var umurKereta=[1,2,5,10,];
var cukaiJalan=[880.00, 280.00, 90.00,380.00];
Tuliskan
ekemen kod berikut:
5
c) umurKereta[3] : ……………………………………………….
d) cukaiJalan[1] 280.00
:……………………………………………….. [2 markah]
Soalan 3.21 dan 3.2.2
Google chrome, internet explorer dll
PHP, Phyton, Javascript, ASP dan yang berkaitan.
189
5. Rajah 2 menunjukkan aliran penyimpanan data dari laman web tanpa

pangkalan data.
$_POST
borang.php proses.php
DATA
Rajah2
Nyatakan format fail data itu.
Format teks, *.txt
………………………………………………………………………………..… SPM2018
6. Berikut adalah langkah untuk menyimpan data dalam fail teks dengan PHP.
Lengkapkan langkah 2 dan 3 dengan fungsi yang sesuai.
Langkah 1: Buka fail menggunakan fopen. fwrite

Langkah 2: Tulis kandungan fail menggunakan …………………
fclose
Langkah 3: Tutup fail yang telah dibuka menggunakan …………………
7. Rajah 4 menunjukkan penggunaan fungsi fopen.
$f=fopen(“LogMasuk.txt”, “w”); Rajah 4
Berdasarkan rajah 4, tuliskan pernyataan untuk membuka fail dataPelajar.txt

yang berada dalam komputer pelayan dan tambah nama pelajar pelajar baru
kepada senarai yang sedia ada.
$f=fopen(“namaPelajar.txt”, “a”);
…………………………………………………………………………………………
Baca sahaja.
190
Soalan 3.2.6
2. Rajah 1 adalah sebahagian daripada atur cara php untuk pengesahsahihan
pada input daripada pengguna untuk mengelakkan terjadinya ralat semasa
proses penyimpanan data ke dalam pangkalan data.
Rajah 1
Bertujuan untuk memeriksa kandungan medan “email”.
Memeriksa sama ada email yang dimasukkan mengikut format yang
Soalan 3.3.2
1.
penstrukturan halaman
Hierarki / Jujukan / Kompleks
191
Pengelasan maklumat
Bar navigasi
192
Soalan 3.3.3
2. Rajah 1 di bawah menunjukkan penggunaan elemen dalam HTML.
Rajah 1
Saiz tulisan “SELAMAT DATANG” akan menjedi lebih kecil
Menyusun teks dalam bentuk perenggan
3. Rajah 2 di bawah menunjukkan atur cara HTML.
Rajah 2
Tuliskan output bagi kod atur cara di atas [3 markah]
Firstname Lastname Age

Danish Danial 17
Qaisara Zainab 16
193
4. Rajah 3 menunjukkan kod html bagi sebuah laman web. SPM 2018
Rajah 3
<html>
<head>
<title> Laman web Saya </tirle>
</head>
<body>
<p> Ini adalah laman web pertama saya </p>
<img src=”logo.jpg”>
</body>
</html>
194
Soalan 3.3.4
Warna merah Warna biru
195
color: blue;
Internal style sheet / helaian gaya dalaman
- hanya memberikan kesan kepada pada laman web

yang sedang dipaparkan.
- boleh menggunakan kelas dan ID
- tidak memerlukan pengaturcara memuat naik fail yang banyak.
* Pilih mana-mana satu daripada jawapan di atas.
196

Modul Mas t4

Uploaded by

Document Information

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Modul Mas t4

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

MODUL MAS SAINS KOMPUTER

Secara keseluruhannya, sistem pendidikan Malaysia bermatlamatkan Sekolah

Sekian, terima kasih.

NASIR BIN MOHAMED YUNOS

Modul ini mengandungi elemen-elemen kurikulum yang berfokuskan penguasaan

Sekian, terima kasih.

Pn. Sa’diah binti Mad Sa’at

BIL. PERKARA MUKA SURAT

ii. Panel Penulis Jawatankuasa Sains Komputer Daerah Segamat iv

3. Interaksi Manusia dan Komputer 90

Cikgu Dr. Hj. Abdullah Zawawi bin Pengetua SMK LKTP

: Pn. Hjh. Rosmiah binti Marjin SISC+ PPD Segamat (Tvet)

: Cikgu Nurazwa binti Mansor SMK Dato’ Bentara Dalam

Cikgu Siti Halimah binti Mohd

Cikgu Noraini binti

: Cikgu Tain Chin Leong SMK Buloh Kasap

1.1 KOMPUTER DAN IMPAK

"KEEP CALM & STUDY

1.1.1 KESAN INOVASI DALAM PENGKOMPUTERAN

1.1.2 MENGENALPASTI AKTIVITI TIDAK BERETIKA

ETIKA TIDAK BERETIKA

Dilarang menggunakan komputer • Menyebarkan berita palsu dengan mengubah

Dilarang menggunakan/ menyalin • Membuat salinan haram (cetak rompak) terhadap

Tidak menggunakan sumber • Menggunakan komputer tanpa meminta izin dari

Dilarang menggunakan harta intelek • Membuat salinan/mengkomersialkan perisian

1.1.3 MENJELASKAN KEPERLUAN KESELAMATAN DATA

NOMBOR KUNCI KESELAMATAN LAIN + KATA LALUAN AKAUN

1.1.4 MELAKSANAKAN PENYULITAN (ENCRYPTION) DAN

• Teks Sifer (Ciphertext) : Data yang telah melalui proses penyulitan

1.1.5 MEMBINCANGKAN IMPLIKASI SOSIAL BERKAITAN

PERBEZAAN UNDANG-UNDANG SIBER ANTARA NEGARA

1.1.7 MENGKAJI KERJAYA YANG BERKAITAN DENGAN

SISTEM SOKONGAN PENGATURCARAAN WEB DAN

Juruanalisis • Pentadbir • Juruanalisis sistem. • Pembangun

Kepakaran dalam Perisian aplikasi • Java • Javascript

 Tiga elemen telah dikenal pasti menjadi komponen utama

DATA RAYA (BIG DATA) DAN KECERDASAN PERNIAGAAN &

Latihan Menjawab Soalan Berformat Peperiksaan 1.1

Berdasarkan Rajah 3, nyatakan :

Nyatakan kelebihan menggunakan kaedah pengesahan melalui penggunaan

3. Rajah di bawah menunjukkan perkhidmatan yang disediakan oleh teknologi storan

Berdasarkan rajah di atas, terangkan langkah keselamatan data yang sesuai.

Berdasarkan rajah di atas, terangkan langkah keselamatan data yang sesuai.

Berdasarkan maklumat di atas, terangkan kesan kepada keselamatan negara.

11. Rajah di bawah menunjukkan inovasi dalam teknologi storan.

Berdasarkan rajah di atas, jawab soalan-soalan berikut:

c. Salina telah menceroboh akaun perbankan internet di sebuah bank tempatan

Berdasarkan petikan di atas, jawab soalan-soalan berikut:

20. Kerjaya dalam pengkomputeran berhubungkait dengan reka bentuk, penciptaan,

1.2 SENI BINA KOMPUTER

 UNIT PEMPROSESAN PUSAT

 PERANTI INPUT DAN OUTPUT

1.2.1 KITARAN CAPAI-NYAHKOD-LAKSANA

 Pemproses akan mengulangi proses capai-nyahkod-laksana sehingga semua

1.2.2 MENERANGKAN KONSEP ASAS SENI BINA VON

SENI BINA VON NEUMAN

 Antara daftar, unit kawalan dan ALU

UNIT PEMPROSESAN PUSAT (CPU)

• Inout utamanya ialah denyutan isyarat dari sistem jam.

2) ACC (Accumulator / Daftar Pengumpuk)

3) MAR (Memory Address Register / Daftar Alamat Ingatan)

4) MDR (Memory Data Register/ Daftar Data Ingatan)

5) IR (Instruction Register/ Daftar Arahan)

SISTEM JAM (CLOCK SYSTEM)