Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Çeliklere Uygulanan Isıl İşlemler

Bahadır ACAR - Malzeme Bilimi ve Nanoteknoloji Mühendisi

Aralık, 2022
 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

İçerik

01 Çelik çeşitleri nedir?

02 Isıl İşlem Nedir?

Isıl İşlemin Amaçları
Fırında Tutma Süresi/Bekletme Süresi

03 Isıl İşlem Türleri

04 Sertleştirme Amaçlı Olmayan Isıl İşlem Türleri

Sertleştirme Amaçlı Isıl İşlem Türleri

05 Kütlesel Sertleştirme
Yüzeysel Sertleştirme
Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 2
 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

01 Çelik çeşitleri nedir?

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 3

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 4

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Çeliklerde Alaşım Elementlerinin Özelliklere Etkisi

✓ Dayanım arttırır.
✓ Sertliği yükseltir.
✓ Sertleştirilmeyi kolaylaştırır.
✓ Korozyon dayanımını yükseltir.
✓ Mıknatıslanma özelliğini geliştirir.
✓ Yüksek sıcaklıklara dayanımı arttırır.
✓ Elektrik direncini yükseltir.
✓ Isı etkisi altında genleşmeyi ayarlar.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 5

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Çeliklerde Alaşım Elementlerinin Özelliklere Etkisi

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 6

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Terimler

Süneklik: Plastik şekil değiştirme kabiliyetini ifade eder. Bu değerin büyümesi, malzeme
kopana kadar daha büyük plastik şekil değiştirme göstermesi anlamına gelir.
Kopma uzaması ve alan daralması parametreleri ile ifade edilebilir.
Gevreklik: Plastik şekil değiştirme kabiliyetinin olmaması durumunu ifade eder. Eğri bazen
elastik sınırda bazen de elastik sınıra çok yakın bir noktada son bulur.

Tokluk: Malzemenin kopana dek absorbe ettiği toplam enerjiyi ifade eder.  -  eğrisinin
altında kalan alana eşittir. Sünek malzemelerin tokluğu gevrek malzemelere göre daha yüksektir.

Rezilyans: Malzemenin elastik şekil değişimi sırasında depoladığı enerjidir. -  eğrisinde

elastik bölgenin altında kalan alana eşittir.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 7

 Elastik Boyun
Plastik Bölge verme
Bölge
 a  a (necking)

 Homojen PŞD Heterojen PŞD

Ç
x
Akma noktası
(akma dayanımı)
Çekme dayanımı
a = 0.2 x (boyun verme
x başlangıcı) Kırılma-
Elastik
kopma
sınır

uygulanan gerilme  akma dayan.  elastik

uygulanan gerilme  akma dayan.  plastik + elastik


 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

02 Isıl İşlem Nedir?

Isıl İşlemin Amaçları
Fırında Tutma Süresi/Bekletme Süresi

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 9

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Isıl İşlem Nedir?

Bir metalin özelliklerini geliştirme ve değiştirme amacı ile söz

konusu metale uygulanan ısıtma ve soğutma işlemlerinin
tamamıdır.

Ürünü şekillendirmeye yönelik ısıl işlemler ve malzemenin

mekanik özelliklerini değiştirmeye yönelik işlemler şeklinde
ısıl işlem yapılır.

Çeliklere uygulanan temel bütün ısıl işlemler Fe-Fe3C faz

diyagramında bulunan östenit fazının dönüşümü ile ilgilidir.

Östenit fazının dönüşmesi sonucunda oluşan;

- Fazların türü
- Bileşimi
- Metalografik yapısı

Çeliğin mekanik ve fiziksel özelliklerini etkiler.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 10

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Isıl İşlemin Amacı Nedir?

Soğuk şekil vermenin

etkisini yok etmek
-Homojenleştirme
Talaşlı işleme -Normalizasyon İç gerilmelerin
özelliğini iyileştirmek azaltılması

-Yumuşatma tavlaması -Gerilim giderme

-Tane irileşmesi

Tane büyüklüğünü
Dayanımın arttırılıp, değiştirme
azaltılması
-Homojenleştirme
-Sertleştirme -Normalizasyon
-Normalizasyon -Tane irileşmesi
-Yumuşatma Tavlaması

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 11

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

ÇELİKLERE UYGULANAN ISIL İŞLEMLER

SERTLEŞTİRME İÇİN
SERTLEŞTİRME İÇİN
OLMAYAN

Homojenleştirme Tavlaması
KÜTLESEL
YÜZEY SERTLEŞTİRME
SERTLEŞTİRME

Normalizasyon
SU VERME VE YÜZEY BİLEŞİMİNİ YÜZEY BİLEŞİMİNİ
İZOTERMAL TAVLAMA
TEMPERLEME DEĞİŞTİRMEDEN DEĞİŞTİREN
Yumuşatma Tavlaması
Nitrasyon ve
Kriyojenik İşlem Martemperleme İndüksiyon ile sertleştirme
Nitrokarbürizasyon

Küreselleştirme Tavlaması
Vakum sertleştirme Ostemperleme Alev ile yüzey sertleştirme Sementasyon

Gerilim Giderme
Karbonitrasyon

Yeniden Kristalleştirme
Borlama

Meneviş

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 12

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

03 Isıl İşlem Türleri

Sertleştirme Amaçlı Olmayan Isıl İşlemler

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 13

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Yumuşatma Tavlaması

Yumuşatma tavı çeliği;

- Yumuşatmak,
- Sertliği azaltmak
- Talaş kaldırmayı kolaylaştırmak
- Artık gerilmeleri gidermek amacıyla çelikleri
ısıtıp östenite dönüşümü sağladıktan sonra
belli süre fırın içinde tutarak çok yavaş
soğutma işlemidir.

Ötektoid altı çeliklerde; Ac3 üst kritik sıcaklık

çizgisinden 40 – 60 °C fazla sıcaklığa kadar ısıtılır.

Ötektoid üstü çeliklerde; Ac1 ile çeliğe ait üst sıcaklık

çizgisinin arasında sıcaklıkta östenitleşirler.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 14

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Homojenleştirme Tavlaması

Homojenleştirme tavı;
- Genellikle alaşımlı çelik ingotlara ve büyük döküm parçalara kristal tanelerin içindeki
kimyasal bileşim farklarını difüzyon yoluyla gidermek için uygulanır.
- Döküm işlemi sonrası katılaşan çeliğin iç yapısında alaşım elementlerinin dağılımı her
yerde aynı değildir.

Çeliğin Difüzyon hızının yüksek olduğu 1100 - 1200°C’de sıcaklık aralığında uzun süre
tavlanması suretiyle gerçekleşir.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 15

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Normalizasyon Tavlaması

Normalizasyon tavı;
- Homojen iç yapı ve homojen sertlik,
- Mekanik özelliklerde iyileştirme,
- Kaynak sonrası, dövme ve plastik şekil verme sonrası
homojen yapı,
- Tane boyutunu küçültmek,
- Bazı çeliklerin elektrik ve manyetik özelliklerini
iyileştirmek amaçları için de uygulanır.

Ötektoid altı çeliklerde;

Ac3 + 30 – 50 °C
Ötektoid üstü çeliklerde;
Acm + 30 – 50 °C
Havada Soğutma işlemi yapılır.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 16

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Küreselleştirme Tavlaması

Küreselleştirme tavı;
Karbürlerin küresel şekle dönüştürülmesi işlemidir. Çeliklerin işlenmesini kolaylaştırmak ve
sünekliğini artırmak amacıyla kullanılır.
- Çelik yapısını yumuşatmak,
- Talaş kaldırma kabiliyetini arttırmak,

Kulanım alanları;
- Çoğunlukla yüksek karbonlu çeliklere uygulanır,
- Düşük karbonlu çelikler nadiren küreselleştirme
tavına tabi tutulur.
- Orta karbonlu çelikler ise yeterli ölçüde süneklik
kazanmaları için plastik şekil verme işleminden
önce küreselleştirme tavına tabi tutulur.

Ötektoid altı çeliklerde; Ac3 + 30 – 50 °C (15 -25 Saat)

Ötektoid üstü çeliklerde; Ac1 civarı
Havada Soğutma işlemi yapılır.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 17

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Gerilim Giderme Tavlaması

Gerilim giderme tavı;

Bir iş parçasında kaynak, döküm, haddeleme, tel çekme, sertleştirme gibi işlemler sonucu,
çeşitli bölgeler arasında “farklı soğuma hızı”, “farklı şekil değiştirme miktarı” veya “iç yapı
dönüşümleri” nedeniyle meydana gelen iç gerilmelerin giderilmesi gerekir.
- Gerilme giderme tavlaması sırasında iç yapı değişime uğramaz.
- Yüksek sıcaklıklarda çeliğin akma sınırı düşer.
- İç gerilmeler çatlama tehlikesini arttırırlar.
- Talaşlı imalattan sonra iç gerilmelerin alınması,

-Sade karbonlu ve düşük alaşımlı çelikler için 550-650°C

-Yüksek hız çelikleri için 600-750°C sıcaklık gereklidir.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 18

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

03 Isıl İşlem Türleri

Sertleştirme Amaçlı Olan Isıl İşlemler

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 19

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Ostemperleme Isıl İşlemi (İzotermal Sertleştirme)

- Östemperleme, beynit adı verilen metalurjik bir yapı elde edilen genelde Si, Cr, Mo, Mn ve
B içeren çeliklere ,orta ila yüksek karbonlu çelikler için uygulanan ısıl işlemdir.
- Parçalar östenit bölgesine kadar ısıtılır(815-950°C ), daha sonra martenzit başlangıç ​( Ms)
sıcaklığının üzerindeki bir sıcaklığa (230-400°C ) yeterince hızlı bir şekilde soğutulur ve
istenen beynit mikroyapısını elde etmek için yeterli bir süre boyunca tuz banyosunda tutulur.

Östemperleme, 38-52 HRC sertlik isteyen, orta ve yüksek seviyelerde karbon içeren SAE
1045 ila 1095, 4130, 4140, 5160, 6150 (C45 ila C100, 25CrMo4, 50CrV4) gibi demir bazlı
alaşımlara ve küresel dökme demirlere uygulanır.

Faydalar
Östemperleme, metallere aşağıdaki mekanik
özellikleri kazandırmak için yapılan bir sertleştirme
işlemidir:
•Daha yüksek süneklilik, tokluk ve verilen sertliğe
göre daha yüksek dayanım
•Şoka karşı direnç sağlanır
•Özellikle ince parçalardaki çarpılma azaltılır.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 20

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Martemperleme Isıl İşlemi (İzotermal Sertleştirme)

Kesintili su verme daha çok çarpılmayı asgariye indirmek ve çatlamaları önlemek amacıyla
kullanılır. Alaşımlı çelikler kesintili su vermeye daha elverişlidir.
Martemperlemeden sonra martenzit yapısından
90Mn4 / 1.1273 / AISI 1090
dolayı malzeme 50 – 75 °C sıcaklığına düştüğünde
42CrMo4 / 1.7225 / AISI 4140
temperleme (meneviş) yapılır.
100Cr6 / 1.3505 / SAE 52100
44SMn28 / 1.0762 / SAE 1144
50CrMo4 / 1.7228 / AISI 4150
34CrNiMo6 / 1.6511 / AISI 4340
43CrNiMo6 / 1.6582 / 300M, 4340M
46Cr2/ 1.7006 / AISI 4640
41Cr4/ 1.7035 / AISI5140
50CrV4 / 1.8159 / AISI 6150
30NiCrMo2 / 1.6545 / AISI 8630
40NiCrMo2 / 1.6546 / AISI 8740

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 21

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Martemperleme Isıl İşlemi (İzotermal Sertleştirme)

Matemperleme
Sıcaklığı Yağ Tuz

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 22

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Vakum Sertleştirme Isıl İşlemi

- Takım çelikleri, paslanmaz çelikler, demir dışı malzemelere uygulanır.

- Düşük çarpılma
- Homojen sertlik dağılımı,
- Homojen mikroyapı
- Tekrarlanabilirlik,
- Soğutma ortamı olarak yüksek basınçta azot veya argon gazı ile atmosfer ortamında
soğutma yapılır.

⚠
Malzeme kimyasal analizi önemli

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 23

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Kriyojenik Sertleştirme Isıl İşlemi

Kriyojenik işlem, çelikler, dökme demirler, demir dışı metaller, alaşımlar, karbürler, plastikler,
seramikler gibi geniş bir malzeme aralığına uygulanabilmektedir. İşlem 1-2 ºC/dk hızlarla
soğutulmakta ve 36 ile 72 saat arasında yapılmakta olup malzeme çeşidine ve ağırlığına göre
değişiklik gösterebilmektedir.

- Sementasyon, vakum sertleştirmelerinden sonra kalıntı östeniti azaltmak amacıyla

kriyojenik ısıl işlem yapılır.
- Oda sıcaklığında biten ısıl işlemin devamıdır.
- -140 °C ve altında proses gerçekleştirilir.
- Kontrollü sıvı azot beslemesi yapılır.
- Kriyojenik işlemler için özel tasarlanmış makineler mevcuttur ve kameralar ile kontrol
edilir.

- Tokluk, aşınma dayanımı ve yorulma dayanımı artar.

- Sertlik dağılımı düzenlidir.
- Tane boyutu incelir.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 24

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Kriyojenik Sertleştirme Isıl İşlemi

Sıfır altı işlemi, çeliklerin aşınma

direncini % 18 ila %104 arasında
geliştirmiştir fakat kriyojenik işlem
görmüş çeliklerdeki test sonuçları ise
%105 ila %560 arası bir gelişme
göstermektedir.

Rw= F.V/W.Hv

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 25

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

05 Kütlesel Sertleştirme
Yüzeysel Sertleştirme

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 26

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Menevişleme Isıl İşlemi

Menevişleme su verme işlemi sonrası oluşan nihai yapı, çok sert ve kırılgan olup, ani soğutma esnasında
oluşan iç gerilmelere sahiptir. Dolayısıyla menevişleme malzemenin tokluğunun iyileştirilmesi için
malzemenin tekrar ısıtılıp, aynı sıcaklıkta bir süre tutularak soğutulmasıdır. Menevişleme işlemi istenen
tokluk oranı, sertlik ve nihai yapıya göre farklı sıcaklıklarda yapılabilir. Su verilen parçanın tamamen
soğumasını bekledikten sonra yapılan menevişleme çatlamaya sebep olabilir. Bu sebeple parça 60-80 ˚C
sıcaklığa düşmesiyle birlikte menevişlemenin hemen yapılması gerekir.

Düşük Sıcaklıkta Meneviş: Menevişleme sıcaklığı 120-250 derece arasındadır. Meneviş işlemi yalnızca
malzemedeki iç gerginliğin azaltılması amacıyla yapılır. Menevişleme işleminin ardından sertlik çok az
(2-3 HRC) düşer. Sertliğin az miktarda azalması istenen malzemelere uygulanmaktadır.

Orta Sıcaklıkta Meneviş: Menevişleme sıcaklığı 350-450 derece arasındadır. Orta sıcaklıkta meneviş
çok sıklıkla uygulanan bir yöntem değildir. Genellikle yüksek dayanım ve yüksek elastikiyetin birlikte
olması istendiği malzemelere uygulanmaktadır.

Yüksek Sıcaklıkta Meneviş: Menevişleme sıcaklığı 450-650 derece arasındadır. Yüksek sıcaklıkta
meneviş makine yapım çeliklerine, yüksek tokluk ve yüksek dayanım istenen malzemelerde
uygulanmaktadır.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 27

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Sementasyon Isıl İşlemi

Sementasyon işlemi %0,20’den az oranda karbon içeren çeliklere uygulanır. Bu işlemin esası,
düşük karbonlu çeliklerin yüzeyine karbon vererek yüzeyin karbon oranını yeterli düzeye
çıkartmaktır. Sementasyon ısıl işlemi sonrasında yüzey karbon değeri % 0,8 – 1 arasında
olmaktadır.
Katı, sıvı ve gaz ortamında sementasyon yapılır.
Sementasyon derinliği; zaman, sıcaklık, karbon potansiyeli ve çelik kalitesine bağlıdır.
Mekanik özellikler bakımından aşınma direnci artar, yorulma mukavemeti artar. Yüzeyi sert
çekirdeği tok malzemeler elde edilir. Buda darbe dayanımını arttırır.

Yüzeydeki martenzit yapısından dolayı meneviş işlemi yapılır.

- Taşlama yok ise 160 - 220°C ‘ de yapılmalıdır.
- Taşlama var ise 160°C ‘ nin altında meneviş yapılmalıdır.
0,05 – 2 mm
- 16MnCr5 sertlik derinliği
- 20NiCrMo2-2
- 25CrMo4
900 – 950 °C

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 28

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Sementasyon Isıl İşlemi

750 VİC KE R S S E RT LIK G R AF İĞ İ - (VİC KE R S HAR D N E S S G R AP H)

700
650
600
550
500
Hardness (HV)

450
400
350
300
250
200
150
100
50
0

Hardness Depth (mm)

Sertlik (HV) Merkez (Center)
(Hardness)

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 29

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Sementasyon Isıl İşlemi

60 R O C KW E LL S E RT LIK G R AF İĞ İ - (R O C KW E LL HAR D N E S S G R AP H)
55

50

45

40
Hardness (HV)

35

30

25

20

15

10

Hardness Depth (mm)

Sertlik (HRC) Merkez (Center)
(Hardness)

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 30

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Sementasyon Isıl İşlemi

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 31

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Karbonitrasyon Isıl İşlemi

Gaz ortamında (NH3 + Karburizasyon gazları) ve tuz banyosunda (siyanür tuz banyosu)
karbonitrasyon ısıl işlemi yapılır.
- Sıcaklık: 800 – 900 °C
- Zaman sementasyona göre daha kısadır.
- Azot ve karbon aktivasyonu yapılır.
- Azot içeriği arttıkça sertleştirilebilirlik artar. 0,07 – 0,075 mm
- Su verme ortamı: Yağ sertlik derinliği
- Meneviş sıcaklığı: 150 – 200 °C
Mekanik özellikleri;
- Aşınma direnci artar,
- Sertlik yüksek,
- Yorulma dayanımı yüksek,
- Sementasyona göre çarpılma özelliği daha azdır. (Düşük su verme sıcaklığı)
- Kimyasal analizde Al ve Ti olması durumunda sertlik derinliği artar.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 32

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Karbonitrasyon Isıl İşlemi

Çelik kaliteleri,
- Sade karbonlu çelikler,
- Düşük alaşımlı çelikler,
- Sementasyon çelikleri
Sementasyon + Karbonitrasyon
- 4140
- 5130
- 1000 2,0 – 2,5 mm
- 1100
- 5140
- 1200
- 8640
- 1300
- 4340
- 4000
- 4100
- 4600
- 5100
- 5600
- 8600 serileri

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 33

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Nitrasyon Isıl İşlemi

Nitasyon Türleri;
Gaz Nitrasyon:
- 0,2 – 0,7 mm derinlik
- 495 – 565 °C
- Hassas sıcaklık kontrolü
- Gaz fırınına verilmeden önce 1100 °C ısıtılarak nemi uzaklaştırılmalıdır. Aksi halde
oksidasyona neden olur.
- İşlem sonrası parçalar genellikle MAT GRİ renktedir.
İyon Nitrasyonu:
- Vakum altında yapılır.
- Çevreci ve en iyi yüzey kalitesi
- Azot, hidroen ve argon gaz ortamında 350 – 590 °C arasında gerçekleşir.
- Alaşım elementi bulunan malzemelerde yüzey sertliği daha çok artar.

Nitrasyon öncesi yapılacak ısıl işlemler; Cr, Al, V, Mo,

- Islah Ti
- İndüksiyon
- Normalize veya tavlanmış olarak nitrasyona gelebilir.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 34

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Nitrasyon Isıl İşlemi

Mekanik özelliklere etkisi;

- Aşınma direnci artar. - Al, Ti, Cr, Mo, V gibi nitrür
- Sürtünme aşınması artar. yapıcı alaşım elementleri
- Yüksek yüzey sertliği olması yüksek yüzey sertliği
- Düşük çarpılma oluşumunu sağlar.
- Yüksek yorulma mukavemeti - Alaşım elementi miktarı
- Korozyon direnci yüksektir. arttıkça «nitrasyon derinliği»
azalır.

- Alaşım çelikleri;
- 4140, 5140, 4340, 32CrMo2, 34CrAlMo5 gibi
- Sade karbonlu çelikler
- Düşük alaşımlı çelikler
- Takım çelikleri
- Paslanmaz çelikler
- Cr-Mo’li çelikler

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 35

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Nitrasyon Isıl İşlemi

Orta karbonlu bir çelikte alaşım elementlerinin nitrürleme sonrası sertliğe etkisi

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 36

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 37

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Nitrakarbürizasyon Isıl İşlemi

C, N ve az miktarda O atomları yüzeye difüze edilir.

- Sertlik: 750 – 900 HV
- Derinlik: 50 – 200 μm
- Türleri: Tuz banyosu, gaz ( NH3), İyon (Plazma) (570 °C – 2 Saat)

Parametreler; Mekanik özellikler;

- Sıcaklık: 550-600 °C - Aşınma direnci yüksek,
- Soğutma ortamı: Yağ veya su - Yorulma dayanımı yüksek,
- Süre: 1 – 3 saat - Korozyon direnci yüksek,
- Düşük çarpılma

Dişli, petrol ve az, vana, pompa, tarım ekipmanları, enjeksiyon kalıpları, krank mili, piston gibi

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 38

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

İndüksiyon Isıl İşlemi

- Karbon oranı 0,3 – 0,5 arası olması tercih edilir.

- Çekirdeğe kadar sertlik almaz. İndüksiyon ısıl işlemi sonrası
- C>0,5 ise çatlama riski vardır. Bu yüzden kontrollü martenzit yapısından dolayı;
proses yapılmalıdır. meneviş işlemi yapılmalıdır.
- Isıl işlem öncesinde malzeme; ıslahlı, normalizasyon - 100 – 200 °C (genellikle)
gibi ısıl işlemler yapılmış olabilir.
- Parça ile bobin arasında 2- 5 mm olmalı

Yöntem;
Tek su darbesi ile;
- Parça bobin içine yerleştirilir.
- Parça döndürülür (homojenlik için)
Kademeli sertleştirme;
- Büyük çaplı parçalar
- Eksenel simetriğe sahip olmayan parçalar

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 39

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

İndüksiyon Isıl İşlemi

- İstenilen sertlik derinliğine göre frekans seçimi yapılır.

- Ara frekans: Frekans hızı düşük, 1-5 mm arasında sertlik derinliği, küçük iş parçalarına
uygulanır.
- Yüksek frekans: 100 -500 kHz, 0 – 2 mm arasında sertlik derinliği, daha küçük iş
parçalarına uygulanır.

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 40

 Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Alev İle Yüzey Sertleştirme Isıl İşlemi

Bu yöntemlerde sertleştirilebilir çelikler, sertleştirme sıcaklığına

alevle ya da indüksiyon akımı içinde tutulmak suretiyle ısıtılır ve
sonra su verilerek ani soğutulur. Alevle ve indüksiyonla sertleştirme
işlemlerinde çeliğin bileşiminde bir değişiklik meydana gelmez.
Dolayısıyla kullanılacak çelikler de sertleşebilir çelikler olmak
zorundadır. Isıtmanın ani olması, böylece yalnızca yüzeyde istenen
miktardaki bölgenin sertleşme sıcaklığına kadar ısınması, daha derin
bölgelerin ısınmaması sağlanır. Böylece ani soğutma sırasında
yalnızca dönüşüm sıcaklığına kadar ısınan bölgede östenit-martenzit
dönüşümü ortaya çıkar ve sertleşme meydana gelir

Alev ve İndüksiyon İle Yüzey Sertleştirme Özellikleri

İşlem Sıcaklığı Sertleşme Derinliği Yüzey Bozulması Deformasyon

800 – 1000 °C 1 – 10 mm Var Var

Bahadır ACAR Isıl İşlem ve Çeşitleri 17/12/2022 41

Yıldız Pul Otomotiv Motor Parçaları Sanayi A.Ş.

Tesekkürler…