Downloaded from: justpaste.

it/psychologiaosob

1. Osobowość
Zespół względnie stałych cech jednostki odróżniający ją od innych. 
 
2. Czynniki kształtujące osobowość
- czynniki biologiczne, w tym ewolucja
Instynkty czyli wrodzone i przekazywane kolejnym pokoleniom dziedziczne zdolności do
czynności , których nigdy się nie nauczyliśmy a które służą ochronie i przetrwaniu człowieka. 
Wg Freuda jest to instynkt samozachowawczy (przetrwania) oraz rozmnażania się. 
Zygmunt Freud zdefiniował oprócz instynktu obrony i agresji (przemieszczanie się agresji-
walcz albo uciekaj) jeszcze jedno ludzkie działanie a mianowicie realizację potrzeby
seksualnej.

To one w dużej mierze wpływają na nasze zachowanie i współkształtują osobowość. 

- czynniki społeczne- wychowanie, rodzina, relacje, kultura- ogółem środowisko
Pierwsze lata życia są najważniejszym okresem, kiedy dziecko otrzymuje to, co najlepsze. 
Relacje są podstawą dobrze funkcjonującej osobowości. . Dobre, wspierające i przewidywalne
relacje są podstawą przekazującą wzorce, jak budować relacje z innymi ludźmi. Dysfunkcyjne
środowisko negatywnie wpływa na dziecko.  Nowe badania wskazują, że mózgi dzieci
wychowujących się w deficytowym pod względem emocjonalnym środowisku kurczą się  - we
wzgórzu znikają komórki nerwowe,  które to miejsce jest odpowiedzialne za umiejętności
fizycznego  przetrwania oraz zdolności poznawcze. 
Drugim interesującym czynnikiem jest kolejność urodzin jednostki w rodzinie.

Każde dziecko, ze względu na kolejność urodzin, mimo trwania przy tych samych rodzicach,
w tych samych warunkach, w tym samym otoczeniu jest warunkowane przez zupełnie inny
układ relacji między rodzeństwem oraz między rodzeństwem a rodzicami. 
- procesy psychiczne
To właśnie relacje społeczne mają przemożny wpływ na nas. To, jak reagujemy obecnie na
dane sytuacje, jakie odczuwamy emocje, jakie mamy nawyki, jakie nieświadome impulsy
wywoływane przez kojarzenie, to jak zostaliśmy zamodelowani w danych sytuacjach i to, co
myślimy o sobie w reakcji na konkretne sytuacje, czy potrafimy stawiać granicę i chronimy
siebie jest wypadkową relacji, których doświadczyliśmy i które rozwijaliśmy
Wczesne dzieciństwo a osobowość
To, jakie informacje i komunikaty zwrotne dziecko otrzyma od swojego otoczenia a
szczególnie od osób znaczących (najbliższa rodzina – rodzice, dziadkowie) będzie miało
niewspółmierny wpływ na jego życie, w tym osobowość.
To wszystko powoduje, że w przyszłości wykształci mu się osobowość odporna na perturbacje
życiowe. Będzie miało zdrowe granice, którymi będzie siebie chroniło, swoją przestrzeń, w
której będzie bezpieczne i nie będzie wpuszczało czynników stresogennych i samo będzie
podejmowało decyzję, kto i co i na ile wpływa na jego osobę.
 
 
3. Dysfunkcje w rodzinie
Rodzina dysfunkcyjna to taka, w której normalne, zdrowe funkcjonowanie rodziny jest
utrudnione przez negatywne zachowania, takie jak znęcanie się, apatia, zaniedbanie lub brak
wsparcia emocjonalnego. Rodzice stale zaniedbują lub wykorzystują dziecko, a pozostali
członkowie rodziny akceptują takie zachowanie.
Cechy: konflikty, tajemnice, przemoc fizyczna i psychiczna, brak więzi, pomijanie uczuć
dziecka itp. 
 
 
4. Współuzależnienie 
Współuzależnienie oznacza uczestnictwo w długotrwałej, destrukcyjnej sytuacji życiowej.
Wiąże się to z patologicznym zachowaniem jednego z członków rodziny. Z tego względu
wybory postępowania osoby współuzależnionej są ograniczone. Problem z rolami
współuzależnieniowymi jest taki, że dzieci wchodzą w nie nieświadomie praktycznie od
urodzenia i bez terapii trwają w nich cale życie (dźwigając na swoich barkach zupełnie
nieświadomie ich ciężar). Nie wiedzą, także jako ludzie dorośli, że istnieje inny świat wolności
emocjonalnej, lekki, wolnego myślenia i dokonywania wyborów. 
 
 
5. DDA 
Dorosłe dzieci alkoholików (DDA, syndrom DDA)-  osoby dorastające w środowisku
dysfunkcyjnym – rodzinach, w których alkohol odgrywał znaczącą rolę, wypaczał prawidłowy
sposób myślenia i postrzegania.
Do cech wspólnych syndromu DDA zalicza się objawy tj.: lęk przed utratą kontroli, lęk przed
uczuciami, odrzuceniem, poczucie winy, nadmierne poczucie odpowiedzialności, niska
samoocena, trudności w związkach, relacjach, stawianie się w roli ofiary itd. 
 
 
6. Role dzieci w rodzinach z problemem alkoholowym
Dziecko pochodzące z rodziny z problemem alkoholowym, wykształca mechanizmy
pozwalające przetrwać w dysfunkcyjnym i krzywdzącym środowisku. 
- Bohater rodzinny/opiekun
W tę rolę najczęściej wchodzi najstarsze dziecko z rodzeństwa. Bohater rodzinny czuje
odpowiedzialność za rodzinę i całokształt jej funkcjonowania. Wolny czas spędza w domu lub
przy nim, ponieważ potrzeba kontrolowania sytuacji domowej jest bardzo silna,
uwarunkowana lękiem o bezpieczeństwo rodziny. Bohater rodzinny rezygnuje z własnych
potrzeb. Stara się odnosić sukcesy, aby rodzice byli dumni i mogli się nim chwalić w
otoczeniu, ponieważ  „i  tak mieli ciężkie życie” a on poprzez swoje osiągnięcia może im
chociaż trochę osłodzić życie. Stawia sobie wysokie wymagania i ma skłonności do poczucia
winy i zadręczania się, jeśli coś zrobi nie tak. Postawy te są wzmacniane przez
nieświadomych rodziców, którzy ugruntowują dziecko w toksycznej dla niego roli, poprzez
chwalenie dziecka i szczycenie się nim na zewnątrz. Jedyne co robi „dla siebie” to angażuje
się w naukę, ponieważ to jest przyczynkiem do chwały dla rodziców. Niechętnie okazuje
uczucia (nie są one przecież ważne ). Nie przyznaje się i wypiera złość do rodziców. Stara się
okazywać im tylko pozytywne emocje (żeby ich nie zasmucać i nie martwić). Broni rodziców
za wszelką cenę i tego, co robią. W jego głowie wyrysowany jest idealny obraz rodziców.
Będzie bronił ich nieposzlakowanej opinii nawet za cenę palenia mostów i zrywania relacji z
dobrymi i życzliwymi dla siebie ludźmi. 
Priorytety:
„Nie wolno mi przysparzać zmartwień rodzinie ani nikomu innemu”

„Zaopiekuję się wszystkimi i wszystkim”

„Nie wolno mi popełniać błędów”

„Muszę umieć uporać się ze wszystkim”

„Jestem w porządku jeśli się dobrze spisuję”

„Nigdy nie dam za wygraną”

„Odpowiadam za wszystko”

„Nie potrzebuję niczego i nikogo”

„Nie będę prosić o pomoc, sam muszę sobie radzić”

„Bez pracy nie doświadczę radości”

„Gram po to , żeby wygrać”

„Zrobię wszystko żeby cię zadowolić bo musisz mnie aprobować”

„Przystosuję się do wszystkiego, ale nie zaufam nikomu”

„Możesz na mnie polegać”

„Szybko dorosnę”
- Kozioł ofiarny
W tą rolę wchodzi najczęściej drugie dziecko w rodzinie. Na nim skupiają się najgorsze
emocje rodziców i rodzeństwa.  Nie ma dla niego miejsca ani w przestrzeni sukcesów
najstarszego z rodzeństwa ani w przyjaźniejszej roli maskotki.
Z racji, że cała frustracja rodziców wynikająca z jakości życia skupia się na nim, jest on
poddany ciągłym, negatywnym ocenom. Nasiąka nimi i zaczyna wierzyć, że takie jest.
Zranienia powodują złość i agresję, która nie jest świadoma i nawet gdyby była, nie byłoby
ono w stanie wyrazić jej w stosunku do osób generujących cały problem (rodziców). Agresję
swoją najczęściej odreagowuje na sobie poprzez tatuaże, nadmierne ilości kolczyków czy
okaleczanie się. Dziecko w roli kozła ofiarnego odreagowuje złość poprzez przemieszczanie
agresji na zewnątrz: sprawia kłopoty wychowawcze (angażuje się w bójki, kłótnie,) często jest
wymieniane jako uczestnik takich zajść. Sięga po używki czując wewnętrzną potrzebę
szkodzenia sobie. Dziwnym trafem znajduje grupy społeczne, które to potęgują i obnoszą się
z tym, stawiając sobie za główną wartość. Są to idee, założenia negatywnie nastawiające do
siebie samego i świata. Nie uczące jak dbać o siebie i doceniać świat ale jak niszczyć.
W mechanizmie obronnym (aby uniknąć zranień i odrzucenia) nastawia się krytycznie do
świata, będąc otwartym jedynie na swoje „zaufane” osoby z towarzystwa, z danej grypy
społecznej, z którą się utożsamił.  Nie rozpoznaje swoich potrzeb. Krytykowanie przez
rodziców nigdy się nie kończy, bo wynika nie z potrzeby zmiany dziecka na lepsze, ale z
potrzeby krytykowania ciągłego  - odreagowywanie frustracji. Uczy się miernie. Nie ma
motywacji do nauki, do rozwoju osobistego, do tego żeby mieć dobrze płatną i rozwijającą
pracę. Jako dorosła osoba pracuje poniżej swoich kompetencji. Nie umie się odnaleźć w życiu
społecznym, jest odrzucany. Nie potrafi budować więzi społecznych. 
Poprzez swoje zachowanie odwraca uwagę od prawdziwego problemu rodziny – pijących
rodziców, skupiając uwagę na sobie. 
- Dziecko we mgle
W tej roli znajduje się najczęściej jedno z młodszych dzieci. Dziecko we mgle najchętniej
schodzi z oczu, unika kontaktów, ażeby uniknąć konfliktów  i zachowuje się jakby go nie było.
 Ucieka w fantazję, odcina się od ludzi, lubi przebywać w świecie nierealnym – tv, muzyka,
książki fantastyczne. 

Może oddać się bez reszty jakiejś pasji, która ogranicza jego kontakty ze światem
zewnętrznym, np. religia metafizyka .

Postrzegane jest jako mało kontaktowe, z „dziwnymi zachowaniami ”, odrealnione, unikające.

Nie wierzy w siebie, w swój potencjał, zdolności i możliwości. Unika konfrontacji i sprawdzania
siebie w tych płaszczyznach. Unika tego – jest to bardzo stresujące dla niego. Nie wykazuje
inicjatyw w nauce i proponowanych przez szkołę wyzwaniach. Uszczęśliwia go świat
nierealny, wymyślony. Często jest dobry w pisaniu wypracowań i książek na tematy
fantastyczne. Zmyślając i ubarwiając  stworzone przez siebie światy, poprawia sobie nastrój i
 redukuje swój niepokój i brak tożsamości i bezpieczeństwa.
Potrafi czynić wielkie plany, które otoczeniu mogą wydawać się nierealne – on natomiast w nie
wierzy i już oczami wyobraźni widzi ich realizację. Takie dzieci wbrew pozorom dzięki temu w
życiu dorosłym mogą odnosić spektakularne sukcesy. 
Generalnie jest wycofany i nie angażuje się w relacje z rówieśnikami i dorosłymi – znika i
wybiera samotność. Jest nieufny. Posiada deficyty w podstawowych kompetencjach
społecznych. Czuje się samotne i przerażone. Brak perspektyw i poczucia własnej wartości
powoduje, że kiedy otrzyma uznanie od określonej grupy społecznej czy osoby manipulującej,
pragnie tego jak wody i wchodzi w takie relacje, nie patrząc czy są dla niego toksyczne i
szkodliwe. 
- Maskotka
W te role najczęściej wchodzą najmłodsze dzieci. Role te są im sugerowane przez otoczenie,
w które chcąc nie chcąc wchodzą zupełnie nieświadomie traktując życzeniowo oczekiwania
osób dorosłych i widząc, że przez to zaczynają innym poprawiać nastrój i otrzymują uznanie i
redukują to okropne napięcie u osób dorosłych, na których im zależy.
 Starają się rozśmieszać i bawić innych i działąją tak, aby sytuacje były lekkie i
humorystycznie traktowane. W szkole piastuje taką samą rolę. Robi przedstawienia i
pośmiewisko z siebie, rówieśnicy traktują go jako narzędzie do poprawy swojego nastroju.
Niestety często kończy się to ośmieszaniem i trwaniem w roli klasowego błazna z której nie
może się wydostać, bo nie umie w inny sposób znajdować sobie uznania społecznego. W
klasie nie może w spokoju pracować, siedzieć i koncentrować się na zadaniu. Potrzebuje mieć
ciągle relacje z innymi i jest już tak zakorzeniony w swojej roli, że prowokuje innych do
żartobliwych sytuacji, kiedy jest na to miejsce i kiedy go nie ma. Odwraca się do nich, jest w
ciągłym pobudzeniu. Wymyśla nowe żarty, jest autorem psikusów dla nauczycieli. Woli unikać
trudności i wyzwań – one nie są śmieszne, są nudne i uświadamiają mu swoje braki i potrzebę
konsekwencji i pracy nad nimi.  
Ludzie generalnie go lubią natomiast unikają dłuższych i poważniejszych relacji z nim.
Wybierają inne osoby do poważnych relacji, a jego pomijają. Sam unika wchodzenia w
głębsze relacje, bo wie że to się nie sprawdza i niepewnie się w nich czuje.
W środku jest pełne niepokoju i wystraszone, zmuszone codziennie od nowa walczyć o
uznanie i akceptację. Nie ma poczucia własnej wartości i unika bliskich relacji, pokazania
swoich prawdziwych emocji, bo boi się odrzucenia i zranienia.  Dlatego, kiedy jest samo, bez
towarzystwa, często jest osowiałe i wycofane.
 
7. Teorie osobowości
 
- Teoria psychodynamiczna Freuda. Zakładała ona istnienie nieustannych konfliktów między
trzema częściami osobowości:

id – część odpowiedzialna za nasze pierwotne popędy. Czerpanie przyjemności jest dla

niej najistotniejsza.
ego – stara się pogodzić popędy id z ograniczeniami nakładanymi na nas przez
rzeczywistość. Jego zadaniem jest również radzenie sobie z rzeczywistością, kontrola
nad sobą, ocenianie.
superego – zawsze poszukuje perfekcji, umożliwia działanie zgodne z wyznawanymi
przez nas wartościami i normami. Wskazuje, co można robić, a czego nie.

 
 
8. Teorie dyspozycyjne 
Odnosząc się do teorii dyspozycyjnych wskazujemy, że spójność osobowości w przebiegu
czasu wynika z wąskiego pasma właściwości osobowości definiowanych jako temperamenty,
cechy lub typy. Nachodzą one na siebie mając punkty wspólne i razem tworzą teorie
dyspozycyjne.
 
9. Teorie temperamentu 
Temperament jest składnikiem osobowości, ujawnia się już u bardzo małych dzieci i jest
względnie stały w porównaniu z innymi czynnikami, które składają się na osobowość.
Psycholodzy przyznają, że temperament ma podłoże biologiczne i jest częściowo
zdeterminowany genetycznie.
Autorzy tych teorii wychodzą z założenia, iż temperament kształtuje się poprzez
predyspozycje osobowościowe wynikające z biologicznych uwarunkowań , które są
fundamentem osobowości i kształtują stosunek jednostki do życia a  uwidaczniają się już we
wczesnym okresie dzieciństwa . 
- Współczesne badania i teorie postulują, że na temperament u dzieci składają się dwie
cechy: reaktywność i samoregulacja. Reaktywność to fizjologiczna pobudliwość układu
nerwowego w odpowiedzi na nowe lub stanowiące wyzwanie czynniki zewnętrzne,
samoregulacja natomiast to zdolność do kontrolowania tej reakcji
- Jan Strelau, wybitny polski psycholog jest autorem regulacyjnej teorii temperamentu
Według Strelaua temperament reguluje zachowanie w dwóch aspektach: energetycznym i
czasowym. Charakterystyka energetyczna obejmuje cechy przejawiające zdolność
gromadzenia i rozładowywania energii przez jednostkę. Charakterystyka czasowa natomiast
opisuje zdolność szybkiej zmiany zachowań. W tym kontekście temperament pełni funkcję
regulacyjną, moderując sytuacje, stymulacje oraz zachowania. Zapotrzebowanie na
stymulację jest wyznaczone przez nasz poziom reaktywności. Wysoki poziom reaktywności
wiąże się z niskim zapotrzebowaniem na bodźce, natomiast niski poziom reaktywności
wykazują jednostki z wysokim zapotrzebowaniem na bodźce.
 
10. Teorie cech
Zgodnie z teoriami cech (ang. trait theories) na osobowość człowieka składają się cechy (ang.
traits) lub charakterystyczne sposoby zachowania. 
- Allporta podzielił je na trzy kategorie: dominujące, centralne i wtórne. Cecha
dominująca (ang. cardinal trait) to taka, która w osobowości, a zatem i życiu wybija się na plan
pierwszy np. odwaga u supermana. Cechy centralne (ang. central traits) to ogólne cechy,
które tworzą podstawę osobowości i w działaniu pojawiają się najczęściej (np. lojalność.
życzliwość, zrzędliwość). Cechy wtórne (ang. secondary traits) nie są ani tak oczywiste, ani
tak spójne jak cechy centralne. Występują zwykle w określonych sytuacjach i opisują
preferencje i postawy, na przykład złość w sytuacji, gdy jest się łaskotanym, spanie tylko na
lewym boku.
-  Eysenckowie opisali dwa wymiary odpowiadające za zróżnicowanie osobowości:
ekstrawersję – introwersję oraz neurotyzm – stabilność.
- pięcioczynnikowy model osobowości (PMO). Aby zapamiętać te pięć czynników, można
zastosować mnemotechniczny skrót (od nazw angielskich) OCEAN (Openness,
Conscientiousness, Extraversion, Agreeableness, Neuroticism). W modelu
pięcioczynnikowym, podobnie jak w modelach Cattella lub Eysencka, wszystkie cechy
występują u każdego z nas, lecz w różnym natężeniu. Każda cecha wielkiej piątki ma wymiar
dwubiegunowy, czyli zawiera się między dwoma ekstremami. Większość ludzi plasuje się
gdzieś pomiędzy tymi biegunami.

- Cechy
osobowości wg Hipokratesa
 
 
11. Osobowość a perspektywa postrzegania czasu
Ludzie w różny sposób patrzą na przedziały czasowe i odnoszą swoje konkretne decyzje do
danego przedziału (pomagają im one podejmować decyzje). Wyróżniamy więc 3 typy osób:
- zorientowane na przeszłość - Niektóre osoby interpretują wydarzenia swojego życia oraz
podejmują decyzje na podstawie tego, co wydarzyło się w ich przeszłości. Jeśli mają do
podjęcia decyzję, która kojarzy się z sytuacjami osadzonymi w przeszłości, na podstawie
efektów ich przeszłych zachowań w stosunku do tych sytuacji, zastanawiają się, czy
podejmować podobne decyzje. 
- zorientowane na teraźniejszość - osoby, które podejmowane decyzje opierają na
odczuciach teraźniejszych : wynikających z zaistniałych sytuacji i  odbieranych z nich
bodźców zmysłowych  (smak, zapach, zmysł wzroku czy emocje z nimi związane ) oraz
obserwacji społecznych ( społeczny dowód słuszności – to, co robią lub jak twierdzą inni)
- zorientowane na przyszłość - osoby które częściowo żyją już w przyszłości. Są
zorientowane na niej, ponieważ tworzą plany i konstruują (w głowie) narzędzia do ich
realizacji. Są strategami i przyszłość jest ważnym obszarem ich psychicznej aktywności. Kiedy
muszą podjąć decyzje, widzą ich konsekwencje w przyszłości, robią rachunki zysków i strat i
jeśli dana decyzja dobrze wypada w ich kalkulacji – podejmują ją.
Wskazane orientacje czasowe, które mają charakter subiektywny,  mają silny wpływ na nasze
preferencje wartości, interpretacje, decyzje, oceny i zachowania. Zorientowania te (orientacje
temporalne) są nieświadome, ponieważ kształtowały się w okresie dzieciństwa i adolescencji.
Nabyliśmy je w konsekwencji przebywania w danej kulturze i społeczeństwie (grupie
społecznej) poprzez naśladownictwo i modelowanie, które nas edukowało.
 
12. Zależność cech osobowości a postrzeganie czasu
Badacze w swoich dociekaniach doszli do  silnych korelacji między pięcioma perspektywami
czasu a wymiarami osobowości.
- Przeszłościowo – pozytywna silnie dodatnio koreluje z poczuciem szczęścia i samooceną.
 Nisko natomiast koreluje z  lękiem jako cechą. 

- Przeszłościowo – negatywna dodatnio koreluje z agresją, lękiem i depresją. A ujemnie z

samooceną i zrównoważeniem emocjonalnym.

- Przyszłościowa dodatnio z preferowaniem spójności i sumiennością. A nisko z

poszukiwaniem doznań.
- Teraźniejsza hedonistyczna  wysoko z poszukiwaniem doznań i poszukiwaniem nowości.
A ujemnie koreluje z preferowaniem spójności i kontrolą Ego.

- Teraźniejsza fatalistyczna wysoko koreluje z lękiem, depresją i agresją. A nisko koreluje z

kontrolą ego i martwieniem się o przyszłe konsekwencje.
 
13. Model Wielkiej Piątki a perspektywy postrzegania czasu
Neurotyczność pozytywnie korelowała z fatalistycznym teraźniejszym zorientowaniem w
czasie.

Sumienność pozytywnie korelowała z przyszłościowym podejściem.

Ekstrawersja i otwartość na doświadczenie pozytywnie korelowały wespół z teraźniejszą

hedonistyczną orientacją w czasie.

Sumienność uzyskała negatywną korelację z teraźniejszym hedonistycznym zorientowaniem

w czasie.

Neurotyczność wysoko korelowała z przeszłościowo – negatywnym zorientowaniem w czasie.

Ekstrawersja i sumienność nisko korelowała z przeszłościowo –negatywną orientacją. 

Ekstrawersja i ugodowość uzyskały silną relację z przeszłościowo – pozytywną orientacją. 

 
14. Pozytywność
Pozytywność to założenie, które w sposób korzystny nam  pomaga postrzegać własną
przyszłość, własną osobę i życie. Przeglądając wszystkie podstawowe cechy osobowości, to
właśnie pozytywność do życia pozwala jednostce cenić życie innych i swoje, postrzegać
wartości w tym, gdzie one są ale nie są dostrzegalne dla innych, mniej pozytywnie
nastawionych   (wartość bogactwa i różnorodności, które nas otacza, wartość rodziny, relacji,
dobrobytu, tego co posiadamy). 
Nastawienie pozytywne ma ogromne znaczenie dla wszystkich wymiarów naszego życia. 

Począwszy od aspektu społecznego, gdzie z pozytywnym nastawieniem w sposób bardziej

konstruktywny, racjonalny i otwarty podchodzimy do ludzi – co rzutuje na kontynuowanie
relacji w przyszłości. Pozwala nam mieć otwarty umysł i budować bardziej satysfakcjonujące,
komfortowe i owocne znajomości. Pozwala nam zakładać pozytywne intencje innych, co
wpływa pozytywnie zarówno na drugą stronę jak i na nas. 
 
15. Zaburzenia osobowości 
Dzielimy je na:
F60: Specyficzne zaburzenia osobowości
F61: Zaburzenia osobowości mieszane
F62: Trwałe zmiany osobowości (osobowości po katastrofach, po chorobie psychicznej)
I inne tj. zaburzenia nawyków i popędów oraz zaburzenia seksualne. 
 
Zaburzenia osobowości to ciężkie zaburzenie struktury charakteru i sposobu zachowywania
się, które przejawiają się w postaci zaburzeń wymiarów osobowości, zaburzeń
funkcjonowania w rolach społecznych i życiu zawodowym jednostki.
 
16. Specyficzne zaburzenia osobowości ICD-10
 
Osobowość schizoidalna
- chłód emocjonalny, brak okazywania emocji, spłycenie afektu
- zdystansowanie, wycofanie w relacjach
- brak zainteresowania seksualnością
- typ samotnika
- obojętność na pochwały, krytykę
- poczucie braku odczuwania przyjemności
-  unika relacji z innymi ludźmi, bo przeczuwają, że ich potrzeby i tak nigdy nie zostaną
zaspokojone
- nie ma związku z pojawieniem się schizofrenii
 
Osobowość schizotypowa (zaburzenia typu schizofrenii)
- idee odnoszące ((skłonność do przypisywania sobie dużego znaczenia, łagodniejsze niż
urojenia)
- myślenie magiczne
- dziwne myślenie i wypowiedzi
- podejrzliwość lub nastawienie urojeniowe
- nieadekwatny bądź zwężony afekt
- brak przyjaciół
- lęk społeczny- związany bardziej z podejrzliwością niż brakiem pewności siebie 
- mówi się często, że jest łagodną formą schizofrenii i jest z nią ściśle związana
 
Osobowość paranoiczna:
- brak zaufania i podejrzliwość wobec innych, wrogość
- interpretowanie ludzkich motywów jako wrogich i pogardliwych
- nieadekwatne przeżywanie doznanych przykrości np. lekceważenie, złe traktowanie
- nadmierna wrażliwość na niepowodzenia lub odrzucenie
- postawa ksobna ( urojeniowe przekonanie, że ludzie z otoczenia zwracają na tę osoboę
szczególną uwagę, dają sobie znaki, mówią o nim, obgadują go)
- nieuzasadnione, powracające podejrzenia o niewierność małżonka
- chowanie urazy, trudności w wybaczaniu
- skrycie, nieufność
 
Osobowość dyssocjalna/antyspołeczna (obejmuje też os. psychopatyczną)
- nieliczenie się z uczuciami innych
- utrwalona postawa nieodpowiedzialności
- nadmierna drażliwość
- lekceważenie obowiązujących norm i zasad funkcjonowania życia społecznego
- tendencja do zachowań agresywnych
- niezdolność do odczuwania poczucia winy, brak refleksji nad sobą
- skłonność do obwiniania innych, wysuwania żądań
- takie osoby podejmują ryzykowne aktywności, uprawiają ekstremalne sporty, zażywają
substancje psychoaktywne
 
Osobowość chwiejna emocjonalnie przejawia się w postaci tendencji do impulsywności,
gwałtowności, nieuwzględniając konsekwencji tych zachowań oraz znacznej niestabilności
emocjonalnej. Wyróżnia się:
 
Typ impulsywny
- gwałtowne wybuchy gniewu tzw. behawioralne eksplozje
- ogromna nadwrażliwość na krytykę
- ograniczona zdolność do samokontroli
 
Typ borderline/ osobowość z pogranicza
- brak stabilności w relacjach z innymi, w obrazie siebie, w zakresie preferencji seksualnych
oraz stanach afektywnych
- podejmowanie wysiłków, by uniknąć rzeczywistego lub wyobrażonego porzucenia
- uczucie wew. pustki
- zaburzenia tożsamości
- wyniszczające, impulsywne zachowania seksualne
- zachowania samobójcze, okaleczanie się, zażywanie środków psychoaktywnych
- złość z błahych powodów
- w relacjach przechodzą od idealizacji do dewaluacji partnera (od miłości do nienawiści)
- bardzo zmienne emocje i nastroje
 
Osobowość histrioniczna/teatralna 
- ciągłe poszukiwanie uwagi,
- nadmierna emocjonalność, dramatyzowanie, teatralność, chwiejna uczuciowość, przesadna
ekspresja
- łatwe uleganie wpływom, wysoka sugestywność
- ciągłe poszukiwanie wrażeń
- duża koncentracja na swojej atrakcyjności fizycznej, często uwodzicielski, nieadekwatny
styl, 
- koncentracja na uzyskiwaniu potwierdzenia własnej wartości i ważności
- łatwo wybaczają sobie, chowają urazę do innych
 
Osobowość narcystyczna:
- potrzeba uwagi, bycia wyróżnionym
- wymaga nieustannego podziwu dla swojej osoby
- odznacza się brakiem empatii, która łączy się z niechęcią uwzględniania perspektywy innych
osób, nieliczenie się z innymi
- jest zazdrosna i wierzy, że inni zazdroszczą jej
- wyolbrzymia swoje osiągnięcia, talenty, urodę
- fantazjuje o sukcesach, swoje doskonałości, urodzie
- w stosunku do innych arogancka, lekceważąca
- relacje z bliskimi nawiązuje wyłącznie dla swoich korzyści
 
Osobowość anankastyczna/kompulsywno-obsesyjna
- tendencja do porządkowania, perfekcjonizm
- tendencja do kontroli w relacjach
- roztrząsania wątpliwości, nadmierna ostrożność
- nadmierna sumienność, skrupulatność w obowiązkach i tym samym zaniedbywanie relacji z
bliskimi
- nadmierna pedanteria, podporządkowywanie się konwenansom społecznych, sztywność
standardów moralnych
- uporczywe myśli i impulsy
- lęk przed zmianami
 
Osobowość lękliwa/unikająca
- zahamowania społeczne, nieadekwatność odczuć,
- nadwrażliwość na krytykę, lęk społeczny, strach przed odrzuceniem
- uporczywe stany napięcia i niepokojów, zamartwianie się
 
- poczucie społecznego niedostosowania się, braku atrakcyjności
- niechęć do wchodzenia w relacje, chyba że są 100% przekonane o bezwarunkowej
akceptacji
- obawa przed podejmowaniem nowych aktywności
 
Osobowość zależna
- nadmierna potrzeba opieki ze strony innych, która prowadzi do uległości, silnych lęków
separacyjnych
- podporządkowywanie własnych potrzeb do innych
- zachęcają innych do przejmowania za nie odpowiedzialności w podejmowaniu decyzji, nawet
błahych
- nadmiernie obawiają się samotności i opuszczenia przez osobę, od której są zależne
- odczuwają bezradność, widzą siebie jako niekompetentną i bezsilną osobę, która sama
sobie nie poradzi
- brak asertywności ( z powodu strachu przed odrzuceniem, opuszczeniem)

Leczenie
Najczęściej w leczeniu zaburzeń osobowości wykorzystywane są:
- psychoterapia psychodynamicza - opiera się na założeniu, że to wewnętrzne,
nieuświadomione mechanizmy kierują życiem człowieka. Podczas spotkań terapeuta przede
wszystkim słucha, pomaga wydobyć wspomnienia, zachęca do dzielenia się emocjami,
wyobrażeniami czy marzeniami.
- zmodyfikowane podejścia wywodzące się z terapii poznawczo-behawioralnej (np.
poznawcza, poznawczo-analityczna, dialektyczno-behawioralna) - jej podstawą jest założenie,
że działaniem kieruje sposób myślenia o sobie i swojej roli w świecie. W tym podejściu
terapeuta jest ekspertem i pomaga zrozumieć problem, uczestniczy w zmianie tego sposobu
myślenia (aspekt poznawczy), a potem zachowania (aspekt behawioralny).
 
17. Osobowość i procesy psychiczne.
 
Teorie egzystencjalne- nie skupiają się na tu i teraz, ale koncentrują się na procesach
związanych z nadawaniem sobie znaczeniu w życiu, z tym co wnosimy dla świata. Poszukują
odpowiedzi na cel i sens istnienia.
 
Teorie psychodynamiczne- skupiają się na przeszłych wydarzeniach, na doświadczeniach z
okresu wczesnego dzieciństwa, na nieuświadomionych motywatorach i starają się znaleźć
zależność między nimi a kondycją psychiczną. Ich ojcem jest Freud, głównym trzonem
osobowości jest wg niego nieświadomość. Treści nieuświadomowione są ukryte, ponieważ
dotyczą negatywnych, zagrażających doświadczeń i reakcji na nie. Nieświadomość zawiera
konflikty, impulsy, motywacje i instynkty. Popęd seksualny jest nieuświadomiony i wyraża się
bezpośrednio poprzez współżycie lub pośrednio poprzez konkretne zachowania np. w sztuce,
pracy, tańcu. Energię wyzwalaną przez popęd jest libido, czyli żądza. Popęd destrukcyjny
wyraża się wg Freuda jako agresja do innych i samego siebie (brak szacunku, hazard,
autoagresja, palenie papierosów).

Model osobowości wg Freuda:

Id jest najbardziej pierwotne i leży najgłębiej w psychice. To ono motywuje nas do działania.
Zawiera w sobie popędy (agresywny i seksualny). Działa według zasady przyjemności – jak
niemowlę oczekuje natychmiastowego zaspokojenia bieżących potrzeb.
Ego-  jest mediatorem. Przekłada żądania id na realia rzeczywistości. Musi konfrontować
impulsy typu „zaraz mu przywalę!” z praktycznymi ograniczeniami – „lepiej nie, bo to mój
pracodawca". Rządzi się zasadą rzeczywistości.
Superego to zinternalizowane (włączone) wartości otoczenia, zwłaszcza opiekunów. Składa
się z sumienia (czego nie wolno robić) i ideału ego (jakim chciałoby się być). Superego kieruje
się zasadą moralności – łamanie jego nakazów prowadzi do poczucia winy, a ich spełnianie
do poczucia ulgi i szacunku dla samego siebie.
 
 
Teorie humanistyczne- wskazują na istotność w subiektywnym, teraźniejszym postrzeganiu
życia oraz na poczucie świadomości istnienia. Skupiają się na tym, jakie są wrodzone
mechanizmy dążenia do doskonałości i jaki świadomy wpływ mają osoby na te procesy.
 
Teorie społeczno-poznawcze - zbierają w sobie czynniki tj: spostrzeganie i interpretacja
rzeczywistości, uczenie się, relacje społeczne i tworzą z nich zespół mający fundamentalny
wpływ na nasze złe i dobre zachowania.