W dramacie Zygmunta Krasińskiego „Nie-Boska komedia” mamy przedstawione dwa walczące ze

sobą obozy. Są to: obóz arystokratów i obóz rewolucjonistów. Na czele obozu arystokratów staje
hrabia Henryk. Przywódcą rewolucjonistów jest Pankracy. W obozie arystokratów nie ma
jednomyślności. Już wybór hrabiego Henryka na przywódcę obozu budzi wątpliwości ale niechętni
jego osobie nie chcą tego wyrazić otwarcie wobec Arcybiskupa i składają przysięgę na wierność.
Arystokraci są jednak niepewni swoich działań i bojaźliwi. Wątpią w sens walki. Po pierwszych
potyczkach zaczynają domagać się układów z rewolucjonistami. Przede wszystkim chcą ocalić własne
życie. Hrabia Henryk pod groźbą kary przymusza ich do dalszej walki. Oni tymczasem wypowiadają
mu posłuszeństwo. Są na dodatek źle przygotowani do obrony murów św. Trójcy – wyczerpuje im się
amunicja i muszą poddać się. Tylko hrabia Henryk walczy do końca a w obliczu nieodwołalnej klęski
popełnia samobójstwo. W obozie rewolucjonistów, pomimo rozbieżności interesów / grupa
Przechrztów / panuje jak na razie jednomyślność. Pankracemu nikt nie sprzeciwia się. Jest przy tym
wspierany przez Leonarda i Bianchettiego. Mają oni do niego zaufanie, liczą się z jego zdaniem.
Pankracy jest nie tylko wodzem ale i ideologiem rewolucji. W trakcie pertraktacji z hrabią Henrykiem
roztacza przed nim wizję wspaniałej porewolucyjnej przyszłości. Tłum rewolucjonistów zagrzewany
jest do walki przez Leonarda, który odprawia z nim „obrzędy nowej wiary”. Pozwala się przy tym
rewolucjonistom na pijaństwo i rozpasanie seksualne. Ma być to przedsmak przyszłej wolności.
Odrębną grupę stanowi grupa Przechrztów. Są to Żydzi, którzy przyjęli chrzest. Planują oni przejęcie
w przyszłości władzy. Czekają z tym jednak na zwycięstwo rewolucji, na wyniszczenie panów przez
lud. W danym momencie podporządkowują się wodzom. Temu wszystkiemu towarzyszy głębokie
poczucie krzywdy, chęć odwetu, przekonanie o własnych racjach i utopijne wyobrażenia o przyszłości.
Obóz rewolucjonistów w porównaniu z obozem arystokracji jest silny, zdecydowany i agresywny. Ten
stan podtrzymywany jest przez przywódców. Arystokraci nie są pewni ani swoich racji, ani wartości,
w imię których stanęli do walki. Stanowią klasę, która chyli się ku upadkowi i ma przekonanie o
popełnionych w przeszłości błędach.

ARYSTOKRACJA (HRABIA HENRYK)

PLUSY (WG ICH MINUSY (WG
SAMYCH) REWOLUCJONISTÓW)
wierność Bogu przeszłość nie zasługuje na szacunek
"Ja położyłem siłę moją w Bogu" "Przechodząc próg ten, rzucam nań przeklęstwo
"Wiara w Chrystusa i Kościół Jego nalezne starości."
(...) niechaj zstąpi na "O tych nędzarzach [arystokracji] nie myśl już
mnie"  (Hrabia) więcej"  (Pankracy)
szacunek dla przeszłości
"Spojrzyj na te postacie - myśl
ojczyzny, domu rodziny (...) a co w wąskie horyzonty myślowe starych
nich było i przeszło, we mnie żyje" "Sługo jednej myśli i kształtów jej (...) poeto, hańba
"Ojcowie moi, natchnijcie mnie tobie!" (Pankracy)
tym, co was panami świata
uczyniło"  (Hrabia)
  słabość, bierność i pustość arystokracji
 "Otóż mi stara szlachta (...) bez grosza, bez oręża,
bez żołnierzy."  "Głupstwo i niedola kraju całego -
oto rozum i moc wasza"
"Ów, starosta, baby strzelał po drzewach i Żydów
piekł żywcem" (Pankracy)
słabość, bierność i pustość arystokracji
"Otóż mi stara szlachta (...) bez grosza, bez oręża,
bez żołnierzy."  "Głupstwo i niedola kraju całego -
 
oto rozum i moc wasza"
"Ów, starosta, baby strzelał po drzewach i Żydów
piekł żywcem" (Pankracy)
wymieranie starej kultury
"Jeśli się nie mylę, te godła czerwone i błękitne
  zowią się herbem w języku umarłych"
"Zgrzybiali, robaczywi (...) ustąpcie
młodym"  (Pankracy)
REWOLUCJONIŚCI (PANKRACY)
PLUSY (WG ICH SAMYCH) MINUSY (WG ARYSTOKRACJI)
potęga myśli i czynu ateizm
"Ja mam wiarę silniejszą, ogromniejszą "Ateizm to stara forumuła - a spodziewałem się
od twojej"  "A Bóg mój (...) to myśl czegoś nowego po tobie" (Hrabia)
moja" (Pankracy) "A Bóg mój (...) to myśl moja" (Pankracy)
obietnica lepszych czasów, szczęścia
"to potęga moja - która chleb i cześć obietnice na wiatr, kłamstwa
(...) rozda na wieki" "Słowa twoje kłamią - ale twarz twoja
"Ziemia (...) Ona cała jednym miastem niewzruszona" "Znam świat twój i ciebie (...) nie
kwitnącym, jedynm domem raczyłeś zstąpić pomiędzy dzieci twoje - bo w
szczęśliwym, jednym warsztatem głębi ducha pogardzasz nimi"  (Hrabia)
bogactw i przemysłu"  (Pankracy)
młodzi górą nowy porzadek = stare problemy
"Zgrzybiali, robaczywi, pełni napoju i "Widziałem wszystkie stare zbrodnie świata
jadla, ustąpcie młodym, zgłodniałym i ubrane w szaty świeże, nowym kołujące
silnym" (Pankracy) tańcem - ale ich koniec ten sam" (Hrabia)
 pogarda wobec religii
"Bóg twój - mara"  "zbawieniem - nędzą dwóch
 
tysięcy lat, upływających od Jego śmierci na
krzyżu" (Pankracy)
porywczość, lekkomyślność
  "Niewolniku pierwszej lepszej kuli, pierwszego
lepszego cięcia?" (Hrabia)