‫ﺑﻮرژواﺋﯽ ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺟﺎﻣﻊ آن دﯾﺪه ﻧﺨﻮاﻫﺪ ﺷﺪ و دوره ﻫﺎی ﮐﻮﺗﺎﻫﯽ از ﺷﺒﻪ دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ در ﻓﺎﺻﻠﻪ ﻫﺎی دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﻫﺎی ﻃﻮﻻﻧﯽ‪،‬‬

‫ﻫﻤﭽﻮن دﻗﺎﯾﻘﯽ ﺑﺮای ﺗﻨﻔﺲ در ﻣﯿﺎن ﺳﺎﻋﺎت درس اﻣﮑﺎن ﻇﻬﻮر دارد‪ .‬ﻫﻤﺎﻧﻄﻮر ﮐﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داری ﺗﺤﺖ ﺷﺮاﯾﻂ ﻣﻌﯿﻨﯽ‪،‬‬
‫ﻣﺜﻼ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﻃﺒﻘﻪ ﮐﺎرﮔﺮ ﺑﻪ ﺟﺎن آﻣﺪه و ﺗﻮده ﻫﺎی ﻧﺎراﺿﯽ را ﺑﻪ دﻧﺒﺎل ﺧﻮد ﮐﺸﯿﺪه ﺣﮑﻤﯿﺖ ﺑﻮرژوازی را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ ﻣﯽ اﻧﺪازد و ﯾﺎ‬
‫ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ ﮐﻪ ﺑﻮرژوازی ﺑﺮای ﺑﻪ دﺳﺖ آوردن ﻣﻨﺎﺑﻊ و ﺑﺎزارﻫﺎ ی ﻻزم ﺑﺮای اداﻣﻪ ﺣﯿﺎت ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ ﻧﻈﺎﻣﯽ ﮐﺮدن ﺟﺎﻣﻌﻪ و دﺳﺖ زدن‬
‫ﺑﻪ ﺗﺠﺎوزات وﺣﺸﯿﺎﻧﻪ ﺑﻪ ﮐﺸﻮرﻫﺎی دﯾﮕﺮ دارد‪ ،‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺑﻪ ﺻﻮرت ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻫﺎی ﻓﺎﺷﯿﺴﺘﯽ ﺟﺎﻧﺸﯿﻦ دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﺑﻮرژواﺋﯽ ﻣﯽ‬
‫ﺷﻮد‪.‬‬
‫در اﯾﻨﺠﺎ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺖ ﻫﺎی ﻏﺎرﺗﮕﺮ و ﻣﺘﺤﺪان ﻣﺮﺗﺠﻊ آﻧﻬﺎ ﺗﻨﻬﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯽ زﻧﺠﯿﺮﻫﺎ را ﺷﻞ ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ ﮐﻪ اﺣﺴﺎس ﻣﯽ ﮐﻨﻨﺪ اداﻣﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‬
‫ﻣﻮﺟﻮدﯾﺖ ﺳﯿﺴﺘﻢ را ﺑﻪ ﺧﻄﺮ اﻧﺪاﺧﺘﻪ و ﯾﺎ ﻫﻨﮕﺎﻣﯿﮑﻪ ﻋﻮاﻣﻞ ﺧﺎرج از ﮐﻨﺘﺮل آﻧﻬﺎ ﻣﺎﻧﻊ اداﻣﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﻣﯽ ﺷﻮد‪ .‬از ﮐﻮدﺗﺎی ‪ 1299‬ﺗﺎ‬
‫اﻣﺮوز ﺗﻨﻬﺎ در ﺷﻬﺮﯾﻮر ‪ 20‬ﺗﺎ ‪) 32‬ﺑﺎ وﻗﻔﻪ ای از ﺳﺎل ‪ 2‬ﺗﺎ ‪ (29‬ﭼﯿﺰی ﺷﺒﯿﻪ دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﻏﺮﺑﯽ در اﯾﺮان وﺟﻮد داﺷﺘﻪ‪ .‬اﯾﻦ دوره ﺑﺎ ورود‬
‫ارﺗﺶ ﻫﺎی ﺧﺎرﺟﯽ ﺑﻪ وﯾﮋه ﺑﺎ ﻧﻘﺶ ارﺗﺶ ﺷﻮروی آﻏﺎز ﺷﺪ و در دوره ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺼﺪق ﻧﯿﺰ ﺑﺎ ر دﯾﮕﺮ ﺗﺎ ﺣﺪودی ﺣﻘﻮق ﺳﯿﺎﺳﯽ ﺑﻪ‬
‫ﻣﺮدم داده ﺷﺪ‪ .‬ﻓﺮﺻﺖ ﺳﺎل ﻫﺎی ‪ 42-39‬ﻧﯿﺰ در ﻣﻘﯿﺎس ﮐﻮﭼﮑﺘﺮ و ﺑﺎ ﺷﻨﺎﺧﺖ ﮐﻤﺘﺮی ﺑﻪ دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﻏﺮﺑﯽ از ﻫﻤﯿﻦ ﻟﺤﻈﺎت ﮐﻮﺗﺎه‬
‫ﺗﻨﻔﺲ ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬ﺑﻘﯿﻪ ﺳﺎل ﻫﺎی اﯾﻦ ﻧﯿﻢ ﻗﺮﻧﯽ ﮐﻪ ﮔﺬﺷﺘﻪ اﯾﺮان در زﯾﺮ ﺳﻠﻄﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺧﺸﻦ و ﻟﺠﺎم ﮔﺴﯿﺨﺘﻪ ای ﻗﺮار داﺷﺘﻪ‬
‫اﺳﺖ‪ .‬ﻣﻤﮑﻦ اﺳﺖ ﮔﻔﺘﻪ ﺷﻮد ﮐﻪ اﯾﻦ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﻃﻮﻻﻧﯽ ﺣﺎﺻﻞ ﺣﺎﮐﻤﯿﺖ ﻧﺴﺒﯽ ﻓﺌﻮداﻟﯿﺴﻢ ﺑﺮ ﺟﺎﻣﻌﻪ ﻣﺎﺳﺖ‪ .‬ﯾﺎ ﺑﻪ ﻋﺒﺎرت دﯾﮕﺮ ادﻋﺎ‬
‫ﺷﻮد ﮐﻪ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ درای واﺑﺴﺘﻪ ﻣﺎﻫﯿﺘﺎ ﻧﯿﺎز ﺑﻪ دﻣﻮﮐﺮاﺳﯽ ﺑﻮرژواﺋﯽ دارد و اداﻣﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری در ﺳﺎل ﻫﺎی ﭘﺲ از رﻓﺮم از ﺑﻘﺎﯾﺎی‬
‫ﻓﺌﻮداﻟﯿﺴﻢ و ﯾﺎ وﺟﻬﯽ از »ﻓﺌﻮداﻟﯿﺴﻢ اداری« اﺳﺖ‪ .‬ﮐﺴﺎﻧﯿﮑﻪ اﯾﻦ ﺑﺮداﺷﺖ را از ﺳﯿﺴﺘﻢ دارﻧﺪ ﻣﺎﻫﯿﺖ ﺑﻮرژوازی ﮐﻤﭙﺮادور و ﺧﺼﻠﺖ‬
‫ﻫﺎی ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داری واﺑﺴﺘﻪ را ﻧﻤﯽ ﺷﻨﺎﺳﻨﺪ و آن را ﺑﺎ ﺑﻮرژوازی ﮐﻼﺳﯿﮏ و ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داری اﺷﺘﺒﺎه ﻣﯽ ﮔﯿﺮﻧﺪ‪.‬دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﭘﻨﺠﺎه‬
‫ﺳﺎل اﺧﯿﺮ اﺳﺘﺒﺪاد ﻓﺌﻮداﻟﯽ ﻧﺒﻮده اﺳﺖ‪.‬‬
‫اﺳﺘﺒﺪاد ﻓﺌﻮداﻟﯽ در اﻧﻘﻼب ﻣﺸﺮوﻃﯿﺖ ﺷﮑﻞ ﺗﺎرﯾﺨﯽ ﺧﻮد را از دﺳﺖ داد‪ .‬ﮐﻮدﺗﺎی ‪ 1299‬ﮐﻮدﺗﺎی ﻓﺌﻮدال ﻫﺎ ﻧﺒﻮد و ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﯿﺎه‬
‫ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎﻟﻪ ﻣﻨﺸﺎ ﻇﻬﻮر و رﺷﺪ ﺑﻮرژوازی ﮐﻤﭙﺮادور اداری ﻧﻈﺎﻣﯽ اﯾﺮان ﺑﻪ ﺷﻤﺎر ﻣﯽ رود‪ .‬اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ اﻧﮕﻠﯿﺲ ﺑﺎ ﮐﻤﮏ ﯾﮏ دارو دﺳﺘﻪ‬
‫ﻧﻈﺎﻣﯽ دﺳﺖ ﺑﻪ ﮐﻮدﺗﺎﺋﯽ زد ﮐﻪ ده ﻫﺎ ﻧﻤﻮﻧﻪ آن در آﻣﺰﯾﮑﺎی ﻻﺗﯿﻦ ﻗﺒﻞ و ﺑﻌﺪ از ﮐﻮدﺗﺎی ‪ 1299‬دﯾﺪه ﺷﺪه اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪﯾﻬﯽ اﺳﺖ‬
‫ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺳﯿﺎه رﺿﺎ ﺧﺎن ﻣﺮﮐﺰ ‪ 3‬وﺣﺪت ﺑﻮد‪ :‬وﺣﺪت اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﻢ‪ ،‬ﻓﺌﻮداﻟﯿﺴﻢ و ﺑﻮرژوازی ﮐﻤﭙﺮادور‪ .‬ﮔﺮﭼﻪ رﺿﺎ ﺧﺎن و دارو دﺳﺘﻪ‬
‫اش ﻃﯽ ﺑﯿﺴﺖ ﺳﺎل ﺗﺒﺪﯾﻞ ﺑﻪ ﺑﺰرﮔﺘﺮﯾﻦ زﻣﯿﻨﺪاران ﺷﺪﻧﺪ ﻣﻌﺬﻟﮏ رﻫﺒﺮی ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﺎ ﻓﺌﻮدال ﻫﺎ ﻧﺒﻮد‪ .‬ﺣﺘﯽ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﺑﻪ ﺣﮑﻮﻣﺖ ﻣﺤﻠﯽ‬
‫ﻓﺌﻮدال ﻫﺎ ﯾﺎ ﺑﻪ اﺻﻄﻼح ﺧﺎﻧﺨﺎﻧﯽ ﺿﺮﺑﺎت ﺳﻨﮕﯿﻦ وارد ﮐﺮد‪ .‬ﮐﻮدﺗﺎی ‪ 28‬ﻣﺮداد ﻧﯿﺰ ﺑﺎ دﺧﺎﻟﺖ ﺟﺪی اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺖ ﻫﺎی آﻣﺮﯾﮑﺎﺋﯽ و‬
‫اﻧﮕﻠﯿﺴﯽ و ﺑﺎ وﺣﺪت ﮐﻤﭙﺮادورﻫﺎ و ﻓﺌﻮدال ﻫﺎ ﺑﻪ ﻧﺘﯿﺠﻪ رﺳﯿﺪ‪ .‬ﺑﻮرژوازی ﮐﻤﭙﺮادور رﺷﺪ ﺧﻮد را ﻣﺪﯾﻮن ﻫﻤﯿﻦ ﺳﺎل ﻫﺎی ﺳﯿﺎه‬
‫دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری اﺳﺖ‪ .‬ﺑﺪون ﭘﺎﯾﻤﺎل ﮐﺮدن ﺣﻘﻮق اﺳﺎﺳﯽ ﻣﺮدم ﻣﻤﮑﻦ ﻧﺒﻮد ﮐﻪ ﺟﻨﺒﺶ ﺿﺪ اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺘﯽ اﯾﺮان ﻣﻬﺎر ﺷﻮد‪ .‬در ﺷﺮاﯾﻂ اداﻣﻪ و‬
‫ﮔﺴﺘﺮش ﺟﻨﺒﺶ رﻫﺎﺋﯽ ﺑﺨﺶ زﻧﺪﮔﯽ ورﺷﺪ ﺑﻮرژوازی ﮐﻤﭙﺮادور از دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری و ﺑﺨﺼﻮص از ﺷﮑﻞ ﺟﻤﻌﯽ ﯾﺎ اﺷﺮاﻓﯽ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری‬
‫ﮐﻪ در آن ﺗﻨﻬﺎ ﻣﺮدم ﻫﺴﺘﻨﺪ ﮐﻪ ﻫﯿﭽﮕﻮﻧﻪ ﺣﻖ رای و اﻋﺘﺮاض ﻧﺪارﻧﺪ و ﻗﺸﺮﻫﺎ و ﺟﻨﺎح ﻫﺎی ﺑﻮرژوازی ﮐﻤﭙﺮادور و ﺟﻨﺎح ﻫﺎی‬
‫اﻣﭙﺮﯾﺎﻟﯿﺴﺘﯽ ﻣﺘﺤﺪ آﻧﻬﺎ ﺣﻖ ﻣﺒﺎرزه ﺑﺎ ﯾﮑﺪﯾﮕﺮ و اﺳﺘﻔﺎده از ﺗﺮﯾﺒﻮن ﻫﺎی ﻣﺨﺘﻠﻒ و اﻫﺮم ﻫﺎی ﺳﯿﺎﺳﯽ ﮔﻮﻧﺎﮔﻮن را ﺑﺮای ﺧﻨﺪه ﺣﻔﻆ‬
‫ﮐﺮده اﻧﺪ‪ ،‬ﻫﻤﻮاره ﺳﻮد ﺑﺮده اﺳﺖ‪ .‬ﺗﺮدﯾﺪی ﻧﯿﺴﺖ ﮐﻪ »دوﻟﺖ« در ﺳﯿﺴﺘﻢ ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داری واﺑﺴﺘﻪ ﻧﺴﺒﺖ ﺑﻪ دوره ﻗﺒﻞ ﺗﮑﺎﻣﻞ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ و‬
‫ﻫﻤﭽﻨﺎﻧﮑﻪ وﺳﺎﺋﻞ و ﺗﮑﻨﯿﮏ ﺗﻮﻟﯿﺪ و ﺳﺎزﻣﺎن آن ﭘﯿﺸﺮﻓﺖ ﻣﯽ ﮐﻨﺪ‪ ،‬دوﻟﺖ ﻧﯿﺰ ﺗﺠﺪﯾﺪ ﺳﺎزﻣﺎن ﺷﺪه و ﻗﺪرت وﺗﻤﺮﮐﺰ و ﮐﺎرﺑﺮی آن‬
‫اﻓﺰاﯾﺶ ﻣﯽ ﯾﺎﺑﺪ‪ .‬اﻣﺎ اﯾﻦ ﭘﺪﯾﺪه درﺳﺖ آن ﭼﯿﺰی اﺳﺖ ﮐﻪ دﯾﮑﺘﺎﺗﻮری ﺳﺮﻣﺎﯾﻪ داری و اﺑﺴﺘﻪ را ﺳﺎزﻣﺎن ﯾﺎﻓﺘﻪ ﺗﺮ و ﺧﻄﺮﻧﺎک ﺗﺮ ﻣﯽ‬
‫ﺳﺎزد‪.‬‬

‫ﭼﻪ ﻋﻮاﻣﻠﯽ ﺑﺎﻋﺚ ﻣﯽ ﺷﻮد ﮐﻪ در اﯾﻦ ﺳﯿﺴﺘﻢ ﻃﺒﻘﻪ ﺣﺎﮐﻢ ﻧﺘﻮاﻧﺪ ﻣﺜﻞ ﺑﻮرژوازی در ﻏﺮب ﺑﻪ ﺷﯿﻮه دﻣﮑﺮاﺳﯽ ﺑﯽ‬
‫آﻧﮑﻪ ﺑﺎ ﺧﻄﺮ ﻧﺎﺑﻮدی روﺑﺮو ﺷﻮد ‪ ،‬ﻋﻤﻞ ﮐﻨﺪ؟‬

‫‪١١‬‬