NOTA RINGKAS

TATABAHASA
 KATA GANTI NAMA DIRI
• Kata ganti nama diri ialah kata nama yang menjadi pengganti
sesuatu benda, perkara atau orang.
• Kata ganti nama diri terbahagi kepada dua kumpulan:
a) kata ganti nama diri tanya
• jenis kata nama yang berfungsi menanyakan hal benda,
perkara atau manusia
• tiga bentuk kata ganti nama diri tanya iaitu:
i. siapa - yang merujuk orang
ii. apa – yang merujuk benda atau perkara
iii. mana – yang merujuk benda atau orang
b) kata ganti nama diri orang
• jenis kata ganti nama yang merujuk manusia
• terdiri daripada tiga kategori:
i. kata ganti nama diri orang pertama: saya, aku,
beta, patik, kami, kita, hamba
ii. kata ganti nama diri orang kedua: saudara, kamu,
awak, engkau, anda, kalian
iii. kata ganti nama diri orang ketiga: ia, dia, beliau,
mereka, baginda, -nya
KATA GANTI NAMA TUNJUK
• Kata ganti nama tunjuk ialah kata nama yang
berfungsi menunjuk sesuatu perkara atau benda.
• Terbahagi kepada dua, iaitu:
a) Kata ganti nama tunjuk umum
• itu – untuk menunjuk pada sesuatu yang jauh
• ini - untuk menunjuk pada sesuatu yang dekat
b) Kata ganti nama tunjuk tempat
• sini - bagi tempat yang dekat
• situ - bagi tempat yang agak jauh
• sana - bagi tempat yang jauh
KATA GANTI NAMA
• Perkataan yang menjadi pengganti
kepada kata nama untuk orang, tempat,
benda dan perkara yang umum.
• Terbahagi kepada dua subgolongan kecil,
iaitu:
a) kata ganti nama tunjuk
b) kata ganti nama diri
KONSEP
• Kata nama ialah perkataan yang menamakan benda atau perkara.
• Golongan kata nama boleh dipecahkan kepada:
a) Kata nama am
b) Kata nama khas
c) Kata ganti nama
KATA NAMA AM
• Kata nama am ialah perkataan yang menamakan benda,
perkara, atau konsep secara umum.
• Kata nama am dapat dibahagikan kepada dua jenis iaitu:
a) Kata nama am hidup
• Manusia: doktor, guru, nelayan
• Bukan manusia: kucing, jin, pokok
• Contoh ayat:
1. Dua orang jururawat memberikan penerangan tentang
penjagaan gigi kepada murid-murid di sekolah.
2. Apabila dihalau, kambing itu mengembek.
b) Kata nama am tak hidup
• Institusi: sekolah, masjid, hospital
• Bukan institusi:
i. Konkrit: buku, sungai, kereta
ii. Abstrak: kecantikan, senyuman, pemikiran
• Contoh ayat:
1. Fatimah mengunjungi butik untuk membeli baju.
2. Pak Ali menebang pokok dengan menggunakan kapak.
3. Saya tersentak daripada lamunan apabila
disergah oleh adik.
KATA NAMA KHAS
• Kata nama khas merupakan kata nama yang merujuk sesuatu
yang khusus dan ejaannya berpangkalkan huruf besar.
• Terbahagi kepada dua kumpulan, iaitu:
a) Kata nama khas hidup
• Manusia: P.Ramlee, Siti Nurhaliza
• Bukan manusia: Tompok, Si Belang
• Contoh ayat:
1. Filem lakonan P. Ramlee tidak pernah bosan untuk
ditonton berulang kali.
2. Tompok merupakan nama kucing kesayangan ibu.
b) Kata nama khas tak hidup
• Contoh: Malaysia, Proton Saga, Jalur Gemilang
• Contoh ayat:
1. Ibu membaca akhbar Berita Harian sementara
menunggu nasi yang ditanaknya masak.
2. Malaysia mempunyai banyak destinasi pelancongan
yang menarik.
 KATA KERJA PASIF
e. Kata kerja pasif berawalan ter- KONSEP
Contoh: Buku latihan Sains saya sudah terambil oleh
• Kata kerja ialah perkataan yang menunjukkan sesuatu
Thomas.
perbuatan atau keadaan melakukan sesuatu.
f. Kata kerja pasif dengan perkataan kena
Contoh: Beg tangan ibu kena ragut ketika ibu ke • Contoh kata kerja:
pasar. berlari bersenam berbual
g. Kata kerja pasif dengan apitan ke-…-an menyanyi memotong memancing
Contoh: Adik demam panas setelah kehujanan ketika
pulang dari sekolah semalam.

KATA KERJA AKTIF

KATA KERJA PASIF • Kata kerja yang hadir dalam ayat aktif, iaitu ayat yang

KATA
• Kata kerja pasif ialah kata kerja yang memberikan mengutamakan subjek asal sebagai unsur yang diterangkan.
penekanan kepada objek asal. • Kata kerja aktif terdiri daripada:
• Terdapat tujuh jenis kata kerja pasif: a. Kata kerja aktif tak transitif

KERJA
a. Kata kerja pasif diri pertama b. Kata kerja aktif transitif
Contoh: Bola yang saya tendang sebentar tadi
masuk ke gawang gol. KATA KERJA AKTIF TAK TRANSITIF
b. Kata kerja pasif diri kedua • Kata kerja yang tidak memerlukan objek sesudahnya.
Contoh: “Tugasan itu mestilah kamu selesaikan • Kata kerja ini boleh diikuti oleh pelengkap dan unsur
secepat mungkin,” kata guru itu kepada muridnya. keterangan.
c. Kata kerja pasif dengan awalan di- bagi orang • Terdiri daripada:
ketiga a. Kata kerja aktif tak transitif tanpa pelengkap
Contoh: Cerpen yang dikarang oleh beliau sangat
• Kata kerja yang boleh berdiri sendiri dalam ayat tanpa
tinggi mutunya.
objek.
d. Kata kerja pasif berawalan ber-
• Contoh: bersorak, tiba, roboh, duduk, bekerja
Contoh: Pakaian saya masih belum berlipat.
• Contoh ayat: Alia bersorak apabila penyanyi
kegemarannya memenangi pertandingan nyanyian
tersebut.
KATA KERJA AKTIF TRANSITIF
• Kata kerja yang diikuti oleh objek yang terdiri b. Kata kerja aktif tak transitif berpelengkap
daripada kata nama atau frasa nama untuk • Kata kerja yang memerlukan pelengkap yang terdiri
melengkapkan maksudnya. daripada kata nama, kata adjektif atau kata sendi nama.
• Contoh: • Contoh:
Kata Kerja Transitif Objek 1. Penjenayah itu bersenjatakan parang.
merebus ketupat 2. Kecederaan yang dialami oleh pemain bola sepak itu
menendang bola bertambah baik.
3. Mereka akan pergi ke Turki untuk melancong.
• Kata kerja aktif transitif terbahagi kepada:
4. Wanita yang berbaju kebaya itu sangat
a. Kata kerja aktif transitif dengan satu objek
anggun.
Contoh: Kami sudah membaca novel Silir
Daksina itu.

b. Kata kerja aktif transitif dengan dua objek

Contoh: Ibu membuatkan ayah secawan kopi.
 DARJAH PENGHABISAN
• Darjah penghabisan ialah bandingan yang dinyatakan melalui enam cara berikut:
a. se + kata adjektif + gandaan + kata nama Kata adjektif
Contoh: Dia memanjat pokok itu setinggi-tinggi yang boleh. boleh didahului dan
b. ter + kata adjektif diikuti oleh 3 jenis
KONSEP
Contoh: Alissa pelajar yang terpandai di kelas 5 Anggerik. • Kata adjektif ialah perkataan yang menerangkan kata penguat, iaitu
c. paling + kata adjektif kata penguat
sifat atau keadaan sesuatu kata nama atau frasa
Contoh: Cincin berlian itu merupakan hadiah yang paling mahal pernah saya beli. hadapan, kata
nama.
d. kata adjektif + sekali penguat belakang
Contoh: Badannya penat sekali setelah bekerja sepanjang • Kata adjektif juga dikenali sebagai kata sifat.
& kata penguat
hari. suka fasih bijak
bebas.
e. ter- + [amat / sangat] + kata adjektif tinggi kaya cantik
Contoh: Kita tidak dapat melihat kuman yang tersangat
halus / teramat halus dengan mata kasar. JENIS KATA ADJEKTIF
f. [amat/sungguh/sangat] + kata adjektif + sekali • Kata adjektif dapat dibahagikan kepada 9 jenis, iaitu:
Contoh: Guru itu berasa amat bangga sekali kerana a. Kata adjektif sifatan atau keadaan

KATA
pelajar-pelajarnya mendapat keputusan cemerlang. Contoh:
baik gopoh jahat
DARJAH BIASA sihat cerdas malas

ADJEKTIF
• Kata adjektif darjah biasa ialah kata adjektif tunggal bagi b. Kata adjektif warna
menunjukkan keadaan biasa. ungu putih hijau
• Contoh: biru hitam merah
1. Lengan baju ini agak panjang.
c. Kata adjektif ukuran
2. Sungguh cantik lukisan yang tergantung di dinding itu.
besar nipis dalam
DARJAH BANDINGAN panjang kecil lebar
• Kata adjektif darjah bandingan dapat dinyatakan
d. Kata adjektif bentuk
dengan dua cara, iaitu:
leper bulat lurus
a. bandingan yang sama - menggunakan awalan se-
Contoh: Anak gadis ketua kampung itu secantik lonjong bujur bengkok
(sama cantik) ibunya. e. Kata adjektif waktu
b. bandingan berbeza - menggunakan kata penguat akhir silam lampau
lebih atau kurang yang berfungsi sebagai segera awal lewat
bandingan.
Contoh: Gulai ayam ini lebih sedap daripada gulai f. Kata adjektif jarak
ayam masakan saya. dekat jauh hampir
rapat nyaris sebelah
g. Kata adjektif cara
deras lincah tenang
cepat perlahan lebat
h. Kata adjektif perasaan
KATA ADJEKTIF DALAM BENTUK
benci sayang rindu
PERBANDINGAN
• Kata adjektif dapat digunakan untuk kasih cinta malu
menyatakan tiga darjah perbandingan, iaitu: i. Kata adjektif pancaindera
a. darjah biasa Deria rasa lazat, kelat, masam, masin
b. darjah bandingan Deria pandang buruk, cantik, molek, segak
c. darjah penghabisan
Deria dengar bising, garau, lunak, merdu
Deria bau harum, busuk, wangi, hapak
Deria sentuh halus, kasar, licin, empuk, kesat
Gabungan deria selesa (sentuh + pandang),
tenteram (dengar + pandang)
 KATA SENDI NAMA: KEPADA
• Kata sendi nama ‘kepada’ digunakan untuk:
a. menyatakan sasaran yang merujuk manusia, haiwan dan unsur KONSEP
mujarad. Contoh ayat: • Kata sendi nama ialah perkataan yang hadir di hadapan frasa nama.
1. Borang penyertaan pertandingan nyanyian itu telah saya
• Contoh kata sendi nama:
serahkan kepada pihak penganjur.
2. Surat itu dikirim kepada anaknya. di ke dari daripada
b. menyatakan pecahan kepada pada bagi demi
Contoh ayat: tentang seperti bagai umpama
1. Ibu membahagikan kek itu kepada tiga bahagian. laksana sejak terhadap akan
2. Peserta seminar itu dibahagikan kepada lima kumpulan. oleh hingga antara untuk
c. menyatakan perubahan keadaan dengan dalam sampai selain
Contoh ayat:
1. Pencapaiannya dalam subjek Matematik telah KATA SENDI NAMA: DI
meningkat kepada tahap cemerlang. • Kata sendi nama ‘di’ digunakan untuk menunjukkan
2. Cuaca yang panas menyebabkan suhu badannya TEMPAT.
meningkat kepada 36°c. • Kata sendi nama ini TIDAK BOLEH digunakan di hadapan
kata nama atau frasa nama yang menunjukkan waktu, masa
KATA SENDI NAMA: PADA atau zaman.
• Kata sendi nama ‘pada’ digunakan untuk: • Contoh ayat:
a. menunjukkan keterangan waktu 1. Cikgu Nor Ain bertugas di SMK Kapit, Sarawak.
Contoh ayat: 2. Majlis perkahwinan artis popular itu diadakan di hotel
1. Kami sekeluarga akan bertolak ke Pulau Pinang bertaraf lima bintang itu.
pada jam 10.00 pagi.
2. Saya akan menyiapkan kerja itu pada waktu
malam. KATA SENDI NAMA: KE
b. apabila didahului oleh perkataan ‘ada’, kata sendi • Kata sendi nama ‘ke’ digunakan untuk
nama ‘pada’ mesti diikuti oleh kata nama yang menunjukkan TEMPAT atau ARAH yang
merujuk manusia dan haiwan. dituju.
Contoh ayat: • Kata sendi nama ini boleh juga digunakan di
1. Laporan itu ada pada Puan Salmah. hadapan kata atau frasa nama yang
2. Corak yang ada pada harimau itu sangat unik. menunjukkan WAKTU/MASA.
c. menunjukkan tempat bagi perbuatan sesuatu kata • Contoh ayat:
kerja 1. Saya akan pergi ke Kuala Lumpur esok.
Contoh ayat: 2. Mesyuarat ini berlangsung dari pagi ke
1. Layang-layang itu tersangkut pada dahan pokok petang.
setelah angin bertiup kencang.
2. Notis penting berkaitan aktiviti kokurikulum itu KATA SENDI NAMA: DARI
ditampal pada papan kenyataan sekolah. • Kata sendi nama ‘dari’ digunakan untuk menunjukkan ATM
(A-Arah, T-Tempat, M-Masa).
• Contoh ayat:
KATA SENDI NAMA: DARIPADA 1. Angin bertiup kencang dari selatan.
• Kata sendi nama ‘dari’ digunakan untuk menunjukkan KABOS 2. Bunyi bising itu datang dari sebelah sana.
(K-Keanggotaan, A-Abstrak, B-Beza/Bandingan, O-Orang 3. Penceramah itu berasal dari Terengganu.
/Organisasi, S-Sumber). 4. Program kelas tambahan dalam talian secara percuma
• Contoh ayat: itu berlangsung dari pukul 9.00 pagi.
1. Persatuan Bahasa Melayu terdiri daripada 80 orang ahli.
2. Remaja perlulah mengelakkan diri daripada pengaruh
negatif media sosial.
3. Buku itu lebih bermutu daripada buku ini.
4. Hadiah itu daripada tunang saya.
5. Perabot ini diperbuat daripada kayu jati.
 KATA SENDI NAMA: DEMI
• Kata sendi nama ‘demi’ digunakan untuk:
a. menunjukkan TUJUAN
Contoh ayat:
1. Kita perlu berusaha dengan bersungguh-sungguh demi
kejayaan yang gemilang.
2. Mak Minah sanggup menjual tanahnya demi membiayai
pengajian anaknya di universiti.
b. unsur penegas dalam ungkapan
Contoh:
Demi Allah, aku tidak akan mengulangi perbuatan terkutuk
itu. KATA SENDI NAMA: TENTANG
c. maksud urutan satu atau sekumpulan. • Kata sendi nama ‘tentang’ digunakan sebagai unsur yang
Contoh: membawa maksud rujukan sesuatu yang tidak tentu atau umum,
1. Seorang demi seorang pelajar masuk ke dewan atau mujarad.
peperiksaan. • Contoh:
2. Mereka bergerak ke dalam stadium pasukan demi 1. Kami berbincang tentang masalah pencemaran.
pasukan. 2. Para pemimpin perlulah mengambil berat tentang kebajikan
rakyat jelata.
KATA SENDI NAMA: UNTUK / BAGI
• Kata sendi nama ‘untuk/bagi’ digunakan untuk:
a. menunjukkan tujuan dan kegunaan sesuatu KATA SENDI NAMA: TERHADAP
Contoh ayat: • Kata sendi nama ‘terhadap’ biasanya digunakan
1. Kutipan derma untuk/bagi mangsa kebakaran itu sebagai unsur yang membawa maksud rujukan
sedang dijalankan. yang melibatkan penyambut tertentu, sama ada
2. Asrama baharu itu untuk/bagi pelajar perempuan manusia, haiwan atau benda.
sahaja. • Contoh:
b. menyatakan maksud bahagian yang ditentukan atau 1. Kita dilarang bersikap biadab terhadap orang tua.
diperuntukkan (‘untuk’ tidak boleh bertukar ganti 2. Seorang guru harus memiliki sifat penyayang
dengan ‘bagi’. terhadap anak-anak muridnya.
Contoh ayat:
1. Wang belanja itu untuk adik.
2. Salah: Wang belanja itu bagi adik.

KATA SENDI NAMA: SEPERTI / UMPAMA /

KATA SENDI NAMA: SEJAK/ LAKSANA / BAGAI
SEMENJAK • Keempat-empat kata sendi ini mempunyai fungsi yang sama, iaitu
sebagai perkataan di hadapan kata nama atau frasa nama yang
• Kata sendi nama ‘sejak/semenjak’ digunakan
membawa maksud perbandingan.
untuk menunjukkan MASA/WAKTU.
• Contoh ayat:
• Contoh:
1. Lelaki yang baru tiba di Kuala Lumpur itu kebingungan seperti
1. Hasnah sentiasa kelihatan sugul sejak
rusa masuk kampung.
kematian ibunya.
2. Cahaya yang cerah umpama api yang sedang menyala itu
2. Semenjak kejadian rumah saya dimasuki
sungguh menghairankan.
pencuri, saya tidak berani tinggal di rumah
3. Tumbukan peninju itu pantas laksana kilat.
berseorangan.
4. Pasangan mempelai itu bagai cincin dengan permata.
 KATA SENDI NAMA: DENGAN
• Kata sendi nama ‘dengan’ digunakan untuk membawa maksud seperti yang berikut:
a. membawa maksud bersama-sama atau berserta
Contoh:
1. Ayah pergi ke pasar dengan ibu.
2. Abdullah menelaah mata pelajaran sains dengan kawannya.
b. membawa maksud cara sesuatu itu dilakukan
Contoh:
1. Berita sedih itu disampaikan dengan perasaan dukacita.
2. Kerja ini dapat diselesaikan dengan kerjasama semua pihak.
c. membawa maksud memakai atau menggunakan iaitu sebagai alat
Contoh:
1. Alif mengambil air dari perigi dengan timba.
2. Ibu membungkus nasi lemak dengan daun pisang.
d. menyatakan keadaan perbandingan yang serupa atau sama
Contoh:
1. Warna bajunya sama biru dengan warna bajuku.
2. Beliau sentiasa sependapat dengan ketuanya
KATA SENDI NAMA: DALAM /
ANTARA
• Kata sendi nama ‘dalam’ dan ‘antara’ digunakan di hadapan kata
nama atau frasa nama yang membawa pengertian lingkungan
yang tidak mempunyai ruang atau jarak.
• Contoh ayat:
1. Sebagai rakyat Malaysia, kita harus fasih bertutur dalam
bahasa kebangsaan.
2. Hubungan antara Kamalia dengan rakan baiknya semakin
renggang setelah dia berpindah sekolah.
KATA SENDI NAMA: HINGGA / SAMPAI
• Kata sendi nama ‘hingga’ dan ‘sampai’ digunakan di
hadapan kata nama atau frasa nama untuk membawa
maksud perihal peringkat dan had masa, waktu atau tempat.
• Penggunaan kata sendi nama ‘hingga’ dan ‘sampai’ boleh
bertukar ganti.
• Contoh ayat:
1. Fida berjaga untuk membakar lemang itu hingga
dinihari.
2. Anak-anaknya belajar sampai peringkat universiti.
KATA SENDI NAMA: AKAN
• Kata sendi nama ‘akan’ digunakan di hadapan kata
nama atau frasa nama yang merujuk manusia.
• Penggunaannya mesti didahului oleh kata adjektif yang
bersifat emotif.
• Contoh:
1. Guru itu marah akan muridnya yang malas
menyiapkan latihan.
2. Wanita itu amat rindu akan ibunya di desa.
KATA SENDI NAMA: OLEH
• Kata sendi nama ‘oleh’ digunakan di hadapan kata nama
atau frasa nama untuk:
a. Menunjukkan pembuat dalam ayat pasif
Contoh ayat:
1. Kuih-muih yang sedap itu dibuat oleh chef
terkenal.
2. Batu yang berat itu tidak terangkat oleh saya.
b. Menunjukkan hubungan yang membawa maksud
sebab.
Contoh ayat:
1. Pasukan bola jaring itu kalah oleh kekurangan
latihan.
2. Aishah gagal dalam subjek Matematik oleh
kecuaiannya dalam menjawab soalan.
 KATA HUBUNG PANCANGAN KETERANGAN
• Kata hubung pancangan keterangan ialah kata hubung yang
menggabungkan ayat kecil keterangan dengan ayat induk.
• Contoh kata hubung pancangan keterangan: KONSEP
kerana agar meskipun • Kata hubung ialah perkataan yang bertugas
semoga sekiranya supaya menghubungkan dua ayat atau lebih bagi membentuk ayat
kalau andai kata kendatipun majmuk.
jika / jikalau hingga semasa • Terdapat dua jenis kata hubung, iaitu:
sementara setelah sebab a) Kata hubung gabungan
ketika tatkala untuk b) Kata hubung pancangan
walaupun sungguhpun apabila
• Contoh ayat: KATA HUBUNG GABUNGAN
1. Adam tidak hadir ke sekolah kerana dia sakit. • Kata hubung gabungan ialah kata hubung yang
2. Mereka menunggu ketibaannya hingga lewat petang. menghubungkan dua ayat atau lebih yang sama taraf
3. Walaupun sibuk, Nurul dapat menyelesaikan tugasan itu. sifatnya, iaitu masing-masing ayat dapat berdiri sendiri.
4. Apabila fajar menyinsing, burung-burung berterbangan • Contoh:
keluar mencari makanan dan atau tetapi serta
5. Fikri akan membuat rayuan andai kata permohonannya lalu malahan / sambil kemudian
ditolak. justeru
Contoh ayat:
1. Mikhail membeli buku latihan dan alat tulis di kedai
KATA HUBUNG PANCANGAN KOMPLEMEN buku tersebut.
• Kata hubung pancangan komplemen ialah kata 2. Salim telah berusaha bersungguh-sungguh untuk
hubung yang menghubungkan ayat kecil komplemen lulus dalam subjek Matematik tetapi masih gagal.
dengan ayat induk. 3. Lelaki itu memeluk anaknya serta membelai
• Terdapat dua bentuk kata hubung komplemen, iaitu: rambutnya.
i. untuk 4. Laili menyiram pokok bunga sambil menyanyi.
Untuk Haifa lulus dalam ujian memandu itu
bukanlah sesuatu yang sukar. KATA HUBUNG PANCANGAN
ii. bahawa
• Kata hubung pancangan ialah kata hubung yang
Contoh ayat: Pihak polis melaporkan bahawa
menghubungkan ayat atau klausa tak setara, iaitu
penjenayah itu telah berjaya ditangkap
yang memancangkan atau memasukkan klausa
kecil ke dalam klausa utama.
• Kata hubung pancangan terbahagi kepada tiga
jenis, iaitu:
a) Kata hubung pancangan relatif
b) Kata hubung pancangan komplemen
c) Kata hubung pancangan keterangan
KATA HUBUNG PANCANGAN
RELATIF
• Kata hubung pancangan relatif ialah kata hubung
yang menghubungkan ayat kecil relatif kepada ayat
induk.
• Terdapat hanya satu bentuk kata hubung relatif, iaitu
yang.
• Contoh ayat:
a. P.Ramlee seniman agung.
b. P.Ramlee sentiasa dikenang.
P.Ramlee seniman agung yang sentiasa dikenang.
 KATA PANGKAL AYAT
• Kata pangkal ayat ialah perkataan yang hadir di bahagian KONSEP
hadapan ayat yang menjadi penanda kesinambungan ayat • Kata praklausa ialah sejumlah perkataan yang terletak di hadapan klausa atau
dalam wacana.. ayat, yang bertugas sebagai unsur penyeru, penanya, perintah dan sebagainya,
• Contoh kata pangkal ayat: iaitu sebagai penerang di pangkal ayat.
maka hatta adapun syahadan • Terdapat 5 jenis kata praklausa, iaitu:
kalakian sebermula arakian alkisah
a) Kata seru
• Contoh ayat:
b) Kata tanya
1. Hatta sangat sedihlah baginda tatkala mendengar berita
kemangkatan putera yang dikasihinya. c) Kata perintah
2. Maka Hang Tuah pun diberi keris Taming Sari. d) Kata pembenar
3. Syahadan, utusan dari Siam pun tibalah. e) Kata pangkal ayat

KATA SERU
• Kata seru digunakan dalam ayat seruan bagi
menggambarkan perasaan seperti marah, hairan, kagum dan
sebagainya.
KATA PERINTAH • Contoh kata seru:
• Kata perintah ialah kata tugas yang bertujuan cis wahai aduh aduhai amboi
menimbulkan sesuatu tindak balas terhadap perintah, syabas celaka oh wah eh
arahan, larangan, silaan atau permintaan. Contoh ayat:
• Contoh kata perintah: Kata Praklausa 1. Aduh, sakitnya tanganku!
jangan sila jemput tolong 2. Cis, berani sungguh engkau mempersendakan keluargaku!
usah tak usah minta harap 3. Syabas, kamu mendapat tempat pertama dalam
Contoh ayat: pertandingan bercerita!
1. Jemput datang ke rumah saya pada hari Sabtu ini. 4. Oh, baru aku teringat!
(ayat silaan) 5. Wah, cantiknya lukisan awak!
2. Harap awak tidak meninggalkan saya sendirian di
sini. (ayat permintaan)
3. Jangan buang sampah merata-rata. (ayat
larangan)
4. Tolong kembalikan buku yang telah dipinjam dalam
masa dua minggu. (ayat permintaan) KATA TANYA
• Kata tanya ialah perkataan yang digunakan untuk
menanyakan atau menyoalkan sesuatu.
• Contoh kata tanya:
mengapa bagaimana di mana
apa siapa berapa
• Contoh ayat:
1. Harga baju ini berapa?
KATA PEMBENAR 2. Murid itu menangis mengapa?
• Kata pembenar ialah perkataan yang mengesahkan sesuatu • Sekiranya kata tanya dikedepankan, dalam tulisan
pernyataan. kehadirannya hendaklah disertai dengan partikel -kah.
• Terdapat 3 kata pembenar, iatu: Contoh:
a) ya 1. Berapakah harga baju ini?
b) benar 2. Mengapakah murid itu menangis?
c) betul
• Contoh ayat:
1. Ya, budak lelaki berbaju merah itu adik saya.
2. Benar, sayalah yang bersalah dalam hal itu.
3. Betul, guru-guru sedang bermesyuarat di Bilik Mesyuarat.
 KATA SENDI NAMA
• Kata sendi nama ialah perkataan yang hadir di hadapan frasa nama.
• Contoh kata sendi nama: KONSEP
di akan demi sampai • Kata prafrasa ialah kata tugas yang hadir sebelum frasa.
daripada antara bagi dari • Kata pascafrasa ialah kata tugas yang hadir sesudah frasa
bagai dalam sejak pada Kata Prafrasa Kata Pascafrasa
seperti ke oleh tentang
laksana kepada untuk umpama Kata bantu Kata sendi nama Kata penguat
selain dengan hingga terhadap Kata penguat Kata arah Kata penegas
• Contoh ayat: Kata penegas Kata bilangan Kata adverba
1. Cikgu Nor Ain bertugas di SMK Kapit, Sarawak.
2. Ibu membungkus nasi lemak dengan daun pisang. Kata nafi Kata adverba
3. Saya merancang untuk ke Melaka esok. Kata pemeri
4. Kapal itu datang dari Singapura.
5. Kelas tambahan Sains akan diadakan pada malam ini. KATA BANTU
• Kata bantu yang hadir ialah kata tugas yang berfungsi untuk
menambahkan makna pada frasa kerja, frasa adjektif dan frasa
KATA PEMERI sendi nama.
• Kata pemeri ialah kata tugas yang memerikan hal • Kata bantu terbahagi kepada 2 jenis, iaitu:
atau yang menjadi perangkai antara subjek dengan a) Kata bantu aspek - menimbulkan suasana perbezaan masa
frasa-frasa utama dalam predikat. Kata Prafrasa & Kata Pascafrasa telah pernah akan
• Terdapat dua kata pemeri, iaitu: sudah sedang mula
a) ialah
baru ,masih belum
• hadir di hadapan frasa nama
• Contoh ayat: J.K Rowling ialah penulis buku b) Kata bantu ragam - menyatakan atau menerangkan ragam
Harry Potter yang terkenal. perasaan
• Kata pemeri ‘ialah’ boleh hadir di hadapan kata hendak mahu enggan
hubung komplemen ‘bahawa’ harus mesti patut
• Kata pemeri ‘ialah’ dapat hadir di hadapan kata boleh dapat mungkin
hubung relatif yang berfungsi sebagai frasa nama.
• Contoh ayat
• Contoh: Perkara yang dibincangkan ialah yang 1. Buku ini telah saya pulangkan semalam.
berkaitan dengan masalah sosial. 2. Anita hendak memasak hidangan istimewa sempena Hari Ibu.
b) adalah
• hadir di hadapan frasa adjektif dan frasa sendi KATA PENGUAT
nama • Kata penguat ialah kata tugas yang berfungsi untuk
• Contoh ayat: Bunga di dalam bakul itu adalah menguatkan makna adjektif.
untuk Cikgu Sharifah.
• Terdapat 3 jenis kata penguat, iaitu:
a) Kata penguat hadapan
terlalu paling makin
agak cukup kurang
b) kata penguat belakang
KATA NAFI sekali betul
• Kata nafi ialah kata tugas yang menafikan frasa-frasa benar nian
predikat. c) kata penguat bebas
• Terdapat dua jenis kata nafi, iaitu: sangat
a) bukan - menjadi unsur nafi frasa nama dan frasa amat
sendi nama sungguh
Contoh: Karangan itu bukan tulisan saya.
• Contoh ayat:
b) tidak - menjadi unsur nafi frasa kerja dan frasa
1. Rendang yang dimasak oleh ibu kurang masin.
adjektif
2. Cantik betul rupa paras anak Encik Hamdan.
Contoh: Buah mangga yang dibeli oleh bapa itu
3. Pemandangan di tepi pantai itu sungguh indah./
tidak manis.
Pemandangan di tepi pantai itu indah sungguh.
 KATA ADVERBA KATA PENEGAS
• Kata adverba ialah bentuk kata yang menerangkan kata kerja, kata • Kata penegas ialah perkataan yang memberikan penekanan pada
adjektif, kata nama dan frasa sendi nama dari segi masa, cara dan bahagian tertentu dalam ayat.
tempat. • Terdapat dua jenis kata penegas, iaitu:
• Contoh: a) Partikel
hampir agaknya sentiasa acap kali sekali gus • Digunakan untuk menegaskan bahagian predikat sahaja
diam- semalam bermalam- dekat kalau • Contoh:
diam malam -kah -tah -lah
• Contoh ayat: • Contoh ayat:
1. Kebanyakan murid sekolah itu tinggal hampir dengan kawasan 1. “Bagaimanakah kemalangan itu berlaku?” tanya
sekolah. wartawan tersebut kepada salah seorang penduduk.
2. Saya telah menghantar tugasan yang diberikan oleh guru semalam. 2. Dialah yang memarahi saya semalam.
• Kata adverba dapat hadir dalam ayat pada kedudukan berikut:
a) di hadapan unsur yang diterangkan. b) Bebas
Kata Adverba Unsur yang Diterangkan • Digunakan untuk menegaskan bahagian subjek atau
bahagian predikat.
begitu cantik
• Contoh:
sering kali memperkatakan hal itu juga jua pun
b) di belakang unsur yang diterangkan sahaja lagi memang
Unsur yang Diterangkan Kata Adverba
• Contoh ayat:
dikenang selalu
berniaga kecil-kecilan
Kata Prafrasa & Kata Pascafrasa 1. Hanya dua orang murid sahaja yang menghantar buku
latihan kepada Cikgu Hamidah.
• Terdapat beberapa kata adverba boleh hadir pada dua kedudukan 2. Saya juga amat menyukai aiskrim.
(di hadapan & di belakang unsur yang diterangkan). Contoh: 3. Encik Mazlan menimang cahaya mata lelaki
sentiasa selalu lagi.
segera kelak

KATA BILANGAN
KATA ARAH • Kata bilangan ialah perkataan yang digunakan untuk
• Kata arah ialah perkataan yang menunjukkan kedudukan menghitung sesuatu atau menyatakan jumlah tertentu.
sesuatu tempat yang berkaitan dengan hala atau jurusan. • Terdapat 5 jenis kata bilangan, iaitu:
• Kata arah hadir sebelum frasa nama dan sesudah kata a) Kata bilangan tentu (cardinal)
sendi nama dalam frasa sendi nama. lima tiga puluh enam ribu
• Contoh: tujuh lapan ratus dua juta
atas tengah sudut
antara dalam segi b) Kata bilangan tak tentu
bawah luar selatan segala segelintir beberapa
tepi belakang barat
para sebilangan banyak
sisi penjuru utara
samping timur hadapan
c) Kata bilangan himpunan
• Contoh ayat:
berpuluh-puluh berkotak-kotak puluhan
1. Kami berehat di bawah pokok rambutan itu.
2. Murid yang cedera itu baring di atas pengusung beratus-ratus ketiga-tiga jutaan
sebelum dibawa oleh ahli PBSM ke khemah rawatan.
d) Kata bilangan pisahan
masing-masing tiap-tiap setiap

e) Kata bilangan pecahan

suku sepertiga tiga perempat
setengah separuh dua pertiga
 JENIS AKRONIM
c) Gabungan huruf dan suku kata sejumlah perkataan
Contoh:
Mara Majlis Amanah Rakyat KONSEP
Intan Institut Tadbiran Awam Negara • Bentuk kata ialah binaan sesuatu perkataan.
Proton Perusahaan Automobil Nasional • Dalam Bahasa Melayu, terdapat empat bentuk kata, iaitu:
Perhilitan Perlindungan Hidupan Liar dan a) Kata tunggal
Taman Negara b) Kata terbitan
c) Kata majmuk
d) Akronim gabungan bahagian awal perkataan pertama d) Kata ganda
dengan bahagian lain perkataan yang mengikutinya
Contoh:
debunga debu bunga KATA TUNGGAL
purata pukul rata • Kata tunggal ialah perkataan yang tidak menerima sebarang
jenama jenis nama imbuhan atau tidak mengalami proses pemajmukan atau
jentolak jentera tolak penggandaan.
• Contoh:
yu doa sekolah
JENIS AKRONIM tuala keluarga buku
• Terdapat empat cara pembentukan akronim, iaitu:
a) Akronim gabungan huruf awal perkataan dalam • Terdapat dua jenis kata tunggal, iaitu:
rangkai kata a) Kata tunggal satu suku kata
Contoh: b) Kata tunggal dua suku kata atau lebih
ABIM Angkatan Belia Islam Malaysia
ADUN Ahli Dewan Undangan Negeri
IKIM Institut Kefahaman Islam Malaysia JENIS KATA TUNGGAL
JAIS Jabatan Agama Islam Selangor a) Kata tunggal satu suku kata
Contoh:
b) Akronim gabungan suku kata awal sejumlah ya draf cat
perkataan am skrip golf
Contoh: roh bank skru
Bernama Berita Nasional Malaysia
Petronas Petroleum Nasional b) Kata tunggal dua suku kata atau lebih
tadika taman didikan kanak-kanak i. Kata tunggal dua suku kata
pawagam panggung wayang gambar aku ibu unta
cerpen cerita pendek bintang parang ombak
nanas kapal guru

AKRONIM ii. Kata tunggal tiga suku kata

• Kata akronim ialah perkataan yang terbentuk cuaca lengkuas binatang
dengan menggabungkan huruf awal suku ijazah kemboja cendawan
kata atau dengan menggabungkan huruf delima almari senapang
awal dan suku kata daripada rangkaian kata
sehingga membentuk perkataan baharu. iii. Kata tunggal empat suku kata atau lebih
• Akronim tergolong dalam kata tunggal. belantara perajurit panorama
manjakani samudera universiti
• Akronim merupakan satu kata yang utuh dan
mesyuarat maharajalela bidadari
mantap yang mempunyai makna serta dapat
berdiri sendiri.
 KONSEP
• Kata majmuk ialah perkataan yang terbentuk daripada proses
PENGIMBUHAN KATA MAJMUK merangkaikan dua kata dasar atau lebih dan bentuk yang terhasil
• Kata majmuk yang menerima imbuhan awalan ATAU akhiran membawa makna tertentu.
sahaja, ejaannya tetap terpisah. • Contoh:
• Contoh: nasi + minyak = nasi minyak
kemas kini dikemas kini jam + tangan = jam tangan
campur aduk bercampur aduk peti + surat = peti surat
ambil alih mengambil alih • Kata majmuk dieja terpisah dan bertindak sebagai satu unit, iaitu
kuat kuasa berkuat kuasa bentuknya tidak boleh menerima sebarang penyisipan unsur lain.
• Kata majmuk yang menerima imbuhan APITAN (imbuhan awalan • Contoh:
& akhiran), ejaannya dieja secara bercantum. SALAH BETUL
• Contoh: baju yang hujan baju hujan
kemas kini dikemaskinikan merah dan muda merah muda
campur aduk mencampuradukkan
ambil alih pengambilalihan
kuat kuasa dikuatkuasakan JENIS KATA MAJMUK
• Terdapat tiga bentuk kata majmuk, iaitu:
a) Kata majmuk rangkai kata bebas
Contoh:
meja tulis sapu tangan
biru laut Perdana Menteri
kerusi malas Menteri Besar
b) Kata majmuk istilah khusus
Contoh:
PENGGANDAAN KATA MAJMUK garis pusat kanta lekap
• Penggandaan kata majmuk melibatkan penggandaan cari gali segi tiga
unsur PERTAMA sesuatu kata sahaja.
kertas kerja urus setia
• Contoh:
c) Kata majmuk kiasan (simpulan bahasa)
kapal terbang kapal-kapal terbang Contoh:
gambar rajah gambar-gambar rajah panjang tangan kaki bangku
peti sejuk peti-peti sejuk pilih kasih buah hati
kerusi malas kerusi-kerusi malas lipas kudung berat tulang
• Penggandaan yang melibatkan bentuk yang telah
mantap; proses penggandaannya melibatkan
KESELURUHAN unsur.
• Contoh: KATA MAJMUK YANG TELAH MANTAP
• Kata majmuk kebiasaannya dieja terpisah, namun ada juga
kakitangan kakitangan-kakitangan yang dieja bercantum sebagai perkataan yang utuh.
tandatangan tandatangan-tandatangan • Bentuk ejaan begini sudah mantap dan dianggap sebagai
warganegara warganegara-warganegara kekecualian ejaan kata majmuk.
setiausaha setiausaha-setiausaha • Terdapat 15 perkataan yang dikategorikan sebagai kata
majmuk bentuk mantap, iaitu:
antarabangsa kerjasama suruhanjaya
beritahu olahraga tandatangan
bumiputera matahari tanggungjawab
jawatankuasa setiausaha warganegara
kakitangan sukarela pesuruhjaya
 PENGIMBUHAN KATA MAJMUK
• Kata ganda berentak merupakan proses menggandakan kata
dasar mengikut rentak bunyi tertentu dalam kata dasar tersebut.
• Seluruh kata dasar digandakan dan bunyi-bunyi tertentu diulang.
• Tiga jenis kata ganda berentak:
a) Penggandaan berentak pengulangan vokal
Contoh:
hiruk-pikuk pengulangan vokal i dan u KONSEP
saki-baki pengulangan a dan i • Kata ganda ialah bentuk kata yang dihasilkan dengan menggandakan
atau mengulang kata dasar secara seluruh atau pada bahagian-
bahagian tertentu dengan imbuhan atau tanpa imbuhan.
b) Penggandaan berentak pengulangan konsonan
Contoh: • Jenis-jenis kata ganda:
mandi-manda pengulangan m, n dan d a) Kata ganda seluruh
b) Kata ganda separa
batu-batan pengulangan b dan t
c) Kata ganda berentak/berirama
c) Penggandaan berentak bebas
lambat-laun segar-bugar lintang-pukang
kacau-bilau haru-biru kusut-masai

KATA GANDA SEPARA

• Penggandaan separa ialah proses mengulang sebahagian kata
dasar sahaja, sama ada kata tunggal atau kata berimbuhan.
• Terdapat dua jenis penggandaan separa, iaitu:
a) Penggandaan separa kata tunggal
• Penggandaan separa kata tunggal ialah proses yang
hanya mengulang suku kata pertama kata dasar.
• Vokal dalam suku kata tersebut berubah menjadi vokal
lemah, iaitu e pepet.
• Contoh:
laki lelaki
pohon pepohon
kuda kekuda
b) Penggandaan separa kata berimbuhan
KATA GANDA SELURUH
• Penggandaan separa kata berimbuhan ialah
• Penggandaan penuh ialah proses mengulang keseluruhan
proses yang hanya mengulang kata dasar kata dasar, sama ada kata dasar berbentuk tunggal atau
(imbuhan tidak diulang). berimbuhan.
• Kata berimbuhan terdiri daripada kata • Tanda sempang (-) perlu diletakkan selepas kata dasar
berawalan, berakhiran dan berapitan. digandakan.
• Contoh: • Contoh:
Penggandaan Penuh Kata Tunggal
Kata Kata Ganda
kerusi kerusi-kerusi
Kata Dasar Berimbuhan Separa
sekolah sekolah-sekolah
liku berlliku berliku-liku
cantik cantik-cantik
cakar mencakar mencakar-cakar
besar besaran besar-besaran Penggandaan Penuh Kata Berimbuhan
ulam ulaman ulam-ulaman pelari pelari-pelari
salam bersalaman bersalam-salaman bungkusan bungkusan-bungkusan
biru kebiruan kebiru-biruan permintaan permintaan-permintaan
 KATA BILANGAN PECAHAN
• Kata bilangan pecahan ialah kata bilangan yang membawa erti KONSEP
pembahagian. • Kata bilangan ialah perkataan yang digunakan untuk menghitung
• Contoh: sesuatu atau menyatakan jumlah tertentu.
separuh setengah sepertiga • Terdapat lima jenis kata bilangan, iaitu:
dua pertiga suku tiga perlima a) Kata bilangan tentu
• Contoh ayat: b) Kata bilangan tak tentu
1. Encik Ahmad akan berkursus di Negeri Sembilan selama c) Kata bilangan himpunan
setengah bulan. d) Kata bilangan pisahan
2. Sepertiga daripada harta jutawan itu akan diserahkan kepada e) Kata bilangan pecahan
badan-badan kebajikan. • Lazimnya, penjodoh bilangan hadir di antara kata bilangan dengan kata
• Perkataan setengah tidak sama dengan setengah-setengah atau nama. Contoh:
sesetengah. 1. lima buah kenderaan
• Contoh: 2. dua bilah keris
SALAH BETUL KATA BILANGAN TENTU
Terdapat setengah pihak Terdapat sesetengah pihak • Kata bilangan tentu ialah kata bilangan yang membawa
menyuarakan perasaan tidak menyuarakan perasaan tidak maksud jumlah yang tentu sifatnya, iaitu yang boleh dikira.
puas hati tentang kenaikan puas hati tentang kenaikan • Kata bilangan tentu hendaklah diikuti oleh penjodoh
harga barang harga barang. bilangan.
• Contoh:
KATA BILANGAN PISAHAN satu dua puluh tiga ratus
• Kata bilangan pisahan ialah kata bilangan yang empat ribu lima puluh ribu enam juta
menunjukkan maksud ceraian, iaitu bererti setiap satu • Contoh ayat:
atau dengan maksud satu-satu. 1. Jijah mengukus lima biji kuih pau untuk minum petang.
• Contoh: 2. Saya akan ke Turki selama tujuh hari atas urusan
setiap tiap-tiap perniagaan.
masing-masing 3. Sebanyak lima ribu orang tentera dihantar oleh Melaka
• Contoh ayat: ke medan perang bagi menentang Siam.
1. Pasangan warga tua itu bersenam di taman rekreasi
setiap petang.
2. Suzanna menaiki LRT untuk ke pejabat tiap-tiap hari.
3. Suami isteri perlu menjalankan tanggungjawab masing-
masing agar rumah tangga bahagia.
KATA BILANGAN TAK TENTU
KATA BILANGAN HIMPUNAN • Kata bilangan tak tentu ialah kata bilangan yang membawa
• Kata bilangan himpunan ialah kata bilangan yang maksud bilangan yang tidak tentu sifatnya, atau tidak dapat
memberi pengertian longgokan himpunan. ditentukan bilangannya.
• Contoh: • Contoh:
kedua-dua berpuluh-puluh semua banyak seluruh
berkotak-kotak berguni-guni beberapa sedikit para
• Contoh ayat: Contoh ayat:
1. Terdapat berbagai-bagai jenis fesyen pakaian 1. Semua pelajar asrama dikehendaki berkumpul di dewan
tradisional dijual di bazar itu. makan pada pukul 8 malam.
2. Kedua-dua orang anak Pak Mat melanjutkan pelajaran 2. Para tetamu diminta mengambil tempat kerana majlis itu
ke luar negara. akan bermula sebentar lagi.
3. Berkotak-kotak mercun telah dirampas oleh pihak • Kata bilangan yang membawa maksud JAMAK, iaitu
berkuasa dalam serbuan itu. menunjukkan bilangan banyak, kata nama yang
mengikutinya tidak boleh digandakan.
• Contoh:
SALAH BETUL
semua pelajar-pelajar semua pelajar
segala alat-alat segala alat
 KATA TERBITAN IMBUHAN AKHIRAN
• Akhiran ialah bentuk imbuhan yang dicantumkan pada KONSEP
bahagian akhir kata dasar dan membentuk kata terbitan. • Kata terbitan ialah bentuk kata yang dihasilkan melalui proses
• Terdapat dua jenis akhiran, iaitu: pengimbuhan, iaitu proses yang menggabungkan imbuhan pada
a) Akhiran kata nama kata dasar.
Contoh: • Terdapat empat jenis imbuhan, iaitu:
AKHIRAN CONTOH KATA TERBITAN a) Imbuhan awalan
b) Imbuhan akhiran
-an pasangan, balasan
c) Imbuhan sisipan
-wan jutawan, dermawan d) Imbuhan apitan KATA TERBITAN IMBUHAN AWALAN
-man seniman, budiman • Awalan ialah bentuk imbuhan yang dicantumkan pada
-wati seniwati, peragawati bahagian awal kata dasar dan membentuk kata nama
-isme nasionalisme, patriotisme terbitan, kata kerja terbitan dan kata adjektif terbitan.
-in hadirin, muslimin • Terdapat tiga jenis awalan, iaitu:
a) Awalan kata nama
-at hadirat, muslimat Contoh:
-ah ustazah AWALAN CONTOH KATA TERBITAN
pe- pelari, penyapu
b) Akhiran kata kerja pem- pemberi, pembaca
Contoh:
AKHIRAN CONTOH KATA TERBITAN pen- pendaki, penjaja
-kan buatkan, lupakan, kecilkan peng- penggalak, pengikut
-i turuti, marahi, duduki penge- pengecat, pengebom
pel- pelajar
pe- peguam, petinju
per- pertapa, perasap
ke- ketua, kekasih
juru- juruwang, jurubahasa
maha- mahasiswa, mahaguru
tata- tatacara, tatabahasa
pra- prasekolah, prasyarat
sub- subkategori, subgolongan
supra- supranasional, suprakelas
c) Awalan kata adjektif eka- ekawarna, ekapaksi
Contoh: dwi- dwibahasa, dwitahunan
AWALAN CONTOH KATA TERBITAN b) Awalan kata kerja
ter- tercantik, terbijak Contoh:
AWALAN CONTOH KATA TERBITAN
te- terendah, terasa
me- menulis, mengaji
se- seluas, senipis mem- membantu, memfitnah
men- mendayung, mentafsir
meng- menggubah, mengira
menge- mengecat, mengelap
ber- berlawan, bersara
be- berenang, berasa
bel- belajar
ter- terjatuh, tertidur
di- dipukul, diambil
diper- diperoleh, diperbesar
me- menulis, mengaji
 KATA TERBITAN IMBUHAN SISIPAN
• Sisipan ialah bentuk imbuhan yang menyisip bahagian tengah KONSEP
kata dan membentuk kata terbitan. • Kata terbitan ialah bentuk kata yang dihasilkan melalui proses
• Terdapat tiga jenis sisipan, iaitu: pengimbuhan, iaitu proses yang menggabungkan imbuhan pada
a) Sisipan kata nama kata dasar.
Contoh: • Terdapat empat jenis imbuhan, iaitu:
AKHIRAN CONTOH KATA TERBITAN a) Imbuhan awalan
b) Imbuhan akhiran
-el- kelengkeng, telunjuk
c) Imbuhan sisipan
-er- keruping, seruling d) Imbuhan apitan

b) Sisipan kata kerja KATA TERBITAN IMBUHAN APITAN

Contoh: • Apitan ialah imbuhan yang terdiri daripada gabungan awalan
AKHIRAN CONTOH KATA TERBITAN dan akhiran untuk membentuk kata terbitan.
• Terdapat tiga jenis apitan, iaitu::
-el- jelajah, gelegak
a) Apitan kata nama
Contoh:
c) Sisipan kata adjektif APITAN CONTOH KATA TERBITAN
Contoh:
AKHIRAN CONTOH KATA TERBITAN pe-…-an pelaksanaan, perasaan
pem-…-an pembayaran, pembentukan
-el- selerak, gelembung
-er- gerodak, serabut pen-…-an pendakian, pendustaan
-em- gemilang, semerbak peng-…-an penggantian, penggunaan
penge-…-an pengesahan, pengesyoran
-in- sinambung
pe-…-an pedalaman, petempatan
per-…-an pertanyaan, permasalahan
pel-…-an pelajaran
ke-…-an kesihatan, keindahan

b) Apitan kata kerja

Contoh:
APITAN CONTOH KATA TERBITAN
me-…-kan melaksanakan, memanjakan
c) Apitan kata adjektif mem-…-kan membahayakan, membenarkan
• Terdapat hanya satu apitan yang membentuk kata men-…-kan mendermakan, mencarikan
terbitan adjektif, iaitu apitan ke-…-an. meng-…-kan menggunakan, menghiburkan
Contoh: menge-…-kan mengehadkan, mengelapkan
APITAN CONTOH KATA TERBITAN ber-…-kan berbajukan, beralaskan
ke-…-an kearaban, kemelayuan di-…-kan dimasukkan, dicarikan
me-…-i melayari, mewarisi
mem-…-i mempercayai, membaharui
men-…-i mencurigai, menziarahi
meng-…-i menggarisi, mengadili
di-…-i diadili, didekati
diper-…-kan diperdengarkan, diperjuangkan
diper-…-i diperingati
memper-…-kan memperjuangkan
ke-…-an kedinginan, kesejukan
 FRASA KERJA KONSEP
b. Frasa kerja tak transitif • Frasa ialah binaan yang terdiri daripada sekurang-kurangnya satu
• Frasa kerja tak transitif ialah frasa kerja yang tidak mempunyai perkataan yang dapat berkembang menjadi unit lebih besar, iaitu
objek, iaitu kata kerjanya tidak perlu diikuti oleh kata nama dua perkataan atau lebih. Contoh:
atau frasa nama. FRASA
• Terbahagi kepada dua, iaitu: guru
i. Frasa kerja tak transitif tanpa pelengkap - frasa kerja yang seorang guru
dapat berdiri sendiri dalam ayat tanpa objek. seorang guru sekolah
Contoh:
seorang guru sekolah menengah
Subjek Predikat
Frasa Nama Frasa Kerja Keterangan • Terdapat empat jenis frasa, iaitu:
Lelaki itu melancong ke Turki a. Frasa nama
Adik masih tidur sewaktu kami b. Frasa kerja
keluar tadi c. Frasa adjektif
ii. Frasa kerja tak transitif berpelengkap - frasa kerja yang d. Frasa sendi nama
memerlukan pelengkap yang terdiri daripada kata nama,
FRASA NAMA
kata adjektif atau kata sendi nama.
• Frasa nama ialah frasa yang perkataan utamanya terdiri
Contoh: daripada kata nama, kata nama terbitan atau kata ganti
Subjek Predikat nama.
Frasa Nama Frasa Kerja Keterangan • Binaan frasa nama boleh terdiri daripada:
Prestasi Daniel bertambah baik belakangan ini
Lili beransur sihat setelah berjumpa
doktor FRASA a. Inti + penerang
• Binaan inti + penerang boleh terbentuk daripada jenis-
jenis hubungan berikut:
i. Inti + penerang nama
FRASA KERJA
Contoh:
• Frasa kerja boleh terdiri daripada satu atau beberapa perkataan
dengan kata kerja sebagai intinya. INTI PENERANG
guru wanita
• Frasa kerja terbahagi kepada dua jenis, iaitu:
a. Frasa kerja transitif askar Melayu
buah manggis
• Frasa kerja transitif ialah frasa kerja yang mengandungi kata
kerja transitif, iaitu mesti diikuti objek (frasa nama) untuk pinggiran pantai
melengkapkan maksudnya. ii. Inti + penerang bukan nama
Contoh:
• Terbahagi kepada dua, iaitu:
i. Frasa kerja transitif dengan satu objek INTI PENERANG
Contoh: bilik tidur
Subjek Kata Kerja Objek Keterangan orang itu
Hamid memasukkan wang ke dalam tabung kasut baharu
Kakak menyiang ikan di dapur rumah di kampung

b. Inti + Inti
• Terdapat dua bentuk binaan frasa nama inti + inti, iaitu:
i. Inti + inti dengan maksud sama erti
ii. Frasa kerja transitif dengan dua objek INTI PENERANG
Contoh: tubuh badan
Subjek Kata Kerja Objek wang ringgit
Objek Tepat Objek Sipi ii. Inti + inti dengan maksud lawan erti
Fatimah menghadiahi adiknya sebuah INTI PENERANG
novel ibu bapa
Audrey membelikan anaknya sebuah teruna dara
basikal siang malam
 BINAAN FRASA SENDI NAMA FRASA ADJEKTIF
a. Kata sendi nama + Frasa nama • Frasa adjektif ialah susunan perkataan yang terbina daripada satu perkataan
Contoh: atau beberapa perkataan yang mengandungi kata adjektif atau sebagai intinya.
Frasa Sendi Nama • Frasa adjektif berfungsi sebagai predikat dan juga sebagai unsur keterangan
Kata Sendi Nama Frasa Nama dan unsur penerang dalam predikat
di pantai • Dalam ayat, frasa adjektif hadir sebagai:
a. Frasa adjektif sbagai predikat
b. Kata sendi nama + kata arah + unsur keterangan Contoh:
Contoh: Subjek Frasa Adjektif
Frasa Sendi Nama Pramugari itu cantik
Kata Sendi Nama Kata Arah Unsur Keterangan
ke utara dengan kawannya b. Frasa adjektif sebagai unsur keterangan
Contoh:
c. Kata sendi nama + kata arah + frasa nama Predikat
Contoh: Subjek Frasa Kerja Keterangan
Frasa Sendi Nama
Kata Sendi Nama Kata Arah Frasa Nama Kereta itu bergerak dengan laju
dari atas pokok rambutan Kapal angkasa meluncur sungguh tinggi di

d. Kata sendi nama + kata arah + frasa nama + unsur

keterangan
FRASA itu angkasa lepas

c. Frasa adjektif sebagai unsur penerang kata nama dalam predikat

Contoh: Contoh:
Frasa Sendi Nama Predikat
Kata Sendi Kata Arah Frasa Nama Unsur Subjek Frasa Nama Penerang
Nama Keterangan
Nasi lemak makanan popular
ke dalam laci agar tidak
hilang Usman Awang penyair agung

FRASA SENDI NAMA BINAAN FRASA ADJEKTIF

• Frasa sendi nama ialah satu binaan dalam ayat yang a. Binaan satu perkataan
terdiri daripada satu kata sendi nama atau satu frasa • Binaan ini terdiri daripada satu kata adjektif sama
nama yang menjadi pelengkap kepada kata sendi ada kata adjektif dasar atau berimbuhan.
nama itu. • Contoh:
• Dalam ayat, frasa sendi nama hadir sebagai: terang kehijau-hijauan
a. Frasa sendi nama sebagai predikat ayat tertinggi sebesar
Contoh:
1. Ayah dan ibu Aminah ke bendang setiap pagi. b. Binaan dua perkataan
2. Cikgu Nor Ain dari Teluk Intan, Perak. i. Kata adjektif + kata adjektif
Contoh:
b. Frasa sendi nama sebagai unsur keterangan frasa nama Jenis Contoh
Contoh: Keserasian lemak manis gagah berani
1. Rumah di tepi sawah itu sangat besar. makna
2. Bungkusan hadiah untuk kakak itu daripada tunangnya. Berlawanan siang pahit manis
makna malam
c. Frasa sendi nama sebagai unsur keterangan frasa kerja Unsur rima kaya-raya tinggi lampai
Contoh:
1. Siti menjemur baju yang telah dibasuh di ampaian. ii. Kata adjektif + kata nama
2. Nelayan itu menangkap ikan dengan jala. Contoh:
Jenis Contoh
d. Frasa sendi nama sebagai unsur keterangan frasa adjektif Keserupaan kuning muda remaja
Contoh: makna langsat
1. Murid itu pandai dalam semua mata pelajaran. Maksud terang hati panjang
2. Suhu di kawasan pergunungan itu amat dingin pada kiasan tangan
waktu dinihari.
 AYAT SERUAN
• Ayat seruan ialah ayat yang digunakan dengan tujuan melahirkan
perasaan seperti terkejut, hairan, geram, seronok, sakit dan sebagainya.
• Dalam tulisan, ayat seruan menggunakan tanda (!) di akhir ayat. KONSEP
• Contoh kata seru: • Ayat ialah unit pengucapan yang paling tinggi dalam susunan
wah cis aduh eh tatabahasa dan mengandungi makna yang lengkap.
syabas wahai oh amboi • Terdapat empat jenis ayat, iaitu:
a. Ayat penyata
• Contoh ayat: b. Ayat tanya
1. Aduh, sakitnya gigiku! c. Ayat perintah
2. Wah, rajinnya awak menyapu sampah! AYAT PENYATA
d. Ayat seruan
3. Eh, pura-pura tak kenal pula! • Ayat penyata ialah ayat yang diucapkan dengan tujuan
4. Cis, berani sungguh engkau menipuku! atau maksud membuat sesuatu kenyataan, menyatakan
5. Oh, kakak kamu yang mendapat 10A dalam peperiksaan SPM! atau memberikan sesuatu keterangan tentang sesuatu
berita atau hal.
AYAT TANYA • Ayat penyata juga dikenali sebagai ayat berita atau ayat
• Ayat tanya ialah ayat yang digunakan untuk tujuan keterangan.
menanyakan sesuatu berita atau hal. • Contoh:
• Terdapat dua jenis ayat tanya, iaitu: 1. Tunku Abdul Rahman Putera Al-Haj merupakan
a. Ayat tanya dengan unsur tanya Perdana Menteri Malaysia yang pertama.
Contoh: 2. Bunga cempaka sungguh harum.
Jenis Ayat Tanya Contoh Kata Tanya 3. Makanan kegemaran Cikgu Ain ialah nasi ayam penyet
Ayat tanya berapa bagaimana
dan sate.
dengan kata bila mengapa
tanya kenapa
Ayat tanya apa
dengan kata ganti siapa
nama diri tanya mana
Ayat tanya di mana ke mana
dengan frasa dengan siapa
sendi nama tanya sampai bila AYAT PERINTAH
sejak bila • Ayat perintah ialah ayat yang digunakan dengan tujuan untuk
• Contoh ayat: menimbulkan sesuatu tindakan sama ada suruhan, larangan,
1. Harga mi kari itu berapa? ajakan atau menyampaikan permintaan.
Berapakah harga mi kari itu?
• Ayat perintah terbahagi kepada empat jenis, iaitu:
2. Novel saya yang kamu pinjam dahulu itu mana? Jenis Ayat Fungsi Contoh Ayat
Manakah novel saya yang kamu pinjam dahulu itu? Perintah
Ayat Memberikan 1. Keluar dari bilik ini
3. Perut kamu sakit sejak bila? suruhan perintah atau sekarang.
Sejak bilakah perut kamu sakit? arahan 2. Buat latihan karangan
itu dengan teliti.
b. Ayat tanya tanpa kata tanya Ayat Menghentikan 1. Jangan merokok di
• Contoh: larangan sesuatu kawasan ini.
1. Baju yang dijual di kedai itu cantik-cantik? perbuatan 2. Usah dikenang kisah
Cantik-cantikkah baju yang dijual di kedai itu? yang lalu.
Ayat silaan Menjemput 1. Sila datang lagi ke
2. Mereka sekeluarga akan ke Pulau Tioman untuk atau kedai kami.
bercuti? mempersilakan 2. Jemput minum teh
Akan ke Pulau Tioman untuk bercutikah mereka seseorang yang terhidang itu.
sekeluarga? Ayat Memohon atau 1. Tolong tutup pintu itu.
permintaan meminta 2. Minta anda semua
sesuatu masuk ke dewan.
 Ayat dasar ialah ayat

FN+FN FN+Fk
yang menjadi sumber
bagi pembentukan ayat-
ayat lain dalam bahasa
Melayu. Contoh ayat: Contoh ayat:

1. Puan Fatimah guru sekolah menengah. 1. Ibu sedang menyidai kain.

2. SMK Kapit tempat saya belajar. 2. Burung itu membuat sarang.
3. Itu kereta abang saya. 3. Sazali menuntun basikalnya yang
4. Si Tompok kucing peliharaan datuk. rosak.
4. Pengetua SMK Kapit sedang berucap.

FN+FA FN+FS
Contoh ayat: Contoh ayat:
1. Masakan kakak sedap sekali. 1. Amran ke perpustakaan pagi tadi.
2. Lembu peliharaan Pak Ngah gemuk- 2. Sarang burung itu di atas pokok.
gemuk. 3. Pasangan suami isteri itu dari Jepun.
3. Buah cempedak itu ranum sungguh. 4. Novel itu tentang penderitaan
4. Pemandangan di pantai itu sungguh masyarakat semasa penjajahan
indah nian. Jepun.
5.