TUNTUNING

PANLAHAT SA
PAGBAYBAY
STEM III-10
 PAGSULAT NA PABAYBAY
Patuloy sa pagsusulong ng sariling wika ang mga sangay ng pamahalan upang marating ang
istandarsyong at intelektuwalisasyon ng wika. Sa napakahabang kasaysayan ay nagawa ang
mga intelektuwal ng bagong ortograpiya ng magiging gabay ng mga Filipino tungo sa
pagkaaunawaan at lalong pagkakaisa ng mga mamamayan ng bansa. Sapagkat ang bansang
Pilipinas ay binubuo ng higit sa 7,100 na pulo at higit sa tatlong-daan na dayalekto ay binuo ang
ortograpiyang ito sa tulong ng mga representative mula sa iba’t ibang kapuluan. Nagkasundo,
nagkaisa, nagtulong para sa mga minimithing pagkakaisa at pag-uunawaan.

Ang gabay sa ortograpiya ng wikang Filipino ay binubuo ng mga kalakaran kung paano
sumusulat ang mga Pilipino sa kanilang wikabng pambansa. Inilalahad sa ortograpiyang ito ang
estandardisadong mga grapema (o pasulat na mga simbolo) at mga tuntunin sa paggamit ng
mga simbolong ito.
MGA GRAPEMA- Ang mga grapema sa praktikal na ortograpiya ng
wikang Filipino ay binubuo ng:

A. LETRA- Ang serye ng mga letra ay tinatawag na alpabeto

Ang alpabetong Filipino ay binubuo ng dalawampu’t walong (28) letra

at binibigkas sa tunong-Ingles maliban sa ñ.

B. HINDI LETRA. MAARING BUUIN ITO NG:

1. Paiwa ( ‘ ), at pakupya ( ^ ) na sumisimbolo sa impit na tunog ( ? )

2. Tuldik na pahilis ( ‘ ) sumisimbolo sa impit na tunog at/o haba.

3. Bantas gaya ng tuldok ( . ), pananong ( ? ), padamdam ( ! ), kuwit (

, ), tuldok-kuwit ( ; ), tutuldok ( : ) kudlit ( ‘ ) at gitling ( - )
 PASULAT NA PABAYBAY
-Tulad sa pagsasalita, ang pagbabaybay sa pagsulat na anyo ay mananatili sa isang
tumbasan ng tunog at letra. Ang naunang 1987 Patnubay sa Pagbaybay ay nagtakda o
naglimita lamang sa walong dagdag na letra (C.F.J.N.Q.V.X at Z):

Ito ay ginagamit sa:

- Pantanging ngalan
- Katutubong salita mula sa ibang wikain sa Pilipinas na may kahalagahan
-Salitang pabagu-bagu ang Baybay o malayong Baybay sa bigkas kaya binabaybay
ayon sa alpabetong Filipino
- Salitang pang agham at teknikal
 BAGONG TUNTUNIN SA PAGHIHIRAM:
1. Paraan sa paghahanap ng panumbas sa mga salitang hiram;

a. Tumbasan ng kasalukuyang leksikal ng filipino ang mga salitang banyaga.

b. Gumamit ng ibat ibang wikain sa pilipinas bilang pantapat sa salitang hiram.
c. Pag ang salitang hiram ay mula sa kastila, ingles, o sa iba pang wikang banyaga bigkasin muna o sa orihinal na
anyo at saka baybayin sa Filipino

2. ANG MGA LETRANG C, N, Q. X, F. J. V. AT Z ANG GAGAMITING KAPAG ANG SALITA AY HINIHIRAM NG BUO
TULAD NG MGA SUMUSUNOD:

Pantanging ngalan-halimbawa: James Bond Salitang teknikal o sayantifiik

-halimbawa: infrared, quartz

Salitang may natatanging kahulugang kultura-

-halimbawa: mosque, penafrancia

Salitang may irregular na ispeling

- halimbawa: champagne, buffet
PAGBIGKAS NA PABAYBAY
Mayroong limang uri ang pagbigkas na pabaybay narito ang , INISYAL , AKRONIM , DAGLAT,
PANTIG , SALITA
Eto ang mga halimbawa at paano gamitin ang mga pabigkas na pabaybay:
INISYAL - ang inisyal ay ang pag papaikli ng tawag sa pangalan ng isang tao.
Halimbawa:
-Carlos P Romulo (CPR)
-BongBong Marcos (BBM)
AKRONIM - ang akronim naman ay binubuo batay sa mga unang pantig ng mga salita.
Halimbawa:
-DIY ( Do It Yourself )
- PNP ( Philippine National Police)
DAGLAT - Ang daglat ay pananda na ginagamit para maging malinaw ang kahulugan ng mga pangungusap.
Halimbawa:
-Father ( Fr.)
-Ginoo (G.)
PANTIG - Ang pantig ay galaw ng bibig, saltik ng dila na may kasabay na tunog ng lalamunan o walang
antalang bugso ng tinig sa pagbigkas ng salita.
Halimbawa: -Hikaw / hi - kaw /
-Unggoy / ung - goy /
SALITA - Ang pagsusulat ng salita o mga salita sa pamamagitan ng lahat ng kinakailangan na letra sa tama
nitong pagkakasunod-sunod. Ito ay isa sa mga napaka-importanteng bahagi ng isang wika.
Halimbawa:
Lubid - / el - yu - bi - ay - di /
Armas - / ey - ar - em - ey - es /
PAGBIGKAS NA PABAYBAY
Ang Pagbigkas na baybay ay dapat pa letra at hindi papantig.
SALITA:
Halimbawa: aso = /ey-es-o/ kotse = /key-o-ti-es-i/ Ulan = = /yu-el-ey-en/
PANTIG:
Halimbawa: i = /ay/ ay = /ey-way/ Daglat Halimbawa: Dr. (Doktor) = /kapital di-ar/ Bb.
(Binibini) = /kapital bi-bi/
AKRONIM:
Halimbawa: XU (Xavier University) = /eks-yu/ ASEAN (Association of Southeast Nation)=
/ey-es-i-ey-in/
INISYAL:
Halimbawa: AGA (Alenjandro G. Abadilla) = /ey-ji-ey/ CPR (Carlos P. Romulo) = /si-pi-ar/
PAGSULAT NA PAGBAYBAY:

MANATILI ANG ISA-SA-ISANG TUMBASAN NG TUNOG AT LETRA SA

PAGSULAT NA PAGBAYBAY NG MGA SALITA SA WIKANG FILIPINO.

A. KUNG ANO ANG BIGKAS AY SIYANG SULAT AT KUNG ANO ANG

SALITA AY ISANG BASA.

HALIMBAWA: DYANITOR = JANITOR PONDO = FONDO PORMAL =

FORMAL

B. ANG DAGDAG NA WALONG LETRA: C, F, J, Q, V, X, Z, AY

GINAGAMIT SA MGA:

HALIMBAWA: TAO NINA LIPA CARLO LUGAR QUEZON CITY FRANCES

ZAMBOANGA

C. SALITANG KATUTUBO MULA SA IBANG WIKA SA PILIPINAS.

HALIMBAWA: SENORITA = (KASTILA:ALE)

THANKYOU FOR
LISTENING!!!