ChM.

Abdul Rani Abdullah, PhD

rani@pstw.com.my
3hb Ogos 2022
KANDUNGAN

➢ Penilaian Status Kualiti Air

Sungai
➢ Status Kualiti Air Sungai
➢ Pengurusan Kualiti Air Sungai
➢ Implikasi kepada kita: Anjakan
Paradigma?
 BAHAGIAN
1

PENILAIAN KUALITI AIR SUNGAI DI MALAYSIA

 MELINDUNGI KUALITI AIR SUNGAI:
PIAWAIAN KUALITI AIR

Piawaian kualiti air mentaktifkan matlamat

kualiti air sesuatu badan air dengan
menetapkan kegunaan (-kegunaan) badan air
tersebut serta kriteria yang berkaitan dengan
melindungi kegunaan (-kegunaan) tersebut.
STANDAD KUALITI AIR KEBANGSAAN (NWQS)

Pada1983, JAS melaksanakan beberapa

siri kajian:
➢ Fasa 1 (1986)
- Development of guidelines of criteria
& standards
- → INWQS
- Pada 2005: INWQS →NWQS
➢ Fasa 2 (1990)
- Development of monitoring &
assessment procedures, source
inventory, classification, WQI
➢ Fasa 3 (1993)
- Review of effluent discharge
standards: Compliance, new parameters
- Development of model
➢ Fasa 4 (1994)
- Classification of 10 river basins
RIVER WATER QUALITY
CLASSIFICATION:
BENEFICIAL USE
 INDEKS KUALITI AIR (IKA) DAN PENGKELASAN AIR
WATER
PENILAIAN QUALITY
KUALITI INDEX AND RIVER CLASSIFICATION
AIR SUNGAI

IKA = (0.22 x SIDO) + (0.19 x SIBOD) + (0.16 x SICOD) + (0.15 x SIAN) + (0.16 x SISS) + (0.12 x
SIpH)
**SI = Sub Index bagi setiap parameter
JULAT INDEKS IKA IKA Kelas Kegunaan Air
Sedikit
IKA Bersih Tercemar • Pemeliharaan Alam Semula Jadi
Tercemar
>92.7 Kelas I • Rawatan Air yang Sangat Minimum
81 – 100 60 – 80 0 – 59 • Spesies Hidupan Air yang Sangat Sensitif

• Rawatan Air Konvensional

76.5 – 92.7 Kelas II • Spesies Hidupan Air yang Sensitif
• Sesuai untuk Rekreasi

• Rawatan Air Lebih Menyeluruh

51.9 – 76.5 Kelas III
• Sesuai untuk Haiwan Ternakan

31.0 – 51.9 Kelas IV • Sesuai untuk Pengairan

<31.0 Kelas V • Air yang Tidak Dapat Dimanfaatkan

PENGAWASAN KUALITI AIR SUNGAI DI MALAYSIA

➢ Aspek penting didalam pengurusan

kualiti air: Data-driven management
➢ Objektif:
- Asas strategi pengurusan
- Asas penilaian
➢ Program pengawasan kualiti air
peringkat kebangsaan:
- JAS
- KKM
- JPS
 PENGAWASAN KUALITI AIR PUNCA PENCEMARAN:
PENGAWASAN PEMATUHAN

➢ Pelaporan Alam sekitar Atas Talian

➢ Laporan Pengawasan Alam Sekitar
PENGAWASAN KUALITI AIR SUNGAI AMBIEN:
PROGRAM PENGAWASAN JAS

Konsesi 2
Program
Pengawasan
Kualiti Alam
Konsesi 1
Sekitar (EQMP)
1995- Jun 2017 2017- Kini)
Pengawasan
dilaksanakan
oleh JAS
~ 1976-1994
ENVIRONMENTAL QUALITY MONITORING
PROGRAM (EQMP)

QAQC
Internationally-recognized
standard procedures, Clearly Identified
documentation, traceability,
continuous improvement QA Elements QC Elements
elements

Continuous Manual Monitoring

Monitoring Systems Activities

Calibration &
1 1st Level Automated QC
Maintenance

2nd level QC (Statistics/ Laborato

2 Source-driven) ry
Field

3 3rd level verification (DOE) Data

 PAKAR SCIENO TW
Integrated Environmental Solutions

RANGKAIAN PENGAWASAN
KUALITI AIR SUNGAI
MONITORING REPORT
20212021
Stesen CRWQM

Stesen MRWQM

Lembangan Sungai Stesen Stesen Sampel

Manual Automatik /Tahun

199 670 1353 29 8118

 BAHAGIAN
2

STATUS KUALITI AIR SUNGAI DI MALAYSIA

 STATUS KUALITI AIR SUNGAI: IKA
River Water Quality Trend (2012-
2021)
 STATUS KUALITI AIR SUNGAI: BOD
River Water Quality Trend based
on BOD Sub-Index (2012-2021)
 STATUS KUALITI AIR SUNGAI: AMONIAKAL-N
River Water Quality Trend Based
on AN Sub-Index (2012-2021)
Bersih/ Clean Sederhana Tercemar/Slightly Polluted Tercemar/Polluted Total

100%

90%
672 672 670
638
80%
Peratus bilangan sungai/Percentage number of river

70%

477 477 477 477 477 477

60%

49%
50% 47%
45% 46%
42% 42%
38%
40% 36% 36% 37% 36%
34% 32% 33% 33% 32%
31% 31% 31% 32%
31% 32% 29%
30% 29% 29%
26%
24%
20%
20% 18% 17%

10%

0%
2012 2013 2014 2015 2016 2017 2018 2019 2020 2021
Tahun/Year
 STATUS KUALITI AIR SUNGAI: TSS
River Water Quality Trend based on
SS Sub-Index (2012-2021)
 STATUS KUALITI AIR SUNGAI
2021
Water Quality Status Based on WQI and Water
Quality Classification at MRWQM Network
Water Quality Status Based on SI-AN and Water
Quality Classification at MRWQM Network
Water Quality Status Based on SI-BOD and Water
Quality Classification at MRWQM Network
Water Quality Status Based on SI-TSS and Water
Quality Classification at MRWQM Network
 STATUS KUALITI AIR DI MUKA SAUK
River Water Quality at Stations2021
Upstream of Water Intakes (2021)
 REKOD KELAS V

Parameters Class V Count Percentage of Class V (%)

DO Concentration (DO) 18 0.22%
Biochemical Oxygen Demand (BOD) 209 2.59%
Chemical Oxygen Demand (COD) 168 2.08%
Total Suspended Solid (TSS) 246 3.05%
Total Dissolved Solid (TDS) 455 5.65%
pH 307 3.81%
Ammoniacal Nitrogen (NH3-N) 721 8.95%
Oil & grease 2782 35.82%
E coli 7046 87.43%
Turbidity 2574 31.94%
Nitrate 834 10.35%
 LOGAM BERAT: KETIDAKPATUHAN KEPADA KELAS II
Percentage of exceedance to Class II with
Respect to Heavy Metals

Percentage of Exceedance to
Parameter > Class II Count
Class II (%)

Cyanide (CN) 0 0%

Arsenic (As) 67 0.83%

Mercury (Hg) 0 0%

Cadmium (Cd) 1 0.01%

Chromium (Cr) 5 0.06%

Lead (Pb) 9 0.11%

Zinc (Zn) 4 0.05%

Iron (Fe) 2706 33.58%

KELAS III - V
 STATUS KUALITI AIR SUNGAI DI MALAYSIA PADA 2021
RUMUSAN

➢ 75% “Bersih”, 22% “Sederhana tercemar” & 3% “Tercemar”,

bersamaan:
24% Kelas I, 56% Kelas II, 18% Kelas III. Selebihnya: Class IV
/Class V
➢ 23 sungai dikelaskan sebagai tercemar
➢ Berbanding 2020, terdapat peningkatan kualiti air sungai:
↑8% stesen “bersih” (dari 67% to 75%)
➢ Dimuka sauk, 95% stesen pengawasan menunjukkan kelas I/II
(berbanding 99% pada 2020)
➢ Parameter yang menyumbang kepada kemerosotan kualiti air:
Amoniakal-N (26% Kelas III - V)
TSS (17% Kelas III - V)
BOD (16% Kelas III - V)
➢ Parameter kelas V :
E coli (87%)
Minyak & gris (35%)
Kekeruhan (32%)
Nitrat (10%)

➢ Ferum merupakan logam yang menunjukkan ketidakpatuhan kepada kelas II

tertinggi (34%) diikuti arsenik, plumbum & kromium

➢
 PENGURUSAN
RANGKAIAN PENCEMARAN
STESEN SUNGAI
AUTOMATIK:
PENGURUSAN PENCEMARAN
STATUS KUALITI AIR SUNGAI

➢ Terletak di huluan muka sauk

➢ Membekal data kualiti air secara
atas talian
➢ Parameter kualiti air utama:
- Parameter IKA
- Kekeruhan, suhu, kekonduksian
- Nitrat
- Hidrokarbon
- Kadar alir
➢ 3 tahap QAQC
AKTIVITI DIHULUAN: INVENTORI PUNCA

➢ Kawasan perumahan
termasuk perkampungan
➢ Bandar
➢ Industri
➢ Pertanian
➢ Pertenakan
 STATUS KUALITI AIR: 2021
WQI
2021
 KETIDAKPATUHAN KEPADA KELAS II
Polluted Stations (North)

CR04P
Median WQI: 72
Percentage compliance to Class II: 31%
Contributing parameters: DO Sat, BOD, TSS, NH3N
Polluted Stations in 2021 (Central Region)

CR12W
Median WQI: 60
Percentage compliance to Class II: 12%
Contributing parameters: DO Sat, BOD,
CR08B NH3N
Median WQI: 71
Percentage compliance to Class II: 31% CR09B
Contributing parameters: DO Sat, BOD, TSS, Median WQI: 76
NH3N Percentage compliance to Class II: 56%
Contributing parameters: TSS, NH3N

CR10B
Median WQI: 69
Percentage compliance to Class II: 29%
Contributing parameters: DO Sat, BOD,
NH3N CR16M
Median WQI: 76
Percentage compliance to Class II: 54%
Contributing parameters: TSS & NH3N
CR13N
Median WQI: 76
Percentage compliance to Class II: 72%
Contributing parameters: NH3N
Polluted Stations in 2021 (South Region)

CR19J
Median WQI: 76
Percentage compliance to Class II: 58%
Contributing parameters: DO Sat, TSS

CR21J
Median WQI: 74
Percentage compliance to Class II: 58%
Contributing parameters: DO Sat, TSS, NH3N
 RINGKASAN STATUS KUALITI AIR DI RANGKAIAN STESEN AUTOMATIK: 2021

➢ Satu pertiga stesen menunjukkan kualiti air bersamaan Kelas III

CR04P (Sg Kulim), CR08B (Sg Langat), CR09B (Sg Semenyih),
CR10B (Sg Labu), CR12W (Sg Klang), CR13N (Sg Linggi), CR16M (Sg Melaka)
CR19J (Sg Muar) & CR21J (Sg Skudai)

➢ Julat IKA:

i) Class I-III CR05A; CR06A; CR18J; CR20J; CR22C; CR23C; CR25T; CR26D;
CR31S; CR29Q; CR30Q

ii) Class II- CR01K; CR02K; CR03K; CR14N; CR15N; CR19J; CR24T
III

ii) Class II- CR04P; CR08B; CR09B; CR10B; CR11B; CR12W; CR13N; CR16M;
IV CR17M; CR21J
➢ Ketidakpatuhan terendah kepada Kelas II:
CR04P (Sg Kulim); CR08B (Sg Langat); CR10B (Sg Labu);
CR12W (Sg Klang)
➢ Ketidakpatuhan terendah kepada Kelas II, mengikut parameter:
CR12W (DO, BOD & amoniakal-N), CR08B (amoniakal-N),
CR10B (amoniakal-N), CR16M (TSS), CR19J (DO) & CR26D (TSS)
➢ Penyumbang utama keseluruhan: amoniacal-N, TSS & BOD
➢ Kebanyakan stesen menunjukkan pematuhan kepada nitrat Kelas II
➢ Kebanyakan stesen menunjukkan ketidakpatuhan kepada hidrokarbon Kelas II
 BAHAGIAN
3

PENGURUSAN KUALITI AIR SUNGAI DI MALAYSIA

PENGURUSAN PENCEMARAN SUNGAI

➢ Punca tetap (PS) & Punca tak-tetap

(NPS)
➢ Pelbagai PS
- Tertakluk kpd had pelepasan
- Tidak tertakluk kpd had
pelepasan
➢ NPS berdasarkan gunatanah
- Secara umum NPS rata-rata tidak
terkawal dengan berkesan
➢ Senarai Negeri
Vs
Senarai Persekutuan
Pelepasan air ribut daripada kawasan komersial
Jasin ke sungai
Pelepasan daripada pelbagai PS dibandar
PELEPASAN DARIPADA PREMIS MAKAN
CRWQM SOURCE INVENTORY
➢ Sullage daripada restoran, gerai makan, medan
selera

➢ Kandungan organik yang tinggi

BOD: 178 mg/L

Minyak & gris: 70 mg/L
TSS: 30-232 mg/L
E coli setinggi 1.6m cfu/100ml

➢ Kebanyakan mengguna FOG ringkas di premis atau

secara sekelompok

➢ Masalah utama:
Penyelenggaraan yang kurang memuaskan
Kesan melimpah
 PELEPASAN DARIPADA PASAR

CRWQM SOURCE INVENTORY

➢ Sullage terdiri daripada penyembelihan

ayam, pembersihan ikan, pembersihan
umum & pembuangan pepejal

➢ Ciri pelepasan:

BOD: 68-295 mg/L

Minyak & gris: 10 – 72 mg/L
TSS: 60 – 900 mg/L

➢ Hanya 11% ada sistem rawatan

Air larian daripada kawasan
pertanian
PELEPASAN DARIPADA PELBAGAI AKTIVITI LAIN

CRWQM SOURCE INVENTORY

KAWALAN DI PUNCA MENGIKUT PERATURAN

➢ Premis yang tidak tertakluk:

“LIST OF PREMISES TO WHICH THESE
REGULATIONS DO NOT APPLY”
➢ Written Notification
➢ Written Declaration
➢ Competent person
➢ Performance monitoring
➢ Online Environmental Reporting: Final
discharge point
PUNCA TETAP YG TERTAKLUK KPD EQA: STANDARD A/B

➢ Berasaskan teknologi
rawatan bukan impak
kpd kualiti air badan air
➢ Std A/B > NWQS
Andaian:
Daya tampung
Daya asimilasi
➢ Sekiranya semua
punca patuh, adakah
sungai masih dalam
keadaan tidak
tercemar?
 HAD PELEPASAN SEDIA ADA

• Peraturan-Peraturan EQ (Kumbahan) 2009

• Peraturan-Peraturan EQ (Efluen Perindustrian) 2009
• Peraturan-Peraturan EQ (Kawalan Pencemaran dari Stesen
Pemindahan Sisa Pepejal dan Tapak Pelupusan) 2009
• Peraturan-Peraturan EQ (Premis Yang Ditetapkan) (Minyak
Sawit Mentah) 1977
• Peraturan-Peraturan EQ (Premis Yang Ditetapkan) (Getah
Berasaskan kepekatan
Asli Mentah) 1978
• Perintah EQ (Aktiviti Yang Ditetapkan) (Penilaian Kesan Alam
Sekitar) 2015
• Peraturan-Peraturan EQ (Buangan Terjadual) 2005
• Perintah EQ (Penghantaran Yang Ditetapkan) (Buangan
Terjadual) 2005
• Peraturan-Peraturan Pembangunan Mineral (Efluen), 2016
PENCEMARAN NPS

➢ Secara umum, tidak dikawalselia

➢ Berkait dengan guna tanah

➢ Pencemaran sungai melalui air larian

➢ Diurus melalui BMP:

Berstruktuk & tak-berstruktur
EQA Vs Non-EQA
EQA Vs NON-EQA
 AMALAN PENGURUSAN TERBAIK

➢ Bersifat berstruktur dan tak-berstruktur

➢ Pelbagai panduan: Tempatan & negara maju

➢ Asas: Good housekeeping practices

➢ Pelbagai kategori:

Best Available Technology Economically Achievable

(BAT)
Best Conventional Pollution Control Technology
(BCT)
Best Management Practice (BMP)
Best Practicable Control Technology Currently
Available (BPT)
Best Professional Judgement (BPJ)
 PENGURUSAN SUMBER AIR
BERSEPADU (IWRM)

➢ Pengurusan air sebagai sumber berdasarkan

Economic efficiency
Environmental sustainability
Equity

➢ Menyediakan rangka kerja untuk membekal

perkhidmatan air kepada semua pengguna

➢ Mengambil kira kualiti & kuantiti air

➢ Lembangan sebagai unit asas untuk

perancangan

➢ Diperkenalkan di Malaysia melalui

penubuhan Persatuan Perikatan Air Malaysia
(1993)
 PENGURUSAN LEMBANGAN SUNGAI
BERSEPADU (IRBM)

➢ Komponen kepada IWRM

➢ Objektif:
Memastkan air bersih
Memastikan air yang mencukupi
Mengurangkan risiko banjir
Memperkukuhkan pemuliharaan alam sekitar

➢ Pelan IRBM: Pelan tindakan pengurusan

➢ Agensi: JPS
 ENERGY SUSTAINABILITY &
TRANSFORMING WATER SECTOR
 TRANSFORMASI SEKTOR AIR

➢ 4 fasa: RMK 12 – RMK 15

Fasa 1:
Mempercepatkan pelaksanaan IWRM
Fasa 2:
Membangunkan teknologi tempatan setaraf dunia
Fasa 3:
Mencapai skala ekonomi
Fasa 4:
Menubuhkan hab industri air serantau

➢ Pembangunan road map : Strategi, inisiatif +

program

➢ Pasukan petugas khas dibawah Majlis Air Negara

 BAHAGIAN
4

IMPLIKASI KEPADA KITA

DIMANA KITA BERADA SEKARANG?

➢ Banyak kajian mengenai peningkatan kualiti air sungai

→ banyak jurang dikenal pasti
→ pelbagai cadangan penyelesaian

➢ Tahap pelaksanaan syor-syor daripada kajian?

➢ Konsep IWRM/IRBM: Tahap pelaksanaan?

➢ Kesedaran:

Semua pihak perlu memainkan peranan masing-masing

➢ Pembangunan mampan

➢ Pelepasan pencemar:

Mengutamakan strategi mencegah & meminimumkan

Pelepasan pencemar tetap akan berlaku

Asas penilaian pelepasan yang lebih berkesan dan

menyeluruh
ANJAKAN PARADIGMA PENGURUSAN AIR SUNGAI

Standad
Ambien Standad
Sungai Ambien
Sungai
(NWQS)
Anjakan
paradigma
TMDL
Had
Pelepasan Had
(Berasaskan Pelepasan
(Berasaskan
kepekatan) beban)
IMPLIKASI PELAKSANAAN TMDL

➢Menetapkan sasaran kegunaan

➢Mengambil kira semua punca
pencemaran
➢Mengagih tanggung jawab utk
mengurangkan beban kpd semua
punca pencemaran yang terlibat
➢Mengambil kira
Daya tampung
Daya asimilasi
➢ Rangka pengurusan teratur &
sistematik : Pelan Pelaksanaan TMDL
TERIMA KASIH
TERIMA KASIH

59