Stosunek Państwa Polskiego do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego

Aleksandra Chojnacka 3 h

Współcześnie odeszło się już praktycznie zupełnie od łączenia spraw Kościoła i kraju, istnieją związki
wiernych, stowarzyszenia, konkordaty, jednak samo państwo nie jest uzależnione od jednej wiary. W
Polsce około 90% ludności określa siebie jako katolików, o Kościele Katolickim mowa jest nawet w
Konstytucji, a relacje między państwem a Kościołem dokładnie uzgodnione zostały w Konkordacie.
Jednak na przykład we Francji, innym kraju należącym do Unii Europejskiej, temat wiary jest zupełnie
indywidualny, a około połowa obywateli określa się jako ateiści. Zatem obecnie jesteśmy świadkami
zanikania relacji państwo-Kościół w niektórych przypadkach dosłownie całkowicie.

Jak jednak wygląda sprawa stosunków Państwa Polskiego z innym wierzeniem niż zakorzeniony
głęboko katolicyzm. Już w Konstytucji zagwarantowano równość wobec prawa oraz wolność dla ludzi
wszelkich wyznań, ponieważ wszystkich nas złączyła chęć dobra dla naszej ojczyzny – Polski. Relacje
między poszczególnymi wyznaniami regulują poszczególne ustawy. Sprawę stosunku między
Państwem Polskim a Polskim Autokefalicznym Kościołem Prawosławnym reguluje ustawa z dnia 4.
lipca 1991 r. “O stosunku Państwa do Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego”.

Według tego dokumentu Kościół ten stanowi część Powszechnego Kościoła Prawosławnego w
jedności w sprawach dogmatycznych jak i kanonicznych. Dodatkowo, jak sama nazwa wskazuje
(autokefaliczny – jego głowa nie jest odpowiedzialna przed jakimkolwiek innym władcą), jest on
również niezależny od jakiejkolwiek pozakrajowej władzy duchowej oraz świeckiej. Dodatkowo
ustawa podkreśla samodzielność organizacji, ma ona własne prawo wewnętrzne, zarząd, język i
jurysdykcję. Dokument określa generalne zasady stosunku Państwa do Kościoła, w tym co
najważniejsze, jego sprawę prawną i majątkową.

Ustawa określa system struktury organizacji, między innymi poprzez wymienienie osób prawnych i
organów Kościoła. Zaznacza również swobodę w organizowaniu kultu publicznego oraz jego
sprawowaniu, podlega on jedynie władzy kościelnej, tak samo do prowadzenia katechezy o
nauczania o religii, zakładania szkół. Dodatkowo duszpasterstwo wojskowe prowadzi swoją
działalność w ramach Prawosławnego Ordynariatu Wojska Polskiego. Polski Autokefaliczny Kościół
Prawosławny ma również zagwarantowaną wolność w kulturze i w środkach masowego przekazu.
Może prowadzić i emitować nabożeństwa, programy religijno-moralne czy kulturalne.

Co należy zaznaczyć, majątek i przychody kościelnych osób prawnych podlegają ogólnie przyjętym
przepisom podatkowym. Natomiast w przypadku zniesienia kościelnej osoby prawnej, jej majątek
przechodzi na nadrzędną osobę prawną, a jeżeli zabraknie i kogoś takiego, wszystko trafia do
Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego, jako całości.

Ustawa ta nie jest pierwszą ustalającą relację między Rzeczypospolita a Polskim Autokefalicznym
Kościołem Prawosławnym. Takie miały miejsce jeszcze tuż przez wybuchem II Wojny Światowej, a
były to: dekret Prezydenta Polski z dnia 18 listopada 1938 roku oraz ustawa z 23 czerwca 1939 roku.
Opisywany przeze mnie najnowszy dokument unieważnił te stare, jeszcze przedwojenne, oraz
sprecyzował sytuacje Kościoła Prawosławnego. Dokumenty te przez lata funkcjonowały w PRL-u i
były niedostosowane do ustroju Polski po 1945 roku, utrudniały i destabilizowały istnienie
organizacji. Między innymi przez to niemożliwym było nawet utworzenie nowej parafii.

Sprawa relacji Polskiego Autokefalicznego Kościoła Prawosławnego z III Rzecząpospolitą jest prawnie
uporządkowana, sprawiedliwa oraz, co najważniejsze, zgodna z Konstytucją. Ustawa pozwala
organizacji na spokojne działanie i kultywowanie w zgodzie ze swoim wyznaniem. Nie ma ona
charakteru międzynarodowego jak Konkordat między Stolicą Apostolską i Rzeczpospolitą Polską. Jest
ustawą i co najdroższe dla wyznawców prawosławia w Polsce, pozwala im na spokojne
praktywowanie.