TEMAT 3

INSTRUMENTY FINANSOWE
Pojęcie i rodzaje instrumentów finansowych
• W literaturze oraz praktyce gospodarczej używane są dwa bliskoznaczne pojęcia: papiery wartościowe oraz
instrumenty finansowe.
• Papiery wartościowe najczęściej są definiowane jako dokumenty stwierdzające istnienie określonych praw
majątkowych przysługujących ich właścicielowi.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 18

Pojęcie i rodzaje instrumentów finansowych
• Trzeba jednaj podkreślić, że pojęcie instrumentów finansowych jest pojęciem szerszym niż papiery
wartościowe – obejmuje także takie instrumenty finansowe (opcje, kontrakty terminowe, warranty), które nie
mieszczą się w klasycznym pojęciu papierów wartościowych. Przyjmując, że instrumenty finansowe są
kategorią szerszą, możemy je podzielić na:

• - papiery wartościowe;

• - instrumenty pochodne;

• - waluty

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 18

Encyklopedia Zarządzania
Pojęcia i forma papierów wartościowych
• Papierem wartościowym w klasycznym ujęciu jest, papier, który ma odzwierciedlenie w bilansie emitenta –
zgromadzony za pomocą emisji papierów wartościowych kapitał jest źródłem finansowania składników
majątkowych zgromadzonych przez emitenta.
• Tak rozumiane papiery wartościowe mają zatem zabezpieczenie w aktywach emitenta.
• Inaczej mówiąc, papier wartościowy jest dokumentem potwierdzającym roszczenie jego posiadacza
do określonych aktywów (np. akcje lub obligacje) oraz dochodów generowanych przez te aktywa.
• Warunki emisji niektórych papierów wartościowych (obligacji) mogą wprost wskazywać, które aktywa
stanowią ich zabezpieczenie, co z reguły jest także potwierdzone odpowiednim wpisem w księgach
wieczystych.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 18

Ustawa z dnia 29 lipca 2005 r o obrocie instrumentami finansowymi
Tradycyjny papier wartościowy
• Do niedawna wszystkie papiery wartościowe występowały w postaci materialnej, tzn. miały postać
fizycznie istniejących drukowanych papierów (dokumentów). Tradycyjny, typowy papier wartościowy
w postaci materialnej z reguły składa się z trzech części:

• - płaszcza, czyli strony tytułowej zawierającej nazwę emitenta, nominał, serię i numer papieru oraz inne
wymagane prawem informacje;

• - arkusza kuponowego, składającego się z odcinków (kuponów), służących do inkasowania procentów

lub dywidend;

• - talonu, uprawniającego do otrzymania nowego arkusza kuponów oraz nowego talonu, po wyczerpaniu
dotychczasowych.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 18-19

Papier wartościowy
• Obecnie w obrocie coraz częściej występują, obok tradycyjnych, papiery wartościowe w postaci
zdematerializowanej, tzn. w postaci zapisów komputerowych na kontach inwestycyjnych, których dowodem
własności są świadectwa depozytowe.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 19

 Rodzaje papierów wartościowych
Ze względu na rodzaj praw zawartych w papierach wartościowych możemy je podzielić na dwie podstawowe
grupy:

• - papiery dotyczące wierzytelności pieniężnych, nazywane papierami wierzytelnościowymi lub dłużnymi

(np. weksle, czeki, bony skarbowe czy pieniężne, obligacje, listy zastawne, listy hipoteczne, certyfikaty
depozytowe); emitent takich papierów staje się kredytobiorcą, czyli dłużnikiem, posiadacz papieru staje się zaś
kredytodawcą, czyli wierzycielem;

• - papiery zawierające prawa udziałowe w spółkach, czyli prawa do współwłasności majątkowej, nazywane
papierami udziałowymi lub własnościowymi (np. akcje); emitent takich papierów (spółka prawa handlowego)
przekazuje posiadaczowi (inwestorowi) prawo własności i związane z nim prawa majątkowe i korporacyjne.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 19

Encyklopedia Zarządzania
M. Rowińska, Zakres pojęcia ,,papiery wartościowe’’ w świetle obowiązujących przepisów,
https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/SE_Archiwalne/SE_33/17.pdf
 Rodzaje papierów wartościowych
Ze względu na sposób przenoszenia tytułu własności, czyli ze względu na regulacje obrotu, papiery wartościowe
dzielimy na:

• - papiery na okaziciela, w których treści nie wymienia się nazwiska bądź nazwy wierzyciela; zmiana właściciela
następuje poprzez proste wręczenie papieru bez żadnych formalności – właścicielem jest aktualny posiadacz waloru;

• - papiery na zlecenie, które wskazują określoną osobę jako właściciela; prawa ucieleśnione w tych papierach
można przenosić na inne osoby w formie zapisu dokonanego na samym dokumencie, czyli poprzez indos (np.
weksle, czeki);

• - papiery imienne, które są wystawiane na nazwisko lub nazwę właściciela; można je przenosić na inne osoby przez
pisemne oświadczenie na samym papierze wartościowym lub w osobnym dokumencie, na przykład przez cesję
(pisemne zrzeczenie się na rzecz innej osoby uprawnień wynikających z dokumentu).
J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 19
Encyklopedia Zarządzania
M. Rowińska, Zakres pojęcia ,,papiery wartościowe’’ w świetle obowiązujących przepisów,
https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/SE_Archiwalne/SE_33/17.pdf
 Rodzaje papierów wartościowych
Ze względu na funkcje pełnione w gospodarce papiery wartościowe dzieli się na:

• - lokacyjne papiery wartościowe, które służą do lokowania nadwyżek pieniądza w celu osiągnięcia dochodu
(np. akcje, obligacje, bony);

• - dowodowe papiery wartościowe, które zawierają uprawnienia do rozporządzania towarem znajdującym się
pod pieczą wystawcy dokumentu, czyli papiery towarowe (np. konsamenty, dowody skarbowe);

• - rozliczeniowe papiery skarbowe, które służą głównie ułatwianiu rozliczeń pieniężnych (np. czeki,
weksle), często spełniają również funkcje kredytowe (np. weksle).

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 20

Encyklopedia Zarządzania
M. Rowińska, Zakres pojęcia ,,papiery wartościowe’’ w świetle obowiązujących przepisów,
https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/SE_Archiwalne/SE_33/17.pdf
 Rodzaje papierów wartościowych
W zależności od horyzontu czasowego, czyli w zależności od długości okresu do wykupu, papiery
wartościowe dzielimy na:

• - papiery krótkoterminowe o terminie wykupu do jednego roku (papiery rynku pieniężnego);

• - papiery średnioterminowe o terminie wykupu od roku do pięciu lat (papiery rynku kapitałowego);

• - papiery długoterminowe o terminie wykupu powyżej pięciu lat (papiery rynku kapitałowego).

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 20

Encyklopedia Zarządzania
M. Rowińska, Zakres pojęcia ,,papiery wartościowe’’ w świetle obowiązujących przepisów,
https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/SE_Archiwalne/SE_33/17.pdf
 Rodzaje papierów wartościowych

• Ze względu na charakter dochodu, jakie przynoszą papiery wartościowe swoim posiadaczom, dzielimy je na:

• - papiery przynoszące stały dochód,

• - papiery przynoszące zmienny dochód.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 20-21

Encyklopedia Zarządzania
M. Rowińska, Zakres pojęcia ,,papiery wartościowe’’ w świetle obowiązujących przepisów,
https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/SE_Archiwalne/SE_33/17.pdf
 Krótkoterminowe papiery wartościowe
o stałym dochodzie
• Instrumenty krótkoterminowe to papiery wartościowe rynku pieniężnego.

• Są one emitowane na okresy krótsze niż 1 rok.

• Do krótkoterminowych papierów wartościowych należą także papiery długoterminowe, jeżeli okres

pozostający do ich wykupu przez emitenta wynosi mniej niż rokDo instrumentów o stałym dochodzie na
rynku pieniężnym zaliczamy: bony skarbowe, krótkoterminowe papiery dłużne oraz certyfikaty
depozytowe.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 20-21

Encyklopedia Zarządzania
M. Rowińska, Zakres pojęcia ,,papiery wartościowe’’ w świetle obowiązujących przepisów,
https://www.ue.katowice.pl/fileadmin/user_upload/wydawnictwo/SE_Archiwalne/SE_33/17.pdf
Bony skarbowe
• Bony skarbowe (weksle lub bilety skarbowe) są to instrumenty umożliwiające zaciągnięcie przez Skarb Państwa krótkoterminowej
pożyczki na sfinansowanie deficytu budżetu państwa lub długu publicznego.

• Pożyczka ta jest zazwyczaj źródłem finansowania potrzeb Skarbu Państwa nie tylko w krótkim, ale też i długim okresie.

• Skarb Państwa emituje i sprzedaje krótkoterminowe papiery wartościowe przeznaczając uzyskane w ten sposób środki na wykup
wcześniejszych emisji, których termin umorzenia mija.

• Weksle skarbowe, emitowane przez państwo o dobrej kondycji finansowej, są papierami wartościowymi o relatywnie niskim ryzyku.

• Weksle skarbowe są instrumentami dyskontowymi, czyli ich cena jest zawsze niższa od ich wartości nominalnej. Wynagrodzenie dla
nabywcy tych papierów stanowi różnicę między cena sprzedaży tych papierów (poniżej wartości nominalnych) a ceną ich odkupu przez
skarb państwa (według cen nominalnych). Są one sprzedawane na przetargach, a ich nabywcami są głównie inwestorzy instytucjonalni, gdyż
są one emitowane z reguły w dużych nominałach.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 21

W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki, PWN 2007 , s. 30-37
Certyfikaty depozytowe
• Certyfikaty depozytowe są papierami wartościowymi emitowanymi
przez banki komercyjne w celu zgromadzenia środków pieniężnych

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 21-22

Encyklopedia Zarządzania
Obligacje skarbowe
• Długoterminowymi instrumentami finansowymi o stałym dochodzie są przede
wszystkim obligacje;
• Inaczej obligacje są nazywane dłużnymi papierami wartościowymi,
co oznacza, że potwierdzają one istnienie stosunku kredytowego;
• Emisja obligacji jest formą zaciągania długu, najczęściej równocześnie u wielu
wierzycieli;
• Są to więc papiery wartościowe zaświadczające o udzieleniu emitentowi pożyczki
oraz uprawniające właściciela obligacji (obligatariusza) do otrzymywania stałego
dochodu w formie określonego procentu.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 22

W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki, PWN 2007 , s. 234-238
Funkcje obligacji
• Funkcja pożyczkowa;
• Funkcja lokacyjna;
• Funkcja płatnicza;
• Funkcja obiegowa.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 22

Cechy charakterystyczne większości obligacji
• Wartość nominalna;
• Termin wykupu;
• Odsetki (kupony)

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 23

Podstawowe prawa wynikające z obligacji
• Prawo do zwrotu pożyczonego kapitału po upływie terminu wykupu;
• Prawo do otrzymywania oprocentowania w okresie do wykupu;

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 23

Ustawa z dnia 15 stycznia 2015 r. o obligacjach
Podział obligacji

Ze względu na miejsce emisji obligacje dzieli się na dwa rodzaje:

 obligacje krajowe,

 obligacje zagraniczne.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 24

Podział obligacji
• Ze względu na sposób przenoszenia praw (sposób oznaczenia obligatariusza) obligacje dzieli się na:

 obligacje imienne,

 obligacje na okaziciela,

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 24

Podział obligacji
Biorąc pod uwagę termin wykupu obligacje dzielimy na:

 krótkoterminowe, o terminie wykupu krótszym niż jeden rok;

 średnioterminowe, których termin wykupu wynosi więcej niż rok, ale mniej niż 5 lat (lub według innego
stosowanego w literaturze podziału: od 3 do 10 lat);

 długoterminowe, o terminie wykupu dłuższym niż 5 lat (lub o terminie dłuższym niż 10 lat);

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 24

Podział obligacji
Po upływie terminu ważności obligacje podlegają wykupowi. Ze względu na sposób wykupu można wyróżnić
dwa typy obligacji:

 wykupywane w jednym terminie (jednorazowo);

• wykupywane w kilku terminach (ratami), wyznaczanie obligacji, które mają zostać wykupione w
odpowiednich terminach, odbywa się zazwyczaj poprzez losowanie

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 24

Podział obligacji
• Biorąc pod uwagę zabezpieczenie interesów obligatariuszy obligacje dzielimy:

 zabezpieczone;

 niezabezpieczone.

• Na rynku obligacji większość stanowią obligacje niezabezpieczone, czyli takie, których spłata nie jest
zabezpieczona konkretnymi aktywami; gwarancja spłaty jest ogólna sytuacja majątkowa emitenta.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 24-25

Podział obligacji
Biorąc pod uwagę sposób oprocentowania obligacji wyróżnia się
następujące ich rodzaje:

• Obligacje o stałym oprocentowaniu;

• Obligacje o zmiennym oprocentowaniu;
• Obligacje indeksowane;
• Obligacje zerokuponowe;

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 25

Pozostałe rodzaje obligacji
• Obligacje zamienne;
• Obligacje z prawem pierwszeństwa;
• Obligacje z prawem do wcześniejszego wykupu;
• Obligacje przychodowe;
• Obligacje śmieciowe.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 25

Rating
• Ocena wiarygodności emitenta;
• Jest obiektywną i niezależną oceną ryzyka kredytowego podmiotu
zaciągającego dług na rynku;
• Ratingi nadawane są przez wyspecjalizowane agencje na podstawie
analizy sytuacji danego podmiotu

https://www.gov.pl/web/finanse/rating
J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 26
Listy zastawne
• To specyficzna grupa długoterminowych dłużnych papierów
wartościowych;
• Są emitowane przez banki hipoteczne;
• Podstawą listów zastawnych są wierzytelności banków zabezpieczone
hipoteką.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 27

https://businessinsider.com.pl/poradnik-finansowy/czym-sa-listy-zastawne/j9e7vrh
Papiery wartościowe o zmiennym dochodzie
• Podstawowym papierem wartościowym przynoszącym zmienny
dochód są akcje;
• Akcja reprezentuje część kapitału spółki akcyjnej i ma charakter tytułu
własności;
Akcje a obligacje
• W odróżnieniu od obligacji, która jest formą pożyczki podlegającej
zwrotowi w ustalonym terminie, wartość akcji nie może być zwrócona
akcjonariuszowi w czasie trwania spółki (poza szczególnymi
przypadkami przewidzianymi przez prawo).
• Akcjonariusz może odzyskać pieniądze wyłożone na zakup akcji
jedynie poprzez ich sprzedaż.
Podstawowe prawa akcjonariusza
• Prawo do udziału w zysku spółki;
• Prawo do udziału w zarządzaniu spółką;
• Prawo do udziału w podziale majątku spółki w przypadku jej
likwidacji;
• Prawo poboru.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 27

W. Dębski, Rynek finansowy i jego mechanizmy. Podstawy teorii i praktyki, PWN 2007 , s. 203-213
Akcja
• Wartość nominalna;
• Cena emisyjna;
• Wartość rynkowa (cena rynkowa akcji).
Funkcje ekonomiczne akcji
• Są narzędziem umożliwiającym pozyskiwanie kapitału przez spółki
akcyjne;
• Są instrumentem umożliwiającym inwestowanie kapitału
w przedsięwzięcia przynoszące dochód bez konieczności
podejmowania działalności gospodarczej we własnym imieniu i na
własny rachunek

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 29

Podział akcji
Ze względu na sposób przenoszenia praw (sposób oznaczenia
akcjonariusza) akcje dzielimy na:
• akcje imienne;
• akcje na okaziciela

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 29

Podział akcji
Z punktu widzenia uprawnień akcjonariuszy akcje dzielimy na:
• akcje zwykłe;
• akcje uprzywilejowane.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 29

Uprzywilejowanie
• Uprzywilejowanie może dotyczyć:
• Prawa głosu;
• Dywidendy;
• Podziału majątku w razie likwidacji spółki.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 29

Inne rodzaje akcji
• akcje użytkowe;
• akcje pierwszorzędne;
• akcje groszowe.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 29-31

Pozostałe papiery wartościowe
• Obligacje i akcje to dwa podstawowe rodzaje klasycznych papierów
wartościowych;
• Pozostałe papiery wartościowe:
- prawa poboru
- prawa do akcji (DPA);
- kwity depozytowe
- certyfikaty inwestycyjne.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 31

Prawo poboru
• Prawo poboru jest to papier wartościowy, który oznacza prawo
posiadacza akcji spółki do zakupu akcji nowej emisji po ustalonej
cenie emisyjnej;
• Każdej akcji starej odpowiada jedno prawo poboru.
Prawo do akcji
• Prawo do akcji jest papierem wartościowym, który daje jego
posiadaczowi prawo do otrzymania akcji danej spółki;
• Prawa do akcji (PDA) są wystawiane w oparciu o akcje nowej emisji
oferowane na rynku pierwotnym;
Kwity depozytowe
• Kwity depozytowe są papierami wartościowymi wyemitowanymi
w innym kraju na podstawie zakupionych i złożonych do depozytu
(czyli wyłączonych z obrotu) akcji spółki danego kraju;
• Dla wielu spółek emisja kwitów depozytowych jest przede wszystkim
szansą na zaistnienie na międzynarodowym rynku kapitałowym.
Certyfikat inwestycyjny
• Jest to papier wartościowy będący udziałem w funduszu
inwestycyjnym;
• Emitentem certyfikatów inwestycyjnych mogą być fundusze
zamknięte (także mieszane);
• Certyfikaty inwestycyjne są papierami niepodzielnymi i mogą być
emitowane w formie materialnej (dokumentu) lub
zdematerializowanej, a także jako certyfikaty imienne lub na
okaziciela.
Emisja papierów wartościowych
• Emisja – wypuszczenie na rynek nowych papierów wartościowych;
• Celem emisji jest pozyskanie kapitału przez różne grupy podmiotów
gospodarujących;
• W przypadku obligacji emisja oznacza zaciąganie pożyczek przez
sprzedaż obligacji, natomiast w przypadku akcji – powiększanie
kapitału zakładowego spółek za pomocą sprzedaży akcji.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 34-35

Rodzaje emisji
• Emisja własna – wystawca papierów sam je sprzedaje wśród
,,publiczności’’;
• Emisja obca – oznacza korzystanie z usług wyspecjalizowanych
instytucji finansowych (np. banków handlowych, banków
inwestycyjnych czy biur maklerskich).
INSTRUMENTY POCHODNE
• Kolejną grupą instrumentów finansowych są instrumenty pochodne;
• Instrumenty pochodne (derywaty) są to takie instrumenty,
których wartość zależy od wartości innych aktywów, na które
instrumenty te zostały wystawione;
• Natomiast aktywa, na które instrumenty pochodne są wystawione,
nazywają się aktywami (instrumentami) podstawowymi, bazowymi
lub pierwotnymi
Najważniejsze grupy instrumentów
pochodnych
• Kontrakty forward;
• Kontrakty futures.
Kontrakt forward
• Kontrakt forward, nazywany także w polskiej literaturze zwykłą lub
dostawną transakcją terminową, jest umową zawartą między dwoma
stronami, z których jedna zobowiązuje się do dostarczania
określonych dóbr w określonej ilości, w uzgodnionym czasie
w przyszłości, po cenach wynegocjowanych w momencie zawierania
transakcji, natomiast druga strona zobowiązuje się do odbioru
przedmiotu kontraktu na warunkach w nim określonych;
• Cechą charakterystyczną transakcji forward jest ich
zindywidualizowany charakter;
• Partnerzy transakcji mogą swobodnie określać warunki, na jakich
przystępują do transakcji.
J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 36
Kontrakt futures
• Kontrakt futures, zwany także w literaturze polskiej nierzeczywistą
transakcją terminową, jest, podobnie jak transakcja forward umową
zawartą między dwoma stronami, z których jedna zobowiązuje się do
dostarczenia określonych dóbr w określonym czasie w przyszłości po
cenach wynegocjowanych w momencie zawierania kontraktu,
natomiast druga strona zobowiązuje się do odbioru przedmiotu
kontraktu na warunkach w nim określonych;

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 36

Kontrakty futures
• Kontrakty futures są standaryzowane z punktu widzenia
następujących cech:
a) ilości dóbr, które mają być przedmiotem dostawy;
b) cech jakościowych tych dóbr;
c) czasu, w którym ma nastąpić realizacja kontraktu;
d) miejsca lub miejsc dostarczenia przedmiotu kontraktu.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 36

Kontrakt FRA
• Wśród kontraktów terminowych, które mają cechy charakterystyczne
zarówno dla transakcji typu futures, jak i forward oraz inne
wyróżniające je spośród kontraktów terminowych, należy wymienić
kontrakt FRA (forward rate agreement).
• Jest to kontrakt, na mocy którego jego uczestnicy zapewniają sobie
określony poziom otrzymywanej lub płaconej w przyszłości stopy
procentowej;
• Kontrakt FRA najczęściej rozliczany jest jako różnica między stopą
uzgodnioną w kontrakcie a stopą rynkową występującą w okresie,
którego dotyczy ten kontrakt.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 37

Opcja
• Jest kontraktem zawartym miedzy dwoma stronami, z których jedna,
(zwana wystawcą lub podpisującym opcję) zobowiązuje się,
za określoną opłatą (zwaną premią), do kupna lub sprzedaży
określonych aktywów po cenach (zwanych cenami realizacji lub
cenami wykonania) ustalonych w momencie zawierania kontraktu, w
terminie wygaśnięcia opcji lub przed upływem tego terminu.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 37-38

Rodzaje opcji
• Opcja kupna (call option) – jest kontraktem zawartym między dwoma
stronami, z których jedna(zwana wystawcą lub podpisującym opcję)
zobowiązuje się za określoną opłatą (zwaną premią) do sprzedaży
określonych aktywów po cenach (zwanych cenami realizacji
lub cenami wykonania) ustalonych w momencie zawierania kontraktu
w terminie wygaśnięcia opcji lub przed upływem tego terminu
• Opcja sprzedaży (pull opion) – jest kontraktem zawartym między
dwoma stronami, z których jedna (zwana wystawcą lub podpisującym
opcje) zobowiązuje się za określoną opłatą (zwaną premią) do kupna
określonych aktywów po cenach (zwanych cenami realizacji
lub cenami wykonania) ustalonych w momencie zawierania kontraktu
w terminie wygaśnięcia opcji lub przed upływem tego terminu.
J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 38
Najważniejsze elementy opcji
• cena realizacji lub cena wykonania – jest to cena, według której
zawarta zostanie transakcja w przyszłości;
• premia – jest to cena, jaką płaci nabywca opcji jej wystawcy za prawo
kupna lub sprzedaży określonych aktywów w przyszłości;
• termin realizacji (wygaśnięcia) opcji.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 38

Podział opcji
• Opcje europejskie – mogą być wykonane tylko w dniu wygaśnięcia
• Opcje amerykańskie – mogą być wykonane w dowolnym czasie
od momentu wystawienia do terminu wygaśnięcia opcji.
Warranty
• Instrument zbliżony do opcji;
• Warrant jest bezwarunkowym i nieodwołalnym zobowiązaniem się
jego emitenta do wypłacenia uprawnionym właścicielom warrantów
kwoty rozliczenia;
• W przypadku warrantu kupna jest to to dodatnia różnica między ceną
instrumentu bazowego a ceną wykonania określoną przez emitenta;
• W przypadku warrantu sprzedaży kwotą rozliczenia jest dodatnia
różnica między ceną wykonania a ceną instrumentu bazowego.

J. Czekaj, Rynki, instrumenty i instytucje finansowe, PWN, Warszawa 2008, s. 38-39

Różne rodzaje warrantów
• Warranty subskrypcyjne;
• Warranty opcyjnie.

• Warranty podobnie jak opcje mogą być emitowane jako warranty

europejskie i amerykańskie.
Swapy
• swap – umowa zawarta między dwoma lub więcej stronami, której
przedmiotem jest wymiana przepływów strumieni gotówkowych według
określonych zasad.
• najczęściej swapy dotyczą wymiany strumieni płatności związanych z
instrumentami dłużnymi lub walutami obcymi, w związku
z czym wyróżniamy dwa zasadnicze ich rodzaje:
1) swapy procentowe;
2) swapy walutowe

W praktyce obok tych dwu rodzajów swapów mogą występować także swapy
na towary.
WALUTY
• Specyficznym rodzajem instrumentów finansowych są waluty;
• Waluta rozumiana jest jako zagraniczny środek płatniczy, a więc jako
instrument używany do dokonywania płatności i transferów między
tym jednym obszarem walutowym a innym;

• Do waluty zagraniczne zalicza się: banknoty, monety,

depozyty w bankach zagranicznych oraz inne zagraniczne płynne,
krótkookresowe aktywa.
Dewizy
• Dewizami nazywamy pełniące funkcję płatniczą weksle, czeki, czeki
podróżne, akredytywy, polecenia wypłat i przekazy oraz wszelkie
pełniące takie funkcje dokumenty bankowe i finansów, opiewające
na waluty obce i płatne w walutach obcych.