YAYINCILIK ETİK İLKELERİ +

YA
Ş ∙
Yayın kuruluşları tarafından imzalanan

∙9
Yayıncılık Etik İlkeleri şunlardır:

runa, güzel
İnsan onu İfade özgürl
d o ğ r u ,
n
Tü r k ç e n i l ı r ş e k i l d e
ve üğü ve
temel hak haber alma
hakkı
özgürlükle
re çerçevesind
e, olay ve ve anlaşı ının yanı Oc 3
ak. as ak ∙ 202
saygılı olm
olguları doğ
ru ve kullanılm eysiz, kaba
tarafsız verm düz
ek.
sıra dilin llanımından
u
Toplumun ve argo k mak.
inanç, değ kaçın
er Milli iradeye
hassasiyet ve
lerin saygılı olmak.
gözetmek. i Kadını istismar
eden içeriklere

Medya ve Çocuk
yer vermemek.
Alkol, tütün ürünleri
ve uy
“ Ç o c u k la r ın k o r u n
m a sı ” kumar başta olmak üz uşturucu maddeler ile
ere, her türlü bağımlıl
il k e si n i g ö ze te r e k, mücadele konusunda ıkla Özel
gereken hassasiyeti haya
tın
ç le r in göstermek. gizl
ç o c u kl a r ın ve g e n iliğin
i
ve koru
f iz ik se l, zi h in se l mak.
o lu m su z T erör
a h la ki g e li şi m in i örgütler
e tk il e ye n ya yı n la r
inin
ek
amaçların
a sa ğ lığ a zarar verec
ya pm am a k. Gen el
pmamak,
hizmet et
yayınlar ya
memek.
da
ğ lık ile il g ili yayınlar
sa
s e lliğ i ve uzmanlığı
bilim
Savaş, terör amaçlı saldırı, doğal afet utmak.
ön planda t
Şidd

ve benzeri olağanüstü durumların ortaya

ve m

çıkardığı kriz zamanlarında sağduyulu ve

eti
eşru

sorumlu davranmak; toplumda korku ve infial

Kişilerin ve
teşv

oluşturabilecek yayınlardan kaçınmak. kurumların cevap ve

laşt
ik e

düzeltme haklarına
ırma

saygılı olmak.
tme

Ailenin Çevren
in ve
bütünlüğünü
mak

hayva
mek

nların
i
ve sürekliliğin
korun
ması b Merhaba Ejderhalar
.

ilincin
desteklemek. gelişt i Irk, dil, d
irmek. in ve Dünyalılar Gerçek mi?
cinsiyet a
yrımcılığın
a;
Ocak

e aşağılama
İzleyiciyi yanıltı amaç v ve ön Her Tık Bir İz... Bu İşaretler
cı ve zaaflarını Haksız
ra yargılara
istismar eden ti çıkarla yer Dijital Ayak İzi Çok Akıllı!
∙ 2023

cari iletişim ek.

etmem vermemek
yayınlarına yer hizmet .
vermemek. Metaverse: Var mısın, RTÜK’te Medyauluğu RTÜK Yayınları
Yo lc
Okuryazarlığı
Yok musun? Nasıl Denetliyor?
 Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisine (CBİKO) bağlı
uzaktan
Uzaktan Eğitim Kapısı’nda tüm kamu personelinin erişimine
eğitimkapısı açık şekilde yer alan eğitimlerimizi gördünüz mü?

uzaktan

e-DERGİ

MEDYA OKURYAZARLIĞI ÇOCUK VE ERGENLERDE

EĞİTİMİ TELEVIZYON BAĞIMLILIĞI EĞITIMI
FEYZA GİZLİGİDER FEYZA GİZLİGİDER
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Daire Başkan Yardımcısı AĞUSTOS 2021 Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Daire Başkan Yardımcısı NİSAN 2022

Dergimize
MEDYA Sevgili Okurlar,
çevrim içi Medya kullanımı hayatımızda geniş yer kaplamakta. RTÜK
OKURYAZARLıĞı
erişim için SEMİNERLERİ
olarak medya kullanımındaki değişimleri dikkate alarak medya
okuryazarlığı bilincini arttırmak ve doğru medya kullanımını
desteklemek amacıyla çevrim içi medya okuryazarlığı seminerleri
gerçekleştiriyoruz. Çocuklardan ebeveynlere, üniversite öğrencilerinden akademisyenlere,
eğitimcilere, kamu çalışanlarına medya okuryazarlığı eğitimleri düzenliyoruz. Bugüne kadar
Dergimize Türkiye’nin ve dünyanın farklı köşelerinden katılımcılarla 200’e yakın seminer gerçekleştirdik.
engelsiz Sizler de medya okuryazarlığı hakkında bilgilenmek istiyorsanız, eğitim taleplerinizi bizlere
cocukvemedyadergisi@rtuk.gov.tr adresinden iletebilirsiniz.
erişim için

SESLİ AYRINTILI ALT YAZI

BETİMLEME VE IŞARET DILI
 Sahibi

Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Adına

İmtiyaz Sahibi: Sevgili Çocuklar;
Ebubekir ŞAHİN
Çok heyecanlıyız. RTÜK olarak bir ilke imza
Üst Kurul Başkanı
Genel Yayın Yönetmeni
attığımız için içimiz kıpır kıpır. Çünkü konu
Feyza GİZLİGİDER çocuklarımız, yani geleceğimiz.
İnsan Kaynakları ve Sizler için yepyeni bir dergiyle karşınızdayız. RTÜK,
Eğitim Dairesi Başkan Yardımcısı
çocukları her şeyin önünde tutuyor. Üst Kurulumuz,
Sorumlu Yazı İşleri Müdürü
Kübra ERDOĞAN toplumsal ve kültürel değerlerimizi korurken sizlerin
Yayın Kurulu ruhsal ve fiziksel gelişimlerinize olumsuz etki
Feyza GİZLİGİDER edebilecek yayınlara karşı sıkı tedbirler alıyor.
Kübra ERDOĞAN
Üst Kurul olarak, medya okuryazarlığı bilincini farklı
Hüseyin ELÇİ
Ferza DEMİRKAN yaş gruplarına yaymak için çalışıyoruz. Akıllı İşaretler
Zeynep PINAR ATLAS ile aydınlık yüzümüz olan çocukları himaye ediyoruz.
Çocuk Dili Danışmanı Çizgi karakterlerden oluşan, eğitici ve bilgilendirici
Zeynep Ulviye ÖZKAN
kamu spotları hazırladık. Okul öncesi çocuklarımız
Katkı Sağlayanlar
için kurgu ve gerçek ayrımı gibi farklı konuların ele
Çağrı PARLAK
Gülay ÖZDEMİR alındığı 5 bölümden oluşan “Çekirdek Ailesi” medya
Kübra KIYMET okuryazarlığı çizgi film serisi yayınladık. Şimdi ise 9
Muslu Caner NEZİR yaş ve üzeri çocuklarımız için hazırladığımız “RTÜK
Nagehan YİĞİT
Selman SALMANLI Medya ve Çocuk Dergisi”ni yayımlamanın heyecanı
Sevde Nur ÖZKAN içerisindeyiz.
Zekiye Şeyma ERÇİN
Dergimiz siz sevgili çocuklarımız için hazırladığımız
Grafik Tasarımı
zengin içeriklerle dopdolu. RTÜK Medya ve Çocuk
ALEF Tanıtım Ltd. Şti.
www.aleftanitim.com Dergisi ile medya okuryazarlığı farkındalığını
artırmayı hedefliyoruz. Dergimizi sizler ve ailelerinizin
Ocak 2023
beğenilerine sunuyoruz.
Yazışma Adresi
RTÜK Medya ve Çocuk Dergisi Aileye çok önem veren Üst Kurulumuzun
Üniversiteler Mah. 1597. Cad. No: 13 Bilkent gururla sunduğu RTÜK Medya ve Çocuk
06800 ANKARA
Dergisi’nin hazırlanmasında emeği geçen çalışma
Telefon: 0312 297 50 00
arkadaşlarıma, dergimize katkı sağlayan ve bundan
E-posta
cocukvemedyadergisi@rtuk.gov.tr sonra sağlayacak tüm kişi ve kurumlara şükranlarımı
sunuyorum.
Bu dergi içeriğinin tüm hakları RTÜK’e aittir.
İzinsiz kullanılamaz. RTÜK Medya ve Çocuk Dergisi hayırlı olsun.

Ebubekir ŞAHİN
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Başkanı
iÇiN DEK iL ER
Kim, nasıl
akıl etmiş? 4 Spotçu
Geldiii! 38
Ejderhalar
Gerçek mi?

8 46 RTÜK
Yayınları Nasıl İzler,
Nasıl DENETLER?

Metaverse 12 52
BU İŞARETLER
ÇOK AKILLI!
VAR MISIN? Yok Musun?

24 MEDYA OKURYAZARI
OLMAYA VAR MISIN? 56 Farkında ol,
önlem al
SİBER ZORBALIK
Merhaba
Dünyalılar 28 Bu ışıklar
uzaylıların mı? 60
32 RTÜKMedya
Akıl almaz Bir teknoloji:
Okuryazarlığı
Etkinlikleri Uydu yayınları

64
 E-Hasta mısın? 6
Tarihteki İlk Çizgi Film 10
Bilgisayar Reklamların Rengi Olur mu? 16
Oyunları
Benimle 70
Oynuyormuş!
Dergi Bir Medya mı?
Medya Okuryazarlığı Nedir, Ne Değildir?
İyi Uykular Çocuklar
20
23
27
Medya Yolculuğun Güvenli Olsun! 30
Medya Okuryazarlığı Dersi 31
Medya Okuryazarlığı Çizgi Film Serisi 34
Medya Dody 35
RTÜK’ün İnternet Sitesinde Benim İçin Neler Var? 36
Bizim İçin Çalışan İnsanlar Var 40

82 Sıfır Atık
RTÜK Neden Kuruldu? 43
RTÜK İletişim Merkezi 44
Televizyon Yayınlarının Olmazsa Olmazı Reyting 48
Projesi Nedir? Televizyonda Ne İzliyoruz? 50
Bir Programın Sembolünü Nereden Öğrenebilirim? 54
Rakam Eşleştirme 55

92 İyi Bir İçerik Üreticisi Olmak İstiyorsan

Çamlıca Kulesi
Her Tık Bir İz... Dijital Ayak İzi
59
66
68
Bir meslek: Sihirbazlıktan Sinemacılığa 74

Kameraman Ürün Yerleştirme 76

Uzay Kâşifi James Webb Teleskobu 80
Doğa Dostu Evler 84

98
Su Koruyucusu Olmak İster misin? 86
Marslılar Dünyayı Ele Geçiriyor 90
Hayallerin Artık 3 Boyutlu 94

Kalimba Mekanik Türk: Mekanik Bir Santranç Oyuncusu

Doğru Bilinen Yanlışlar
96
102
Türkçesi Ne? 104
Vasat Dünya Sendromu 106

100
Medya Kullanım Kılavuzu 107
Güvenli Medya Kullanımı 108
Haftalık Medya Kullanım Listem 110
Çizgi Film Karakterini Kendin Tasarla 111
Haydi Oyun Oynayalım 112
Resimler Ne Söylüyor? 114
Bir yazar/bir kitap: Bulmaca: Gizli Sloganı Bulalım
Kelime Avı
116
118
Cahit Zarifoğlu/Serçekuş Sizden Gelenler 119
Çözümler 120
 Kim nasıl
a k ı l e t m i ş ?

TELEV İ Z YO N
v iz y o n b u g ü n pek çok kişiye
Tele ği
a k t a . T e le v iz yonun bu özelli
ulaşm
ı o la rak kabul gör-
ç o k h ız lı geliştiği ve de- kitle ile t iş im a ra c
Teknolo jin in
k t a d ır. Artık televiz-
a m a n d a y a şı yoruz. Günü- mesin i sa ğ la m a
ğiştiği bir z b a ğlanabilmekte
sı ra d a n h â le gelen tekno- yonla r in t e rn e t e
müzde art ık
u n uzun ekranını
o ğ u e sk id e n oldukça farklı ve ha t t a t e le fo n
i
lojilerin b ir ç
iz bir ekran görev
g ö rü lü rd ü . Mesela bilgi ve yansı t a b ile c e ğ in
ve şaşırt ıc ı
e re deyse 100 yıllık
a ğ ı o la n televizyonu ele görm e k t e le r. N
-
eğlence k a y n
b ir m a c e ra n ın sonunda televiz
uzun ı ve
alalım. n i özellik kazand
o n u n sa h ip o lduğu özellikler yonla r p e k ç o k y e
am
Televiz y
or olsa da te- v e n le ri h â le n tüm hızıyla dev
iş iy o r v e g e liş iy serü
hızla değ hi olduk-
levizyonun tari etmekte.
nıyor.
ça eskilere daya
leşik
1923 yılında Bir
Logie
Krallık’ta John
n icat
Baird tarafında
yon,
edilen ilk televiz
kranlı
oldukça küçük e
si z d i. T e le v iz y o n dünyasına
ve renk
g ir m e si 19 5 0 ’li yıllarda oldu.
renkleri n

4
 Kim nasıl
akıl etmiş ?
Radyo
Bugünlerde int
ernet, televizyo
sinema radyoda n ve
n daha çok ilgi Televizyon
de bir zamanlar görse
büyükannelerim icat edilmeden
dedelerimizin e izin ve
vlerinin baş köşe önce, neredeyse
radyo bulunma lerinde
ktaydı. Şimdi ge herkesin evinde
lin rad- bir
yoya biraz daha radyo bulunma
yakından bakalım k-
Radyo çağın en . taydı. Dünyada
n ve
önemli teknolojik Türkiye’den büt
bu- ün
luşlarından birid haberler radyo
ir. ara-
1898 yılında, G cılığıyla öğrenili
uglielmo rdi.
Marconi isimli İt 1970’li yıllara g
alyan elindiğin-
mucit, kendi ev de ise radyo tiy
inde atroları favori
araştırmalarını radyo program
sürdürürken se ları hâline gelm
vadan iletmeyi si ha- işti.
başararak, rady İnsanlar sadece
onun kedi, kuş, kapı,
icadını gerçekle gibi ses efektle rüzgar
ştirmiştir. Bu ic rinin ve oyuncu
1909 yılında No adıyla, ların
bel Fizik Ödülü’n konuşmalarının
ü yer aldığı bu oy
kazanmıştır. ları dinler ve ert un-
esi yayını heyec
beklerdi. anla
Şimdilerde rady
o genellikle uzu
araba yolculukla n
rında dinlense d
telefonları, MP3 e cep
çalar ve interne
aracılığıyla da d t
inlenebiliyor. Da
“podcast” adı v hası
erilen kayıtlar sa
de, kaydedilen yesin-
bir radyo progra
kolayca erişileb mına
iliyor.

5
 E-Hasta
mIsIn?
Teknolojilerin yaygınlaşması,
internetin bilinçsiz kullanılması AH AHHH! YENI
e-hastalıklar kavramını da hayatımıza NESIL ÇOK DEĞIŞTI.
ARTIK HASTALIĞI BILE
soktu. Bu hastalıklar çocukların ve
INTERNETTEN
gençlerin gelişim süreçlerini olumsuz KAPIYOR.
etkilemektedir. Gelin bu
e-hastalıkları yakından inceleyelim.

in
o S ö r f ü: Kişin
Eg ı
ra l ı k l a rla adın
belli a
ak
te r n e t e yazar re
in i bilgile
n e g i b
da
hakkın a kmasıd
ır.
i n e b
ldiğ
ulaşabi Fom
o: K
geliş işini
mel n
Google Takibi: edem e ri ta
eme kip
Kişinin çevresin sosy kten
deki al m , ken
kişileri sürekli ar bir ş edya disi
ama eyle da d
motorlarına yaza ri ka eğilk
rak end çıra en
işe d cağı
araştırması, neler uym nda
asıd n
ır.
yaptıklarını inte
rnet
kullanarak takip
etmesidir.
in
l k l a m a: Kişin
Sta i
Nomofobi: Telefonun v r e s i n dekiler
çe kli
şarjının bitmesi, e r n e t ten süre
int le
n e r e d e, kimin
internetin bitmesi, olarak lara
p ıy o r diye on
evde unutulması veya a
ve ne y
r m e d e n takip
bozulması gibi nedenlerle hissett i
idir.
diğer kişilerle iletişimi m e y i i stemes
et
kaybetme korkusudur.

6
 Sibe
rhon
Has drik Photolurking: Kişinin
tala :
önce n a n sosyal ağlarda gördüğü
kişin
inte in,
yapa r nett başka insanların
rak en a
ken ram
koym dine a resimlerine uzun süre
aya t e ş his
hast çalış bakarak zaman geçirmesi
alığı mas
na d ı vey
yön air t a ve bunu takıntı hâline
tem edav
ini a i
raşt getirmesidir.
ırma
sıdır
.

Hay
ali T
zm: Sen itr
l i n e Narsisi drom eşim
O n telef u: K
şım işini
n payla onu
Kişileri i da k çalm n
rk e n b enlikler end a dığı
yapa i isine ya
a h a ç o k beğen gelm
ediğ bir b
d ildir
dışında ğini telef i hâl im
i n b e ğenilece onu d e s ü
ç rekl
almak i hiss nun
titre i
d ü ğ ü şeyleri ine k
apıl d iği
düşü n mas
ha
a ş m a s ıdır. Da ıdır.
payl da
b e ğ e n i aldığın
çok r
d i s i n i popüle
ken enildiği
ni
r e k , be ğ
hissede i
a k d i r e dildiğin Selfitis
ve t : Kişiler
esidir. in
düşünm sürekli
olarak g
içerisin ün
de bird
en
fazla ke
ndi foto
ğrafını
y o nu: çekmes
i durum
es udur.
D epr Sınırda
o k olanlar
ac ebo o sya
l
kendi f sadece
F s n
i l e rin a l a rını otoğraf
larını
Ki ş şk çeker, il
r d a ba ı m lara eri düze
yde
a
ağla p a ylaş y a tıyl rahatsı
z olanla
tığı ha ni
yap k e ndi d i leri birkaçı
r bunla
rın
k n nı sosy
k ara v e ke r. al ağlar
b a
m a s ı
e l e ridi paylaşı
r, kroni
da
sla m k olanla
kıya h i sset ise çekt r
z iği her f
tsu otoğraf
mu paylaşı ı
r.

7
 r h ala r
E jde
ek m i?
Ger ç
r
d iğ i filmle
sev en
e d iğ i, çok iğ e r lerind
izl ıd
zin ilgiyle in b azılar önce
hiç
r,
im i le r a h a atıkla
Hep b u film in d e d y a r
r am
a
kü içl
er miz
vardı . Ç ü n m e y eceği ve
r e ede uçan
z f a rklıdı l b il a l a r,
bira ya erh
iğ im iz, ha m u z ejd g enler
e
m e d u ğ u e z e l
g ör n duyd f a rklı g ı z haya
d a k ı m
masa
llar n ço ınır sıl
d ü n yada n k i , tek s l a r na
e r i S a b u n
atmo
sf dır. m
a n l a r var e . P eki tü var m
ı?
in s l e r d t e n
giden film çek
z d ü r bu h a l a r ger a yesin
de
m ü ej d e r is i s
gücü loj
o r ? Yoksa r a n tekno a p ımı b
ir
il iy e k a y
olab yeşil Amer
ik
b u nlar ıl ın d a n ıl mış v
e
,t ü m 940 y ku ll a
Hayır efa 1 inde ma n
o r . İlk d
s ız ı f ilm
m iş t ir. Za va
y r t a , ha
yapılı a ğ d at Hı d e v am e l a r d
lan B lişere
k lam
film o n g e d e ğ il, rek n arka
g ü d e r k e
eçen mler çeke
her g a d e ce fil t a v ideo
s h at
inde inde iştir.
içeris a b e r l e r
g e lm
mu h le
duru u ll a n ılır hâ
k
a bile
pland

8
nasıl kullanılıyor
bu teknoloji?
Parlak bir yeşil rengi arka plan
olarak koyuyorsunuz. Amaç
arka planı olabildiğince zıt
renklerden seçerek aktörleri daha
iyi ayırt edebilmek. Bu şekilde
çekmiş olduğunuz sahnelere
bilgisayar yardımıyla dilediğiniz
şeyi montajlayabiliyorsunuz.
Mesela yeşil bir ekranın önünde
durduğunuzda arkanıza bilgisayar
yardımıyla kocaman bir tavşan
çizebilir, sizi de Alice Harikalar
Diyarı kitabında olduğu gibi
küçücük bir tavşan deliğinden
aşağı indirebiliriz. Böyle söyleyince
oldukça kolay gibi gelse de yeşil
ekran teknolojisi kullanımı oldukça
zor bir iş. Çok fazla dikkat ve
özen istiyor.
neden yeşil renk?
Amaç arka planı özellikle insan
teninden ayırt edebilmek. Parlak
yeşil renk iyi ayırt edilebildiği için
tercih ediliyor. Bazen de yeşil
yerine, mavi de kullanılabiliyor.
Mesela tropikal bir orman
ekleyecekseniz arka plana,
mavi rengi kullanabilirsiniz.
Eğer renkler birbirinden ayırt
edilemezse ya da arka planla
aynı renk giyinirseniz bir anda
görünmez olabilirsiniz!
Yeşil ekran teknolojisi sayesinde,
sadece bir odanın içinde bile tüm
sahneler çekilerek masraflar
azaltılmış oluyor. Ayrıca eşyaların
sürekli taşınması zorunlu olmadığı
için zaman yönünden de tasarruf
sağlıyor.
9
 TARİ HT E Kİ
Tarihin Tozlu
Sayfalarının Arasından
Sizin İçin Çıkardık

ÇİZGİ Fİ LM
İLK

Düşünce
dünyasın
görselle dan ekr
ri, yedid anlara y
en yetm ansıyan
izliyoruz işe hepim rengâre
. Peki bu iz çizgi f nk
başladığ ç izgi filmle ilm ler olara
ını biliyo rin, serü k
r musun ve ninin nas
uz? ıl
Bu serü
venin ba
şlangıcı
bir tebe bir kara
şirle çiz tahta üz
imler ya erinde b
ait. Haya p an Ja eyaz
l gücünü mes Stu
n çizimlerle a r t Blackto
“Humoro buluştuğ n’a
us Phas u ilk örnek
es of Fu
Komiklikle nny Fac
ri)’dir. Bu es (Kom
f ilm 1906’da ik Yüzler
şirketi a Amerika in
racılığıyla ’d
bizlere s a bir yapım
unuldu.

10
 bir
im d e n oluşan
in çiz riyle kız
a
le y a pılan 8 b ; g özle
nce teb
eşir gi film
114 yıl ö uz. Bu çiz sini
a n b a h se d iy o r
şla y ıp şemsiye
ond mla b a den
animasy e y en bir ada r ve çember
gülüm s ediy o
bakarak a d a m la devam
a
bir başk buluyor
.
sallayan alyaço yla s on
p eğ i a tlatan p
kö

Haydi şimdi gel

in bu çizgi film
in hayatımıza
nasıl girdiğini ko
nuşalım. Blackto
üzeri çizimlerin n tahta
in film olması iç
in bir teknik
kullandı. Farklı
fotoğraflar çekt
irip ardı
ardına yerleşti
rdi. Aslında hare
ket etmeyen
sabit çizimlerd
en hareket ediy
ormuş algısı
oluşturuldu. İşte
bu tekniğe “sto
başka deyişle “d p-motion”, bir
urdur hareket
ettir” tekniği
diyoruz.

Bugün her birim

izin düşlerini sü
filmler, çizim sa sleyen çizgi
natı ve teknolo
jinin birleşmesi
günümüze kad ile
ar geldi.

11
 METAVERSE
Y
VAR MISIN? OK MUSUN?
izlerken ya da
İnternette video
nu oynarken
bir bilgisayar oyu İlk iş kendinizin sa
nal bir
dar gerçekçi
bazılarının ne ka kopyasını oluştu
rmak. Bu
tinizi çekti mi?
oldukları hiç dikka sanal kimlik, sizin
dığımız dünyaya metaverse
Şimdi içinde yaşa dünyasındaki ya
nsımanız;
nal bir dünya
benzeyen, yeni sa avatarınız olacak.
ru luy o r: “M et averse”. Sanal bir
ku k Ardından bu ava
al bir evren olara tarlarınızla
yaşam alanı, san gerçek hayattaki
rse kavramı ilk gibi okul
planlanan Metave ’ın arkadaşlarınızla
Neol Stephenson oynayabilir,
kez 1992 yılında buluşup bir konu
manı olan “Snow üzerinde
bir bilim kurgu ro tartışabilir, başka
de ortaya bir ülkeyi
Crash” adlı eserin ziyaret edebilir ve
tanışmak
atılmıştır. istediğiniz bir kişi
k hayatta varsa (Bu bir
Düşünün ki gerçe çizgi film karakter
ında gerçek değil! i bile olabilir.)
gördüklerimiz asl onunla tanışabilir
m a m ı y en i b a şt an oluşturulmuş; siniz.
Ta Gerçek hayatımız
en ya da da olduğu
dünyaya benzey gibi avatarınız için
yal gücümüzün alışveriş
benzemeyen, ha yapabilir, ona ay
rı nı zo rl a y aca k, yeni sanal bir akkabı veya
sınırla kıyafet satın alabi
iyoruz. lirsiniz. Sanal
evrenden bahsed gerçeklik donanım
ları kullanarak
gerçekten orada
ymış gibi
hissedebilirsiniz.

12
13
 üş
im le r d e görm
Res lar
u ğ u n u z insan
old evrim
a yo k . Hepsi ç
aslınd lan
ir u y g ulama o
içi b tor
ta H u m an Crea
Me r.
r la n m ış yüzle
ile tas a atar
o r ta m ında av
t
İnterne k
k u ll a nılabilece
olarak . Çok
e ta h u man”lar
“M i?
k çil e r değil m
gerç e

Dünya
çapınd
Metave a ismi
rse evr duyulm
için ism eninde uş pek
ini değ yer alm çok şir
iştiren a k istiyor ket
bu çab ş irketle h atta bu
asının r bile v nun
olman arkasın ar.
ın yan da, kur Tabii k
ı sıra ti ulan bu i onların
sanal e ca r i k yeni ev
vrenin aygılar rende
aslında da var lider
ticari b . Çünkü
ir karş bu
ılığı va
r.

14
 e
l a M e tavers nizi
iz a v a tarınız ı r k e n dikkati
s ş
Mesela k la r ı n da dola lim. Uzu
n
s o k a ü ş ü n e
in ğunu d
evrenin a p o ld u
z b ir kitap
k it i n i
çeken
bir
k la b e klediğ tiy or s unuz.
ra is
dır me kumak
zaman m ı ş ve a l ı p o
d e y erek b
u
aç ı k ar a ö
sonund a k i t a pçıya p a y ı n burası
te ols ak unu
tm
ediğini
z
Gerçek in iz a n c
m a k is t
labilirs olsa al kecek.
kitabı a . Sa n a l d a
eni z g e re
n a l b ir evren b e d e l ödem n a ra çlar da
sa bir nıla
k a r ş ılığında e r i ş iç in kulla
na l olacak
.
ki ta p a l ı ş v ibi s a
t t e k i burada in i n k e ndisi g
er i o lmadığı
Elbe rse evr
en addi d
eğ
e t a v e lm a s ı m
tıpkı M y in sanal o
bi r ş e
Ancak lm emekt
e.
ın a g e
anlam

Peki, s
iz ger
çek bi
dünya r
durur
sa n al ke n
bir ev
rende
vakit g
eçirme
Ya da k ister
bir sü misiniz
re son ?
olmaz ra sık
mı? Sa ıcı
gerçe nal bir
ğinin y dünya
erini t ,
mi? Sa utabili
nırım r
b u so
cevab ruları
ını çok n
bir ge uzak o
lecekt lmaya
e hep n
görec birlikt
eğiz. e

15
 Rekla mla rın
Ren gi Olu r mu?
Reklamlarda gördüğüm yiyecekler ağzımı sulandırıyor. Ben de
o ballandıra ballandıra anlatılan yiyeceklerden yemek istiyorum.
Karnım tok olsa bile görünce canım istiyor. Büyükler hemen
etkilenmiyor, ne de olsa onlar yetişkin ama ben çocuğum, hemen
canım çekiyor. Eminim siz de bu tarz reklamları gözünüzü
dört açmış izliyorsunuzdur. Annem ve babam beni uyarıyor;
televizyonda reklamı yapılan her yiyecek –ki bunlara abur
cuburlar da dâhil tabii– mutlaka tüketilmesi gereken ve bize
faydalı olan besinler olmayabiliyormuş. Hatta fazlası zihinsel ve
fiziksel gelişimimize zararlı olabiliyormuş. İşte burada duralım.
Çünkü ben boyumun uzun olmasını, sağlıklı ve güçlü olmayı
istiyorum. Eee ne yapacağım ben?

Neyse ki RTÜK, reklamları da yedi gün yirmi dört saat izliyormuş.

Hatta çocukları olumsuz etkileyebilecek reklamlara yaptırımlar
uyguluyormuş.

RTÜK, sanki zihnimi okumuş ve midemde ne olup

bittiğini biliyormuşçasına bakın neler söylüyor:
Sevgili çocuklar, çikolata, şekerleme, meyveli kek gibi
atıştırmalıkları çok sevdiğinizi biliyoruz ama bu yiyeceklerin ileriki
yaşlarda gelişiminizi olumsuz etkileyeceğinin de farkındayız. Bu
yiyeceklerin çok fazla tüketimi obezite, diyabet, diş çürümesi
gibi birçok hastalığın oluşmasında etkili oluyor. Bu yüzden biz
de Sağlık Bakanlığı ile iş birliği yaparak bu atıştırmalıkların
reklamlarına bazı kısıtlamalar getirdik. Sağlık Bakanlığı çocuklara
yönelik reklamları kolayca denetleyebilelim diye gıdaları bizim için
kırmızı, turuncu ve yeşil olmak üzere üç kategoriye ayırdı.

16
Kırmızı Kategori
Bu yiyecekleri çocukların çok fazla tüketmesini
istemiyoruz. Çünkü bunlar sizin gelişiminize en çok
zarar veren yiyeceklerdir. Çocuk programlarında
çikolata, cips, dondurma, meyveli buzlar, fındık
ezmesi gibi abur cubur reklamlarının yapılmadığını
fark ettiğinizi düşünüyorum.

Turuncu
Kategori
Turuncu kategoride ise mısır
gevreği, meyveli yoğurt, sucuk,
salam gibi işlenmiş yiyecekler
yer alıyor. Bu gıdaların çocuk
programlarındaki reklamlarına,
Sağlık Bakanlığınca taşımaları
gereken besin değerlerine yönelik
belirlenen sınırlamalara uymaları
koşuluyla izin veriyoruz.

17
 Yeşil Kategori
Şimdi geldik sizler için en yararlı olan ve bizim de en
sevdiğimiz kategoriye yani yeşile. Yeşil kategoride taze
et, tavuk ve balık ürünleri, yumurta, taze
meyve ve sebzeler gibi
gıdalar yer alıyor. Bu
kategorideki gıdalara
beslenmenizde daha
çok yer ayırmanız
daha güçlü ve sağlıklı
olmanıza yardımcı
oluyor.

ı zorunluluğunu
bir yazının olmas
programlarında
Bu yüzden çocuk getirdik. Mesela te
levizyonda
gıdaların
yeşil kategorideki çikolata reklamı ya
pılırken
iminizi olumlu ağlığınız için
reklamlarını geliş ekranın altında “S
r bırakıyoruz. tuz tüketimini
etkilediği için özgü aşırı şeker, yağ ve
e olsam kırmızı kayan bir yazı
Ben sizin yerinizd azaltınız.” şeklinde
rideki yiyecekleri
ve turuncu katego göreceksiniz.
a koymaz
beslenme çantam aç mesajımız
gıdaları da Buna benzer birk
yeşil kategorideki kategorideki
etmezdim. daha var, kırmızı
çantamdan eksik ları
ce kl er in yiyeceklerin reklam
ki yiye
Kırmızı kategoride ya yınlanırken gözün
ekranın
klar için
reklamlarını çocu altında kayan yazı
da olsun.
og ra m la rd a
tasarlanmayan pr Bu uyarılar, sağlığ
ını koruman
ka tego ride ki
görebilirsiniz. Bu hatırlatacak.
ya pa ca ğı gerektiğini sana
iminize şil kategorideki
yiyeceklerin geliş An ne ve babana ye
sizle bera be r
olumsuz etkileri r ederseniz
as ını gıda la rı alması için ısra
dan çıkarmam uş hem de
ailenizin de aklın he m sağlığınızı korum
klam yayını
istediğimiz için re bizi mutlu etmiş
olursunuz.
n altın da uy ar ıcı
yapılırken ekranı

18
 OH BE! B
U UYAR
OLSUN ILARLA
DAHA S BIRAZ
TÜKETE A Ğ LIKLI GI
BILECEĞ DALAR
HATIRLA IM . Ç Ü N
TMADA KÜ BAN
YIYECEK BULUNU A
REKLAM YORLAR
ARTIK H LARINI .
EMEN R GÖRDÜĞ
REKLAM ENGINE ÜMDE
LARIN D BAKACA
BUNU D A RENG ĞIM.
A ÖĞRE I OLURM
RTÜK, H NDIM. İY UŞ.
EP YANI I KI VAR
MDASIN SIN
.

19
 dya
yammı?ı?
er
DDerggii B
B ir M
Mee
d
Zehra Öğretmen, güzel bir bahar – Merhaba çocuklar, bugün sizleri
gününde, çiçeklerin mis gibi kokusunu çok neşeli gördüm. Baharın neşesi mi
içine çekerek okula gitti. Dün, doldu içinize?
öğrencilerinden sınıfça yapabilecekleri Öğrencileri kıkır kıkır gülmeye başladı.
bir etkinlik düşünmelerini istemişti. Sonra bir öğrencisi ayağa kalkarak:
Acaba güzel bir etkinlik bulmuşlar
- Öğretmenim dün hep birlikte
mıydı? Bunu düşünerek sınıfa
yapabileceğimiz bir etkinlik
girdi. Öğrencilerin oldukça
düşünmemizi istemiştiniz. Biz bir tane
neşeli olduğunu gördü
bulduk. Sınıf olarak bir dergi çıkarmak
ve şöyle dedi:
istiyoruz. Hepimizin farklı ilgi alanları

20
var ve her birimiz dergi için birer
sayfa hazırlayabiliriz. Böylece hepimiz
yeni şeyler de öğrenmiş oluruz. Siz
de kabul ederseniz tabii.
– Hmm, aferin size çocuklar, çok iyi
düşünmüşsünüz. Gerçekten hepinizin
bir şeyler öğreneceği, hem güzel bir
ekip çalışması deneyimi olur hem de
bir medya üretmiş oluruz. Böylece
gelecek sene “Medya Okuryazarlığı
Dersi”ni seçecek arkadaşlarınız için
de bir fikir verir.
– Medya mı? Biz sadece bir dergi
çıkaracağız öğretmenim. Dergi medya
mıdır?
Sınıf içinde fısıltılarla konuşmalar
başladı. Zehra Öğretmen
gülümseyerek:
– Tam da bundan bahsediyorum.
Elbette dergi bir medyadır çocuklar.
Medya, iletişim için kullandığımız
tüm ortamları ve araçları ifade eder.
Sonuçta sizler de dergi çıkararak
iletişim kuracaksınız.
– Öğretmenim, biz hep birlikte bir
dergi çıkarabiliriz diye düşünmüştük
ama siz medya diyorsunuz, iletişim
diyorsunuz, benim kafam karıştı, dedi
bir öğrenci.
– Bakın çocuklar, kitaplar, dergiler,
radyolar ve televizyonlar, dış
mekânlarda yer alan ilan ve reklam
panoları, bilgisayarlar, video oyunları,
internet sayfaları, akıllı telefonlar,
tabletler, sosyal medya hesapları.
Bunların tümü medya ortamları ve
araçlarıdır.
21
 he rk es ha yr et le Ze hr a Öğ re tm en i di nl iy or du .
Sı nı ft a
nl ar me dy a is e me dy a ol ma ya n ne va r ki di ye
Bü tü n bu
şk a bi r öğ re nc is i
kı kı rd am ay a ba şl ad ıla r. Ba
so rd u: DERGİ

a
– Ön üm üz de ki yı l me dy
el i
ok ur ya za rlı ğı de rs i se çm
ol ac ak . O de rs te bi ze
me dy ay ı ok um ay ı ve
ya zm ay ı mı öğ re te ce kl er
öğ re tm en im ? He m na sı l
ol ac ak ki bu ? M ed ya
na sı l ok un ur ve ya zı lır ?
Bu so ru ka rş ıs ın da
ço cu kl ar gü ld ül er. Bi z
za te n ok um a ya zm ay ı
n çı kt ı
bi liy or uz , bu da ne re de
ay a
öğ re tm en im di ye ko nu şm
en aç ık la dı :
ba şl ad ıla r. Ze hr a Öğ re tm
z gi bi de ği l ço cu kl ar . M ed ya ok ur ya za rlı ğı ,
– Za nn et ti ği ni ni
a içe ri kl er in i do ğr u ku lla na bi lm e be ce ri si di r. Ya
me dy
ı do ğr u ku lla na bi lm ek iç in , me dy a ok ur ya za rı
me dy ay
lid ir. M ed ya ok ur ya za rlı ğı , ok ur ya za r ol ma kt an
ol ma k ön em
ya da ka rş ıla şı la n me sa jla rı al gı la ma , an al iz
fa rk lıd ır. M ed
ve ye ni de n ür et me gi bi fa rk lı be ce ri le ri
et me , yo ru ml am a
içe rm ek te di r.
kl ar ın ilg iy le di nl ed iğ in i gö rü nce de va m et ti :
Öğ re tm en , ço cu
ta kı la n ba şk a so ru la r ol ur sa ba na te ne ff üs te
– Ak lın ız a
si ni z. Ay rı ca me dy a ok ur ya za rlı ğı de rs in i
ge lip so ra bi lir
rı nı za da ha de ta yl ı ya nı tla r bu la bi lir si ni z.
se çe rs en iz , so ru la
be ni m de bi lm ed iğ im şe yl er öğ re ne ce ks in iz bu
Em in im
ma n si zl er de ge lip öğ re nd iğ in iz ye ni şe yl er i
de rs te . O za
ız . Um ar ım iy i bi re r me dy a ok ur ya za rı
ba na an la tı rs ın
ol ab ili rs in iz .
22
 Medya

Okury
N ed i r? kla şmakt
ır.
el ya klınla
eleştir
ya endi a k, k
dya irel ba
 Me t, e le ş t
li seyre ir.
 Di kk a t
tir. ilmekt

aza
m e k eyi b
de tm
e ğe rlendir i k ler ini üre ı nda ol
d iç e r a rk
dya in f
K en di me iç er iklerin
 ya
ş t ı ğ ı n med
rşıla
 Ka ir.
ktir. tmekt

rlığı
deme inçl i t ü ke
e dy ayı bil
 M

MEDYA
RYA Z A RLIĞI
OKU
SÜRECİ

i ld i r?
Ne değ ı değildir.
dü ş manlı
ğ
e k değildir
.
dya em
 Me u llanma d .
ı n m edya
k
ek değildir
k tm
 Sa ade c e tüke
yayı s
 Med

23
 MEDYA OKURYAZARI
OLMAYA VAR MISIN?

Medya Nedir?
Medya deyince aklına ne geliyor? Biraz
düşün bakalım. Emin ol, düşündüğünden çok
daha fazlası olabilir. Aslında medya kelimesi,
Medya, İ
iletişime imkân sağlayan tüm ortamları ve
ngilizce’d
araçları ifade eder. İletişime imkân sağlayan
“ortam” e
anlamın
neler olabilir hayatımızda?
gelen “m a
Neyse daha fazla yormayayım seni
edium”
derin bir nefes alıp başlıyorum
kelimesi
saymaya, hazır mısın? nin çoğu
olan “me lu
Kitaplar, dergiler, radyo ve televizyonlar, dia”
dış mekânlarda yer alan ilan ve reklam kelimesi
panoları, bilgisayarlar, video oyunları, nden
dilimize
internet sayfaları, akıllı telefonlar,
geçmişti
tabletler, sosyal medya hesapları ve r.
benzeri tüm ortamlar medya kavramına
dâhildir. Gördün mü bak neredeyse her
şey bir medya ürünü!

24
Medya Okuryazarlığı Yazılı
Olmaya
Medya n
Nedir? İçerikl
eri
• Televiz
Medya okuryazarlığı, yukarıda yon
saydığım bütün o medya içeriklerini • Radyo
doğru kullanabilme becerisidir. • Bilgisa
yar Oyun
• Reklam ları
İyi bir medya okuryazarı olmak için,
Panoları
izlediğimiz tüm televizyon ve radyo
programları, internet üzerinden
seyrettiğimiz tüm görüntüler ve Eğer oynadığın oyunlarda
hatta oynadığımız bilgisayar oyunları böyle şeyler varsa lütfen
karşısında, uyanık olmalıyız. Adeta bir dikkat et ve bu oyunlar
dedektif gibi davranmalıyız. yerine sana daha uygun
oyunları bulmak için
araştırma yapmayı ihmal
Yazılı etme. Eminim sana uygun
Medya çok güzel oyunlar vardır.
İçerikl
• Gazete eri Tüm medya içeriklerini,
insanlar seni eğlendirmek,
• Kitap bilgilendirmek gibi farklı
• Dergi amaçlarla hazırlıyor.
Bazen bu içeriklerin hangi
amaçlarla hazırlandığını
bilemeyebiliriz. Seni
Medyada dinlediğimiz, izlediğimiz eğlendirmenin, bilgilendirmenin
veya okuduğumuz ne varsa; her dışında başka amaçlar da
zaman doğru olmayabilir. Hatta taşıyor olabilir.
yaşımıza, ailemizden öğrendiklerimize,
yaşantımıza uygun olmayabilir. Bunu
hep aklında tut ve dedektif gibi
Hem Ya
gözünü açık tutarak ipuçlarını takip zılı
Hem Ya
et, üzerine düşün ve yorumla. zılı Olm
Medya ayan
İçerikl
Yaşımıza uygun olmayan, şiddet,
• İnterne eri
küfür veya hakaret içeren t
programlardan zaten uzak • Sosyal
Medya A
durduğunu düşünüyorum. raçları

25
 Bak daha iyi anlatabilmek için
sana örnekler vereyim. Örneğin
televizyonda gördüğün dizi ve
programları hazırlayanların reklam
yaparak para kazanma kaygıları
vardır. Reklamlarda ise reklamı
yapılan ürünleri satarak para
kazanma amacı vardır. Bilgisayar
oyunlarında bile, oyunun daha
fazla kişiye satılması ve daha fazla
para kazanma kaygısı vardır. Amaç
para kazanmak olunca hazırlanan
içerikler bazen her yaş grubuna
uygun ve faydalı olmayabilir.
Ayrıca, tüm bu medya içeriklerini
hazırlayan insanlar da her şeyi
iyi ve doğru bilmiyor olabilirler.
Televizyonlarda, radyolarda,
internet sayfaları ve sosyal medya
ortamlarında görülen içerikler, her
zaman doğru olmayabilir. Bu nedenle
tüm bunların doğruluğu konusunda
26
büyüklerimize danışmamız, bilen
kişilere sormamız, kendi bilgilerimizle
ve aklımızla değerlendirmemiz
gerekir.
Eğer medyayı iyi kullanmak
istiyorsan ve kendi içeriklerini bilinçli
bir şekilde üretmek niyetindeysen
medya okuryazarlığını iyi bilmelisin.
İşte bunun için buradayım. Yeter ki
sen hem ne izlediğini hem de ne
dinlediğini ve içerik üretirken nelere
dikkat etmek gerektiğini iyi bil.
Özellikle internet ortamında ve
sosyal medya kullanırken bazı
tehlikelere karşı dikkatli olmamız
gerekir. Bu tehlikeli ve rahatsız edici
durumların başında “siber zorbalık”
geliyor. Senin için siber zorbalığı
uzun uzun anlattık. Detaylı bilgiyi
derginin siber zorbalık başlığında
bulabilirsin.
 y ıl ın d a R T ÜK ve TRT iş
18
geliştirildi. 20 n hazırlanan “İ
yi
lli a
te le v iz yonlarda be birliğiyle TRT
ta ra fı n d
at
Arkada ş la r,
a göre a n im asyonunu sa
lli yaş grupların Uykular Ço cu k la r ”
saatl erd e , b e ş ve e yeniniz var
r neğin, +13 ya nla rd a g ö r m
içerikler ya y ın lan ır. Ö 21.30’da ekra nı zamanda
size
ın lar s aat 21.30’dan la r b a n d ı a y
üzeri için uy
gun y a y
nün mı? İyi uyku de hatırlatıy
or.
a b a şlar. Yani gü in g e ld iğ in i
sonra yayın
la n m a y
lar uyku saatin
ın la n an iç erikler çocuk v e y n le r in izi hem yayın-
y b e
her saati ya Bu sayede e yku
eğildir. le r h a k k ın da hem de u
için uygun d en lanacak içe r ik
u yarmış oluyo
r.
y an içeriklerd ldiğ i ile ilg ili
Yaşınıza uy g u n o lm a
i” saatinizin ge
iç in “İ y i U y kular Projes
korumak

27
 Merh a ba
Dü ny alılar
nereden bilelim ne olduğun
u. Yavaşça
yalım, olur pencereye yaklaşıyoruz. Dik
Şimdi seninle bir oyun oyna var odada, renkli, hareketli
dörtgen bir şey
una katılmanı
mu? Unutma senden de oy sürekli. Üstelik bu resimler
resimler akıyor
irlerini merak deki insanlar
istiyorum. Çünkü senin fik konuşuyor. Düşün ilk kez te
ediyorum. levizyon görse-
a Dünyalılar” niz ne kadar şaşırtıcı olaca
Oyunumuzun adı “ Merhab elindeki siyah şeyi göster
ğını. Sonra çocuk
olacağız. Dü- iyor:
olsun. Hepimiz birer uzaylı — Bak bu kumanda, bunu
gelerek dünya
şün ki kaç ışık yılı ötesinden rum ekranı. Denemek ister
nla değiştiriyo-
ruz. Etrafımıza misin?
adında bir gezegene iniyo Şimdi televizyondan düny
gelen bir sürü
bakıyoruz bize çok acayip çalıştığımızı düşünelim. Dü
ayı tanımaya
k evinin camından nyanın nasıl bir
şey var. O sırada bir çocu yer olduğu sonucuna varır
dık sence?
bize sesleniyor: Büyük ihtimalle dizilere ba
— Heeey, sen kimsin? ksaydık, dünya
rde ortak olan nüfusunun çok azının 40
Aslında bütün gezegenle yaşın üstünde
olduğunu düşünürdük. Sa
rla konuşulmaz. nki kimsenin sağlık
bir kural vardır: Yabancıla sorunu da yokmuş gibi ge
için galiba biraz lirdi. Mesela mo-
Ama biz uzaylı olduğumuz dellere bakarak kimsenin
dost uzaylılarız aşırı kilo problemi
dikkat çektik. Neyse ki biz olmadığını düşünebilirdik.
Biraz daha merak-
ve ona: la izlediğimizde kimsenin bir
nin dostu-
— Merhaba Dünyalı, ben se ğını düşünebilirdik değil mi
işte çalışmadı-
Dünyalılar ne ya- ?
num. Çok uzaktan geldim.
renmek istedim.
pıyor, nasıl yaşıyor onu öğ
e yanıtlıyor
— Televizyon izliyorum, diy
bizi çocuk.
k ? Unutma biz
Televizyon mu? O ne deme
hiç görmedik ki,
birer uzaylıyız. Televizyonu

28
 ne kadar az oldu- Peki neden izlediklerimizle
Bir işte çalışan insanların kadar farklı olabiliyor? Çü
gerçek hayat bu
şaşırırdık. Üstelik
ğunu gördüğümüzde çok ri, aslında yapımcıların ka
nkü medya iletile-
büyük çoğunluğu rarları ve yorum-
televizyondaki insanların larından oluşur. Bir seçim
bu? Çalışan insan
çok zengin. Nasıl olabilir ki göre neyin ve kimin önem
yaparken onlara
in. Kafa karıştırı-
çok az, çoğu insan ise zeng ederler veya bizler için ön
li olduğunu ifade
ediğimizde eğlen-
cı değil mi? Biraz daha izl düşündükleri içerikleri ön
emli olduğunu
r çok olduğunu
ce programlarının ne kada Reklamcılar, ürünlerini kulla
plana çıkarırlar.
alılar eğlenmeye
görüp şaşırabilirdik. Düny mızın anında çözüleceğini
nınca sorunları-
zaman ayırıyor
gerçekten bu kadar çok mu inanmamızı beklerler. Deme
söyleyerek buna
sence? k ki biz tüketi-
unumuz ciler medyanın karşısında
Bu liste uzayıp gidebilir. Oy durarak, bizi kendi yoruml
boş bir kap gibi
fikirlerinde sıra.
burada bitmedi, şimdi senin larını bekleyemeyiz. Aksin
arıyla doldurma-
u izleyerek ger-
Bir uzaylı olarak televizyon sunmuş olduğu yorumlarda
e medyanın bize
neceğimiz ne var
çekte olanın tersine düşü yakalamaya çalışmalı, kend
belli bağlantılar
ıklarını bizimle
sence? Hadi bize yaz. Yazd bilgi oluşturma sürecimizi
i yorumlama ve
edyadergisi@
paylaşmak için cocukvem yız. İşte medya okuryazarlığ
n farkında olmalı-
er.
rtuk.gov.tr adresine gönd için gereklidir.
ı eğitimi bunlar
Merhaba
Mesela şöyle başlayabilirsin:
izyon denen alete
Dünyalı Ben Dostum. Telev
şunlar bana garip
baktım ve dünya hakkında
geldi:
....................................
................................................
....................................
................................................
....................................
................................................
....................................
................................................
....................................
................................................
....................................
................................................
....................................
................................................
....................................
................................................
....................................
................................................
..................................
................................................

29
 Medya Y ol cu luğ un
Güve nl İ Ol su n !
Medya oku
ryazarlığı,
medya tar hayatımızın
afından ku büyük bölü
ş a tı mü nü n
olmazsa o ld ığı bug ü nü n d
lmaz bece ünyasında
okuryazar riler arasın
lığı beceris d a yer alır.
i, medya il Medya
düşünülme etilerinin ü
sini, iletile zerinde
rin daha iy
eleştirel d i anlaşılma
üşüncenin sını ve
O ve Y ha geliştirilme
r flerinin b s ini amaçla
ir araya g r. M,
medya oku elm esinden o
ryazarlığı luşan
esinleniler logosu, bu
ek hazırla te m el y a klaşımdan
nmıştır. “O
har fi, iç iç kur” sözcü
e geçen “M ğünün “O”
” ve “Y ” ha
emniyet ke r flerinden
meriyle ba oluşan
or tamında ğlanarak,
güvenle yo yoğun me
l almayı se s aj
mbolize ed
trafik işar en bir
etine benz
etilmiştir.

30
 z a rl ığ ı Ders i
Medya Ok urya
Ort a o k u l d a 7 ve 8. sın
ya
ı
O
fla
k u
r d
r
a
y
, seçmeli
azarlığı
1. Medyayı fark
açılardan oku
lı
yarak
rilen Med konusund
a yaşadığımız ç
olarak ve a z a r l ığ ı evreye duyarl
ı,
dya okury te neler
ülkesinin prob
dersi, me r s lemlerini
ir . B u d e
ım olabil
bilen bireyler
b i r i l k a d
b i r l i k te bakalım: oluruz ve
p
z gelin he
medyada görd
ec e ği üklerimizi
öğ r en aklın süzgecin
den geçirecek
bilinci kazanır
ız.

2. Televizyon, v
reklamlar, ya
ideo, sinema
zılı basın,
,
internet vb. o
rtamlardaki
el
mesajlara ula rsel, işits

3.
şarak bunla Y a zıl ı, gö
rı k
çözümleme, a yöneli
değerlendirm
e ve medyay azanırız
.
iletme yeten açıs ı k
eği elde ede bakış
riz. eleştirel

5. Bilinçli bir medya

okuryazarı oluruz. 4. Mesajların oluşturulmasına ve
analizine dönük olarak cevap
bulmaktan soru sorma sürecine
doğru bir değişim yaşarız.

a
al yaşam

6.
To p lum s
tif ve
daha ak
e k ild e k atılırız.
yap ıcı ş

7. Kamu yayıncılığının
ve özel yayıncılığın
daha olumlu noktalara
taşınması için duyarlılık
geliştiririz.

31
 R T ÜK
MEDY E R İ
A OK UR L İ K L
YA ZA RLIĞI E TK İN

a-
e r k e z b in asında, tam Söz konusu etk
RTÜK m zarlı ğ ı k o n u - inliklere medya
da
y a o k u r y a y e r v erilmesi ile okulla
men med bu k o n u - rd an da
çekmek ve talepler geldi. B
suna dikkat zırlan a n u d o ğrultuda, bu
ğ r e t m e k a macıyla ha etkinlikler sürekl
yu ö landa , i olarak yapılma
e r ik le r le d onatılmış a y a b a şl a n d ı.
-
özel iç öğren c i- K im i za man okullar-
ş it li o k u ll a rdan gelen dan gelen öğre
çe man ncileri RTÜK’te
e y ö n e li k , alanında uz a ğ ır la y a ra k
lerimiz an kimi zaman ise
t a r a fı n d an uygulan o ku lla ra
bizzat
b ir e k ip i. g id ile re k sürdürülen bu
k in li k le r g e rçekleştirild m e d ya e tk in lik le
et elik, re olan talepler gü
c i l e r e yön n ı n d o ğru
g e
n
Öğ r e n ed y a ç ti kç e artıyor.
a r l ı ğ ı ve m d a b i linç-
az un
okury a s ı konus l endiri
ci
a n ı l m b i l g i
kull numla
r, ve
d i r i c i s u
i , b i lmece
le n
ö s t e rimle r
e ö ğ retici
film g eli v
r , e ğlenc .
bulma
ca l a
k l e r y apıldı
i
etkinl

32
 akları ve
İnsan Kayn im
emizin Eğit
Eğitim Dair
afından
Bölümü tar r
bu etkinlikle
sürdürülen n
p s a m ın d a bu yıl binde
ka
Bu çerçeve
de, ci medya
fazla öğren
ler de oldu.
kütüphane okuryazarı
e
alep etmey
etkinlikler t
ÜK olarak
başladı. RT
uğunca edya
mümkün old k Hadi şimdi m
p le r i d e ğ erlendirere a z a r ı o la n çocuklara
ta le uz. okur y n
sürdürüyor eğitimlerde
etkinlikleri verdiğimiz
z atalım.
karelere gö

18–22 Mart Av
rupa Medya Ok
Haftası’nda RTÜ uryazarlığı
K’te hafta boyu
okuryazarlığı k nca medya
onulu etkinlikle
r yapıldı.
33
 O ku r ya z a r lı ğ ı
M edy a
Çizgi Fi lm S er i s i
Üçüncü bölümde, izlediği çizgi
Çizgi film izlemeyi sever misin? Öyleyse filmden etkilenerek uçabileceğine
seni Çekirdek Ailesi ile tanıştırmak inanan Çınar, kurgu ile gerçeğin farkını
istiyorum. Anne, baba ve iki çocuktan annesinin yardımıyla öğreniyor.
oluşan ailemiz tam bir Çekirdek Aile. Bu
Dördüncü bölümde, Çınar medyanın
çizgi film serisinin konusu da oldukça
olası zararlarından korunmak için yaşa
ilginç, konusunu başlıktan anlamış
uygun medya seçiminde ebeveynlerden
olabilirsin. Evet doğru tahmin ettin,
ve büyüklerden yardım almanın önemini
medya okuryazarlığı! Reklamlar, Zaman
anlıyor.
Kullanımı, Kurgu ve Gerçek, Medyanın
Beşinci bölümde, İnternette
Etkileri ve Doğru Bilgi gibi beş farklı
araştırma yaparken dezenformasyon ve
başlıkta hazırlanan çizgi filmler boyunca
yalan haber ile karşılaşan Çınar ve ablası
Çekirdek ailesinin dört ferdi bize eşlik
Çiğdem, doğru bilgiye erişmenin yollarını
edecek.
öğreniyor.
Birinci bölümde Çınar, reklamların
Dijital ayak izi, medya okuryazarlığı,
bazılarının aldatıcı olabileceğinin farkına
medya araçları gibi kavramlar sana çok
varıyor ve dijital ayak izi kavramıyla
tanıdık gelmiş olmalı. Dergimizde sana
tanışıyor.
bu kavramlardan uzun uzun bahsettik.
İkinci bölümde, medya ile fazla
Çekirdek Ailesinin medya okuryazarlığı
zaman geçirmenin yol açtığı psikolojik
serüveninde onları yalnız bırakma QR
ve fizyolojik zararları öğreniyor. Medya
kodu hemen tarat.
tüketirken geçirdiği zamanı neden
kontrol etmesi gerektiğinin
farkına varıyor ve medya
okuryazarı kavramıyla
tanışıyor.

34
 ğı M o b il U ygulaması
lı
in İ lk Medya Okuryazar
Türkiye’n

DO DY
MEDYA
Medya Okuryazarlığı Haftası et- olurken, Türkiye genelinde teşvik ödü-
kinlikleri kapsamında 4. sınıftayken lüne layık görüldü.
RTÜK’ü ziyaret ederek medya okurya- Ayrıca TEKNOFEST’te finalde yarı-
zarlığı eğitimi alan Yasemin Karakaya şan proje eğitim teknolojileri katego-
Bilim ve Sanat Merkezi 5. sınıf öğren- risinde Türkiye 7. olurken, ULUSLARA-
cileri medya okuryazarlığı konusunda RASI LİVİNG LAB yarışmasında da 2.’lik
bir yazılım projesi hazırladı. ödülü aldı.
Medya DODY yani “Medyayı Doğru Medya okuryazarı arkadaşlarımızı
Oku Doğru Yaz” adını verdikleri proje tebrik ediyoruz.
ile medya okuryazarlığı eğitimi içe-
riklerinden oluşan bir uygulama ge-
liştirdiler. Medya okuryazarlığı ile ilgili
eğitici video, kodlama ile geliştirilmiş
özgün dijital oyunlar vb. eğlendirici
ve eğitici içeriklerden oluşan Medya
DODY uygulamasının bir de Youtube
kanalı bulunuyor. Uygulama ile ilkokul
ve ortaokul düzeyindeki öğrencilere
medya okuryazarlığı ile ilgili temel
kavramları öğretmek ve öğretmenlere
yardımcı olmak amaçlanıyor.
Yasemin Karakaya Bilim ve Sanat
Merkezi öğrencileri tarafından hazırla-
nan Medya DODY projesi 2204B-TÜ-
BİTAK Ortaokul Araştırma Projeleri
Yarışmasında Ankara bölge birincisi

35
 RTÜK’ün İnternet Sitesinde
Benim İçin Neler Var?
Medyada sizler için birçok içerik bulun-
makta. Bunların bazıları sizler için fayda-
lıyken bazıları ise oldukça zararlı olabilir.
Bunları ayırt edebilmek için medya okurya-
zarlığını iyi şekilde öğrenmeniz gerekir. Peki
bunu nasıl yapacaksınız?
Dergimizde yer alan içeriklerin yanı
sıra RTÜK’ün sizler için hazırladığı
medyaokuryazarligi.gov.tr web sitesinden
medya okuryazarlığı hakkında birçok doğru
bilgiye erişebilir, daha önce yapılmış araştır-
maları ve projeleri inceleyebilir hatta kendi
projenizi hazırlayıp bize gönderebilirsiniz.
Ayrıca sizin için özenle hazırlanmış “Çekirdek
36
Ailesi” çizgi film serisini izleyebilir, medya
okuryazarı olma yolunda bir adım daha
atabilirsiniz.
“Medya Okuryazarlığı Linkler” kısmından
da ulaşabileceğiniz rtukisaretler.gov.tr web
sitesini incelemeyi de unutmayın. Burada
akıllı işaretler hakkında bilgi alabilir, tanıtım
filmleri ve kamu spotlarını izleyebilirsiniz.
Ayrıca hangi programların hangi akıllı işa-
retleri aldığını öğrenebilirsiniz.
Hadi şimdi program arama kısmından sev-
diğiniz bir programın ismini aramayı dene-
yin. Bakalım izlediğiniz program hangi akıllı
işareti almış?
 Eğer akıllı işaretin yanlış olduğunu düşü-
nüyorsanız ya da izlediğiniz bir programda
akıllı işaret yoksa şikayet formu bölümün-
den bize iletebilirsiniz. Medyayı sizin için
daha güvenli hâle getirmeye çalışan uzman
arkadaşlarımız şikayetinizi değerlendirip
gerekli düzeltmelerin yapılmasını sağlaya-
caktır.
Her iki sitede de dikkatinizi çeken bir şey
oldu mu?
Tarayıcının adres kısmında yer alan kilit yine de bu işarete sahip olan her sitenin
simgesi ne işe yarıyor olabilir sizce? yüzde yüz güvenli olduğu anlamını çıkarma-
Hem rtukisaretler.gov.tr hem de medya- malısın. Örneğin kötü niyetli birisi, girmek
okuryazarligi.gov.tr adreslerine girdiğinizde istediğiniz siteye benzer bir site hazırlayıp
bu kilit işaretini görebilirsiniz. Bunun anlamı özel bilgilerinize erişmeyi deneyebilir. Bu
bu sitelerde bağlantının güvenli olduğu ve yüzden her zaman tarayıcıda yazan adresin
eğer şifre gibi özel bilgiler girmeniz gerekir- doğru adres olup olmadığını kontrol etmeyi
se bu bilgilerin gizli şekilde alındığıdır. Fakat unutmayın.

37
 Spotç u
Geld iii!
Başlığı görünce ne zannettiğini çok merak
ediyorum. Arabalardan “Spotçu geldi
hanıııım!” diye seslenen birini mi?
Yok yok bu spot başka spot. Kamu spotu.
Şöyle anlatayım:
Sevdiğimiz televizyon programlarını
seyrederken ekranın sağ üst köşesinde
çıkan simgenin ne anlama geldiğini hiç
merak ettiniz mi?
Bu bir borazan mı yoksa sesin daha güçlü
çıkmasını sağlayan bir müzik aleti mi?
Evet, doğru bildiniz. Bu bir “Megafon”.
Megafon, sesi yükseltip uzağa iletmeye
yarayan koni biçiminde alete verilen
isimdir. Peki ekranlarımızın sağ üst
köşesinde çıkan sarı megafonun anlamı ne?
Sarı megafon bize izlemekte olduğumuz
yayının bir Kamu Spotu olduğunu
söylemektedir.
RTÜK tarafından onaylanan kamu
spotunun amacı; topluma faydalı, eğitici
ve öğretici olan şeyleri, kısa film ya da ses
olarak Kamu Spotu Yönergesine uygun
38
şekilde 45 saniyeyi geçmemek üzere görsel
ve işitsel biçimde topluma ulaştırmak ve
bilinç oluşturmaktır.
Kamu spotu günümüzde çocukların ve
diğer bireylerin haklarını ve özgürlüklerini
destekleyen, Sivil Toplum Kuruluşlarının
dikkat çekmek istediği konularda farkındalık
oluşturmak amacıyla geniş kitlelere
ulaştırmak istediği mesajları etkili bir
biçimde iletmesine olanak sağlayan bir
iletişim aracıdır.
Kamu spotu reklamlarında, bazen emniyet
kemerinin kaza anında önemine yer
verirken bazen de zararlı alışkanlıkların
insan sağlığını nasıl tehdit ettiği
vurgulanmaktadır. Kamu spotunun en
önemli özelliği ise izleyiciyi etkileyebilme
ve uyarma gücüdür.
 p otl arını
am u S
RTÜK K u nu z?
liyor mu s
Bi
k ın d a olan
ed iği n in far ır la mış.
i zl a z
il inç l i ve ne a m u s potu h
T Ü K , d aha b
in i k i tane k ü z d ür.
R amız i ç s ü n
le r o l m r ın ı gö rmüş
kişi m u spotla
u k a
Kesin b

arı
ın d a o la n b u kamu spotl
azarlığı hakk emini
Medya Okury ın v e A k ıllı İşaretlerin ön
kuryazarlığın
bize Medya O
Bu kamu spotlarını hatırlatıyor.
eşler,
tu n d a P ırıl ve Uzay kard
televizyonda İlk kamu spo b a y olculuğunda
Medya
ptıkları b ir ara
izleyemediyseniz ya da aileleriyle ya ar.
ın ın ö n e m ini anlatıyorl
izleyip beğendiniz ve Okuryazarlığ eşler
e y in e P ır ıl ve Uzay kard
diğer arkadaşlarınızın da spotunda is
İkinci kamu e ri b iz e akıllı işaretle
ri
te rl
bu konuda bilgilenmesini i film karak
ve diğer çizg
istiyorsanız www.rtuk. tanıtıyorlar.
gov.tr/kamu-spotlari/3794
adresinden kamu spotlarını
izleyebilir ve izletebilirsiniz.

QR kodu okutarak kamu

spotlarına ulaşabilirsiniz.

39
 Bizim için ça lışa n insa n la r va r
Efe ile dedesi televizyon izliyordu.
Aslında izleyen sadece Efe’ydi. Çünkü
dedesi uyuyakalmıştı. Efe‘ye göre
çizgi filmlerin rengarenk dünyası çok
eğlenceliydi. Efe, çizgi filmde komik
bir şeyler gördüğünde dedesini
uyandırmamak için gülmemeye
çalışıyor ve ağzını elleriyle
kapatıyordu. Bu şekilde bir süre
çizgi film seyretti. Sonra reklamların
başlamasıyla televizyonda yüksek
sesli bir müzik başladı. Efe sesini
kapatamadan, dedesi sıçrayarak
uyandı. Efe:
– Özür dilerim dedeciğim. Müzik
birden açıldı.
– Önemli değil evladım, epey
uyumuşum zaten baksana. Seninle
çizgi film izleyecektik ama sen gene
bensiz izledin, diyerek gülümsedi. Efe
de dedesine gülümseyerek:
40
- Olsun biz de şimdi başka bir şey
buluruz, birlikte seyrederiz. Olmaz mı
dede?
– Olur tabii. Ver bakalım kumandayı
gezelim biraz.
Dedesi kumandayı alarak kanallar
arasında gezinmeye başladı. Arada
bazı kanallarda sevmediği bazı
şeylerle karşılaşıyor, yüksek sesle
söyleniyordu. Dedesi bunu hep
yapardı, televizyonda sevmediği bir
şeyler gördüğünde kendi kendisine
söylenirdi. Bir kanalda birkaç saniye
durduktan sonra, “Yok bu film de
olmaz, senin yaşına uygun değilmiş.”
diyerek kanalı değiştirdi. Efe merakla
sordu:
 – Dede nerden anladın
benim yaşıma Dedesi kocaman bir ka
uygun olup olmadığın hkaha attı:
ı?
– Hayır, Radyo ve Telev
– Bak, dedi dedesi. Şu izyon Üst Kurulu
simgeyi gördün denetliyor. Bu Kurulda
mü? 7+ yazıyor, üstelik hepimiz için
yanında şiddet çalışan uzmanlar var.
ve korku simgesi de va Bu uzmanlar,
r. Bunlar bu Türkiye’deki tüm yayınla
programın yedi yaş ve rı izliyor ve
üzeri için uygun dinliyorlar. Yayınları ka
olduğunu, üstelik şidde nunlarda yer
t ve korku alan bazı kurallara gö
içerebileceğini söylüyo re inceliyorlar.
r. Bu yüzden bu Kurallara uymayan ya
senin için uygun değil yınlar için rapor
Efeciğim. düzenliyorlar. Daha so
nra bu raporlar
– Hmm, demek onlarda
n anlıyorsun Üst Kurula sunuluyor
ve onların da
bana uygun olup olmad
ığını. Her kontrolleriyle kanallara
seferinde şaşırıyordum yanlışlarını
. Dedem nasıl tekrarlamasınlar diye
bazı cezalar
anlıyor diye. Peki dede
kim koyuyor o verilebiliyor.
işaretleri oraya?
– Eee o zaman kanalla
rın hem bizim
– Aslında filmleri, çizgi
filmleri ya da iyiliğimiz için hem de ce
za almamaları
programları hazırlayan
yayıncılar için bu kurallara uymas
kendileri koyuyor. Çünk ı gerekir. Hmm,
ü koymak ama dedeciğim, çok fa
zla radyo ve
zorundalar. Hatta sade
ce bu işaretleri televizyon yok mu? He
psini nasıl
değil, televizyonda ve
radyolarda izliyorlar ki? Ben aynı
anda sadece bir
izlediğin ve dinlediğin
her şeyin iyi ve tek şey izleyebiliyorum
. Bazı yanlışları
güzel olması için çalışan
, sürekli bu gözden kaçırmıyorlar
mıdır?
yayınları takip eden bir
ileri var. – Elbette pek çok rady
o ve televizyon
– Geçen gün annemle
arabada var, orası doğru. Anca
k RTÜK’ün
giderken, bizi durdurup
annemin kendisine özgü bir kayı
t sistemi var.
ehliyetini ve ruhsatını
kontrol Yani bütün programlar
ı aynı anda
etmişlerdi. Annem bizler
in daha izlemelerine gerek kalm
güvenli yolculuk yapa ıyor. Öyle olsa
bilmesi için trafik sağlıkları bozulurdu, de
ğil mi? Ama
polislerinin kontrol yapt
ığını söylemişti. izlerken ya da dinlerken
Bu da onun gibi bir şe senin de
y mi acaba? dikkatini çeken bir şey
– Evet aynen öyle, diye olursa onlara haber
yanıtladı
dedesi. verebilirsin.
– Yayınları da trafik po
lisleri mi
denetliyor dede?

41
 – Nasıl yani? Ben şimdi
gördüğüm – Peki bunu nasıl yapa
yanlışları söylersem be cağım
ni dinlerler mi?
dedeciğim?
– Elbette, ben televizy
onda rahatsız
olduğum bir içerik görd – Alo 178 veya 444 1 17
üğümde sadece 8’i arayabilirsin.
size söylemekle kalmıyo Telefonda sana sorulan
r, uygun soruları
olmadığını düşündüğüm yanıtlayarak şikayetini
şeyleri RTÜK’e iletebilirsin.
de iletiyorum. RTÜK biz RTÜK mobili telefonun
lerin görüş ve a indirebilirsin.
önerilerine değer veriy
or. Hatta özellikle Cumhurbaşkanlığı İle
gördüğümüz ve rahats tişim Merkezi’ne
ız olduğumuz (CİMER) yazabilirsin.
şeyleri bildirmemizi ist
iyorlar. Bunun
için bir uygulama bile E-devlet üzerinden ya
yapmışlar. zabilirsin.
Yapmış olduğumuz ge RTÜK internet sitesind
ri bildirimler en şikayet/beğeni
sayesinde işlerini daha formunu doldurabilirsin
sağlıklı .
yapmalarına yardımcı
oluyoruz. Sen de Bu çok güzel dedeciğim
düşüncelerini rahatça , ne güzel bizim
paylaşabilirsin. için çalışan insanlar va
r, iyi ki varlar...

Efe gibi sen de

ŞİKÂYET VE BEĞENİLERİNİ
bizimle paylaşmaya ne dersin?

RTÜK RTÜK
Çağrı Mobil RTÜK
Merkezi Uygulama e-form

Alo 178 veya RTÜK mobili RTÜK internet E-devlet Cumhurbaşkanlığı

444 1 178’i telefonuna sitesinden üzerinden ilgili İletişim
arayabilirsin. indirerek mobil şikayet/beğeni sayfaya ulaşıp Merkezi'nin
Telefonda sana uygulama formunu düşüncelerini (CİMER) sitesinde
sorulan soruları üzerinden doldurabilirsin. yazabilirsin. yer alan formu
yanıtlayarak şikayette doldurup mesajını
şikayetini bulunabilirsin. iletebilirsin.
iletebilirsin.

42

Ülkemizde yayın yapmaya
başlayan ilk kanal hangisi?
Büyüklerinize sormadan ben
cevap vereyim. Türkiye Radyo ve
Televizyon Kurumu. TRT, Devlet
tarafından kurulmuş ve idaresi de
devlet tarafından yürütülüyor.
Türkiye’de devlet elinde
olmayan ilk özel yayıncılık ise
1990 yılında Magic Box isimli TV
kanalıyla yapılmıştır. Bu kanalın
ismi daha sonra Star-1 olmuştur.
Ocak 1992’de Star-1’in yan
kuruluşu olan Teleon, Mart 1992’de
Show TV, Ekim 1992’de Kanal
6 ve HBB, Aralık 1992’de Flash
TV, 1993 yılı Mart ayında Cine 5,
1993 Temmuz ayında ATV, Aralık
1993’te Kanal D ile birçok yerel
televizyon kuruluşu da televizyon
yayıncılığına başlamışlardır.
Yurt dışından alınan uydu
frekansları ile başlayan bu
yayınlarla Türkiye’de 1990
yılından itibaren özel radyo ve
televizyon yayıncılığı başlamıştır.
Yayınların nitelik ve niceliklerini
RTÜK
Neden
Kuruldu?
artırmak, kamuoyunun istek ve
gereksinimleri doğrultusunda
‘tarafsız’ hizmet verilmesini
sağlamak amacıyla 1994 yılında,
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu
(RTÜK) kurulmuştur.
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu,
radyo ve televizyon faaliyetlerini
düzenlemek ve denetlemekle
görevlidir.
Radyoların ve televizyonların
yayına başlayabilmek için
öncelikle RTÜK’ten yayın lisansı
alması gerekir.
Sonrasında dergimizin son
sayfasında yer alan etik kurallara
uyarak yayınlarını sürdürürler.
Etik kurallara uymadıklarında ise
yine RTÜK tarafından uyarılırlar.
Ceza alabilirler.
Ülkemizde karasal, sayısal,
uydu, kablo ve IPTV ortamından
yayın yapacak kuruluşlara
lisans ve yayın izni de Radyo ve
Televizyon Üst Kurulu tarafından
verilmektedir.
43
 RTÜK İLETİ
ŞİM MERKE
Zİ
RTÜK İletişim
Merkezi, görs
kanalıyla sun el ve işitsel m
ulan yayın pro edya araçları
gramları hakk
beğeni, öneri, ında vatandaş
beklenti ve şik ların
alabilmek, bell âyetlerini anlı
i aralıklarla a k olarak
kesimlerinden n a li z ederek toplu
yayınlara ilişk mun farklı
in geri bildirim
kurulmuş bir almak amacıy
sistemler bütü la
nüdür.

1998 2006
ALO RTÜK 178 RTÜK
ALO RTÜK 178,
İletişim Merkezi canlı 1999
444 1 178 RTÜK Çağrı
cevap verme sistemi ALO RTÜK 178 Sesli Hattı’na dönüştürüldü.
ile hizmete başladı. Yanıt Sistemi (IVR) Arayanlara operatörler
şeklinde hizmet aracılığı ile bire bir cevap
vermeye başladı. verilmeye başlandı.

Bildirimler e-form ve
e-mail aracılığıyla da
toplanmaya başladı

44
 iç i n n e y a p arız?
z i’n e ulaşma k
Mer k e
RTÜK İletişim 3. Ad ı m 4 . Adım
2 . A d ı m
1. Adım ke z i İ lg il i b ir im e
t iş im M e r İ le re
RT Ü K İ le t iş im n il e t il m e k ü z e
444 1 178 s o r u m lu s u n u beğeni ve
M e r ke z i iğ i
n u m a r a lı te le
fo n u b iz d e n is te d ö n e r il e r im iz i
s o r u m lu s u iz .
a r a r ız . a b il g il e r i v e r ir b il d ir ir iz .
te le fo n u m u z
ce v a p v e r ir.

ve Ça ğr ı
RT ÜK İle tiş im M er ke zi
da n hiz me t
M er ke zi kıs a nu ma ra sın
ha tt ına
ve rm ek te ola n ALO 17 8
ko lay lık la
ar tık yu rt dış ınd an da
ir. Yu rtdış ınd a
er işi m sa ğla na bil me kted
şik ây et ,
2014 ya şa ya n va ta nd aş lar ım ız
ini ALO
be ğe ni, ön er i ve istek ler
RTÜK İletişim Merkezi +9 0 31 2
yazılımı baştan sona 17 8 ça ğr ı ha tt ı ye rin e,
ay ar ak
yenilendi. Bildirimler 29 7 49 00 nu ma ra sın ı ar
yeni yazılımla alınmaya bil dir eb ilm ek te dir.
nı za ma nd a
İz ley ici ve din ley ici ler ay
başlandı. Akıllı cihazlar
için “Mobil Uygulama” im M er ke zi
Cu mh ur ba şk an lığ ı İle tiş
hazırlanarak RTÜK şik ây et ,
İletişim Merkezi sistemine
“C İM ER ” üz er ind en de
ini RT ÜK ’e
entegre edildi. be ğe ni, istek ve ta lep ler
ile te bil me kted irl er.

2017
Bildirimler, RTÜK
Web, RTÜK Mobil ve
RTÜK Çağrı Hattına
ilave olarak e-Devlet
üzerinden de
alınmaya başladı.

45
 K Yay ın l a rı N a sıl İzler,
RTÜ
N as ıl D EN E TL ER?
l d il e k v e y a şikayetlerinizi
TÜK’e na sı
iz in ö n ce k i sayfalarında R K ’e u laştıktan sonra
bizler
Dergim niz. Pek i si z R T Ü
izi öğrenmişti unu da anlata
lım.
iletebileceğin z? G e li n si ze b
neler yapıyoru pan
e si B a şk a n lı ğ ında görev ya
air
erlendirme D ak üzere yetişe
n
İzleme ve Değ ince le m e y a p m
ve kanallarda sorumlu
arkadaşlarımız ib im iz v a r. H er bir uzmanın
oluşan bir ek
uzmanlardan ar farklıdır.
olduğu kanall

le g e le n ş ik â y e t v e
ö n te m
RT Ü K , ik i y d e ğ e r le n d ir
ir :
ö n e r il e r i

v e D e ğ e r le n d ir m e
İ z le m e
2.
i
e s i u z m a n la r ı, ke n d
d e n g e le n D a ir an
ic il e r ın d a b u lu n
1.
İ z le y e lt
e t le r ü z e r in e İ z le m s o r u m lu lu k la r ı a
a k ip
ş ik â y
k a n a ll a r ın ı t
e D a ir e s i te le v iz y o n un
ve Değ e r le n d ir m
y ın in d e il g il i K a n
e t ko n u s u y a ederek iç e r iğ
u z m a n la r ı,
ş ik â y
z li k le r i ih la l e d e n
i in c e le r le r. E ğ e r s ö v e Yö n e t m
e
n p r o g r a m la r a
içe r iğ in ır a
iç e r iğ in d e k a n u n u n s u r la r b
ar ın d
u
ko n u s u y a
y ın
ir a , s ö z ko n u s
e t m e li k le r e a y k ır ı b ras t la r la r s
la ll e r il e il g il i
ve yön n u s u y a y ın d a k i ih
s a s ö z ko p r o g r a m la r
unsur var ir e n r a p o r ır la r la r.
i ih la li b il d rapor haz
içe r iğ in d e k
.
h a z ır la r la r

46
Uzman, incelemesinin ardından yayınlarda ihlal olduğunu tespit ederse Üst Kurula
raporla bildirir. Üst Kurul daha deneyimli ve kıdemli dokuz üyeden oluşur. Üst kurul
üyeleri, toplantılarda bu raporları inceleyerek, Üst Kurul Başkanı’nın koordinasyonunda
kendi aralarında oylama yaparlar. Oylama sonucunda Üst Kurul üyelerinden en
az beşinin aynı yöndeki oyuyla söz konusu yayın içeriği hakkında yasalarda ve
yönetmeliklerde öngörülen yaptırımlar uygulanabilir.

Yayın içeriklerinde tespit edilen ihlaller ile

ilgili yayıncı kuruluşlara Üst Kurul tarafından
uygulanabilen yaptırım türleri şunlardır:

İDARİ PARA CEZASI

YAYIN LİSANSI İPTALİ

(İlgili yayıncı kuruluşun yayınlarını yapabilmesi için Üst Kurul
tarafından verilmiş izin belgesinin iptal edilmesi)

İDARİ TEDBİR
(Programın yayını durdurulur ve onun yerine kamuya yararlı
konularda hazırlanmış programlar yayınlatılır.)

47

l a r ın ın O l m a z s a O l m a z
Televİzyon Yayın
R EYTİ
› Reytingi düş
yapıyor!
en dizi final
› Reytingde haftalardır
bir numara olan dizinin
izleyenleri her geçen gün
artıyor.
› En çok şikâye
t edil
programlar ay en
nı
zamanda reytin
gi
olan programla yüksek
r da
olabilir.
› Reytingleri çok iyi olan
dizinin başrol oyuncusu
diziden ayrılıyor.
Bu ve pek çok cümleyi
televizyonlarda sıklıkla
duyuyoruz. İyi de nedir
bu reyting, onu bu kadar
önemli yapan nedir?
Gelin hep
birlikte
öğrenelim.
48
ı
NG
Nasıl ölçülür?
Ülkemizde televizyon izlenme oranı
oldukça yüksek. Bu yüzden tek tek
herkes hangi saatte ne izliyor takip
etmek çok zor. Bunun yerine geneli
temsil etmesi için sosyo-ekonomik
durumlarına bakılarak bir grup insan
belirlenir. Bu kişilerin belirlenmesi de
uzun araştırmalar ve emek gerektiren
zor bir iştir. Kişiler belirlendikten sonra
evlerine peoplemeter adı verilen bir
cihaz yerleştirilir ve her bir aileye bir
kumanda verilir. Kumandanın üzerinde,
ailedeki her bir birey için oluşturulmuş
bir tuş vardır. Her bir aile ferdi televizyon
izlemeye başladığında veya bıraktığında
kendisi için ayrılan tuşa basmak
zorundadır. Mesela üç çocuklu bir aile
düşünelim, ailenin ikinci çocuğu televizyon
izlemeye başladığında kendisine
tanımlanmış tuşa basar, böylece onun
televizyon izleme zamanını takip ederiz.
Bu sayede örnek olarak seçilen ailelerden
genel izleme oranları hakkında fikir sahibi
olunur. Unutmamalıyız ki, bu aileler örnek
oluşturduğundan, reytingin daha doğru
ölçülebilmesi için ailenin kimliği gizli tutulur.
Çevresindeki insanlara dahi söylememesi
gerekir.
 i her bir programı belli bir
Reyting, ortalama izlenme oranı anlamına gelir. Yan
miş onu öğrenmemizi
zaman diliminde dakikada ortalama olarak kaç kişi izle
m ise reytingde bir numara
sağlar. Ortalama izlenme oranı, en fazla olan progra
minde, belirli bir kanalın
anlamına gelir. İzlenme payı ise belirli bir zaman dili
de kaçı olduğunu gösteren
izleyici oranının, tüm televizyon izleyen kişilerin yüz
kişilerden ne kadarının
bir veridir. Yani belirli bir zamanda televizyon izleyen
bu kanalı izlediğini öğrenmemizi sağlar.

Neden önemlid
ir ?
Kanallara re
klam veren k
ve reklamlar işiler, ürünle
ının daha ço rinin
ve tanıtılmas k k işiye ulaşma
ını isterler. R sını
programların e y ti ngi yüksek ola
ortalama izle n
olacağından n m e oranı yüksek
, bu program
çok kişiye ula la ra verilen re
şır. Yani rekla klamlar dah
m a
yüksek olan verenler için
programları reytingi
Reklam alan seçmek dah
lar için de re a avantajlıdır
y tin .
yayınlayan g i yüksek olan p
kanallar dah rogramları
edeceklerdir a ç o k re k lam ücreti tale
. Yani reyting p
hem de rekla a s lı nda hem rek
m alanlar için lam verenler
önem taşır.

RTÜK ne yapar?
r?
Kim tarafından ölçülü
Reyting ölçümü doğrud
an
RTÜK tarafından yapılm
az.
A K (Televizyon İzleme Araştırmaları) Ancak RTÜK reytingin
Tİ
Dinleme Hizmetleri hesaplanmasında ve so
A .Ş. ve RİAK (Radyo . nuçların
tım & Yayıncılık) A .Ş güvenilir, tutarlı, tarafs
Organizasyon Tanı ız, veri
gizliliğine uyarak şeffa
tarafından ölçülür. f bir
şekilde yayınlandığınd
an emin
olmak için denetimler
yapar.

49
 TelevÍzyo
nda
Ne ÍzlÍyor
u z?
Radyo ve Te
levizyon Üst
tarafından 2 Kurulu
018 yılında y
“Televizyon İz ayımlanan
leme Eğilimle
sonuçlarına ri Araştırma
göre Türkiy sı”
or talama te e ’d e g ü nlü k
levizyon izle
me süresi 3
30 dakika o sa at
larak bulunm
ülkeyi geride u ştu r. Birçok
bırakan bu
Türk halkının s ü reye bakars
televizyon iz ak
söyleyebiliriz le m eyi s evdiğini
.
Şunu da belir
tmekte yara
önceki yıllara r var;
kıyasla televi
daha az zam zyona
an ayırmaya
Teknolojinin başlamışız.
gelişmesiyle
medya araçl beraber yen
arının hayatı i
televizyonda m ıza girmesi
n bizi biraz
benziyor. ko parmışa

Televizyon iz
lemede Hind
saat 44, Fra istan 3
nsa ve Alma
dakikalık gü nya 3 saat 4
nlük or talam 3
izleme süre a te levizyon
siyle az bir
farkla geris
olduğumuz inde
ülkeler olara
k dikkat çek
iyor.

50
 Sevmediklerim
iz
Sevdiklerimiz Televizyonda
ise hiç sevm
bazı şeyleri
izlemeyi
iyoruz. Bunla
çlarına göre rı n başında
Araştırma sonu kuşak progra
mları dediğim
r
ları, yerli dizile programları iz kadın
haber program da , sağlık prog
mları televizyon ya da konus ramları
ve spor progra imizi u suçla ilgili
ekrandan kend programlar olan
göründüğünde gibi içerikler
dınlar haber ve Olumsuz örn geliyor.
alamıyoruz. Ka ek oluşturab
rı, erkekler ise çocuk kaçırm ilecek
dizi programla ları a ve cinayet
urum program bilinçsiz spo vakaları,
spor ve açık ot r ya p m a , s a
levizyonun ğlıksız
başladığında te beslenme gib
yorlar. i konuları za
iyi koltuğu kapı zaman ekra ma n
karşısındaki en nlarına taşıy
ram abilen bu
ilerledikçe prog yayınları gö
Araştırma, yaş rünce televi
zyondan
nu da
ğişimler olduğu uzaklaşıyoru
tercihlerinde de maya
z.
na göre yaşlan
tespit etmiş bu aklı
rlere daha mer
başladıkça habe
ışız. Telev
olmaya başlam karşı
izyon
da
mıza
prog çıkan
raml
etkile arın
rinde olum
n kor suz
medy u nm a
a oku k için
kaza ryaz
nm a k arlığı
çok ö becer
ekra neml isi
n da i . B ö y
ne iy lelikle
kolay i ne
lıkla kö tü
kend
ayır t i baş
edeb ı m ıza
iliriz.

51
 BU İŞA R ET L E R
ÇOK A K I LL I!
yapıyor
levizyonlarda ne
Akıllı İşaretler te
a da
Merhaba Dostum
, anlatayım. Sonr
önce sana onu
arı hiç tanıştıracağım.
ar etle r’i ta nıyor musun? Onl hepsini seninle
Akıllı İş
ı
n daha program
gördün mü? Akıllı İşaretler, se
sahibi
Biraz i hakkında bilgi
görmüşsündür. izlemeden içeriğ
İyi düşün. Mutlaka da. Akıllı ek ra na geliyor. Böylec
e seni
M esela televizyon ol m an için
ve re yim . ne
ip uc u önce ı zararlı etkileri
r, he r pr og ram başlamadan televizyonun olas anne
le
İşar et uyor. Çocukları ve
randa görünür. karşı uyarmış ol
kısa bir süre ek gibi akıllıca bir iş
babaları uyarmak etler”
nle tanıştırayım. onlara “Akıllı İşar
Haydi onları seni ya pt ıkla rı iç in de
ona
lında GİK benim diyoruz.
Bunun adı GİK. As yici acı
m adı “Genel İzle stum onların am
taktığım isim. Ta eştirerek Unutma sevgili do
ş harflerini birl ında bize
Kitlesi”. Adının ba arın içeriği hakk
izlediğimiz yayınl işaret
diyorum. Eğ er tek bir akıllı
ona kısaca GİK bilg ile r ve rm ek .
ada
sa birkaçı bir ar
içeriği anlatamaz
ada
en onları bir ar
kullanılır. O yüzd vizyon
a! Eğer çok tele
görürsen şaşırm
ey i ci K itlesi on la rl a sık sık karşıla
şacaksın
zl or sa n
Ge n e l İ
izliy lara
onda tir. Bi r şe y izlemeden önce on
levizy demek ığına
Onu te nu n uygun olup olmad
nde bu dikkat et! Sana
ü ğ ü r akıllıysa
g ör d aretler bu kada
e r kes içi
n karar ver! Bu iş
ı, h
anlam hepsi senin için!
gun
len m esi uy lik
iz r Ulusal Egemen
ogram
ı Akıllı işaretler bi
bir pr ı gününde 23 N
isan
sun, ve Çocuk Bayram . Şimdi
izliyor aya başlanmıştır
2006’da uygulanm
tir.
demek onları tek tek ta
nıyalım.

52
 7 Yaş ve Üzeri ses
rd üğ ün de aynı za manda ekranda bir
Bu işareti gö n anlamı 7
“Yedi ya ş ve üz eri için uygundur”. Bunu
duyarsın ik.
da n bü yü ksen bu program tam izlemel
yaşın

13 Yaş ve Üzeri
Ekranda bu işareti
gördüysen ve on üç
yaşından küçüksen
bunun anlamı izleyec
eğin programın sana
uygun olmadığıdır.

18 Yaş ve Üzeri ün?

on u gö rd ün ve 18 yaşından küçük müs
Ekranda neyelim.
lım ku m an dayı. Başka bir program de
Al baka

Şiddet/Korku
Bu işaret varsa bilm
elisin ki izleyeceğin
program şiddet
ögeleri barındırıyor
ve seni korkutabilir.
İzlemeden önce bir
daha düşün!

suz Ö rn ek O luşturab ilecek Davranışlar

Olum dikkat! İzleyeceğin
gördüysen aman
Ekranda bu işareti
abilir.
ınmayacak şeyler ol
programda örnek al

53
 m ı n Se m b olünü
Bir Progra
en Öğ r e ne bilirim?
Nered
el-işitsel
on da ya yı nı es na sında ve yazılı/görs
Programın televizy ilanıyla
su prog ra m la rın duyurularıyla veya
medyada söz konu . Ay rıca rtukisaretler.gov
.tr
m üm kü nd ür
ri görmek
birlikte bu sembolle ili pr og ramla birlikte aldığı
başlığı al tın da da ilg
adresindeki “arama” r.
l ve ne an la m a ge ldiği bildirilmektedi
sembo

Birden fazla s
embol
ne anlama ge
lir?
7 Yaş | Olumsuz Davra
nış
İzlediğiniz program
da bu sembollerin bi
r
arada görünmesi, ço
cuklara olumsuz ör
nek
oluşturabilecek davr
anışlar içermesi nede
o programın ancak niyle
7 yaş ve üzerindeki
lerin
izlemesine uygun ol
duğunu belirtir.

13 Yaş | Şiddet/Korku
İzlediğiniz program
da bu sembollerin bi
r
arada görünmesi, o
programın birtakım
şiddet/korku öğeler
i içermesi nedeniyl
e
ancak 13 yaş ve üzer
indeki çocuklara
uygun olduğunu be
lirtir.

54
 RAKAM
EŞLEŞTİRME
RTÜK Akıllı İşaretlerden kaçar adet olduğunu bulduğunda
ALO RTÜK Şikâyet Hattının telefon numarasını öğrenebilirsin.

Genel Şiddet Olumsuz 13 Yaş ve 7 Yaş ve 18 Yaş ve

İzleyici Korku Davranış Üzeri için Üzeri için Üzeri için
Kitlesi

55
 farkında ol ön
lem al
SİBER ZORBALIK
Günlük hayatımızda birisi bizimle kaba
bir şekilde konuşsa veya bize dair
bazı bilgileri yaymakla tehdit etse
nasıl davranırız? Bu durum bizi
oldukça rahatsız eder. Büyüklerimizi
ve öğretmenimizi durumdan
haberdar etmemiz gerekir. Benzer
davranışları sadece gerçek
hayatımızda değil sanal ortamda
da görebiliriz. Bu davranışın sanal
ortamda yapılması onu daha az yanlış
yapmaz. Bilgisayarlar, cep telefonları
gibi dijital cihazlarda gerçekleşen;
hedef seçilen kişileri korkutma ya da
utandırma amacı güderek tekrarlanan
davranışlara siber zorbalık denir.

Tehditler, hakaret içerikli mesajlar,

rahatsız edici yorumlar alabiliriz,
aşağılayıcı hakaretlere maruz
kalabiliriz, bir fotoğraf, video ya
da sesimiz herkesin göreceği
şekilde ifşa edilebilir, gerçekçi
görünen bir sahte hesap
tarafından bizmişiz gibi
eyleme geçilebilir. Bunların
hepsi siber zorbalıktır.
56
 lığın
Siber zorba
1.
Çevrim içi oyun oynuyorsun,
tanımadığın, senden yaşça büyük
a r fa rk ın dasın?
birisi cep telefonu numaranı istiyor veya ne kad i test edelim.
im iz
nerede oturduğunu soruyor? Haydi, kend
A) Bilgilerimi veririm, çünkü belki yakın
oturuyoruzdur arkadaş oluruz.
B) Önce ben onun bilgilerini isterim.
C) Cevap vermem, engellerim.
2. Sosyal medya h
ayarları nasıl olm
esaplarının gizlil
alı?
ik
A) Herkes beni
istediğinde bulab
böylece daha ço ilmeli,
Cevap C: Tanımadığımız kişilerden k arkadaşım olu
r.
gelen bu tip istekleri kabul etmemeli, B) Arkadaşlarım
ın arkadaşları
dikkatli olmalı ve bilgilerimizi beni istediğinde
bulabilmeli, ortak
paylaşmamalıyız. Bazı kişisel verilerin arkadaşlarımız
var sonuçta.
bu platformlarda paylaşılması, telafisiz C) Sadece ben
im istediğim kişi
ler beni
zararlara sebep olabilir. Bilgilerimize bulabilmeli, sosy
al medya benim
alanım. özel
ulaşan siber zorbalar, bunları bize karşı
kullanabilir.
Cevap C: Payla
şım çevremizi
açık yapmak ye herkese
rine sadece kiş
bu alanı sınırla ilerimizle
ndırabiliriz. Kö
siber saldırgan tü niyetli

3. Sosyal medya h ların hedefi olm

esaplarından olasılığımızı a a
tanımadığın kişi zaltmış oluruz.
lerden arkadaş özel bilgilerim Böylece
teklifi aldığında lık iz zorbaların e
ne yaparsın? line
geçmeyecektir
A) Tanımıyorsam ve bunları bize
kişiyi reddederi kullanamayaca karşı
m. klardır.
B) Ortak arkad
aşımız var mı d
Yoksa reddede iye bakarım.
rim.
C) Kabul etmed
en önce tanışm
mesaj atarım. ak için

Cevap A: Sosya
l medya, iletişi
kolaylaştırır. Bir mi
çok arkadaşlık
alabiliriz. Anca teklifi
k tanımadığın
sosyal medyad bir kişiyle
a arkadaş olm
bilgilerini ona an, kişisel
açman anlamın
Sosyal ağlar biz a gelir.
im özel alanım
Bizlere zarar ve ızdır.
rebileceklerini
unutmamalı ta
nımadığımız k
isteklerini kab işilerin
ul etmemeliyi
z.

57
 5. Birisi telefon num
atmış. Onu görü
herkese numar
aramıza mesaj
ntülü aramazsa
k
amızı dağıtacağ
söylüyor. ın ı
a) Kişiyi ararım
ve beni rahatsı
etmemesini söy z
lerim.
b) Bu davranış
bir siber zorbal
vermem heme ık. Cevap
n aileme, öğretm
haber veririm, o enime
nlar bana yardım

4.
Seni tanıdığını söyleyen bir kişiden c) Kendi telefo
cı olur.
mesaj aldın. Eski okulunda birlikte numdan değil, b
bir arkadaşımın aşka
okuduğunuzu, yan sınıfında olduğunu telefonundan ar
Yapmamasını ri arım.
söylüyor. Ama sen bu kişiyi daha önce ca ederim.
gördüğünü hiç hatırlamıyorsun. Sana şu Cevap B: Siber
an hangi okula gittiğini soruyor. zorbalık herke
başına gelebil sin
ir. Öncelikle ya
a) Beni tanıyormuş sonuçta sohbet gereken sakin pmamız
olmak ve büyü
edebiliriz. haber vermekti klerimize
r. Ebeveynlerim
b) Ben onu tanımıyorum, siber zorbalığa büyüklerimizin izin ve
tecrübelerine
maruz kalabilirim kişisel bilgilerimi duymalıyız. güven
vermem. Gerektiğinde bu kişiyi
engellemekten çekinmem.
c) Profil resmine bakarım iyi birine
benziyorsa konuşmamda bir sakınca içeren
tü yorumlar

6.
ir in d e n k ö ılmış
olmaz. B
h d it e d e n bir dil kullan
hatta te ın?
e s a j a ld ın ne yapars
Cevap B: Bizi tanıdıklarını söyleyenlere b ir m rim.
v e rm e m , mesajı sile
itibar etmemeliyiz ve özel bilgilerimizi a) Cev a p
i
r b e n de ona tepk
vermemeliyiz. Kontrol bizim elimizde b) Cevap v e ri
öyle
K im s e benimle b
olmalı ve bilinçli bir yaklaşım göste ri ri m .
.
sergilemeliyiz. Tanımadığımız konuşamaz a gelen
v a plamam am
insanlara karşı temkinli olmalıyız. c) M e s a jı c e
lmalı.

t u t a rı m . E limde delil o
kutumda
u
rumlarda b
z o r lu s ü r eç te sağlık Cevap C : B ö y le d u
daha
bu p durumu
Yaşadığımız lması gibi zorbalığa k
a rş ıl ık v e ri
liyiz.
z g üv en a z a getirmeme
sorunları, ö ık b ir h a le
b a ş e t m e k zorunda karmaş
a ru z kalırsak du
rumu
nla m
pek çok soru
e
Eğer tehdid tişkine
a ş a m ım ı z değerlidir. y a d a a il eden bir ye i
kalabiliriz . Y okulda n
li l n iteliğindek
acağımız y ız . D e
y a p tmalı
em eli y i z , hemen anla dır. Bu kişil
eri
Asla pes etm mesajlar eld
e tu tu lm a lı
h a m lele r le yeniden iyi ç e k in memeliyiz.
doğr u te n
mamalıyız.
k
u n u t engelleme
ğ i m i z i
hissedebilece
58
 İyi Bir İçerik Üreticisi
Olmak İstiyorsan
Sosyal medya ve internet ortamlarında kendimize ait
içerikler oluştururken, paylaşımlarımızı yaparken ve başka
insanlarla iletişim kurarken, dikkatli olmamız gerekir.

2 3
1

4 5

6
8
7
Bunlar, medyayı doğru kullanabilmen için ipuçları. Bu ipuçları,
radyo, televizyon, internet ve diğer medya ortamlarını doğru
kullanmanda sana yol gösterecek.

Unutma, doğru ve yararlı tercihler senin elinde.

59
 e
e ’n in p e k çok ilind
Türkiy
in d e , h a berlerde ı. H avada an
iden
2020 ta r ih e r a ld
30 Nisan ndığı y
n b ir d u rum yaşa e li r li bir zam
an
uya n d ır a r e k b
heyecan üksele merak et
ti.
a y la g ö k yüzüne y s ır rın ı
ıklar sır ışıklar ın
beliren ış r. H erkes bu eşfedip
z d e n k a ybo ld u la
o n u n d a dünyayı k
sonra gö ç e kten vard
ı ve s
r g e r
aylıla
Acaba uz
paceX
gelmişler
miydi?
e ğ il d i. B u ışıklar S
lılar d dı. Starlin
k
la r ın n e deni uzay u y d u la rıy
ışık si’nin
Hayır, bu k U ydu Proje uydu
tinin , y e n iS ta r lin
u r t u la c a k pek çok
şirke ine ot je
ü ny a n ın yörünges a ğ ı. Ş ir k et, bu pro
Projesi d lanan bir
uydu eti
t u ru lm a y ı p la n
a p lı in te rnet hizm
ile oluş ve hes çizgi rom
an
h e r y e rine hızlı ın d a b ir
ile dünya
nın kapsam B uydular
ı
d ia e d iy or. Proje e T e n te n
rını id nAv
sunacakla n e s in le nen Tente
a
ının adınd gönderild
i.
kahraman acıyla u z a y a
a test am a, enerjile
rini
2019 yılınd ğır lığ ın d
pasiteleri
ir i 2 6 0 k ga n e v r a ka
rın her b en alıyorla
r. Ma
Bu uydula n e lle rin d nü nü
in d e k i güneş pa m a e s n asında yö
üzerle r p ış de
u la r , o la sı bir çar v sü r e le ri bittiğin
u uyd r. Göre
bulunan b il d e ta s a rlanmışla r in uyduları im
ha
ilece k ş e k o sf e
değiştireb ve atm
t m o sfe r e girmesi
duların a
ise bu uy
nlanıyor.
etmesi pla

60
61
 Uzaya kaç uydu
fırlatılacak?
Birleşmiş Millet
lerin veri taban
ına göre ilk uyd
yılında uzaya g u 1957
önderildi. 28 Ara
12.017 tane uyd lık itibariyle toplam
u uzaya gönde da
rilmiş. Bu proje
kapsamında ise
toplamda 42.00
hedefleniyor. Ya 0 uydu gönderi
ni insanlık tarih lmesi
i boyunca uzay
gönderilen ara a
çlardan çok da
ha fazla uydun
proje kapsamın u n bu
da uzaya gönd
erilmesi planlan
ıyor.

62
 o k u y d u n u n g ö kyüzüne
Bu kadar ç
d er ilm es in in b ir sakıncas ı
gön
olmaz m ı? dişeler
ki bu ko nu da or taya atılan bazı en
Elbette yor.
sk i gibi ol ası za rarlar dile getirili
var. Güvenlik ri kişiler
ta rtış m al ar de vam ediyor. Bazı
Bu konudaki or.
zı kişile rs e za ra rlı olacağını söylüy
faydalı ba

la r d ü nya dan
Bu uydu
m i?
görülebilir ışık u
y d ula rın oluşturduğ
u rlink”
Siz de bu s a nız . “Find Sta
rak ed iy o r
trenini me e şehrinizi s
eçerek
en izi v
n ülk
adresinde angi konu
m d a bu
ler de v e h
hangi tarih i öğ renebilirsin
iz.
ğ in iz
rebilece
ışıkları gö

63
 B ilg e

Akılalmaz

de
Bi
lgi P e şin

Merhaba arkadaşlar,
benim adım Bilge.
Araştırarak yeni
bilgiler öğrenmeyi ve
Annem geçen gün “Bizim zamanımızda cep
bu bilgileri paylaşmayı
telefonu yoktu, ev telefonları vardı. O bile
çok seviyorum. Bugün sizlerin
de merak etmiş olabileceği bir
araştırma yaptım.
kolay kolay bulunmazdı.” dedi.
Ev telefonlarını düşündüm, telefon kablolarına
bağlı olarak çalışıyorlardı. Bunu anlıyordum
ama cep telefonlarıyla hiçbir kabloya bağlı
olmadan nasıl konuşuluyordu? Bir de
evimize bir hafta önce internet bağlatmıştık,
kablosuz internet demişti babam. Nasıl
çalışıyordu bu internet kablo olmadan,
nereden geliyordu bu kadar bilgi? Bir de
televizyon meselesi var. Dizi ve filmlerde
yer alan onca insan, çizgi filmlerde yer
alan karakterler o ekrana nasıl oluyor
da geliyor? Yerin altındaki kablolardan mı
yoksa bu da kablosuz televizyon mu? İşte

64
Bir Teknoloji:
yine bir araştırma konusu bulmuştum.
Hemen araştırmaya koyuldum.
Tüm bunların ve pek çok
teknolojinin kullanılmasını sağlayan
şey elektromanyetik dalgalarmış.
Tabii biz bu dalgaları gözlerimizle
göremiyormuşuz. Bir tarafta veriyi
şifreleyerek ileten verici var. Diğer
tarafta ise bu şifreli dalgaları
toplayarak, bulmaca gibi şifresini çözen
alıcı var. Ancak bu dalgalar vericiden
çıktığında bir engelle karşılaşırsa,
mesela kocaman bir dağ olabilirmiş
bu, görünmez olup karşı tarafa
geçemezlermiş. Bu engel ise uydular
yardımıyla aşılırmış.
Dünyanın yörüngesine bir uydu
konuluyor, elektromanyetik dalgalar
önce uzaya çıkıp bu uydulara
uğruyor, sonra yeniden dünyaya
inip telefonumuza, televizyonumuza,
bilgisayarımıza geliyormuş.
Uyduların konulduğu yörüngeye
jeostatik yörünge deniliyor. Peki bu
uydular nasıl çalışmalarını sürekli
devam ettiriyor, sürekli gidip pillerini
mi değiştiriyorlar diyebilirsiniz. Uydular
güneş paneli kullanarak kesintisiz
çalışmaya devam ediyorlarmış.
Hatta kimi zaman güneş panellerini
kullanamadığında da çalışmaya devam
etmesi için bataryaları bile varmış.
Yayınların bize kesintisiz ulaşabilmesi
için her şeyi düşünmüşler.
İşte artık kablo almadan
nasıl çalıştıklarını hep
birlikte öğrenmiş olduk. Yeni
araştırmalarda buluşmak üzere.
65
 Yükseklik

Çamlıca
369 metre
Deniz Seviyesinden
Yükseklik
587 metre

Kulesi
Düşük
Radyasyon
Seviyesi

Aynı Anda 100 Radyo

2020 yılında İstanbul’da 19 Televizyon
Yayını
tam 49 katlı bir Kapasitesi

kule hizmet vermeye

başladı. “Çamlıca
İstanbul
Kulesi” diğer bir Manzaralı
Seyir
adıyla “Küçük Çamlıca Terası

Televizyon Kulesi”.
Bu güzel kulenin
özelliklerine gelin hep
birlikte bakalım.

66
 deniz
y ü k s e k liğ i 369 metre,
 Kulenin dir.
ü k s e k liğ i is e 587 metre
n y
seviyesinde
dyo ve
n Ç a m lıc a tepesinde ra
 Eskid e icisi
n la r ın ço k sayıda ver
televi z yo i vardı.
To p la m 3 3 verici anten
.
bulunuyordu lli ğ i ile dikkat çe
ken
te ti k g ü z e
Şimdi ise es
bulunuyor.
tek bir kule
rici tesis
e n b u lu n a n 33 farklı ve ış
 Eskid n ve ve ricinin yaym
n a n te
hizmeti suna derece yüks
ekken,
s yo n s o n
olduğu radya ı ile bu radya
syon
s i’n in y a p ım
Çamlıca Kule zaldı.
mli ölçüde a
seviyesi öne
rklı
ın ı e tk il e m eden 100 fa
yayı n
 Birbirinin verici
n u n ya yı n yapabildiği ilk
radyo mda
a K u le s i’d ir . Şu an topla
tesis, Çamlıc e t radyo kule
den
ve 9 9 a d
18 televizyon nin televizyo
nlar
k ta d ır . K u le
yayın yapma iken, radyola
r için
p a s it e s i 19
için yayın ka
100’dür.
anlık
d e y e r a la n geniş orm
es in
 Kule çevr çesi gibi.
a d e ta b ir botanik bah
alan
şsiz
s i’n in iç in d e yer alan e
Kule
 Çamlıca n b u l’un manzar
asının
ı il e İs ta
Seyir Teras
bilirsiniz.
tadını çıkara

KI HALI
ÇAMLICA TEPESI ES

67
 Her tık bir
iz
TAL AYAKİ
İ Zİ ...
DİJ

evin
a sa lı n ı b il iy o ruzdur. Hansel
ve Gretel m
en h em en h epimiz Hansel er e se rperek iz bırakı
yor.
Hem nı geç ti ğ i ye rl
u b u la b il m ek için çakıl taşları ze r şekilde dijital
yolu n şı yo rd u . B en
ine ula
a k tı ğ ı iş a re tl er le de yeniden ev e iz ler bırakır, hakk
ımızda
Bır iz ye rl er d
geçtiğim
ü nya d a in te rn eti kullanırken u iz ler bizlerin dijit
al
d k tı ğ ım ız b
z. Bıra
rpiştirmiş oluru şları gibi bizlere
birçok bilgiyi se e tı p kı ça kı l ta
miz d
ijital ayak izleri abilir ve bu yolu
ayak izleridir. D i n iy et li o lm ay
i iy
erkes bizim gib izlerimiz
giden yoldur. H et ku llanıcıları bizim
tü niyet li in te rn
takip ederek kö is te yebilir. Eğer kişi
sel
erimiz e er iş m ek
olan özel bilgil eç erse yere serpiş
tirilen
nil m e z el le re g
verilerimiz güve i takip edenler
de bir
id ij it a l iz le ri m iz
çakıl taşları gib ki
şı p b iz i b u la b ilir. Hakkımızda
gün dönüp dola ve zor
k b il g iy e ra h atlıkla ulaşabilir
pek ço irler.
m d a ka lm a m ıza sebep olabil
duru

!
al ıyız intern et tek i h iç bir veri siz
“Unutmam
m am en y ok ol m az , bıra ktığınız
silseniz dahi ta
a kalacaktır.”
68 dijital ayak izleri hep orad
 Hiç dikkat ettiniz
mi? Bir internet
sitesinde baktığ
düşündüğünüz ınız, satın almay
bir şey sürekli g ı
irdiğiniz diğer in
olarak önünüze te rnet sitelerinde
düşmektedir. Asl de reklam
ında bu durum
etmelerinin son geride kalan ayak
ucudur. izimizi takip

Peki, bu tip durum

larla karşılaşmam
yapabiliriz? ak için neler
 Bilinçli bir intern
et kullanıcısı olm
aya gizliliğimizi
başlayabiliriz. A güvende tutarak
dımız, soyadımız
, ailemiz, hangi
telefon numaram okulda öğrenci
ız, adresimiz, so olduğumuz,
syal medya parol
bilgilerimizi nas alarımız gibi özel
ıl ki çok kıymetli
bir hazine, sand
kendi bilgi hazin ıkta saklanıyorsa
elerimizi zihinle ; biz de
rimizde saklamal
 İnterneti sık sık ku ıyız.
llanıyoruz. Öyle
değil mi! Öyleyse
ya da yorum yap internet ağlarınd
arken kullandığım a paylaşım
ız içeriklere ve ke
 Gerekmediği takd lim elere dikkat etm
eliyiz.
irde paylaşımları
mızın sayısını az
kirliliğinden kaçı altmalıyız. Bilgi
nmak için gerek
siz olan mesaj, m
temizlemeliyiz. ail ve galerideki
fotoğrafları
 Kullanmadığımız
hesaplarımızı da
silebilir ve kulla
gizlilik ayarların ndığımız uygula
ı düzenleyebilir maların
iz.
 Zaman zaman ar
ama motorların
da kendimizi ko
bizimle alakalı h ntrol edebilir ve
angi izler düştü internete
ğünü görebiliriz.
 Bilgisayarımızda
güvenlik progra
mları kullanabili
güçlendirebiliriz. r ve kalemizi
 İnternet başında
ne kadar zaman
geçirmemiz ger
ayarlamalıyız. Za ektiğini
manımız değerlid
ir ve değer verd
israf etmek istem iğimiz şeyleri
ediğimiz gibi za
manımızı da isra
istemeyiz elbett f etmek
e.
 Farklı hobiler edin
ebiliriz ve sürekl
i internet kullan
ruh sağlığımızı ımından beden
da daha iyi koru ve
yabiliriz böylece.
 Faydalı adımlar at
arak ve pozitif iz
ler bırakarak başk
edebiliriz. Tıpkı alarına da yardım
değerli bir miras
gibi… İzimiz mir
asımız olsun.

69
 A Lİ

Bilgisayar
aR
A
A Ş TI R I Y
O
R Oyunları
Bilgisayarda Vakit
Benimle
Geçirmeyi Çok mu
Seviyorsun? Ali’nin
araştırması tam senlik! Oy nu yormuş!

Merhaba arkadaşlar, adım Ali. Bugün Ortada yanlış bir şeyler var ve yanlışın ne
sizlere dün başımdan geçen bir olayı olduğunu önce senin anlaman gerekli.”
anlatmak istiyorum. Bilgisayarda oturmuş Yüzüm asılmıştı. Ne olurdu ki bir üç
oyun oynuyordum. Zamanın nasıl saatçik oturmuşsam bilgisayarın başında.
geçtiğini fark etmemişim, tam üç saat
aralıksız bilgisayar başında oturmuşum.
Zaten farkına varmam annemin
uyarısıyla oldu. “Oğlum, kaç saattir
oturduğun yerden kalkmadın, farkında
mısın?” diye sordu. Olsa olsa 1 saati biraz
geçmiştir diye düşündüm. Şaşkınlıkla
saate baktım ki annem haklıydı, tam üç
saat olmuş hiç kalkmamışım yerimden.
Ardından babamın sesini duydum. “Bak
oğlum, internette vakit geçirmek sana
çok eğlenceli geliyor. Bunun farkındayız.
Sana sürekli böyle davranma, şunu
yapma demek de bize doğru gelmiyor.

70
Babam kapıya yaslanmış bana bakıyordu.
Ardından yanına annem de geldi.
Elinde koca bir tabak kiraz vardı. “Gel
bakalım birlikte biraz meyve yiyelim. Sonra
sen dediklerimizi bir düşün.” dedi.
Ekrana baktım. Oyundaki arkadaşlarım
koşmam gerektiğini yoksa oyunu
kaybedeceğimizi söylüyorlardı. Zaten
benim ekrana dönmemle oyunun
bitmesi bir oldu. İyice canım sıkılmıştı.
Gelen mesajlarda arkadaşlarımın çok
sinirlenmiş olduğunu görüyordum.
Hiçbir mesaja cevap vermeden kapattım
bilgisayarımı. Sırası mıydı şimdi kirazın,
diye söylenerek “Peki anne, geliyorum.”
dedim.
Hava çok güzeldi, ailecek balkonda
oturduk. İlk kirazı ağzıma attığımda,
nasıl “kirazın da sırası mı şimdi” dediğimi
anlayamadım. İnsan bu lezzetli şeyi
gördüğünde hemen koşmalıydı. Ben
bunları düşünürken babam, “Diyorum ki
önümüzdeki hafta, iki gün kampa gidelim
hep birlikte.” dedi.
İki koca gün internet olmadan ne
yapardık? Çok sıkıcı olmaz mıydı ? Benim
neyim vardı böyle! İki gün internetsiz
kalma fikri bile bir anda gerilmeme sebep
olmuştu. Kalan son kirazları da ağzıma
hızla attım ve anneme teşekkür ederek
odama geçtim. Ailem haklıydı. Bir yerde
bir terslik vardı ve ben bunu bulmalıydım.
Acaba hasta mıydım?
İnternete “Sürekli internete bağlı
olmayı istemek hastalık mıdır?” yazarak
arama düğmesine bastım. İşte asıl hikâye
burada başlıyor. Eminim sizler de benim
gibi çok şaşıracaksınız.
71
 İnternet ve y
eni medya ara
gelişmesinde çlarının
n bu yana bir
çok hastalığın
ortaya çıktığı
ve yayıldığı d
üşünülüyorm
uş.
İnternet ve ye
ni teknolojilerl
psikolojik send e ilişkili
romlar artık d
yaygınmış ve aha
sosyal ağlard
kalan gençler a uzun süre
daha çekinge
ve özgüven so n oluyormuş
runları yaşıyo
Artık yüz yüze rlarmış.
iletişim kurma
kaçınıyorlarm ktan
ış. Aklıma sınıf
geldi. Ozan sı arkadaşım Oza
nıfta pek konu n
sorduğunda b şm ay an, ancak
zaman çevrim ir şeyler söyle
içi oyunda tak y e n b ir çocuk. Ama
ım olsak, arka ne
geliyor. Hatta d a şı m ın ko
hiç susmuyor nuşma isteği
hayatında bu diyebilirim. O geri
kadar çekinge za n ’ın da bu sebeple
n olabileceğin gerçek
devam ettim. i düşündüm v
e araştırmam
a

zihin
cukla r ın v e gençlerin
Ço ten
a r a lı y o r m uş. Gerçek
dünyaları d
ız la d e r s aralarında
larım
de arkadaş konuştuğu
muz
eld iğ im iz d e
bir araya g a çevrim iç
i
u v a r d ı; o d
tek bir kon s i d a h a yüksek,
in se v iy e
oyunlar. Kim k a ydetti? Hatt
a
ok il e rle m e
kim daha ç k kaç
k s ız 6 s a a t oynayara a k tan, o günkü
, a r a lı y na m
bir arkada
şım oyun o
v ü n ü y o r d u. Halbuki s i d uysa emin
im
ğ iy le ö d i. A ile
seviye geç
ti i değil
ış tı , d e r sle ri de pek iy . D emek ki ba
na
lı ş m a m u ş tu m
sınava ça a bulm ki
a n lı ş o la n bir şey dah alı ş ka n lı klarımızda
dü. Y ullanım
çok üzülür r k a s ın d a internet k
şeylerin a
tuhaf gelen
vardı.
yanlışlıklar

72
 gibi
a b ir y a zı y en i neslin, kelebek
Okuduğum ba şk
u.
iş ço cu kl a r o ld uğunu söylüyord
kozasına çekilm u
rd a y a şı y o r o la bilir miydik? Bun
Sanal kozala ün tam
d a b ira z ü zü ld üm. Çünkü, bir g
okuduğum aşım
çt ığ ım sı ra d a zi l çalmıştı. Arkad
oyunu a tırmak
gel m iş ti . “S en i kuzenimle tanış
O ğu z n, senin
oru m , h ep b ilg isayar başındası
istiy .”
işik lik o lu r d iy e düşünmüştüm
için de değ ğuz'u
. O y u n u m u b ırakamazdım ve O
demişti uz en iyi
y ip g ö n d er m iş tim. Hâlbuki Oğ
tersle
ı. O n a b ir öz ü r borçlanmıştım.
arakadaşımd n
a b ir sa y fa d a hareketsiz otura
Açtığım başk lendiğini,
b ed en g el iş im inin olumsuz etki
çocuklarda olduğunu okudu
m. Bir
h h â lin e n ed en
hatta sinirli bir ru m ış tı am a sürekli bilgisay
ar
ı, boyu erke n u za
arkadaşım vard u ru çı kmaya başlamış
tı.
ktan art ık ka m b
başında oturma

Bunları düşünerek yatağıma uzandım.
Tüm bu öğrendiklerim, ailemin anlatmaya
çalıştığını anlamamı sağlamıştı. İnternet,
sadece oyun için kullanılacak değildi.
İsteyen için çok verimli ve hızlı bir
araştırma yöntemi olabiliyordu. Artık
babamın kampa gidelim fikri çok güzel
gelmeye başladı.
Gözlerimi odamda gezdirdim.
Kitaplarıma takıldı gözüm. Okumadığım
kitaplar epey birikmişti. Bunu da şimdi fark
ediyordum. Son zamanlarda gerçekten
gözümü açmamla bilgisayarın başına
oturmam bir oluyordu ve bazen yemek
yemek dışında kalkmıyordum bilgisayar
başından.
Yerimden kalkarak ailemin yanına
gittim. Annem tatlı yapıyordu, babam
da eline bir kitap almış onu okuyordu.
Babamın yanına oturdum. Ben biraz
araştırma yaptım, diye söze başladım.
Annem ve babam dönüp bana baktı
sessizce. Bu bakış seni dinliyoruz demekti.
Ben de öğrendiğim şeylerin hepsini
anlattım. Arkadaşlarımdan ve kendimden
de örnekler verdim. Annem araştırmamı
çok güzel yaptığımı, kendimden verdiğim
örneklerin de çok yerinde olduğunu
söyledi. Anneme ve babama beni
yönlendirdikleri için teşekkür ettim. Onlar
iyi ki varlar.
Ardından Oğuz geldi aklıma. Ona da bir
özür borcum vardı. Kuzeniyle de tanışmak
istiyordum ve öğrendiğim her şeyi onlara
da anlatacaktım. Ayakkabılarımı giydim ve
dışarı çıktım.

73
 İ r b a z l ı k t a n S İ n e m a c ı l ı ğ a
Sİ h
Merhaba, ben Geo
rges
Bir gün bir sirke gi
adam “Sinematog
ttim. Kapıdaki
rafı
61 yılında in!” diye
Melies. 8 Aralık 18 görmeden geçmey
geldim. ak ederek
Paris’te dünyaya bağırıyordu. Mer
Çocukken ünlü bi
r şımızda bir
çadıra girdim. Kar
erisini
illüzyonistin göst tren belirdi, hızla
üzerimize
lenceli
izlemiştim. Bu eğ Kimi insanlar
nda içine gelmeye başladı.
dünya beni bir a klarından kalktı.
im, ben de çığlık atarak koltu
çekti. Karar verd i, gerçek gibiydi.
bir illüzyonist ola
caktım. İnanılmaz bir şeyd
en
a bir illüzyonist otansiyelini hem
Kariy er im e Lo nd ra ’d Sinematografın p
aris’e döndükten de nasıl sihir dolu
ola ra k b a şla d ım . P fark ettim. Ellerim
evam ğinin heyecanını
istlik yapmaya d bir şeye dönüşece
sonra da illüzyon cide
ım. İngiliz bir mu
ettim. duymaya başlad ndi
için bir tutkuydu
. Bu tırdım. Böylece ke
Sihirbazlık benim bir benzerini yap
im.
oudin tiyatrosun
u yayınlayabilecekt
yüzden Robert H filmlerimi üretip
lerimi
n ald ım ve bu ra da illüzyonistliğe sl ınd a b öylece sihirbazlık hüner
satı A
eva m et tim . İzle yiciler hayretler y ap a rk en ku llanmaya karar
d film
nerek izliyordu
içerisinde ve eğle vermiştim.
gösterilerimi.

74
 ,
at leri m i al an ça lışmalar sonunda
Uzun sa i
gü n ye n i şe yl er öğrenerek kendim
her en
O d ön em ki m se nin aklına gelmey
geliştirdim. e
lu yo r, h er ke si h ayretler içerisind
hileler bu me
rd u m . A n ca k 19 08 yılında filmleri
bırakıyo Kuzey
ilgi a za lm ış tı. E n son çıkardığım
olan ,
eş fi es er i d e pek talep görmeyince
Kutbunun K im.
al kı rı kl ığ ın a u ğr adığımı itiraf edey
biraz hay e 140
eserimden sadec
Bir Film Önerisi
im 5 0 0 ’ü a şk ın
Ürettiğ
tanesi size ulaştı.
H u go
Hugo, Paris tren
atlerin
istasyonunda sa
lu
tamirinden sorum
sesiz bir
olarak çalışan kim
mcasının
çocuktur. Bu iş, a
asının
ortadan kaybolm
lmıştır.
ardından ona ka
u gizler
Hugo, bu durum
cuklar
çünkü kimsesiz ço
ilmektedir.
barınağa gönder
Hugo, babasını
ce ondan
kaybetmeden ön
tamir
mekanik aletleri
tir ve
etmeyi öğrenmiş
miras
ondan kendisine
nu
kalan bir otomato
tamir
(mekanik adam)
ktadır.
etmeye uğraşma
ekli
Ancak elinde ger
yoktur.
aletler ve parası
oyuncakçı
İstasyondaki bir
maya
dükkanında çalış
hibi ise
başlar. Dükkân sa
George Melies’tir.

75
 Ürün Yerleştirme
Bir ürün, hizmet veya markanın ücret ya da benzer bir
karşılıkla program içine dâhil edilerek veya bunlara
atıf yapılarak program içinde gösterildiği her tür ticari
iletişim çalışması “ürün yerleştirme” olarak tanımlanır.

76
 Ürün yerleştirme, televizyonun ilk yılla-
rına kadar giden bir tanıtım yöntemidir.
Televizyonla beraber onun da geliştiğini
söyleyebiliriz. Televizyonda ilk ürün yer-
leştirme çalışmalarından, deterjan mar-
kaları oldukça sık yararlanmışlar. Televiz-
yon programlarının içinde konuyla ilgili
olsun ya da olmasın bir deterjan markası
tanıtılıyor, deterjan markasının coşkulu
reklam müzikleriyle stüdyodaki seyircile-
rin eğlenceli görüntüleri ekrana veriliyor-
muş. Böylelikle izleyicilerin, ürünü satın
almak için ikna olarak, harekete geçmesi
isteniyormuş. Bu tanıtımlar, televizyon
programlarında o kadar sık yapılıyormuş
ki izleyiciler artık bu programları “sabun
operası” olarak bile anmaya başlamışlar.
Televizyon programlarına yönelik dü-
zenleme ve denetleme faaliyetinin olma-
dığı o yıllarda, deterjan markaları yayın-
ları ele geçirmeye başlamış, hatta ürünü
tanıtmak için program yapılır hâle gel-
miş. Neyse ki ürün yerleştirmeye yönelik
belirgin sınırlamaların olduğu günümüzde
bu kadar çok tanıtıma maruz kalmıyoruz.
Nasıl mı?
RTÜK, ürün yerleştirmeye bu kadar
çok maruz kalıp gelişimini etkileyecek
olası zararlarla karşılaşma diye bu yayın-
lar için bazı sınırlamalar getiriyor. Haydi
bir örnekle ürün yerleştirmenin ne demek
olduğunu ve bu alanı nasıl düzenlediğimi-
zi kısaca anlatalım!
Bir ürün, hizmet veya markanın ücret
ya da benzer bir karşılıkla program içine
dâhil edilerek veya bunlara atıf yapılarak
program içinde gösterildiği her tür ticari
iletişim çalışmasını biz, ürün yerleştirme
77
 melen bu verdiği mutlulukla marke
olarak tanımlıyoruz. Muhte tten ayrılıyor.
rak neden O marketten çıkarken biz
tanımı okuyunca tam ola de marketin
öyleyse bir adını ekranda görüyoruz.
bahsettiğimizi anlamadın Evet, sanırım
bu filmde marketin, ürün
örnek verelim. yerleştirme
baban- uygulaması olarak kullanıl
Televizyonda annenle ve dığını fark
iyorsun ve ettin.
la beraber bir film seyred
su alışveriş Bunun gibi birçok örneği
bu filmdeki başrol oyuncu televizyon
yor diyelim. ve sinema filmlerinde, dizil
yapmak için markete gidi erde, spor
e aradığı ve eğlence programlarınd
Alışveriş yaptığı markett a görebilir
ca seçenek ya da duyabilirsin. Ürün ye
ürünü bulabilmek için onlar rleştirme
market uygulaması ile özellikle te
arasında kararsız kalıyor ve levizyonda
r. Marketin daha sık karşılaşabilirsin. Bu
görevlisinden yardım istiyo uygula-
iyle başrolde- maları daha kolay fark ed
adının yazılı olduğu yeleğ ebilesin diye
görevli kah- biz de sana yardımcı olaca
ki oyuncunun yanına gelen k kolaylıklar
ü buluyor ve sunuyoruz.
ramanımızın aradığı ürün
ödemesini Bir film başladığında, bitt
hemen ona veriyor. Ürünün iğinde ya
pmak iste- da reklamla bölünüp yenid
kasada sıra beklemeden ya en başladı-
, marketin ğında “Bu programda ürün
yen kahramanımıza görevli yerleştirme
göstererek bulunmaktadır.” uyarısını
cep telefonu uygulamasını ekranda sa-
ini anlatıyor. bit biçimde ya da kayan ya
ödemeyi nasıl yapabileceğ zı ile görü-
ü bulmanın yorsan bu bizim sana yard
Kahramanımız aradığı ürün ımcı olacak
ış olmanın ipucumuz. Bu uyarıyı görd
ve kolayca ödemeyi yapm üğün her

78
 hizme-
programda bir ürün ya da
farkında
tin tanıtılıyor olduğunun
yayın-

Medya
olmalısın. Bu programların
irme
ladığı içerikle ürün yerleşt
r ilişki
yapılan markanın doğal bi
için
içinde olmasını istediğimiz
hemen fark edemeyebilirsin
televizyon programlarının
. Yani
ilk
Üretİcİler
nıtı-
yıllarındaki gibi deterjan ta

LÜTFEN
ın diye
mı için program yapılmas
anlamlı
program ile ürün arasında
bir ilişki olmalı.
Yayında ürün yerleştirmes
i çocuklarınızın
laman
yapılan şeyi daha kolay an
için sana az önce bahsettiğ
imiz
cak.
izlemesini
uyarıcı yazılar yardımcı ola
Ürün yerleştirmeye başvur
programlarda ürün ya da
ulan
hiz-
İstemeyeceğİnİz
metin aşırı vurgulanmasına
vermiyoruz yani reklam ya
izin
yınına İçerİklerİ
üretmeyİn!
uğu-
göre bunun bir tanıtım old
t ya
nu anlaman daha zor. Sabi
ya da
da akar yazıyla gösterilen
irme
seslendirilen ürün yerleşt
. Bu
uyarılarına dikkat etmelisin
. İpu-
uyarılar senin ipucun artık
bizden
cunu da verdiğimize göre
ünün
bu kadar, yayında hangi ür
da
yerleştirmesinin yapıldığını
sen bulmalısın.

79
 AY K ÂŞ İ Fİ
UZ
M ES W E B B
JA
TELE SK OB U
en,
e o ld u ğ u n u merak ed
nliklerinde n EBB
Uzayın deri if im iz v ar: JAMES W
yeni bir k a ş
araştırmacı iz e bakmayın b
u
. Yeni d e d iğ im
TELESKOBU a y a n ıy o r v e çalışmaları
d
a 1980’lere
proje aslınd ini 1961-196
8 yılları
ele sk o p is m
i. T
oldukça esk o la ra k görev yap
mış
SA Dire k tö rü
arasında NA a k tadır. Daha
önce
’te n a lm
WEBB elde
olan James iz b ilg ile rin çoğunu
da edindiğ im
uzay hakkın le te le skobunun a
rtık
u b b
ğlayan H bu
etmemizi sa e ih ti y a c ı sonucunda
nm
larak yenile revi
teknolojik o s k o b u n te melde iki gö
le
lanmıştır. Te
projeye baş
dır:
bulunmakta i ışık
ilk y ıld ızla rın uzaydak
n
rende oluşa
•  Ev
aramak.
kalıntılarını k
tm o s fe rle ri ni inceleyere
rin a
er gezegenle p olmadığın
ı
•  Diğ a y a tı n o lu
enlerde h
farklı gezeg
araştırmak.

80
 James Webb Teleskobu
evrenin gelişimini anlay
ilk genişlemeye başladı abilmemiz için, evrenin
ğı zamanlara dair bize
ipuçları verecek. Hatta
bazı uzmanlar tarafın
dan bize evrenin ilk olu
şumu konusunda yeni
bilgiler vereceği için bir
zaman makinası olara
k değerlendiriliyor.
Teleskop cisimlerin ya
ydığı kızılötesi termal ışı
mayı algılayarak
çalışacak ve dünyanın
değil güneşin yörünges
inde dönecek. Görüntü
olarak bir arı kovanını
andıran teleskobun 18
adet altıgen aynası
bulunmaktadır ve 6.5
metre çapındadır. Bu ay
naların yüzeyleri
kızılötesi ışınları daha
iyi yansıtması için
altın ile kaplıdır. Aynalar
ın üretiminde
Berilyum elementi kulla
nılmıştır çünkü bu
elementin çok yüksek
sıcaklıklarda bile şekli
bozulmamaktadır.

Aynalar, gelen kızılöte

si ışınları daha hassas
ölçebilmesi için telesko
bun ısınmasını
engelleyecek güneş pe
rdesi ile çevrilmiştir.
Bunun anlamı telesko
bun bir tarafı güneşte
n
gelen ısı ile aşırı sıcakke
n diğer tarafı mutlak
sıfır noktasına oldukça
yakın olacaktır.
James WEBB teleskobu
uzay hakkında bize
yeni neler öğretecek he
p birlikte göreceğiz.

81
 Projesi
Nedir?
“Sıfır Atık Projesi”; israfın önlenmesini, kaynakların daha verimli
kullanılmasını, atık oluşum sebeplerinin gözden geçirilerek atık
ası
oluşumunun engellenmesi veya en aza indirilmesini, atığın oluşm
durumunda ise türüne göre ayrı toplanması ve geri kazanımının
sağlanmasını kapsayan bir hedeftir.

Sıfır atık projesi ile

Sıfır Atık
Projesi
sağlanacak avantajlar
Emine Er
Hanımefe
doğan • Verimliliğin artması,
ndinin olarak performansın
himayele
rinde T.C.
• Temiz ortam kaynaklı
Cumhurb artması,
aşkanlığı iyetlerin
üne geçildiğinden mal
tarafında
n • İs ra fın ön
desteklen azaltılması,
iyor
ğlanması,
ve projen risklerin azalmasının sa
in • Ç ev re se l
2023 yılın nyesinde
ma bilincinin kurum bü
tüm Türk
da
• Ç ev re ko ru
dığından çalışanların
iye’de gelişmesine katkı sağlan
uygulam usuna sahip olmasının
geçirilme
aya “duyarlı tüketici” duyg
si ile sağlanması,
yıllık 20 M
ilyar lira zarlarda kurumun
tasarruf s
ağlanma
sı
• Ulusal ve uluslaraa rasasıhipa
p olmasının sağlanmas
ı,
hedeflen “Çevreci” sıfatın
iyor. arttırılmasıdır.
bu sayede saygınlığının

82
 PLASTIK ATIK
Pet şişeler, şişe kapakla
rı,
su damacanaları, ambalaj
lar,
naylon poşetler, plastik
kutular, pet bardaklar,
temizlik malzemesi
ambalajları, kişisel bakım
ürünleri ambalajları, plast
ik
oyuncaklar plastik atıklar
dır.
Atık
METAL ATIK
Alüminyum içecek kutular
ı,
yağ ve salça tenekeleri,
konser ve kutuları metal
atıklardır.
KOMPOZIT ATIK
Hazır çorba ambalajları,
karton süt ve meyve
kutuları, çikolata ambalaj
ları
kompozit atıklardır.
KÂĞIT ATIK
Kâğıt ambalajlar, defterler
CAM ATIK
, İçecek şişeleri, konser ve
yazışma kağıtları, gazete
ler, kavanozları, reçel kavano
kese kağıtları, kitaplar, zları
cam atıklardır.
karton koliler, not kağıtlar
ı ve
kağıt peçete kağıt atıklar
dır.
ORGANIK ATIK
Türleri
Meyve sebze atıkları,
buğday, arpa, çavdar sa
manı
organik atıklardır.
ATIK PIL
Kullanım ömrünü
tamamlamış veya uğram
ış
olduğu fiziksel hasar so
nucu
kullanılmayacak duruma
gelmiş pillere “Atık Pil” de
nir.
ELEKTRONIK ATIK
Beyaz eşyalar, bilgisayar,
tablet, telefon gibi tekn
olojik
aletler elektronik atıktır.
AHŞAP ATIK
Evlerde kullanılan mobily
a
ve küçük ev eşyaları,
ambalaj olarak kullanılan
ahşap malzemeler, mob
ilya
üretiminden kaynaklı talaş
BITKISEL ATIK YAĞ
Kullanılmış kızartmalık ya
hâlindeki tüm malzemele ğlar,
r son kullanma tarihi geçm
ahşap atıktır. iş
katı ve sıvı bitkisel yağla
rdır.
83
 Ev ler
a D o stu
Do ğ
una
t k is i ve b
zı e
se ra ga doğa
l
t a n m a ,
n ar l ısın rın
e ç e n gü k ü rese r ; i n sanla
g luşa n ayla
Her ak o ibi ol ktiğin
i
o l a r s ı g e r e ve
bağlı azalm
a
ş a m ası g e d ostu
ın a v r
aklar içind
ey
ktad
a çe
kayn y u m n o
ile u u ir.
doğa d ir . İşte b ir m ekted ve
e r m ekte v reye g ih t iyacı
gös t de su a
ik e vler e n erji, ış , d oğay
ekon
om ürlü la nm
e v ; her t e k t asar en ve
bu
t u n e r ö r
dos cele i ön g disi
Doğa e tk iler in in d i rmey lç ü d e ken
sel aza kö
çevre r a r ı en cın ı büyü
n za tiya
verile a k e ndi ih tir.
o ğ r ultud e v d emek
d bilen
a rş ılaya
k

84
Ekolojik evlerin sağlaması
gereken özellikler
vreye
ş a a t sırasında çe
 İn .
rilmemeli
zarar ve

 Yüksek ısı ve se
s
izolasyonu sağlan
malı.

 Doğ
aya ve s
ağlığa z
kansero ararlı
jen mad
içermem deler
eli.

 Doğal kil ve kireç kullanılarak sıvama

yapılmalı, iç mekânlarda boya yerine
duvar kâğıdı kullanılmalı

 Ev
yapımın
da kull
malzem anılan
eler ve
eşyala ev
rı tam
geri d a men
önüşü
mlü olm
alı.

bağlı
s a lın ım ı ve buna
 Karb
on olmalı.
a y a k izi minimum
karbon

85
 O R UY U C U S U
SU K
ST ER Mİ Sİ N?
O LM A K İ
htiyaç
Su, her canlının i
eşsiz
duyduğu, dünyayı
n yaşam
ve benzersiz kıla
ır. B es ler, iy ileşt irir,
kaynağıd
izler. Bu
yaşam verir, tem
enle t ü m c a n lıla r suya
ne d
ihtiyaç duyarlar.

86
 ar
i biz suy u ne relerde ve ne kad
ve fo- Pek ız ne
n y a m ız ın u y d u görüntülerine ulla n ıyoru z sorusuna yanıtın
Dü avi k
n a b a k tı ğ ım ız da çoğunluk m
toğrafları n olurdu?
g ö rü n ü r. Ye ry üzündeki suyu g öre günlük evd
e
renkte e tuzlu şt ır m a la ra
rda ve denizlerd Bazı ara ,
%97, 5 ’i o k y a n u sl a
ığ ım ız su y u n %10’u mutfakta
ısım ise harca d
ola ra k , g e ri kalan %2,5’lik k i ç a m aşır yıkarken, %
40’ı ise
su % 2 0 ’s
b u zullarda tatlı su %15 ’i-
.
nehir, gö l, y e r a lt ı ve
ız su n y o d a h a rc a dığımız su imiş
b u lu n m ak ta d ır. Anlayacağın b a
ında ne
olarak a ve rk etmesek de asl
g ö rü nse de kullanm Ku lla n ırk e n fa
mik ta rı b o lc a
z. k su tü ke tiyoruz değil mi?
ik ta rımız oldukça a kadar da ç o
içm e su y u m
n la r e v iç in d e kullandığımız su
miras bırakabile
ceği- Tabii bu lar
Ge le ce k n e sille re
rl a rı . D ış a rı d a kullandığımız su
va m ı için, var olan mikta aya
miz temiz su y u n de
Ö rn e ğ in a rabamızı yıkatm
nçli bir şekilde pe k i?
anan su miktarı
kaynakların bili ü m ü zd e h a rc
tasarrufunun götürdüğ erde
kullanılması, su rd ır a c a b a y a da bahçeli evl
irliliğinin önü- ne kad a
yapılması, su k rı m ız iç in ağaçları, meyve
ve
yun öne- otura n la
ne geçilmesi, su la rk e n h a rcadığımız su sizce
ilmesi büyük sebzeleri su
minin fark ettir düşündünüz m
ü?
dır. kaç litredir hiç
önem taşımakta

87
 Y U C U S U N U N G Ö R E V L E R İ
SU KORU
02
01 Bulaşık
yıkand
ların m
akine il
e
ığında
su mikt ha rcanan
arı, eld
yıkanm e
n
iz i f ı rçalarke asına o
ranla ç
Dişlerim i
daha a
z olaca ok
llerimiz ktır.
ya da e i
rk e n ç eşmey
yıka k
k s iz y ere açı
ger e f
a r a k tasarru
tutmay
iriz.
yapabil

03
Duşta suyun
ısınmasını be
k-
lerken akan s
uyu bir kaba
doldurarak ba
şka işlerde
kullanabiliriz.
Duş süremizi
kısaltmamız d
a büyük bir su
tasarrufu sağ
lar.

04
05
Sebze v
1 e meyv
i ne 0,5 - dan mu eleri do
ğru-
es
u n hazn y e r leşti- sluk alt
ında yık
Sifon pet ş
işe z- yerine amak
lik b ir
çe k t iğimi bir kaba
su dold
litre sifon
u fu rak yıka ura-
e k h e r ta s arru rsak, da
ha az s
rer su camış o u har-
- 1 litre luruz. Y
ık
, 5 ama işle
de 0 iliriz.
bittiğind
e bu su mi
y a b ile
sağla mizi su
layabilir
çiçekleri-
iz.
88
 06 07
Makarn
a veya
haşlan sebze
dığında
dökme suyunu
yip o su
de yla
klar el çık annele
Bula
ş ı
a s uyu a rimiz s
ağlıklı
s çorbala
ı ka n acak kaba r yapa
y ıp bir bilirler.
may bir
bırak u d iğer
uy
t e r janlı s s uyun
u
de m a
a durula y ab iliriz.
ka b yık a
u p öyle
koy

09
08
Küp buzları yere
düştüğünde
k
a lavaboya atma
ne b abamız eki
A n
akinesi yerine, evimizd
a ş ı r m ibine
çam uğunda yeşil bitkilerin d
e n d o ld
tamam erektiğ
ini koyabiliriz.
ı lm a s ı g
çalıştır .
tabiliriz
hatırla

Bütün
bu maddelere
uyduğumuzda su
tasarrufunun yaşamımızdaki

Büyü
klerim
10 önemini anlamış ve su israfını
önlemek adına önemli bir adım
kend iz ara
ileri y balar atmış olacağız. Hep hatırlayalım, su
ettik ıkam ını
lerin ayı te
de on rcih hepimize lazım!
ile de la ra
ğil ko hortu
gere va ile m Sen de bu maddeleri yerine
ktiğin yıkam
i söy aları getirmeye başladıysan bir
leyeb
iliriz. “Su Koruyucusu” oldun
demektir.
89
 MASALCI FREKANS
Marslılar Dünyayı Ele Geçiriyor
Eveeettt çocuklar, toplanın şöyle etrafıma. Size daha önce hiç
duymadığınızı tahmin ettiğim, yaşanmış ilginç bir hikâye anlatacağım.
Sene 1938, akşam saat 20.00 civarı. İnsanlar korkmuşlar, demek Dünya istila
Tabii o zamanlar radyo oldukça ediliyordu. Peki şimdi ne yapacaklardı?
popüler. Radyo dinlemek, ailecek Pür dikkat radyoyu dinlemeye devam
yapılan etkinliklerin başında geliyor. etmişler. Birileri de telefona sarılmış
Yemeklerin ardından, atıştırmalıklar eşe dosta akrabaya haber vermenin
da hazırlanmış; herkes radyonun derdindeymiş. Bu sırada spikerin sesi
başına geçmiş ve o büyülü kutudan tekrar duyulmuş:
çıkan seslere kulak kesilmiş. Az sonra
“Şimdi İçişleri Bakanı’nın ulusal tehlike
Orson Welles’in Mercury Tiyatrosu
durumu özel mesajını dinlemek için
ile ortak hazırladığı radyo tiyatrosu
Washington’a bağlanıyoruz.”
başlayacakmış. Hava durumunun
Olacak şey değil, yetkili Marslıların
ardından çalan müziğin bitmesini
sadece New Jersey’e inmediklerini,
sabırsızlıkla beklerken beklenmedik bir
Birleşik Devletlerin dört bir yanından
şey olmuş; bir son dakika gelişmesiyle
vatandaşların ışın tabancalarıyla
yayın aniden kesilivermiş. Radyodaki
vurulduğunu anlatmaya başlamış.
ses New Jersey’de bir nesnenin aslında
gök taşı sanıldığını ancak yanıldıklarını, Üstelik bu yaratıkların durdurulması için

gök taşının içinden Mars’ta bulunan hiçbir yol olmadığını ekliyor sözlerine.

bir ordunun öncü birlikleri oldukları Herkes acil durumda yanlarına

sanılan yaratıklar çıktığını anons etmiş. alınacak ne varsa kaptığı gibi kendini

90
dışarı atmış. Kimisi arabalarına koşmuş,
arabası olmayan ise öylece kaçışmaya
başlamış. Halk panik içinde, yollarda
ise yoğun bir araba trafiği olmuş.
Her yer insan doluymuş. Söylentiler
de giderek artıyormuş; bazı insanlar
gerçekten uzaylıları gördüklerini telaş
içinde anlatıyormuş. Ülkenin her bir
yanına gök taşı indiği haberleri hızla
yayılmaya başlamış. Böyle bir durumdan
nasıl kurtulacaklarını bilmeyen insanlar,
panik içerisinde nereye gideceklerini
şaşırmışlar. Çok garip değil mi? Nasıl oluyor

Sonunda ne mi olmuş? Aslında da bir radyo oyunu böylesi büyük bir

tüm bu anlatılanların gösteriye dâhil etki oluşturuyor inanması güç. Belli ki

olduğu, radyo tiyatrosunun bir parçası böylesine inanılmaz bir etkinin üzerinde

olduğu ortaya çıkmış. Gösterinin daha çok düşünmemiz gerekiyor.

sahibi Welles bile oyunun etkisine Böylece medyanın aslında insanların

çok şaşırmış. “Orson Welles Paniğe üzerinde nasıl bir güce sahip olduğunu

Neden Oldu”, “Radyoda Marslıların görmüş olduk. Medya ortaya attığı

Saldırısı Oyunu Binlerce Kişiyi Korkuttu” konularla toplum içerisinde önemli

başlıklarını gören Welles oluşturduğu bir etki oluşturabilmektedir. Bunun en

etkinin büyüklüğünü daha iyi anlamış. güzel örneği işte bu “Dünyalar Savaşı”

Daha sonra yapılan araştırmalarda 6 adlı radyo tiyatrosu.

milyon izleyiciden 1,7 milyon kişi tiyatro Yeni masallarda, hikayelerde

oyununun gerçek olduğunu sanmış. görüşmek üzere.

91
 BiR MESLEK
JE: İM:
ÇEK
PRO
NE:
SAH

İH:
TAR

Merhaba!
Ben kameraman.
Kamera aygıtını kullanarak
televizyonda seyrettiğiniz
görüntüleri çekerim. Hadi
seninle kamerayı
tanıyalım!

Gövde

Merc
ek

y a n s ıy a n ışığı bir
en
Cisimlerd la yan ve bu
-
rin d e t o p
odak üze ılayıcısı ya
rdı-
rü n t ü a lg
radaki gö g is in e dönüştü-
üntü b il
mı ile gör a k a m era denir
.
ren ay g ıt
te-
k a m e raların iki
ım
Kullandığ eni vardır
:
mel bileş
ö vd e v e mercek.
G
an
e s n e le r d en yansıy
Mercek, n y e r a lan ışığa
övde d e
ışığı alır, g z le m e yansıtır
.
lı d ü
duyar ,
u d u y a rlı düzlem
Böylece b ye
ıy a n ış ığ ı görüntü
yans ür.
dönüştür
92
 e
görüntü bilgisin
i tür kamera
Temel olarak ik dönüştürür.
kameraları ve
kullanırım: Film
eralar. Bazı elektronik
elektronik kam rinde
kameraların üze
, mercek oktur.
Film kameraları yü kayıt aygıtları y
şt urulan görüntü rudan doğruya
ü ze rin d en o lu Görüntüyü doğ
rlı şerit) üzerine rici kayıt
film (ışığa duya n yayına veya ha
ntüyü kaydede aktarırlar.
aktararak görü düzeneklerine
kameralardır. a zı e lek tro n ik kameralar ise
B
a m e ra lar, mercekten di üzerindeki
Elektr o nik k görüntüyü ken
ele k tr onik bir görüntü ile kaset, hafıza
ge çe n ış ığ ı, bir kayıt cihazı
algılayıcısı üzeri
ne yansıtır.
rt ı, sab it b e lle k gibi ortamlara
ka
ığı
u gö rü n tü a lg ılayıcısı, gelen ış kaydederler.
B ir
rinden oluşan b
elektrik sinyalle

i k r o fo n lar
M e
detmek v
Üç Ayak Se sler i ka y
iç in , s e s i elektronik
aktarmak “mikrofon
”
Kameramı üze ç e vir e n
rine sinyallere ırım. Eğe
r
taktığım üç b ın ı k u ll a n
acaklı ve aygıtlar y a pacaksam
oynar bir kafa öp o r ta j
ya sahip sokakta r . Bir
bir çeşit sehp ro fo n u kullanırım
a sistemidir. el mik e genelde
Kamera kulla a g id in c
nırken toplantıy onun
titremesini iste ik ro fo n u, mikrof
miyorsam masa m m e zsem yak
a
sin i is t e
en iyi yardım
cım üç görünme .
ayaktır ve eğ r o fo n u kullanırım
er uzun mik
süre kamera
kullanacaksa
ayak işimi çok m üç
kolaylaştırır.
Çekim yapmak için
kullandığım kamera ve
onunla bağlantılı olan
Bakaç r ala n ve kaydetme
k ekipmanları birlikte
da ye
m era nın sol tarafın a n optik sistem
e tanıdık. Umarım
Ka mi s ağ la y
tediğ im a lanı görme d en geçen v
e ilgini çekmiştir. Kim
is in içe r is in
nir. Merceğ yü birebir
“bakaç” de g ö r ü nt ü bilir büyüyünce sen de
kaydettiğim
kameramla benim gibi kameraman
ağlar.
görmemi s
olmak istersin.
93
 Hayallerin artık 3 boyutlu
Yatağımıza uzanıp gözlerimizi
kapattığımızda, tatlı bir uykuya
dalmadan önce başka bir dünyanın
kapılarını açarız. Öyle bir dünya ki bu,
bizi kısıtlayan tek şey hayal gücümüz.
İstediğini düşünebildiğin ve istediğini
olabildiğin masalsı bir düşler ülkesi.
Şimdi sana bambaşka bir dünya
daha olduğunu göstermek istiyorum.
Hayallerinin gerçekleştiği ve seni daha
üretken yaptığı bir dünya. Üç boyutlu
modellerin dünyasına hoş geldin. Artık
hayallerin senin ellerinle gerçeğe
dönüşüyor. Nasıl mı?
Bunun için kullanabileceğin çok
sayıda program ve uygulama var. Biz
bugün bunlardan sadece birinden
bahsedeceğiz: Tinkercad.
Tinkercad basit ve kullanımı oldukça
kolay olan, ücretsiz olarak ister
bilgisayarından ister tabletinden
94
kullanabileceğin üç boyutlu bir
modelleme programı.
2010 yılında Avrupa Birliği tarafından
bir şirket olarak kuran Tinkercad, 2011
yılında ise herhangi bir tarayıcıdan
açarak ücretsiz olarak kaydolup
kullanabileceğin web sitesini yayınladı.
Tinkercad’i kullanmak için herhangi
bir program indirmene gerek yok.
İnternete bağlanıp siteyi açarak
tasarımlarını yapabilirsin. Çalışmaların
kaydedilir ve daha sonra dilediğin gibi
düzenleme yapabilirsin.
Yeni bir tasarıma başladığında ortada
çalışma düzlemini göreceksin. Sağda
ise kullanabileceğin şekiller yer
almaktadır. Çalışma zemini, şekillerin
eklendiği çalışmalarının zeminidir.
Şekilleri buraya ekledikten sonra,
onları yeniden boyutlandırarak,
şekillendirerek, döndürerek veya başka
işlemler yaparak tasarımını oluşturursun. Sol
üstteki küp tasarımını üç boyutlu görebilmeni
sağlar. Bu sayede üç boyutlu olarak tasarımını
görebilirsin.

İnternette Tinkercad kullanımı hakkında çok

fazla ücretsiz video ve tasarım anlatımları
bulabilirsin. Bunlar sana tasarım yaparken
yardımcı olabilir, aklına takılan şeyleri bu
sayede kendin öğrenebilirsin. Tinkercad ile
yapmış olduğun üç boyutlu tasarımlarını,
üç boyutlu yazıcılarda yazdırabilir ve
arkadaşlarına hediye edebilirsin. Haydi sen de
bugün hayallerine boyut kat.

95
 nik T ür k : M ek anik
M ek a
nç O y unc usu
Bir Satra
er de ya pı la n sa tr anç oynayan
’l
Mekanik Türk, 1770 m ek te bi ra z zorlanıyor
bir robottur. H ay al et
iz . G ü nü m ü z sa tra nç oyuncularından
olabilirsin ra liçesi M aria Theresa’nın
u ry a K
epey farklı. Avust m ek a n ikçi Wolfgang von
şa n M a ca r
hizmetinde çalı
yapılmıştır.
Kempelen tarafından
ümüz satranç
olabilirsiniz. Gün
Satranç 8x8 ’lik turya
nc ul ar ın d an epey farklı. Avus
a o yu de
kare bir tahtad esa’nın hizmetin
Kr al içesi Maria Ther
h n
16 beyaz, 16 siya M ac ar m ek an ikçi Wolfgang vo
çalışan
olmak üzere 32 tır. İlk
fından yapılmış
Kempelen tara
bir eraklı
taşla oynanan rg ile n di ği gü nden itibaren m
se esin
n ud ur . İk i kişi yle oynanır ve üz er in e çe km iştir. Nasıl çekm
strateji oyu bakışları robot.
r se fe rin de tek hamle in sa n boyunda bir
nc un un he bir ha ya l ed in
her oyu tranç
ya ça pı n d a pe k çok aş ında oturmuş sa
va rdır. D ün m as an ın b
hakkı Bir
o yu n, bi r spor dalı 18. yüzyılda.
ülkede sevile n bu oynuyor hem de
ilir. robot
olarak kabul ed ğl en ce am aç lı sergilenen bu
E ç
n dini zi ilerl et erek rş ıs ın d ak i gö nüllü ile satran
Satrançta ke ka
bileceğinizi biliy
or or ve çoğu
milli sporcu ola oynamaya başlıy
izde de Türkiye yenmeyi
musunuz? Ülkem zaman rakibini
ncülük n arada
nç Fe de ra sy onu satranca ö b aş ar ıyordu. Oynarke
Satra
llıyor. Hat ta
m ek tedi r. sırada başını sa
et
r hamle
ik bi r sa tr anç rakibi yanlış bi
an
Şimdi size mek ak eski
et m ek istiyo rum: ya pt ığında taşı alar
kdim
oyuncusunu ta u. Bununla
yerine koyuyord
Mekanik Türk ın bitiminde
d a kalmıyor maç
n
70’lerde yapıla rı bir tabla
Mekanik Türk, 17 sorulan sorula
bir robottur.
satranç oynayan
r
biraz zorlanıyo
Hayal etmekte
96
 dukça
Gerçek ise aslında ol
rleştirerek
üzerinde harfleri bi basit ti. Mekanik Türk
’ün
in Franklin
yanıtlıyordu.  Benjam önündeki masanın içi
nde gerçek
rt gibi ünlü
ve Napolyon Bonapa bir satranç oyuncusu
vardı
ve çoğunu
isimlerle maç yapmış ve aşağıdaki makar
alar ve
yenmiştir. sinde hamle
mekanik sistem saye
ünü
Tabi Mekanik Türk’ün yapıyordu.
ı lphia’daki bir
ar ttıkça nasıl çalıştığ 1854 yılında Philade
soru
konusunda akıllarda müzeye bağışlanmış
ancak çıkan
rklı
işaretleri de ar ttı, fa büyük bir yangında
yapımından
Kimisi
fikirler türetiliyordu. 85 yıl sonra yanara
k yok oldu.
iğini,
uzaktan kontrol edild Bugün dünyanın pe
k çok yerinde
ımı ile hamle
kimisi mıknatıs yard dır.
taklitleri yer almakta
rdu.
yaptığını iddia ediyo

97
 Kalimba s
on yıllard
a oldukça
dünya ça popüler o
pında tan lmuş,
ınır hâle
aleti. Gün gelmiş bir
ey Afrika müzik
kökenli ye
olmasının rel bir mü
yanı sıra, zik aleti
tınılara sa oldukça k
hiptir. Kull ull a nışlı ve ho
a nıl d ş
toplulukla ığ ı farklı bölg
rda farklı elerde ve
yapı özell isimlerle
ikleri de d a nılır. Aynı
e zamanda
elde edile ğişm ektedir ve
n ses ve bu sayed
tını özellik e
Bu eşsiz leri de çe
müzik ale ş itlenebilir.
ti, oldukça
kaynaklı, minik yap
başparma ısından
k piyanos
Oldukça y u olarak
aygın bir da bilinir.
sıklıkla ku şekilde bir
llanılan b çok müzik
u müzik a türünde
gibi tuşla leti piyan
r kullanıla o ve kanu
rak çalınır n
alarak, ba . İki elimiz
şparmakla in arasına
levhalara rımız ile ü
kuvvet uy zerinde b
gulayarak ulunan
çalınmakt
adır.

98
 çok
a lim b a g ü n ümüzde en
17 tuşlu k anosu
ed ile n b a şparmak piy
tercih tinin,
lid ir. B u g ü zel müzik ale
mode ç
ş tu r a n k ıs ım farklı ağa
gövdesini o lu
de
e n e ld e e d ilebilir. Üzerin
türlerind aların cinsi
ve
s a y ıl a r ı, le vh
yer alan tuş bilir.
ö z e l o la ra k akort edile
türüne göre inik bir
lim b a a le tin in gövdesi m
Ka
ğ m e n çok kullanışlıdır.
a r a
ürün olmasın ri, sesin
d e b u lu n a n ses delikle
Üzerin ı
k d a h a k u v vetli çıkmasın
derinleşere in
n z e r ş e k il de, bu aletler
sağlar. Be risi
la n la r ın ın g övdesinin içe
delikli o eyinde
r ve g ö v d enin üst yüz
boştu ır.
e k o d e liğ i bulunmaktad
ses

Etnik ve misti
k bir çalgı ale
ti olan
kalimbanın ge
çmişte birçok
ruh hastalığı
ve buna benz
er rahatsızlık
larda
kullanıldığı tes
pit edilmiştir.
Günümüzde
hâlâ ses tera
pisi şeklinde
kullanılmaya
devam ediliyo
r. Yaydığı titre
şim ve o
güzel tınıların
, beyin üzerin
de iyileştirici
bir etkisi oldu
ğu bilinmekte
dir. Ayrıca
stres ve kayg
ıyı azaltıp kon
santrasyon
ve hafızayı iy
ileştirdiğine in
anılmaktadır.

99
 Bir Yazar Bir Kitap

CAHİT ZARİFOĞLU
Sabahattin Ali, “Etrafın seni sıktığı
zaman kitap oku.” der. Elimize
aldığımız andan itibaren, bize
bambaşka dünyaların kapılarını
aralayan, hayal gücümüzün
sınırlarını zorlayan kitaplar,
okurlarını ömür boyu yalnız
bırakmayan sevgi ve bilgelik
kaynağıdır. İyi bir kitap yan etkisi
olmayan en tatlı ilaçtır. Şimdi sizi
“Hiçbir gemi, bizi kitaplar
bu tatlı ilaçların reçetesini yazan
kadar uzaklara götüremez.”
büyük bir yazarla tanıştıracağım.
Kendisi Türk edebiyatının en zarif
Evet Cahit Zarifoğlu’ndan
ağabeyi olarak bilinir.
bahsediyoruz. Cahit Zarifoğlu
yazdığı kitaplarla çocuk
edebiyatına yeni bir boyut
kazandırmış, yenilikçi çocuk
edebiyatı da diyebileceğimiz
yeni bir tür ortaya çıkarmıştır.
Masalları hem günceldir hem de
modern sanata yakındır. Böylelikle
alışılagelmiş masal kalıbının dışına
çıkarak çocuk edebiyatında
yepyeni bir akım başlatmıştır.
Şimdi en güzel kitaplarından birine
detaylı bir şekilde göz atalım.

100
 asal,
SERÇEKUŞ keyif le o k u y a c a ğ ı çağdaş bir m
rç e k u ş , h e r y aştan okurun ri fo ğ lu , ç o c ukların hayal
Se abı. Z a
a nd a y a za rı n ilk çocuk kit re g östermiş. Kita
bı
aynı zam ş ’ta b iz le
erçeku
d e n n a s ıl ya rarlandığını S
gücün ruz.
fa ö y kü s ü ne şahit oluyo k
okurken bir v e
v e b ir a v c ı. S erçekuş, ürke
k serçe
ın b a ş k a h ra manları, küçü y e r d eğiştiriyor ve
Kitab orkuyla s ık s ık
o rm a n ü y e si. Minik kuş, k o r. Ç o cukların elleri
nde
bir nde his se tm iy
en d isin i h iç b ir yerde güve rç e k uş’un tüm ya
şam
k e tüfe kle r S e
ıların ellerind in olur, hangi
sapanlar, avc ş nerey e g it se te d ir g
ın ı is tila e tm işler. Serçeku te k is teği özgürce
alan cele r. O y s a
k o n s a k o rk arak etrafını in d e karşılaşırlar. S
ert bir
da la n ü n b ir in
cı gü
erçekuş ile av rkadaşlarıyla
yaşamaktır. S adam o la n a v c ı, a
avlanırken
göl kıyısında
e rç e k u ş ’u a ğ acın dalında
S
T ü fe ğ in i o n a doğru çevirir.
görür.
nki gözleriyle
Bakışırlar. Sa r.
n u ş a ra k b ir b irlerini anlarla
ko ıdan
korkar ve avc
Serçekuş çok
amasını ister.
kendisini vurm a,
ıy a ş im d i c a nını bağışlars
Avc
inin de onun
ileride kendis
ı k u rt a ra b ileceğini söyler.
hayatın
gün,
a m a n g e ç e r, günlerden bir
Z n
nu öldürmeye
Serçekuş ile o
karşılaşırlar.
avcı yeniden
c ı b a ta k lı ğ a saplanmıştır,
Av
cikler yoktur.
ortalıkta kimse r.
k u ş a v c ıy a b ir söz vermişti
Serçe
öldürmekten
Eğer avcı onu gün
z g e ç e rs e , S e rçekuş da bir
va ün
caktır. İşte o g
avcıyı kurtara
ti r. P e k i, m in icik bir kuş,
gelmiş lın
B u h e y e c a n verici masa
rabilir?
m a n b ir a d a mı nasıl kurta i? G elin, Serçekuş
’un
koca unu z d e ğ il m
u n u h e p in iz merak ediyors
so n yalım.
p ab ild iğ ini h ep birlikte oku
neler ya

101
 B İ L İN EN
DOĞRU
L IŞ LA R
Y A N
n a y a y ıl mış olan
n iş bi r c o ğrafî ala ızlara
Ge h ç e v e a ğ
k e m iz d e , farklı le üzden,
ül d ü r. B u y
k mümkün
ra s tl a m a
işl e r in d e yöresel
e l im e le r in söylen edir. Bu
k b ilm e k t
a r k l ıl ık l ar görüle u l la n ımına
f u k
d a , d il im izin doğr imeleri
sayfa b a z ı k e l
ı d a bu l u nmak için
katk k is t iyoruz.
yla şm a
sizlerle pa g ilerini
e r in h a n
u ra d a k i kelimel
Siz, b
ö y lü y ors unuz?
doğru s
h e m ö ğ renelim…
d i, h e m e ğlenelim
Ha
102
 :
(:) işareti kendinden
önce gelen harfin iki
kez seslendirilmesini
SÖZCÜĞÜN YA sağlar.
ZIMI DOĞRU SÖYLE
NİŞ YANLIŞ SÖYLE
Aferin NİŞ
A:ferin
Alfabe A:ferim / Affe
rim
Alfabe
Ataş Alfa:be
Ataş
Bisküvi Ataç
Bisküvi
Cumhurbaşka Büsküvü
nı Cumhurbaşka
Cumhuriyet nı Cumurbaşkan
Cumhu:riyet ı
Çikolata Cumuriyet
Çikolata
Dakika Çukulata / Çik
ulata
Daki:ka
Dinozor Dakka
Dinozor
Eşofman Dinazor
Eşofman
Herkes Eşortman
Herkes
Hoparlör Herkez
Hoparlör
Kahvaltı Hoporlör
Kahvaltı
Kurdele Ka:valtı
Kurdele
Merhaba Kurda:le
Merhaba
Meyve Meraba
Meyve
Müzik Meyva
Müzik
Önünde sonu Müzük
nda Önünde sonu
nda Eninde sonun
Rakam da
Rakam
Sürpriz Rakkam
Sürpriz
Şarj Süpriz
Şarj
Şemsiye Şarz
Şemsiye
Şimdi Şemşiye
Şimdi
Tembel Şindi
Tembel
Teneffüs Tenbel
Teneffüs
Yanlış Tenefüs
Yanlış
Yannış / Yalnış

103
 ESİ NE?
T ÜRKÇ
eler de n b azılarının
a k k u ll an ılan kelim k ç e k arşılığı
o la r Tü r
ş a n t ım ı zd a yaygın
du n ? B u k elimelerin se genelde
Günlük ya iy or m u y u d u r u m i
ür k ç e o l m adığını bil e r c ih e d il e biliyor. B
n dilde
aslında T a h a ç ok t nc ı h â l in i
y a b a n c ı k elimeler d d a k el im enin yaba n far kında
b ile n y a r u m u
olsa
a o lm amasında ir . S en de bu du
insanların
far k ı n d
n ak la n ıy or ol a b i l
l e c e d i lim izin daha
sından ka y abilir, böy
g ın o lm a ın ı k u ll a n çelerine
daha yay a rş ılı kl a r e r in T ü r k
el im el e r in Türkçe k
i n . H a d i g el kelimel
olarak k
ın ı destek leyebilirs
nılmas
güzel kulla
kalım.
birlikte ba

104
 KELIMELER
TÜRKÇE KARŞ
Aktivite ILIKLAR
Etkinlik
Alfabe
Abece
Ambulans
Cankurtaran
Animasyon
Canlandırma
Astronomi
Gökbilim
Bariyer
Engel
Biyografi
Öz Geçmiş
Buton
Düğme
Cevap
Yanıt
Cihaz
Aygıt
Dijital
Sayısal
Ebeveyn
Ana-Baba
E-Mail
E-Posta
Exit
Çıkış
Fail
Yapan,Eden
İnternet
Genel Ağ
Labirent
Dolambaç
Lap Top
Dizüstü Bilgis
Link ayar
Bağlantı
Mesaj
Bildiri
Mouse
Fare
Offline
Çevrim Dışı
Online
Çevrim İçi
Rampa
Yokuş
Selfie
Özçekim
Sembol
Simge
Skor
Sonuç
Star
Yıldız
Test
Sınama
Ziraat
Tarım

105
 Vasat Dünya
Sendromu
Sizce dünya nasıl bir yer?
Kendinizi güvende hissediyor musunuz?
Yoksa her şey size kötü ve can sıkıcı mı görünüyor?
Eğer hayatınıza endişe hakimse Ayrıca şiddet, zorbalık vb. içerikler
izlediklerinizi veya dinlediklerinizi gözden bir süre sonra aşinalık kazandırıyor
geçirme vaktiniz gelmiş demektir. Çünkü ve gerçek hayatta çok daha duyarsız
gerçek hayat zannettiğiniz kadar ve kayıtsız birine dönüşmemize sebep
korkutucu olmayabilir. olabiliyor. Artık yapılan yanlış hareketlere

Televizyon ve diğer dijital mecralarda karşı koymuyor ya da umursamaz

şiddet ve zorbalık görüntülerine gerçek davranabiliyoruz. Bu kadar hissiz olmayı

hayattakinden daha fazla maruz kim ister ki?

kalıyoruz. Böylece dünya olduğundan Maalesef izlediklerimiz sebebiyle

çok daha tehlikeli ve korkutucu
görünebiliyor. Bu da her yaştan insanın
güvende hissetme konusunda kaygıya
kapılmasına yol açıyor.
Arkadaşlar ne kadar
şiddet, kabalık yahut
çirkin davranışlar
izlersek kendimizi de
o kadar tehlike altında
hissedebiliriz. Lütfen ne
izlediğimiz ve neyle vakit
geçirdiğimiz konusunda
daha dikkatli olalım.
şiddetin ne olduğunu anlama yeteneğimizi
de kaybedebiliyoruz. Empati kuramayan,
karşı koyamayan, ses çıkaramayan
insanlara dönüşebiliyoruz. Bu konu çok
önemli.
Neyse ki siz medya okuryazarı
arkadaşlarımız, bu konularda
bilinçlendiğiniz için ne yapacağınızı
çok iyi biliyorsunuz. Etrafınızı da
bilgilendireceğinizi biliyoruz.
Her şeye rağmen duyarlı, anlayışlı ve
hayata sevgiyle bakabilen kişiler olmak
bizim elimizde!

106
MEDYA KULLANIM
KILAVUZU
MEDYA HAKKINDA KONUŞ
01
Bir filmde, reklam sahnesinde veya
internette karşılaştığınız olumsuz
bir durumu öğretmeninizle ve
arkadaşlarınızla değerlendirin.
İYİ PROGRAMLARI SEÇ
Haber ve eğlencenin yanında bilgi,
02
araştırma ve öğrenme fırsatları
sunan programların listesini
oluşturun. Yaşınıza uygun ve kaliteli
medya ürünlerini seçtiğinizden emin
olun.
BİRLİKTE İZLE, ARAŞTIR,
DİNLE VE OYNA
03
Ailenizle birlikte televizyon izlemek,
İnternet kullanmak, radyo dinlemek
ve oyun oynamak için uygun
ortamlar oluşturun.
MEDYASIZ ZAMANLAR OLUŞTUR
Günlük yaşamınızda medya
04
kullanımınızı kısıtlayın. Örneğin
yemek saatlerinizde ya da
ödevlerinizi ve diğer işlerinizi
yaparken gerekmiyorsa radyoyu,
televizyonu, interneti kullanmayın.
DENGEYİ KORU
05
Haftalık medya kullanım planı
oluşturun, kullanım saatlerinizi ve
kullanım amaçlarınızı not ederek
hedeflediğiniz dengeyi koruyup
koruyamadığınızı kontrol edin.
SAĞLIKLI MEDYA DİYETİ
İÇİN 5 ADIM
Filmlerde, dizilerde, reklamlarda veya
01
internet kullanırken karşımıza çıkan
rahatsız edici durumlar hakkında
arkadaşlarımızla, öğretmenlerimiz
ve ailemizle konuşalım.
Eğlenceli vakit geçirmemizi sağlayan
programları ve internet sayfalarını
02
takip ettiğimiz kadar, haber içerikli,
bilgilendirici, öğretici programları ve
araştırma yapmamıza olanak
sağlayan internet sayfalarını da
takip edelim.
Aile ortamında hep birlikte
03
televizyon seyretmek, radyo
dinlemek, internet kullanmak veya
bilgisayar oyunu oynamak için
uygun vakitler ayarlayalım.
Gündelik hayatın tüm zamanlarında
medyayı kullanmaktan vazgeçmeye
04
çalışalım. Mesela yemek yerken, ders
çalışırken, herhangi bir iş yaparken
televizyon seyretmeyi veya internet
kullanmayı bırakalım.
Medya kullanımımızı haftalık olarak
planlayalım. Televizyon seyretmek,
05
internet kullanmak gibi etkinlikler
için haftalık olarak ne kadar vakit
ayıracağımızı belirten çizelge
hazırlayalım ve buna uymaya
çalışalım.
107
 Güvenli Medya Kul
lanı m ı

en
Her şeyd
1 önce
çocuğun
uzu
e
tanıyın v
uzun
çocuğun
ları,
arkadaş ı,
korkular
zevkleri,
i ve
sevdikler
leri
sevmedik ibi
bilgi sah
hakkında
olun.

2 Çocuğunuzu
televizyon,
n

n e le r v e B a b a la r
SevgilbiildiğAi üzenre, bugünlerde hepimiz gün
tablet, bilgisa
yar
ve telefon
kullanma sü
Sizlerin de releri
m e d ya a ra c ı ku llanıyor ve med- kontrolünüz
da
içerisinde çok sayı
de
lıy o ru z. Ç o c u kl arın medyayla olmalı.
z ka
ya içeriğine maru a v e internet kullanım
ere k a rt m a kt
geçirdiği süre gid in le r o larak medya ko-
. Biz le r, ye ti şk ve
yaşı düşmektedir çocuklarımız için Güvenlik
nusunda farkında
lık
du
sa
ru
h
m
ib i
sö
o
z
ls a
ko
k
n
d
u
a
su değildir. Medya 3 filtrelem
program
larını
e

çoğu zaman aynı la ra k kullanılsa da bir

ra c ı o ak
çoğu zaman bir e
ğle n c e a
ı kullanar
ğ u n u d a u n u tm ayın. Çocuklarınız çocuğun
uzun
u abilir
öğrenme aracı old m e dyadan tamame
n
ve n li ğ in i sağlay
rn e tt e n v e ya gü den
korumak için inte içerikler
m d e ğ ild ir . O nlara medya ve ve z a ra r lı
uzaklaştırmak bir
ç ö zü ilirsiniz.
ili n ç li ku lla nacaklarını öğ- koruyab
ve n li v e b
interneti nasıl gü ko n u da neler yapıla-
çd u ya rl a r. B u
retmenize ihtiya
likte bakalım:
bilir gelin hep bir

108
4 Medya kullanımının bilinçli
ve güvenli olması için birlikte
kurallar koyabilirsiniz. Ancak
kurallar koymakla birlikte, bu
kuralların neden konulduğunun
da farkında olmaları önemlidir.
Konulan kurallara uymalarını teşvik
ederken pozitif bir tutum sergileyin.
5 Çocuğunuz medya kullanırken
ona eşlik edebilirsiniz. Eğer buna
pek gönüllü değilse zorlamayın, ona
uygun internet sitelerini, oyunları
veya izleyeceği programları belirleyin
ve her içeriğin onun yaşına uygun
olmayabileceğini öğretin, nedenlerini
anlatın.

6 Çocuğun
hangi 7 Çocuğun gerçek
hayattaki gibi
8 Çocuğunuza
okulunun adı,
evinin adresi, telefon
sitelere girdiğinin, yabancılarla iletişim
numarası ve internet
hangi sohbet kurmaması gerektiğini
kullanıcı adı, şifresi gibi
ortamlarında ona hatırlatın. Bunun
kişisel bilgileri kimseyle
bulunduğunun doğuracağı sakıncaları
paylaşmamasını
farkında olun. ona anlatın.
hatırlatın.

9 İnternet
ortamında,
sohbetlerde onu
10 İnternette
kişiler her
zaman kendileri
11 Sizden
habersiz
kredi kartı bilgilerini
rahatsız eden bir hakkında doğru kullanmaması
durumla karşılaştığında bilgiler vermez. gerektiğini,
hemen bulunduğu Bu yüzden dikkatli kullanırsa ne gibi
internet ortamından olmak gerektiğini olumsuzluklar
çıkmasını ve size haber öğrenmelerini doğabileceğini
vermesini öğretin. sağlayın. anlatın.

12 Gerçek hayatta olduğu

gibi internette de kimseyle
kaba ve tehdit edici bir şekilde
konuşmamaları gerektiğini
hatırlatın. Kendisi böyle bir durumla
karşılaşırsa sizinle paylaşmasını ve
korkmaması gerektiğini söyleyin.
Siz böyle bir durumla karşılaşırsanız
çocuğunuzu korkutmadan ona
yardımcı olun.
13 Yanında velisi
olmayan 12 yaşın
altındaki çocukların internet
kafelere alınmaması gerekir.
Yaşları tutmadığı hâlde çocukları
kabul eden işletmeler, aslında
kanuna aykırı davranıyor.
Lütfen siz bu kurala dikkat
edin ve gidilmesi gerekiyorsa
çocuğunuza eşlik edin.

109
 Haftalık
Medya Kullanım Listem

CU MA RTESİ
Neler
ÇA RŞA MB A

PER ŞEM BE
PAZ ART ESİ

PAZ AR
CU MA
Yaptım
SAL I

TV İzleme Süremi
Aşmadım

İnterneti Ödev ve
Faydalı Araştırmalar
İçin Kullandım

İyi Uykular Çocuklar

Çıktığında "İyi Geceler "
Dileyip Yat tım

TV İzlerken
Akıllı İşaretlere
Uydum

Kitap
Okudum

Etkinlikleri Yaparken
Çok Güzel Vakit
Geçirdim

110
 K arak terini
iF lm Tasarla!
din Kendi çizgi filmini yaptığını hayal
gi
eder misin? Eğer bu çizgi film için bir karakter
Çiz
Ken
oluşturmak isteseydin bu karakter nasıl olurdu?
Aşağıdaki maddelere karakterinin özelliklerini
yazarak başlayabilirsin.

Karakterinin;

1. Adı:

2. Yaşı:

3. Kilosu:

4. En sevdiği renk:

5. En sevdiği yemek:

6. En sevdiği spor:

7. En sevdiği oyuncak:

8. En sevdiği ders:

özelliklere göre
Şimdi de bize belirttiğin
karakterini çizer misin?

rafını çekip
Çizdiğin karakterin fotoğ
k.gov.tr
cocukvemedyadergisi@rtu
le
adresine göndererek bizim
paylaşabilirsin.

111
 Oy naya lım !
Haydi Oyun ne dersin? A şa ğı da ki ik i so ruyu çözelim. A
rdın-
Son
da zi hi n eg zersizi yapalım lın ı ha ya l et m eye ne dersin?
Biraz ra kendi kana şlı-
lim e av ı se ni bekliyor. Son ili 3 sl og an bulalım. Ben ba
ke ilg
dan uryazarlığıyla
da m ek tu p yazıp medya ok
olarak
n de başla!
yorum, haydi se

Alo Alo!
Babam televizyon kanalında gördüğ
ü
bir programın içeriği ile ilgili şika
yetini
iletmek istiyor. Hangi numarayı ara
malı?
(Cevabını derginin içinde bulabilir
sin.)

112 178
153 155
Akıllı İşare
tler bende!
Kardeşim
8 yaşınd
yaşınday a, ben 11
ım. Ailece
karar ve bir film iz
rdik. Sen lemeye
simgeler ce ekrand
/akıllı işa a hangi
retler olm
alı?

K ’e Mektup plardan
RTÜ ız mek
tu
ğın ızda
Ü K ’e yazaca r a k i sayım
RT r son
z ı l a r ına bi
ba .
ve r eceğiz yazıp
ye r ektup
bize b ir m .gov.tr
Lütfen g i s i @rtuk
edyad
e r in?
k ve m n d e r ir mis
cocu e gö
s ta a dresin
e-po

112
Kelimeler seni bekliyor!
Aşağıdaki kelimeleri bulmacanın içinde sağdan sola ya da yukarıdan aşağıya olacak
şekilde bulalım.

BELGESEL - ÇIZGIFILM - DIZI - FREKANS - GAZETE - İLETIŞIM - İZLEYICI - KITAP - MEDYA

MEKTUP - RADYO - REKLAM - REYTING - RTÜK - SINEMA - TELEVIZYON - YARIŞMA - YAYIN

Y A F R E K A N S İ M R T Ü K
A R A D Y O G S İ N E M A Z İ
Y A R I Ş M A D E F A N S İ T
I R E N A İ Z L E Y İ C İ L A
N E K O F M E D Y A T A L E P
A Y L F P Ş T U D L Ş G İ T F
T T A T E L E V İ Z Y O N İ R
F İ M E K T U P Z U T D O Ş O
G N Ç İ Z G İ F İ L M Ü T İ T
İ G B E L G E S E L Ö S R M Ü

a l ım O laca k ki?
n
Benim Bir Ka olsa hangi tür programlara ye?rGvünlük bir program
erirdin?

yon kanalı
n yayınlardın
Bir televiz g i saatlerde bizimle
ın p r o g r amla r ı h a n
d re s in e g öndererek
Planladığ ki mail a
i h a z ır la y ıp aşağıda
çizelges
irsin.
paylaşabil rtuk.gov.tr
e d yadergisi@
cocukvem

113
 Resimler
Ne Söylüyo
K e li m e le r i h
r?
a r f , s a y ı, r e
v e te r s r e s im s im
le r le an la t t ık
.
B a k alı m r e s
im li alf ab e le
d o ğ ru o kuy ri
ab il e c e k m is
in?
K O L A Y

D
AR

F S UR

Y 10

114
 IN
İCİ

Ç Gİ
SP

K YE
A

İL İM
UY

115
 ı bu la lım !
Gizli slogan ilerin karşılığını
Sağ taraftaki bilg
karıdan aşağıya
10 soldan sağa ve yu
. Bakalım sarı
dikkatlice yazalım
K L A M len harfler bize ne
1 R E
11 karelere denk ge
E
söyleyecek?
D İ
12
Y L
H
E 2 R A T E M
7 T
3 R A D Y S
1
N S
4 L İ
E
Ş
F
İ
K 13
4
L M 14
3
İ Z G İ F
5
6 G Ö
8
S E L
T A 15
T 16
6 Z A
5 Ü M
E E E
K
T I
D
E L
Y
L
I A
9 L I C I S
U Y D A O
7
İ
K
Ş
U
A
R
R 2
İ
İ Z L E Y İ
E L
8 G E N A
T
Z
R İ
Cevabı L
10
E D İ y A Ş V E Ü Z E
E 9
buraya R
R

yazalım. L
I
Ğ
I
4 10 4

6 1 8
10 5 9
9

6 1 8
2 9 5
3 7

116
Soldan Sağa
Medya
1. Bir şeyi halka tanıtmak
ry az a rlığ ı,
2. Radyo Televizyon Yayıncıları Meslek Birliği
oku
medya
3. Sadece kulağa hitap eden medya organı
4. Yayıncı kuruluşlara verilen izin

kullanım
5. Elle çizilerek yapılan resimlerin,
canlandırma metotlarıyla hareketlendirilen
çocuk programı
a vu zu d u r.
6. Göze hitap eden kıl
7. Mikrodalga sinyallerin işlendikten sonra
televizyonda görüntüye çevirme işlemini
gerçekleştiren cihazlara verilen ad
8. Bulmaca alanındaki mavi sembolün
anlamı
9. Bulmaca alanındaki turuncu sembolün
anlamı
Bizi medyan
ın
Yukarıdan Aşağıya zararlı
10. Yazılı, sesli ve görsel kitle iletişim araçları içeriklerind
11. Communication kelimesinin Türkçesi en
12. Belirli bir izleyici grubu
korumak
13. Basılı yayın organı öncelikle
14. Radyo ve Televizyon Üst Kurulunun
kısaltması yetişkinlerin
15. Televizyon yayınlarının içeriğiyle ilgili
görevi!
bilgilendirici işaretler
16. Medyanın diliyle okuyup yazabilme

117
 Kelime Avı
R A D Y O V E T E L E V İ Z Y O N Ü S T K U R U L U
D R Z N Ü Ç S D V R Ö Ü J B A Ü Ç S İ Ö R V J B D P
R S İ B T K L M O A R T Ü K O İ M N A E Ç T Ö G T G
O Ç N V O Ç L D E F K D V M K Z C K M A N Z Ç D M H
H O I R H O Y H Ş F İ G P D V I Ü A B V R B K O F G
F R Ğ Ü D C F P E Ğ T C V H Ö R Y M F D S N D R V İ
D İ Z S Ç U T Ö I D L F S Ğ T O A U L Ü N O T S Ş Ç
S Z Ö N K K M İ H T E L E V İ Z Y O N Ş J G Ç İ Ö S
R L V G L V D V P H İ F N G H U I Y K A Ç O İ R F H
M E O N E E C F V L L E K F A E N U H A S M U H Z R
N Y J B İ A T R B A E S Y İ Z V C M O B Y R T İ H Ğ
Ğ İ R G Ö İ U E M U T Y I Z T B K C V C Ü S Y D Ö Ç
B C A P J L S K Y D İ İ İ D Y L U Y Ğ F D A Z F N R
P İ Ğ C K E Z A S E Ş Ç P C İ M E D Y A V N E B D F
C Z O V N Ö I N B Ş İ E Ğ V İ B Z S İ Y Ç S Z R N B
Ö G S I D R Ğ S H Ü M R C E Ö D S R D K Ö Ü H Z İ C
N H B F A B D R N R İ İ Ğ İ A H I D M C H R Ç P B O
D P R C U A P Y J İ H K B Ç F C Y E U N R G D Ş D H
O J Ç N H U E K V P R O G R A M Ü V Ğ İ N S Ö V Z I

Aşağıda yer alan tanımların bulmaca içerinde karşılıklarını bulunuz.

▶ RTÜK’ün Açılımı (Radyo ve Televizyon Üst
Kurulu)
▶ Radyo Televizyon aracılığı ile halka sunulan
ileti (Yayın)
▶ Kısaltması TV olan yayın aracı (Televizyon)
▶ Bir yayının taşıdığı anlam (İçerik)
▶ İzleme eylemini yapan kimse (İzleyici)
▶ Bir iletinin asıl uluştırılmak istendiği topluluk
(Hedef Kitle)
▶ İletişimde gazete, dergi, televizyon, internet
vs. gibi araçlarla çok sayıda kişiyi etkileme
tekniği (Kitle iletişimi)
▶ Radyo, televizyon, gazete ve dergi gibi
basın yayın organlarının tümünü kapsayan
ortak ad ( Medya)
▶ Radyo ve televizyonda sunulan yayınlardan
her biri (Program)
▶ Halkı ilgilendiren ortak görüş (Kamuoyu)
▶ RTÜK’ün öncelikle koruma altına aldığı
değerler (Çocuk ve Aile)
▶ Her türlü yayının, sinema ve tiyatro eserinin
hükûmetçe önceden denetlenmesi işi
(Sansür)

118
 Siz den gelenler

i
l u m uzdak
uru rlığı
Üst K ry a z a
a o ku
medy k l e rin d e
l i ızda n
etkin l a rı m
i l i ç o cuk .
siz se
v g
e k t u p la r
m
ge l e n

119
 ÇÖZÜMLER
BULMACA
GİZLİ MESAJ
SOLDAN SAĞA YUKARIDAN AŞAĞIYA
1. REKLAM 10. MEDYA 4 10 4

2. RATEM 11. İLETİŞİM

İ Y İ
3. RADYO 12. HEDEF KİTLE 9 10 5 10 6 1 8
4. LİSANS 13. GAZETE U Y K U L A R
5. ÇİZGİ FİLM 14. RTÜK 3 7 2 9 5 6 1 8
6. GÖRSEL 15. AKILLI İŞARETLER Ç O C U K L A R
7. UYDU ALICISI 16. MEDYA
8. GENEL İZLEYİCİ OKURYAZARLIĞI
9. YEDİ YAŞ VE ÜZERİ

KELİME AVI KELİMELER SENİ BEKLİYOR

R A D Y O V E T E L E V İ Z Y O N Ü S T K U R U L U Y A F R E K A N S İ M R T Ü K
D R Z N Ü Ç S D V R Ö Ü J B A Ü Ç S İ Ö R V J B D P A R A D Y O G S İ N E M A Z İ
R S İ B T K L M O A R T Ü K O İ M N A E Ç T Ö G T G Y A R I Ş M A D E F A N S İ T
O Ç N V O Ç L D E F K D V M K Z C K M A N Z Ç D M H I R E N A İ Z L E Y İ C İ L A
H O I R H O Y H Ş F İ G P D V I Ü A B V R B K O F G N E K O F M E D Y A T A L E P
F R Ğ Ü D C F P E Ğ T C V H Ö R Y M F D S N D R V İ A Y L F P Ş T U D L Ş G İ T F
D İ Z S Ç U T Ö I D L F S Ğ T O A U L Ü N O T S Ş Ç T T A T E L E V İ Z Y O N İ R
S Z Ö N K K M İ H T E L E V İ Z Y O N Ş J G Ç İ Ö S F İ M E K T U P Z U T D O Ş O
R L V G L V D V P H İ F N G H U I Y K A Ç O İ R F H G N Ç İ Z G İ F İ L M Ü T İ T
M E O N E E C F V L L E K F A E N U H A S M U H Z R İ G B E L G E S E L Ö S R M Ü
N Y J B İ A T R B A E S Y İ Z V C M O B Y R T İ H Ğ
Ğ İ R G Ö İ U E M U T Y I Z T B K C V C Ü S Y D Ö Ç
B C A P J L S K Y D İ İ İ D Y L U Y Ğ F D A Z F N R
P İ Ğ C K E Z A S E Ş Ç P C İ M E D Y A V N E B D F
C Z O V N Ö I N B Ş İ E Ğ V İ B Z S İ Y Ç S Z R N B
Ö G S I D R Ğ S H Ü M R C E Ö D S R D K Ö Ü H Z İ C
N H B F A B D R N R İ İ Ğ İ A H I D M C H R Ç P B O
D P R C U A P Y J İ H K B Ç F C Y E U N R G D Ş D H
O J Ç N H U E K V P R O G R A M Ü V Ğ İ N S Ö V Z I

IN SP D
Y A Y I N T M E D Y A
İCİ
S P O
İ Z L E Y İ C İ

UR A AR UY
K YE
O K U R S İ N E M A Y A Z A R K L A V Y E U
U Y D

F S Ç Gİ İL İM Y 10
F R E K A N S Ç İ Z G İ F İ L M İ L E T T E L E V İ Z Y O N
İ Ş İ M

Akıllı İşaretler
bende!
Alo Alo! 178 Rakam
Eşleştirme 444 1 178
120
 Cumhurbaşkanlığı İnsan Kaynakları Ofisine (CBİKO) bağlı
uzaktan
Uzaktan Eğitim Kapısı’nda tüm kamu personelinin erişimine
eğitimkapısı açık şekilde yer alan eğitimlerimizi gördünüz mü?

uzaktan

e-DERGİ

MEDYA OKURYAZARLIĞI ÇOCUK VE ERGENLERDE

EĞİTİMİ TELEVIZYON BAĞIMLILIĞI EĞITIMI
FEYZA GİZLİGİDER FEYZA GİZLİGİDER
Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Daire Başkan Yardımcısı AĞUSTOS 2021 Radyo ve Televizyon Üst Kurulu Daire Başkan Yardımcısı NİSAN 2022

Dergimize
MEDYA Sevgili Okurlar,
çevrim içi Medya kullanımı hayatımızda geniş yer kaplamakta. RTÜK
OKURYAZARLıĞı
erişim için SEMİNERLERİ
olarak medya kullanımındaki değişimleri dikkate alarak medya
okuryazarlığı bilincini arttırmak ve doğru medya kullanımını
desteklemek amacıyla çevrim içi medya okuryazarlığı seminerleri
gerçekleştiriyoruz. Çocuklardan ebeveynlere, üniversite öğrencilerinden akademisyenlere,
eğitimcilere, kamu çalışanlarına medya okuryazarlığı eğitimleri düzenliyoruz. Bugüne kadar
Dergimize Türkiye’nin ve dünyanın farklı köşelerinden katılımcılarla 200’e yakın seminer gerçekleştirdik.
engelsiz Sizler de medya okuryazarlığı hakkında bilgilenmek istiyorsanız, eğitim taleplerinizi bizlere
cocukvemedyadergisi@rtuk.gov.tr adresinden iletebilirsiniz.
erişim için

SESLİ AYRINTILI ALT YAZI

BETİMLEME VE IŞARET DILI
 YAYINCILIK ETİK İLKELERİ +
YA
Ş ∙
Yayın kuruluşları tarafından imzalanan

∙9
Yayıncılık Etik İlkeleri şunlardır:

runa, güzel
İnsan onu İfade özgürl
d o ğ r u ,
n
Tü r k ç e n i l ı r ş e k i l d e
ve üğü ve
temel hak haber alma
hakkı
özgürlükle
re çerçevesind
e, olay ve ve anlaşı ının yanı Oc 3
ak. as ak ∙ 202
saygılı olm
olguları doğ
ru ve kullanılm eysiz, kaba
tarafsız verm düz
ek.
sıra dilin llanımından
u
Toplumun ve argo k mak.
inanç, değ kaçın
er Milli iradeye
hassasiyet ve
lerin saygılı olmak.
gözetmek. i Kadını istismar
eden içeriklere

Medya ve Çocuk
yer vermemek.
Alkol, tütün ürünleri
ve uy
“ Ç o c u k la r ın k o r u n
m a sı ” kumar başta olmak üz uşturucu maddeler ile
ere, her türlü bağımlıl
il k e si n i g ö ze te r e k, mücadele konusunda ıkla Özel
gereken hassasiyeti haya
tın
ç le r in göstermek. gizl
ç o c u kl a r ın ve g e n iliğin
i
ve koru
f iz ik se l, zi h in se l mak.
o lu m su z T erör
a h la ki g e li şi m in i örgütler
e tk il e ye n ya yı n la r
inin
ek
amaçların
a sa ğ lığ a zarar verec
ya pm am a k. Gen el
pmamak,
hizmet et
yayınlar ya
memek.
da
ğ lık ile il g ili yayınlar
sa
s e lliğ i ve uzmanlığı
bilim
Savaş, terör amaçlı saldırı, doğal afet utmak.
ön planda t
Şidd

ve benzeri olağanüstü durumların ortaya

ve m

çıkardığı kriz zamanlarında sağduyulu ve

eti
eşru

sorumlu davranmak; toplumda korku ve infial

Kişilerin ve
teşv

oluşturabilecek yayınlardan kaçınmak. kurumların cevap ve

laşt
ik e

düzeltme haklarına
ırma

saygılı olmak.
tme

Ailenin Çevren
in ve
bütünlüğünü
mak

hayva
mek

nların
i
ve sürekliliğin
korun
ması b Merhaba Ejderhalar
.

ilincin
desteklemek. gelişt i Irk, dil, d
irmek. in ve Dünyalılar Gerçek mi?
cinsiyet a
yrımcılığın
a;
Ocak

e aşağılama
İzleyiciyi yanıltı amaç v ve ön Her Tık Bir İz... Bu İşaretler
cı ve zaaflarını Haksız
ra yargılara
istismar eden ti çıkarla yer Dijital Ayak İzi Çok Akıllı!
∙ 2023

cari iletişim ek.

etmem vermemek
yayınlarına yer hizmet .
vermemek. Metaverse: Var mısın, RTÜK’te Medyauluğu RTÜK Yayınları
Yo lc
Okuryazarlığı
Yok musun? Nasıl Denetliyor?