1/31/23, 6:35 PM Định lý số dư Trung Quốc – Wikipedia tiếng Việt

Nội dung
chuyển sang thanh bên ẩn

Đầu
1Lịch sử

2Nội dung

2.1Định lý

2.2Ví dụ

3Tham khảo
4Liên kết ngoài

Định lý số dư Trung Quốc

Bách khoa toàn thư mở Wikipedia

Định lý số dư Trung Hoa (Định lý thặng dư Trung

Hoa), hay bài toán Hàn Tín điểm binh, là một định lý nói
về nghiệm của hệ phương trình đồng dư bậc nhất.

Lịch sử
Định lý số dư Trung Quốc là tên người phương Tây đặt cho
định lý này. Người Trung Quốc gọi nó là bài toán Hàn Tín
điểm binh. Hàn Tín là một danh tướng thời Hán Sở, từng được
phong tước vương thời Hán Cao Tổ Lưu Bang đang dựng
nghiệp. Sử ký Tư Mã Thiên viết rằng Hàn Tín là tướng trói gà
không nổi, nhưng rất có tài quân sự. Tục truyền rằng khi
Hàn Tín điểm quân số, ông cho quân lính xếp hàng 3, hàng 5,
hàng 7 rồi báo cáo số dư. Từ đó ông tính chính xác quân số
đến từng người: lấy số dư (khi chia) cho 3 nhân với 70, cộng
số dư cho 5 nhân với 21, cộng số dư cho 7 nhân với 15, rồi
cộng hoặc trừ một bội số của 105. Muốn cho dễ nhớ ông đặt
thành thơ[1]: Hướng sắp xếp ban đầu của Hàn
Tín: x ≡ 2 (mod 3) ≡ 3 (mod 5)

“ Tam nhân đồng hành thất thập suy

Ngũ thụ mai hoa chấp nhất chi

≡ 2 (mod 7) với nghiệm
x = 23 + 105k với k ∈ ℤ

Thất nhân đồng hành thu bán nguyệt

Trừ bách trừ ngũ định vi kỳ

”
— Hàn Tín, Điểm binh pháp

Bản dịch 1 của Hoàng Xuân Hãn:

https://vi.wikipedia.org/wiki/Định_lý_số_dư_Trung_Quốc 1/3
1/31/23, 6:35 PM Định lý số dư Trung Quốc – Wikipedia tiếng Việt

“Ba người cùng đi ít bảy chục

Năm cỗi mai hoa hăm mốt cành

Thất tử đoàn viên chính bán nguyệt

Trừ trăm linh năm biết số thành”

Bản dịch 2 của Hoàng Xuân Hãn:

“Ba người cùng đi, ít bảy chục

Năm người cùng hàng, nhân hăm mốt

Bảy người cùng hàng, nhân mười lăm

Trừ trăm linh năm thì tính suốt”

Bản dịch khác (chưa rõ tác giả)

“Ba người cùng đội bảy mươi rành

Năm khóm hoa mai, hăm mốt cành

Bảy gã vườn đào chơi nửa tháng

Cộng hoặc trừ trăm linh năm tính nhẩm nhanh”

Gần đây, định lý số dư Trung Quốc có nhiều ứng dụng trong các bài toán về số nguyên lớn áp
dụng vào Lý thuyết mật mã.

Nội dung
Bản chất của bài toán Hàn Tín điểm binh là việc giải hệ phương trình đồng dư bậc nhất

trong đó đôi một nguyên tố cùng nhau. Trong bài toán Hàn Tín và
.

Định lý
Hệ phương trình đồng dư nói trên có nghiệm duy nhất theo mô-đun

là

trong đó

https://vi.wikipedia.org/wiki/Định_lý_số_dư_Trung_Quốc 2/3
1/31/23, 6:35 PM Định lý số dư Trung Quốc – Wikipedia tiếng Việt

Trong đó

là nghịch đảo theo mô-đun của với

Ví dụ

Giải hệ phương trình đồng dư

ta có
.
;
;
.
Từ đó

.
Như vậy x có dạng , k là số nguyên (hoặc số tự nhiên thích hợp nếu tìm nghiệm
tự nhiên).

Tham khảo
1. ^ “Tạp chí Pi”. pi.edu.vn. Truy cập ngày 20 tháng 4 năm 2022.

Liên kết ngoài

Lấy từ “https://vi.wikipedia.org/w/index.php?title=Định_lý_số_dư_Trung_Quốc&oldid=68518376”

https://vi.wikipedia.org/wiki/Định_lý_số_dư_Trung_Quốc 3/3