New - संपूर्ण महाराष्ट्राचा भूगोल नोट्स

³ÖãÖÖê»Ö
GEOGRAFY
Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

³ÖãÖÖê»Ö
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“ÖÖ ³ÖãÖÖê»Ö
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“ÖÖ †Ö¾Öé¢ÖßµÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü :- 15†Ó¿Ö 08 ˆ¢Ö¸ü ŸÖê 22 †Ó¿Ö 01 ˆ¢Ö¸ü †ÖÖÓ¿Ö. (Æü¾ÖÖ´ÖÖ−ÖÖ“ÖÖ †Ó¤üÖ•Ö)
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“ÖÖ ¸êüÖÖ¾Öé¢ÖßµÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü :- 72 †Ó¿Ö 06 ¯Öã¾ÖÔ ŸÖê 80 †Ó¿Ö 09 ¯Öã¾ÖÔ ¸êü)ÖÖÓ¿Ö. (¯ÖÏ´ÖÖ+Ö¾Öêôû šü¸ü×¾Ö+µÖÃÖÖšüß)
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öß ¯ÖÏ´ÖÖÖ¾Öêôû †»ÖÖÆüÖ²ÖÖ¤ü •Ö¾Öôûß»Ö ×´Ö—ÖÖÔ¯Öã¸ü, ˆ¢Ö¸ü¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖ 3ÖÖ¾ÖÖŸÖã−Ö •ÖÖ+µÖÖ-µÖÖ ¸êü)ÖÖ¾Öé¢ÖÖ¾Ö¹ý−Ö
šü¸ü×¾ÖŸÖÖ.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- 7ú7Ôú¾Öé¢Ö ³ÖÖ¸üŸÖÖ“µÖÖ 08 ¸üÖ•µÖÖÓŸÖã−Ö •ÖÖŸÖê.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê Öê¡Ö±úôû :- 03,07,713 “ÖÖî ×1ú´Öß ‹¾Öœêü †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖ“µÖÖ ‹7ãú+Ö Öê¡Ö±úôûÖ¯Öî7úß 09.36
™üŒ1êú Öê¡Ö±úôû ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ−Öê ¾µÖÖ¯Ö»Öê †ÖÆêü.
o 2011 “µÖÖ •Ö−Ö3Ö+Ö−Öê−ÖãÃÖÖ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öß »ÖÖê7úÃÖÓ)µÖÖ 11 7úÖê™üß 23 »ÖÖ)Ö 72 Æü•ÖÖ¸ü 972 ‹¾Öœüß †ÖÆêü.
³ÖÖ¸üŸÖÖ“µÖÖ ‹7ãú+Ö »ÖÖê7úÃÖÓ)µÖê¯Öî7úß 09.29 ™üŒ1êú »ÖÖê7úÃÖÓ)µÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ‹7ú¾Ö™ü»Öß †ÖÆêü. 2001 “µÖÖ
•Ö−Ö3Ö+Ö−Öê−ÖãÃÖÖ¸ü Æêü ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö 09.42 ™üŒ7êú ‹¾Öœêü ÆüÖêŸÖê ŸÖê †ÖŸÖÖ 7ú´Öß —ÖÖ»Öê †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öß ¤ü×ÖÖ-ˆ¢Ö¸ü »ÖÖÓ²Öß 700 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ŸÖ¸ü ¯Öã¾ÖÔ-¯ÖÛ¿“Ö´Ö »ÖÖÓ²Öß 800 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖÃÖ 720 ×1ú´Öß ‹¾ÖœüÖ ÃÖ´Öã¦ü ×1ú−ÖÖ¸üÖ »ÖÖ³Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ¸üŸ−ÖÖ×Ö¸üß ×•Ö»ÆüµÖÖ»ÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ÃÖ´Öã¦ü
×1ú−ÖÖ¸üÖ »ÖÖ³Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê Ã£ÖÖ−Ö ³ÖÖ¸üŸÖÖ“µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ »ÖÖÖã−Ö †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“µÖÖ ¿Öê•ÖÖ¸üß ¸üÖ•µÖ :- ˆ¢Ö¸êüÃÖ ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö, ‡Ô¿ÖÖ−µÖêÃÖ ¾Ö ¯Öã¾ÖìÃÖ ”û¢ÖßÃÖ3Öœü, †−ÖêµÖêÃÖ †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö,
¤ü×ÖÖêÃÖ 3ÖÖê¾ÖÖ ¾Ö 7ú−ÖÖÔ™ü7ú, ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ †Ö¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦ü ¾Ö ¾ÖÖµÖ¾µÖ ²ÖÖ•ÖãÃÖ 3Öã•Ö¸üÖŸÖ ¾Ö ¤üÖ¤ü¸üÖ −Ö3Ö¸ü Æü¾Öê»Öß Æêü 7êú¦ü
¿ÖÖ¿ÖßŸÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö †ÖÆêü. ×¤ü¾Ö-¤ü´ÖÖ ÆüÖ 7ëú¦ü¿ÖÖÃÖßŸÖ ¯ÖÏ¤ê¿Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ»ÖÖ »ÖÖÖã−Ö −ÖÖÆüß. ŸÖÖê ¯ÖãÖÔŸÖ: Öã•Ö¸üÖŸÖ ´Ö¬µÖê
µÖêŸÖÖê.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖÃÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ÃÖß´ÖÖ ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö “Öß ¾Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ 1ú´Öß ÃÖß´ÖÖ ÖÖê¾µÖÖ ¸üÖ•µÖÖ“Öß »ÖÖ3Ö»Öê»Öß †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒÖŸÖ ‹7ãú+Öü 35 ×•Ö»Æêü, 357 ŸÖÖ»Öã7êú, 27 Æü•ÖÖ¸ü 906 3ÖÏÖ´Ö¯ÖÓ“ÖÖµÖŸÖß †ÖÆêüŸÖ.
o 23 ´ÖÆüÖ−Ö3Ö¸ü ¯ÖÖ×»Ö7úÖ †ÖÆêüŸÖ. 30 ´Öê 2010 ¸üÖê•Öß "¾ÖÃÖ‡Ô ×¾Ö¸üÖ¸"ü ×•Ö»ÆüÖ šüÖ+Öê ×Æü 23 ¾Öß ´ÖÆüÖ−Ö3Ö¸ü ¯ÖÖ»Öß7úÖ
†ÛÃŸÖŸ¾ÖÖŸÖ †Ö»Öß.
o 2011 ´Ö¬µÖê “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü, ¯Ö¸ü³ÖÖß ¾Ö »ÖÖŸÖã¸ü µÖÖ 03 −Ö¾Öß−Ö ´ÖÆüÖ−Ö3Ö¸ü ¯ÖÖ»Öß7ÓúÖ−ÖÖ ¸üÖ•µÖ ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê ´ÖÓ•Öã¸üß ×¤ü»Öß
†ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖ¬µÖÖ 221 −Ö3Ö¸ü ¯Ö¸üßÂÖ¤üÖ †ÖÆêüŸÖ. †Ö»Öß7ú›êü“Ö ¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê 195 −Ö3Ö¸ü ¯Ö¸üßÂÖ¤üÖÓ“µÖÖ ÃÖÖ¾ÖÔ×¡Ö7ú
×−Ö¾Ö›ü+Öã7úÖ —ÖÖ»µÖÖ.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ¸üÖ•µÖ ‘Ö™ü−Öê“µÖÖ 110 ¾µÖÖ ‘Ö™ü−ÖÖ¤ãü¹ýÃŸÖß−ÖãÃÖÖ¸ü ¸üÖ•µÖ ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê µÖÖ —ÖÖ»Öê»µÖÖ ×−Ö¾Ö›ü+Öã7úà´Ö¬µÖê
´ÖÆüß»ÖÖÓ−ÖÖ 50 ™üŒ1êú †Ö¸üÖÖ ¯ÖÏ£Ö´Ö“Ö ×¤ü»Öê †ÖÆêü.
o −Ö3Ö¸ü ¯ÖÓ“ÖÖµÖŸÖß 05 †ÖÆêüŸÖ. ×¿Ö›üá ×•Ö −Ö3Ö¸ü, 1ú−Ö1ú¾Ö»Öß ×•Ö ØÃÖ¬Öã¤ü3ÖÔ, ¤üÖ¯ÖÖê»Öß ×•Ö ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß, 1êú•Ö ×•Ö ²Öß›ü,
´Ö»Ö1úÖ¯Öã¸ü ×•Ö. ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ‹7ãú+Ö 07 7ú™ü7ú ´ÖÓ›üôêû †ÖÆêüŸÖ. ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ‹7ãú+Ö 62 7ú™ü7ú ´ÖÓ›üôêû †ÖÆêüŸÖ.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ×•Ö»ÆüÖ ¯Ö¸üßÂÖ¤ü 33 †ÖÆêüŸÖ. ´ÖÓã²Ö‡Ô ¿ÖÆü¸ü ¾Ö ´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö3Ö¸ü µÖÖÓ−ÖÖ 3ÖÏÖ´Öß+Ö ¯Ö¸üßÖê¡Ö •ÖÖê›ü»Öê −ÖÃÖ»µÖÖ−Öê
µÖê£Öê ×•Ö»ÆüÖ ¯Ö¸üßÂÖ¤üÖ −ÖÖÆüßŸÖ.
o ¯ÖÓ“ÖÖµÖŸÖ ÃÖ×´ÖŸÖß 335 ‹¾ÖœüµÖÖ †ÖÆêüŸÖ.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öß ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß-´Öã²Ö‡Ô, ˆ¯Ö¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß-−ÖÖ3Ö¯Öã¸ü, ¯ÖµÖÔ™ü−Ö ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß-†Öî¸ÓüÖÖ²ÖÖ¤ü, ÃÖÖÓÃ7éúŸÖß7ú
¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß-¯Öã+Öê, ‹êŸÖßÆüÖÃÖß1ú ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß-1úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü †¿ÖÖ †ÖÆêüŸÖ.
Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781) 2
o 1999 ´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö "¯ÖÆüß»ÖÖ ¯ÖµÖÔ™ü−Ö ×•Ö»ÆüÖ" ´Æü+Öã−Ö ØÃÖ¬Öã¤ãüÖÔ µÖÖ ×•Ö»ÆüÖ»ÖÖ •ÖÖÆüß¸ü 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê
†ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ×1úµÖ 06 ×¾Ö³ÖÖÖ :-
†. 1Îú. ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ1úßµÖ ×¾Ö³ÖÖÖ ´ÖãµÖÖ»ÖµÖ ÃÖ´ÖÖ×¾ÖÂ™üü ×•Ö»Æêü ‹1ãúÖ
×•Ö»Æêü
1) 1úÖê1úÖ −Ö¾Öß ´ÖãÓ²Ö‡Ô ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¿ÖÆü¸ü, ´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö3Ö¸ü, šüÖ+Öê, 06
¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß, ØÃÖ¬Öã¤ãü3ÖÔ ¾Ö ¸üÖµÖ3Ö›ü
2) ¯ÖãÖê ¯Öã+Öê ¯Öã+Öê, ÃÖÖÓ3Ö»Öß, ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ, 7úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü ¾Ö 05
ÃÖÖê»ÖÖ¯Öã¸ü
3) −ÖÖ×¿Ö1ú −ÖÖ×¿Ö7ú −ÖÖ×¿Ö7ú, •Öôû3ÖÖ¾Ö, −ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü, ¬Öãôêû ¾Ö 05
†Æü´Ö¤ü−Ö3Ö¸ü.
4) †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß, µÖ¾ÖŸÖ´ÖÖôû, ²Öã»ÖœüÖ+ÖÖ, 05
†7úÖê»ÖÖ ¾Ö ¾ÖÖ×¿Ö´Ö.
5) −ÖÖÖ¯Öã¸ü −ÖÖ3Ö¯Öã¸ü −ÖÖ3Ö¯Öã¸ü, “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü, 3Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß, ¾Ö¬ÖÖÔ, 06
³ÖÓ›üÖ¸üÖ ¾Ö 3ÖÖê×¤üµÖÖ.
6) †Öî¸ÓüÖÖ²ÖÖ¤ü †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü, •ÖÖ»Ö−ÖÖ, ¯Ö¸ü³Ö+Öß, ØÆü3ÖÖê»Öß, 08
−ÖÖÓ¤êü›ü, »ÖÖŸÖã¸ü, ˆÃ´ÖÖ−ÖÖ²ÖÖ¤ü ¾Ö ²Öß›ü
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê 05 •ÖÖ−Öê¾ÖÖ¸üß 2009 ¸üÖê•Öß −ÖÖÓ¤êü›ü µÖÖ −Ö¾Öß−Ö ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ×7úµÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖÃÖ ´ÖÓ•Öã¸üß ×¤ü»Öß ÆüÖêŸÖß. µÖÖ
−Ö¾µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ −ÖÖÓ¤êü›ü, »ÖÖŸÖã¸ü, ¯Ö¸ü³ÖÖß ¾Ö ØÆüÖÖê»Öß µÖÖ 04 ×•Ö»ÆüµÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. ´ÖÖ¡Ö
ÆüÖ ×−Ö+ÖÔµÖ ¾ÖÖ¤ü3ÖÏÃŸÖ šü¸ü»ÖÖ †ÃÖã−Ö ¯Öã+ÖÔŸÖ: ¯Ö¸ü¾ÖÖ−Ö3Öß ¤êü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß −ÖÖÆüß.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ‹1ãúÖ 05 ¯ÖÏÖ¤êü×¿Ö1ú ×¾Ö³ÖÖÖ †ÖÆêüŸÖ.
†. 1Îú. ¯ÖÏÖ¤êü×¿Ö1ú ×¾Ö³ÖÖÖ ÃÖ´ÖÖ×¾ÖÂ™üü ×•Ö»Æêü ‹1ãúÖ
×•Ö»Æêü
1) 1úÖê1úÖ ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¿ÖÆü¸ü, ´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ¯Ö−Ö3Ö¸ü, šüÖ+Öê, 06
¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß, ØÃÖ¬Öã¤ãü3ÖÔ ¾Ö ¸üÖµÖ3Ö›ü
2) ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¯Öã+Öê, ÃÖÖÓ3Ö»Öß, ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ, 7úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü ¾Ö 07
ÃÖÖê»ÖÖ¯Öã¸ü, −ÖÖ×¿Ö7ú, †Æü´Ö¤ü−Ö3Ö¸.
3) ÖÖ−Ö¤êü¿Ö / ˆ¢Ö¸ü •Öôû3ÖÖ¾Ö, −ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü ¾Ö ¬Öãôêûü. 03
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü
4) ×¾Ö¤ü³ÖÔ −ÖÖ3Ö¯Öã¸ü, “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü, 3Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß, ¾Ö¬ÖÖÔ, 11
³ÖÓ›üÖ¸üÖ, 3ÖÖê×¤üµÖÖ, †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß, µÖ¾ÖŸÖ´ÖÖôû,
²Öã»ÖœüÖ+ÖÖ, †7úÖê»ÖÖ ¾Ö ¾ÖÖ×¿Ö´Ö.
5) †Öî¸ÓüÖÖ²ÖÖ¤ü †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü, •ÖÖ»Ö−ÖÖ, ¯Ö¸ü³Ö+Öß, ØÆü3ÖÖê»Öß, 08
−ÖÖÓ¤êü›ü, »ÖÖŸÖã¸ü, ˆÃ´ÖÖ−ÖÖ²ÖÖ¤ü ¾Ö ²Öß›ü
o 2011 “µÖÖ ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö 15 ¾µÖÖ •Ö−Ö3Ö+Ö−Öê−ÖãÃÖÖ¸ü šüÖÖê ¿ÖÆü¸ü Æêü ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ »ÖÖê1úÃÖÓµÖÖ †ÃÖ»Öê»Öê
¿ÖÆü¸ü †ÖÆêü.

o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ »ÖÖê1úÃÖÓµÖÖ †ÃÖ+ÖÖ¸êü šüÖÖê ¿ÖÆü¸ü Æêü“Ö †ÖÆêü. šüÖ+µÖÖ“Öß »ÖÖê7úÃÖÓ)µÖÖ 01 7úÖê™üß 10
»ÖÖ)Ö †ÖÆêü. ŸÖ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒËüÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ 1ú´Öß »ÖÖê1úÃÖÓµÖÖ †ÃÖ»Öê»ÖÖ ×•Ö»ÆüÖ ØÃÖ¬Öã¤ãüÖÔ ÆüÖ †ÖÆêü. 08 »ÖÖ)Ö 48
Æü•ÖÖ¸ü.
o 2011 “µÖÖ •Ö−Ö3Ö+Ö−Öê−ÖãÃÖÖ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öß »ÖÖê1úÃÖÓµÖê“Öß ‘Ö−ÖŸÖÖ 324 ‹¾Öœüß —ÖÖ»Öß †ÖÆêü. ŸÖß 2001 ´Ö¬µÖê
315 ‹¾Öœüß ÆüÖêŸÖß. ŸÖÃÖê“Ö ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öß »ÖÖê1úÃÖÓµÖÖ ‘Ö−ÖŸÖÖ 382 ‹¾Öœüß —ÖÖ»Öß †ÖÆêü ŸÖß 2001 ´Ö¬µÖê 324
‹¾Öœüß ÆüÖêŸÖß.
o 2011 “µÖÖ •Ö−Ö3Ö+Ö−Öê−ÖãÃÖÖ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ 1000 ¯Öã¹ýÂÖÖ´ÖÖÖê Ã¡ÖßµÖÖÓ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖÖ 925 ‹¾Öœêü —ÖÖ»Öê †ÖÆêü ŸÖê“Ö
2001 ´Ö¬µÖê 922 ‹¾Öœêü ÆüÖêŸÖê. ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê 1000 ¯Öã¹ýÂÖÖÓ´ÖÖÖê Ã¡ÖßµÖÖÓ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖÖ 940 ‹¾Öœêü —ÖÖ»Öê †ÖÆêü ŸÖê“Ö
2001 ÃÖÖ»Öß 933 ‹¾Öœêü ÆüÖêŸÖê. 2011 “µÖÖ •Ö−Ö3Ö+Ö−Öê−ÖãÃÖÖ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ Ã¡ÖßµÖÖÓ“Öê ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ¯ÖÏ´ÖÖÖ
†ÃÖ»Öê»ÖÖ ×•Ö»ÆüÖ ¸üŸ−ÖÖ×Ö¸üß ×•Ö»ÆüµÖÖ´Ö¬µÖê †ÖÆêüŸÖ. ŸÖê£Öê 1000 ¯Öã¹ýÂÖÖÓ´ÖÖ3Öê 1123 ‹¾Öœüß †ÖÆêü. Ã¡ÖßµÖÖÓ“Öê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ
1ú´Öß ¯ÖÏ´ÖÖÖ †ÃÖ»Öê»ÖÖ ´Öã²ÖÓ‡Ô ¿ÖÆü¸ü †ÖÆêü. ŸÖê£Öê 1000 ¯Öã¹ýÂÖÖÓ´ÖÖ3Öê 838 Ã¡ÖßµÖÖ ‹¾Öœêü †ÖÆêü. ´Öã²Ó Ö‡Ô ¿ÖÆü¸üÖ“Öê
Öê¡Ö±úôû 69 “ÖÖî×1ú´Öß ‹¾Öœêü †ÖÆêü.
o 2011 “µÖÖ •Ö−Ö3Ö+Ö−Öê−ÖãÃÖÖ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öß ÃÖÖÖ¸üŸÖÖ 82.91 ™üŒ1êú ‹¾Öœüß —ÖÖ»Öß †ÖÆêü. ŸÖê“Ö ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö 2001
´Ö¬µÖê 76.77 ™üŒ1êú ‹¾Öœêü ÆüÖêŸÖê. 2011 “µÖÖ •Ö−Ö3Ö+Ö−Öê−ÖãÃÖÖ¸ü ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ÃÖÖÖ¸üŸÖÖ †ÃÖ»Öê»ÖÖ ×•Ö»ÆüÖ ´Öã²Ó Ö‡Ô
ˆ¯Ö−ÖÖ¸ü ÆüÖ †ÖÆêü. ´ÖãÓ²Ö‡Ô“Öß ÃÖÖÖ¸üŸÖÖ 98.11 ™üŒ1êú ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ 1ú´Öß ÃÖÖÖ¸üŸÖÖ †ÃÖ»Öê»ÖÖ ×•Ö»ÆüÖ
−ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü ÆüÖ †ÖÆêü. ŸµÖÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö 63 ™üŒ1êú ‹¾Öœêü †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ×•Ö»ÆüµÖÖÓ“Öê ×¾Ö³ÖÖ•Ö−Ö :- 01 ´Öê 1960 µÖÖ ×¤ü¾Ö¿Öß Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ —ÖÖ»Öß ŸµÖÖ¾Öêôûß
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ´Ö¬µÖê 26 ×•Ö»Æêü, 229 ŸÖÖ»Öã1êú ¾Ö 04 ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ×1úµÖ ×¾Ö³ÖÖÖ ÆüÖêŸÖê.
¯Öã¾Öá“ÖÖ ×•Ö»ÆüÖ −Ö×¾Ö−Ö ×•Ö»ÆüÖ ×¾Ö³ÖÖ•Ö−Ö ×¤ü¾ÖÃÖ

¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß ØÃÖ¬Öã¤æüÖÔ
01 ´Öê 1981
†Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü •ÖÖ»Ö−ÖÖ
ˆÃ´ÖÖ−ÖÖ²ÖÖ¤ü »ÖÖŸÖã¸ü 16 †Öò3ÖÃ™ü 1982
“ÖÓ¦ü¯Öã¸ü Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß 26 †Öò3ÖÃ™ü 1982
²ÖéÆü−´ÖãÓ²Ö‡Ô ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¿ÖÆü¸ü ¾Ö ´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ¯Ö−ÖÖ¸ü 04 −ÖÖê¾Æëü²Ö¸ü 1990
†7úÖê»ÖÖ ¾ÖÖ×¿Ö´Ö
01 •Öã»Öî 1998
¬Öãôêû −ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü
¯Ö¸ü³Ö+Öß ØÆüÖÖê»Öß
01 ´Öê 1999
³ÖÓ›üÖ¸üÖ ÖÖë×¤üµÖÖ
o ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¸üÖ•µÖÖ“Öê ¯ÖÆüß»Öê ´ÖãµÖ´ÖÓ¡Öß ²ÖÖôû ÖÓÖÖ¬Ö¸ü Öê¸ü (1947) Æêü ÆüÖêŸÖê. ³ÖÖÂÖÖ¾ÖÖ¸ü ¯ÖÏÖÓŸÖ ¸ü“Ö−ÖÖ †ÖµÖÖêÖÖ“Öß
Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 29 ×›üÃÖë²Ö¸ü 1953 ÃÖÖ»Öß ±úÖ•Ö»Ö†»Öß µÖÖÓ“Öê †¬µÖÖŸÖê)ÖÖ»Öß 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. µÖÖ−ÖãÃÖÖ¸ü ÃÖ¾ÖÔ¯ÖÏ£Ö´Ö
01 †ÖòŒ™üÖë²Ö¸ü 1956 ¸üÖê•Öß †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¸üÖ•µÖÖ“Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß.
o ŸµÖÖ−ÖãÃÖÖ¸ü“Ö 01 −ÖÖê¾Æëü²Ö¸ü 1956 µÖÖ ×¤ü¾Ö¿Öß ×«ü³ÖÖÂÖß1ú ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¸üÖ•µÖÖ“Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. ×«ü³ÖÖÂÖß7ú
´ÖãÓ²Ö‡Ô ¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê Öã•Ö¸üÖŸÖ ¾Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖ ÃÖ´ÖÖ×¾ÖÂ™ü 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê ÆüÖêŸÖê. ×«ü³ÖÖÂÖß1ú ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¸üÖ•µÖÖ“Öê ¯ÖÆüß»Öê
´ÖãµÖ´ÖÓ¡Öß µÖ¿Ö¾ÖÓŸÖ¸üÖ¾Ö “Ö¾ÆüÖÖ Æêü ÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖÓ“Öê †ÖŸ´Ö“Ö¸üß¡µÖ "1éúÂÖÖ1úÖšü" Æêü †ÖÆêü ¾Ö ŸµÖÖÓ“Öê ÃÖ´ÖÖ¬Öß Ã£Öôû
"×¯ÖÏŸÖßÃÖÓÖ´Ö" Æêü †ÖÆêü ŸÖê 1éúÂÖÖ ¾Ö 1úÖêµÖ−ÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ÃÖÓ3Ö´ÖÖ“Öê 7úÖšüÖ¾Ö¸ü 1ú¸üÖ›ü µÖê£Öê †ÖÆêü.
o Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 01 ´Öê 1960 µÖÖ ×¤ü¾Ö¿Öß —ÖÖ»Öß. 01 ´Öê ÆüÖ ×¤ü¾ÖÃÖ "´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ×¤ü−Ö" ¾Ö
"•ÖÖÖ×ŸÖ1ú 1úÖ´ÖÖÖ¸ü ×¤ü−Ö" ´Æü+Öã−Ö ÃÖÖ•Ö¸üÖ 7êú»Öê •ÖÖŸÖê. Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ¯ÖÆüß»Öê ´ÖãµÖ´ÖÓ¡Öß µÖ¿Ö¾ÖÓŸÖ¸üÖ¾Ö
“Ö¾ÆüÖÖ Æêü ÆüÖêŸÖê ¾Ö ¯ÖÆüß»Öê ˆ¯Ö´ÖãµÖ´ÖÓ¡Öß −ÖÖ×¿Ö1ú¸üÖ¾Ö ×ŸÖ¸ü¯Öã›êü Æêü ÆüÖêŸÖê. Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ¯ÖÆüß»Öê ¸üÖ•µÖ¯ÖÖ»Ö ÁÖß

¯ÖÏ1úÖ¿Ö Æêü ÆüÖêŸÖê. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“µÖÖ ×¾Ö¬ÖÖ−Ö ÃÖ³Öê“Öê ¯ÖÆüß»Öê ÃÖ³ÖÖ¯ÖŸÖß ¾Ö ¤êü¿ÖÖ“µÖÖ »ÖÖê1úÃÖ³Öê“ÖêÆüß ¯ÖÆüß»Öê ÃÖ³ÖÖ¯ÖŸÖß Ö.
¾ÖÖ. ´ÖÖ¾ÖôûÖ1ú¸ü Æêü ÆüÖêŸÖê. ×¾Ö¬ÖÖ−Ö ¯Ö¸üßÂÖ¤êü“Öê ¯ÖÆüß»Öê ÃÖ³ÖÖ¯ÖŸÖß ×¾Ö. ÃÖ. ¯ÖÖÖê Æêü ÆüÖêŸÖê. Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ¯ÖÆüß»Öê
´ÖÆüÃÖã»Ö ´ÖÓ¡Öß ¾ÖÃÖÓŸÖ¸üÖ¾Ö −ÖÖ‡Ô1ú Æêü ÆüÖêŸÖê.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ´Ö¬µÖê ‹1ãúÖ 03 ¯ÖÏÖ1éúŸÖß1ú ×¾Ö³ÖÖÖ ¯Ö›üŸÖÖŸÖ.
1) 7úÖê7ú+Ö ×7ú−ÖÖ¸ü¯Ö¼üß
2) ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ‘ÖÖ™ü / ÃÖÊÖ¦üß
3) ¤ü))Ö−Ö“Öê ¯ÖšüÖ¸ü / ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¯ÖšüÖ¸ü / ¤êü¿Ö ¯ÖšüÖ¸ü
o ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¾Ö †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦ü µÖÖÓ“µÖÖ ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö †ÃÖ»Öê»µÖÖ »ÖÖÓ²Ö™ü, Ø“Ö“ÖÖêóµÖÖ ÃÖ)Ö»Ö ³ÖÖ3ÖÖÃÖ "1úÖê1úÖ"
†ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. 1úÖê1úÖÖÃÖ ¯Öã¾Öá µÖÖ ¿Ö²¤üÖ“Öê ¯ÖÏÖ“Öß−Ö −ÖÖ¾Ö "†¯Ö¸üÖ−ŸÖ" µÖÖ −ÖÖ¾Ö−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê.
o 1úÖê1úÖ ×−Ö´ÖáŸÖß :- ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ ¾Ö †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ »ÖÖ3Öã−Ö †ÃÖ»Öê»µÖÖ ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“ÖÖ ¯ÖÏÃŸÖ¸ü
³ÖÓÖ ÆüÖê¾Öã−Ö 7úÖê7ú+Ö ×7ú−ÖÖ¸ü¯Ö¼üß ŸÖµÖÖ¸ü —ÖÖ»Öß †ÖÆêü.
o 1úÖê1úÖÖ“Öê Öê¡Ö±úôû :- 7úÖê7ú+Ö ×7ú−ÖÖ¸ü¯Ö¼üß“Öß ¤ü×ÖÖ ˆ¢Ö¸ü »ÖÖÓ²Öß 720 ×7ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ˆ¢Ö¸êüÃÖ ¤ü´ÖÖ
ÖÓÖÖ −Ö¤üß¯ÖÖÃÖã−Ö ¤ü×Ö+ÖêÃÖ ŸÖê¸êüÖÖê»Ö −Ö¤üß ¯ÖµÖÕŸÖ“ÖÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö 7úÖê7ú+ÖÖ−Öê ¾µÖÖ¯Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.
o ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ‘ÖÖ™üÖ´Öãôêû 7úÖê7ú+ÖÖ“Öß ¹Óý¤üß ÃÖ¾ÖÔ ÃÖÖ¸ü)Öß −ÖÃÖã−Ö 1úÖê1úÖ ×1ú−ÖÖ¸ü¯Ö¼üß“Öß ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß ¹Óý¤üß 30 ŸÖê 60 ×1ú´Öß
†ÖÆêü. ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖÖÖ´Ö¬µÖê Æüß ¹Óý¤üß 90 ŸÖê 95 ×7ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü ŸÖ¸ü ¤ü×ÖÖê1ú›êü Æüß ¹Óý¤üß 40 ŸÖê 46 ×7ú´Öß
‹¾Öœüß ¹Óý¤ü †ÖÆêü. 7úÖê7ú+ÖÖ“Öß ¹Óý¤üß ˆ¢Ö¸êü1ú›ãü−Ö ¤ü×ÖÖê1ú›êü ×−Ö´ÖãôûŸÖß ÆüÖêŸÖ 3Öê»µÖÖ“Öê ×¤üÃÖã−Ö µÖêŸÖê. ˆ»ÆüÖÃÖ −Ö¤üß“µÖÖ
)ÖÖê·µÖÖ´Ö¬µÖê 7úÖê7ú+Ö“Öß ¹Óý¤üß 100 ×7ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖœüôûŸÖê. ˆ»ÆüÖÃÖ Æüß 1úÖê1úÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ »ÖÖÓ²Ö −Ö¤üß †ÖÆêü.
o 7úÖê7ú+ÖÖ“Öß ³ÖÖî3ÖÖê»Öß7ú Öê¡Ö±úôû 30,394 “ÖÖî×7ú´Öß ‹¾Öœêü †ÖÆêü. 7úÖê7ú+ÖÖ“Öê 02 ˆ¯Ö×¾Ö³ÖÖÖ ¯Ö›üŸÖÖŸÖ.
1)ˆ¢Ö¸ü 1úÖê1úÖ 2)¤ü×ÖÖ 1úÖê1úÖ.
o ˆ¢Ö¸ü 1úÖê1úÖ ´Ö¬µÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¿ÖÆü¸ü, ´ÖÓã²Ö‡Ô ˆ¯Ö−ÖÖ¸ü, šüÖÖê ¾Ö ¸üÖµÖÖ›ü ×•Ö»ÆüµÖÓÖ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ÆüÖêŸÖÖê ŸÖ¸ü ¤ü×ÖÖ
1úÖê1úÖ ´Ö¬µÖê ¸üŸ−ÖÖ×Ö¸üß ¾Ö ØÃÖ¬Öã¤æüÖÔ ×•Ö»ÆüµÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ÆüÖêŸÖÖê. ˆ¢Ö¸ü 7úÖê7ú+ÖÖ¯ÖêÖÖ ¤ü×ÖÖ 1úÖê1úÖ †¬Öß1ú
Ö›ü1úÖôû ¾Ö ›üÖëÖ¸üÖôû †ÃÖã−Ö µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ ¿ÖÆü¸üß ¾ÖÃŸÖß 1ú´Öß †ÖœüôûŸÖê.
o 7úÖê7ú+ÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖÖ»Ö ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖ“Öß ˆÓ“Öß ¯ÖÛ¿“Ö´Öê1ú›ãü−Ö ¯Öã¾Öì 1ú›êü ¾ÖÖœüŸÖ •ÖÖŸÖê. ¯ÖÛ¿“Ö´Öê7ú›üß»Ö †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖ“µÖÖ
»Ö3ÖŸÖ †ÃÖ»Öê»µÖÖ ÃÖ)Ö»Ö ³ÖÖ3ÖÖÃÖ "Ö»ÖÖ™üß" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖ“Öß ÃÖ´Öã¦ü ÃÖ¯ÖÖ™üß ¯ÖÖÃÖã−Ö“Öß ˆÓ“Öß ±úÖ¸ü 7ú´Öß
†ÖÆêü. )Ö»ÖÖ™üß“µÖÖ ¯Öã¾ÖìÃÖ †ÃÖ»Öê»µÖÖ ›üÖëÖ¸üÖôû ³ÖÖÖÖÃÖ "¾Ö»ÖÖ™üß" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
o 1úÖê1úÖÖŸÖß»Ö ÖÖ›ü¶Ö :- 1úÖê1úÖÖŸÖß»Ö −ÖªÖ ÊÖ ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ´Ö¬µÖê ˆÖ´Ö ¯ÖÖ¾ÖŸÖÖŸÖ ¾Ö ¯ÖÛ¿“Ö´Öê7ú›üß»Ö
ÃÖ)Ö»Ö ³ÖÖ3ÖÖŸÖ ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖ¾Öã−Ö †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖÖŸÖ. ³Ö¸üŸÖß “Öê ¯ÖÖ+Öß −Ö¤üß“µÖÖ ´Öã)ÖÖ´Ö¬µÖê ×•Ö£Ö¯ÖµÖÕŸÖ µÖêŸÖê ŸµÖÖ
³ÖÖ3ÖÖÃÖ "ÖÖ›üß"†ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. 7úÖê7ú+Ö“ÖÖ ×7ú−ÖÖ¸üÖ †−Öê7ú )ÖÖ›ü¶ÖÓ−Öß ²Ö−Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ )ÖÖ›ü¶ÖÓ“ÖÖ
ˆ¢Ö¸êü1ú›ãü−Ö ¤ü×ÖÖê1ú›üß»Ö 1Îú´Ö )ÖÖ»Öß»Ö¯ÖÏ´ÖÖ+Öê †ÖÆêü.
1) ›üÆüÖ+Öã“Öß )ÖÖ›üß, ×•Ö. šüÖ+Öê
2) ¤üÖŸÖß¾Ö·µÖÖ“Öß )ÖÖ›üß, ×•Ö. šüÖ+Öê
3) ¾ÖÃÖ‡Ô“Öß )ÖÖ›üß, ×•Ö. šüÖ+Öê
4) ¬Ö¸ü´ÖŸÖ¸ü“Öß )ÖÖ›üß, ×•Ö. ¸üÖµÖ3Ö›ü
5) ¸üÖêÊÖ“Öß )ÖÖ›üß, ×•Ö. ¸üÖµÖ3Ö›ü
6) ¸üÖ•ÖÖ¯Öã¸üß“Öß )ÖÖ›üß, ×•Ö. ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß
7) ²ÖÖ+Ö7úÖê™ü“Öß )ÖÖ›üß, ×•Ö. ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß
8) ¤üÖ³ÖÖêôû“Öß )ÖÖ›üß, ×•Ö. ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß
9) •ÖµÖ3Ö›ü, ×•Ö. ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß
10) ×¾Ö•ÖµÖ¤ãü3ÖÔ, ×•Ö. ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ
11) ŸÖê¸êü)ÖÖê»Ö“Öß )ÖÖ›üß, ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ
o 1úÖê1úÖÖŸÖß»Ö ×1ú»»Öê :-
1úÖê1úÖÖŸÖß»Ö ×1ú»»µÖÖ“Öê −ÖÖ¾Ö 1úÖê1úÖÖŸÖß»Ö ×•Ö»ÆüµÖÖ“Öê −ÖÖ¾Ö
7ú−ÖÖÔôûÖ, ¯ÖÏ²Öôû3Ö›ü, ÃÖ¸üÃÖ3Ö›ü, Ø»Ö3ÖÖ+ÖÖ, ÃÖã¬ÖÖ3Ö›, ×•Ö. ¸üÖµÖÖ›ü
´Öãºþ›ü-•ÖÓ•Öß¸üÖü
×¾Ö•ÖµÖ¤ãü3ÖÔ, ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ ×•Ö. ØÃÖ¬Öã¤æüÖÔ
¾ÖÃÖ‡Ô ×•Ö. šüÖÖê
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ²ÖÓ¤ü¸êü :- ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“µÖÖ 7úÖê7ú+Ö ×7ú−ÖÖ¸ü¯Ö¼üß¾Ö¸ü ´ÖãÓ²Ö‡Ô Æêü ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê −ÖîÃÖÙÖ1ú ¾Ö †ÖÓŸÖ¸ü¸üÖÂ™ÒüßµÖ
²ÖÓ¤ü¸ü †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ ´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ ¾µÖÖ¯ÖÖ¸ü ´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖÖ ²ÖÓ¤ü¸üÖ¾Ö¹ý−Ö “ÖÖ»ÖŸÖÖê. ´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖÖ ²ÖÓ¤ü¸üÖ¾Ö¸üß»Ö ŸÖÖÖ 1ú´Öß
7ú¸ü+µÖÖŸÖÃÖÖšüß •Ö¾ÖÖÆü¸ü»ÖÖ»Ö −ÖêÆü¹ý ¯ÖÖê™Ôü ™ÒüÃ™ü Æêü −Ö¾Öß−Ö ²ÖÓ¤ü¸ü ¸üÖµÖÖ›ü ×•Ö»ÊÖŸÖß»Ö −ÆüÖ¾ÖÖ¿Öê¾ÖÖ 1989 ´Ö¬µÖê
ˆ³ÖÖ¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü.
o ´ÖãÓ²Ö‡Ô“µÖÖ ¤ü×Ö+ÖêÃÖ †»Öß²ÖÖÖ, ´Öã¹ý›ü, ÁÖß¾Ö¬ÖÔ−Ö, •ÖµÖÖ›ü, ¸üŸ−ÖÖ×Ö¸üß, ´ÖÖ»Ö¾ÖÖ, ¾ÖëÖæ»ÖÖÔ µÖÖ ÃÖÖ¸ü)Öß ²ÖÓ¤ü¸êü
†ÖÆêüŸÖ. µÖÖ ²ÖÓ¤ü¸üÖÓ“Öß ¯Ö¸üÃ¯Ö¸üÖ´ÖÓ¬µÖê ¾ÖÖÆüŸÖã7ú “ÖÖ»ÖŸÖê. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖ¬µÖÖ »ÖÆüÖ−Ö ´ÖÖêšüß ‹1ãúÖ 49 ²ÖÓ¤ü¸üê †ÖÆêüŸÖ.
o 7úÖê7ú+Ö ×7ú−ÖÖ¸ü¯Ö¼üß•Ö¾Öôû †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖ´Ö¬µÖê ÃÖÖ¯Ö›ü»Öê»ÖÖ "²ÖÖò´²Öê ÆüÖµÖ" ÆüÖ Ö×−Ö•Ö ŸÖê»Ö ÃÖÖšüÖ †ÖÆêü. 1969
´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ †ÖãÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü ŸÖÖ¸üÖ¯Öã¸ü µÖê£Öê Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. ŸÖÖ¸üÖ¯Öã¸ü µÖê£Öê“Ö
ŸÖê»Ö ¿Öã¨üß1ú¸üÖ 7êú»Öê •ÖÖŸÖê. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¯ÖÆüß»ÖÖ ŸÖê»Ö¿Öã¨üß1ú¸üÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö ÆüÖ ×¤ü²ÖÖê‡Ô, †ÖÃÖÖ´Ö µÖê£Öê
1903 ´Ö¬µÖê ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ.
o ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ / ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ‘ÖÖ™ü :- ³ÖÖ¸üŸÖÖ“µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×1ú−ÖÖ¸ü ¯Ö¼üßÃÖ ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ÃÖ´ÖÖÓŸÖ¸ü †ÖÆêü. ÆüÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ
¤ü))Ö−Ö“µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“Öß ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ÃÖß´ÖÖ ×−Ö¿“ÖßŸÖ 7ú¸üŸÖÖê. ˆ¢Ö¸êüÃÖ ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß¯ÖÖÃÖã−Ö ¤ü×ÖÖêÃÖ 1ú−µÖÖ1ãú´ÖÖ¸üß ¯ÖµÖÕŸÖ
ÃÖÊÖ¦üß“ÖÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¯ÖÃÖ¸ü»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“Öß ‹7ãú+Ö »ÖÖÓ²Öß 1600 ×1ú´Öß †ÖÆêü ¾Ö ŸµÖÖ“Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö
»ÖÖÓ²Öß 800 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ÃÖÊÖ¦üß“Öß ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß ˆÓ“Öß 900 ŸÖê 1200 ´Öß™ü¸ü ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ
¸ÓüÖ3ÖÖÓ“Öß ˆÓ“Öß ˆ¢Ö¸êü7ú›êü ¾ÖÖœüŸÖ ¾Ö ¤ü×Ö+ÖêÃÖ 7ú´Öß ÆüÖêŸÖ •ÖÖŸÖê. †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“Öß »ÖÖÓ²Öß 30 ŸÖê
60 ×7ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ ŸÖß¾ÖÎ ˆŸÖÖ¸ü †ÖÆêü. µÖÖ ¸üÖÓ3ÖÖ´Öãôêû †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ
×´Öôû+ÖÖ·µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ ¾Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖ3Ö¸üÖÃÖ ×´Öôû+ÖÖ·µÖÖ ¯Öã¾ÖÔ ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ †¿ÖÖ ¯ÖÏ7úÖ¸ü“µÖÖ
−ÖªÖ ŸÖµÖÖ¸ü —ÖÖ»Öê»µÖÖ †ÖÆêüŸÖ.
o ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ¸üÖÓÖÖ ´Ö¬Öß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ×¿ÖÖ¸êü :- 1úôûÃÖã²ÖÖ‡Ô (1646 ´Öß) Æüê ×¿Ö)Ö¸ü −ÖÖ×¿Ö1ú-†Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü
µÖÖ ×•Ö»ÆüµÖÖÓ“µÖÖ ÃÖß´Öê¾Ö¸ü "†1úÖê»Öê" µÖÖ ŸÖÖ»ÖãŒµÖÖ´Ö¬µÖê †ÖÆêü. ¯ÖÏ¾Ö¸üÖ −Ö¤üß“µÖÖ ˆÖ´ÖÖ•Ö¾Öôû 1úôûÃÖã²ÖÖ‡Ô Æêü
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü †ÖÆêü. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ÃÖÖ»Æüê¸ü (1567 ´Öß) Æêü ¤ãüÃÖ·µÖÖ 7Îú´ÖÖÓ7úÖ“Öê, ÃÖ¯ŸÖÁÖãÓ3Öß ×¿Ö)Ö¸ü
(1446 ´Öß) Æüê ×ŸÖÃÖ·µÖÖ 7Îú´ÖÖÓ7úÖ“Öê ¾Ö ¡ÖÓ²Ö7êúÀ¾Ö¸ü (1304 ´Öß) Æêü ×¿Ö)Ö¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ“Ö †ÖÆêüŸÖ. Æêü ×ŸÖ−Æüß ×¿Ö)Ö¸êü
−ÖÖ×¿Ö7ú ×•Ö»ÆüµÖÖ´Ö¬µÖê †ÖÆêüŸÖ. ŸÖÖî»ÖÖ (−ÖÖ×¿Ö1ú), Æü−Öã´ÖÖ−Ö (¬Öãôêû), ŸÖÖê¸üÖÖ (¯ÖãÖê) Æêü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ‡ŸÖ¸ü
´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ×¿Ö)Ö¸êü †ÖÆêüŸÖ.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- "†Ã£ÖÓ²ÖÖ" (1325 ´Öß) Æêü ×¿Ö)Ö¸ü ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü
†ÖÆêü. ŸÖ¸ü "¬Öã¯ÖÖ›ü" Æêü ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü †ÖÆêü. ŸÖê ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Ö¬µÖê µÖêŸÖê.
o ‘ÖÖ™ü´ÖÖ£ÖÖ :- ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“µÖÖ ×¿Ö)Ö¸üÖ¾Ö¸üß»Ö ˆÓ“Ö ¾Ö ¹Óý¤ü ÃÖ¯ÖÖ™ü ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖÃÖ " ‘ÖÖ™ü´ÖÖ£ÖÖ" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
ˆ¤üÖ :- ´ÖÖ£Öê¸üÖ−Ö(−Öê¸üôû-¸üÖµÖ3Ö›ü), ´ÖÆüÖ²ÖôêûÀ¾Ö¸ü ¾Ö ¯ÖÖ“Ö3Ö+Öß (ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ). ¯ÖÖ“ÖÖÖßÃÖ "™êü²Ö»Ö »ÖÑ›"ü ´Æü+Öã−Ö
†Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓÖêŸÖß»Ö ×1ú»»Öê :- ×¿Ö¾Ö−Öê¸üß, ØÃÖÆü3Ö›ü (¯ÖãÖê), ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö3Ö›ü (ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ), ¯Ö−ÆüÖôûÖ3Ö›ü(7úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü),
¸üÖµÖ3Ö›ü (¸üÖµÖ3Ö›ü), ×¾Ö¿ÖÖ»Ö3Ö›ü.
o ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“µÖÖ ›üÖëÖ¸ü ¸üÖÓÖÖ :- ´Öã)µÖ ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ¯Öã¾ÖÔ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö †¿ÖÖ »ÖÆüÖ−Ö ´ÖÖêšü¶Ö ›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3ÖÖ
ŸÖµÖÖ¸ü —ÖÖ»Öê»µÖÖ †ÖÆêüŸÖ.
1) ¿ÖÓ³Öã ´ÖÆüÖ¤êü¾Ö ›üÖëÖ¸ü ¸üÖÓÖ :- ¿ÖÓ³Öã ´ÖÆüÖ¤êü¾Ö ›üÖê3Ö¸ü ¸üÖÓ3Ö µÖÖ ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Öê“µÖÖ †−ÖêµÖ ×¤ü¿ÖêÃÖ µÖêŸÖê. Æß
¸üÖÓ3Ö ¸üÖµÖ¸êüÀ¾Ö¸ü ¯ÖÖÃÖã−Ö Ø¿ÖÖÖÖ¯Öã¸ü ¯ÖµÖÕŸÖ ¯ÖÃÖ¸ü»Öê»µÖÖ ›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3ÖêÃÖ ¿ÖÓ³Öã ´ÖÆüÖ¤êü¾Ö ›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3Ö †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
µÖÖ ›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3ÖÖ "ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ ¾Ö ÃÖÖÓÖ»Öß" ×•Ö»ÊÖŸÖã−Ö ¯Öãœêü 7ú−ÖÖÔ™ü7ú ´Ö¬µÖê ¯ÖÏ¾Öê¿Ö 7ú¸üŸÖÖŸÖ. µÖÖ ¸üÖÓ3ÖÖ´Öãôêû ×³Ö´ÖÖ
−Ö¤üß ¾Ö 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß µÖÖÓ“Öß )ÖÖê¸êü ¾Öê3Öôûß —ÖÖ»Öß †ÖÆêüŸÖ. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ¾Ö¸üß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüß ›üÖë Ö¸ü ¸üÖÓ Ö
´Æü+Öã−Ö ¿ÖÓ³Öã ´ÖÆüÖ¤êü¾Ö ›üÖë3Ö¸üÖ3ÖêÃÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
2) Æü×¸ü¿“ÖÓ¦ü-²ÖÖ»ÖÖ‘ÖÖ™ü ›üÖëÖ¸ü ¸üÖÓÖ :- 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß“µÖÖ ¤ü×Ö+ÖêÃÖ Æü¸üß¿“ÖÓ¦ü ²ÖÖ»ÖÖ‘ÖÖ™ü ›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3Ö †ÖÆêü. µÖÖ
›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3Öê´Öãôêû 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß ¾Ö ×³Ö´ÖÖ −Ö¤üß µÖÖ 02 −ÖªÖÓ“Öß )ÖÖê¸êü ¾Öê3Öôûß —ÖÖ»Öß †ÖÆêüŸÖ. Æü×¸ü¿“ÖÓ¦ü ²ÖÖ»ÖÖ‘ÖÖ™ü
›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3ÖÖÓ“µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ³ÖÖÖÖÃÖ Æü×¸ü¿“ÖÓ¦ü ›üÖëÖ¸ü ‘ÖÖ™ü ¾Ö ¯Öã¾ÖÔ ³ÖÖÖÖÃÖ ²ÖÖ»ÖÖ‘ÖÖ™ü µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê
•ÖÖŸÖê. ¯Öãœêü µÖÖ“Ö ¸üÖÓ3ÖÖ †3−ÖêµÖ ×¤ü¿Öê“Ö ¾Öôãû−Ö †Ö¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö Æîü¦üÖ²ÖÖ¤ü ¯ÖµÖÕŸÖ •ÖÖŸÖÖŸÖ. ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ²ÖÖ»ÖÖ‘ÖÖ™ü
ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ÃÖ¯ÖÖ™ü ´ÖÖ£µÖÖ“ÖÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö †ÖÆêü.
3) ÃÖÖŸÖ´ÖÖôûÖ-†Ø•ÖšüÖ ›üÖëÖ¸ü ¸üÖÓÖÖ :- µÖÖ ¸üÖÓ3ÖÖ´Öãôêû 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß ¾Ö ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üà“Öß )ÖÖê¸üß ¾Öê3Öôûß —ÖÖ»Öß †ÖÆêüŸÖ.
−ÖÖ×¿Ö1ú ×•Ö»ÊÖŸÖ ÃÖÖŸÖ´ÖÖôûÖ ›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3ÖÖ †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ŸÖ¸ü †Öî¸ÓüÖÖ²ÖÖ¤ü ×•Ö»ÊÖ´Ö¬µÖê ŸµÖÖÃÖ †Ø•ÖšüÖ ›üÖë Ö¸ü
¸üÖÓ3ÖÖ ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ¤êü¾Ö×Ö¸üß ÆüÖ ‡×ŸÖÆüÖÃÖ ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ×7ú»»ÖÖ ¾Ö †Ø•ÖšüÖ µÖê£Öß»Ö •Ö3Ö¯ÖÏ×ÃÖ¨ü »ÖêµÖÖ
ÊÖ †Ø•ÖšüÖ ›üÖëÖ¸üÖÓÖÖ´Ö¬µÖê ˆ¢Ö¸êü7ú›êü "¾ÖÖ‘Öã¸ü" −Ö¤üß“µÖÖ ‘Öôû‡ÔŸÖ †ÖÆêü. µÖÖ ›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3ÖÖ“µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö
³ÖÖÖÖÃÖ ÃÖÖŸÖ´ÖÖôûÖ ›üÖëÖ¸ü ¸üÖÓÖÖ †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. −ÖÖ×¿Ö7ú ×•Ö»ÆüµÖÖ“µÖÖ ¾ÖÖµÖ¾µÖ ³ÖÖ3ÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖÖŸÖ´ÖÖôûÖ ›üÖë3Ö¸ü
ÃÖã¹ý ÆüÖêŸÖÖê ¾Ö ¯Öãœêü µÖÖ“Ö ›üÖë3Ö¸üÖ“µÖÖ ¸üÖÓ3ÖÖ ´Ö−Ö´ÖÖ›ü “µÖÖ ¯Öãœêü •ÖÖ¾Öã−Ö "†Ó1úÖ‡Ô-™Óü1úÖ‡Ô" ¯ÖÖÃÖã−Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ †Ø•ÖšüÖ
™êü1ú›ü¶Ö µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
4) ‡ŸÖ¸ü ›üÖêÖ¸ü ¸üÖÓÖÖ :- 3ÖÖôû+ÖÖ ›üÖë3Ö¸ü (¬Öãôêû), ¾Öê¹ýôû ›üÖë3Ö¸ü (†Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü), ØÆü3ÖÖê»Öß ›üÖë3Ö¸ü (ØÆü3ÖÖê»Öß),
´Öã¤üÖê›ü(−ÖÖÓ¤êü›ü), 3Ö¸ü´Ö¸üÃÖã¸ü (−ÖÖ3Ö¯Öã¸ü), ¤ü¸ü7êúÃÖÖ ›üÖë3Ö¸ü (3ÖÖë×¤üµÖÖ), ³ÖÖÓ´Ö¸üÖÖ›ü (Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß).
5) ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ :- ÊÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸ÓüÖ3ÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“µÖÖ ¯Öã¾ÖÔ-¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¯ÖÃÖ¸ü»Öê»µÖÖ †ÖÆêüŸÖ. ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖÖ
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ´Ö¬µÖê £ÖÖê›ü¶Ö ¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖê ¾Ö •ÖÖÃŸÖ ¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Ö¬µÖê †ÖœüôûŸÖê. −Ö´ÖÔ¤üÖ ¾Ö ŸÖÖ¯Öß
−ÖªÖÓ“Öß )ÖÖê¸êü µÖÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Öê´Öãôêû ¾Öê3Öôûß —ÖÖ»Öê»Öß †ÖÆêüŸÖ. −ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü ×•Ö»ÊÖ“µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ³ÖÖ3ÖÖŸÖ ŸÖÖê¸üÖ´ÖÖôû
Æêü ‹7ú ¯ÖšüÖ¸ü †ÖÆêü. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÕŸÖ ¸üÖÓ3ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü "†ÃŸÖÓ³ÖÖ" ›üÖë Ö¸ü
(1325´Öß) Æêü †ÖÆêü. ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Öê“ÖÖ 7úÖÓÆüß ³ÖÖ3Ö ÆüÖ †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß ×•Ö»ÊÖ“µÖÖ ÃÖß´ÖêÃÖ Ã¯Ö¿ÖÔ 7ú¹ý−Ö
•ÖÖŸÖÖê ŸµÖÖÃÖ †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß´Ö¬µÖê "ÖÖ×¾Ö»ÖÖ›ü" µÖÖ −ÖÖ¾Ö−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ¸üÖÓ3ÖÖŸÖß»Ö ²Öî¸üÖ™ü
(1177 ´Öß) ¾Ö ×“ÖÖ»Ö¤ü¸üÖ (1115 ´Öß) Æüß ×¿Ö)Ö¸êü †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖü †ÖÆêü.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- −Ö-ÃÖÖ-ŸÖÖ-ÃÖÖ-ÖÖê-Æü-×³Ö-´Ö-1éúÂÖÖ
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- 2010 ´Ö¬µÖê 1ëú¦üßµÖ ¯ÖµÖÖÔ¾Ö¸ü+Ö ´ÖÓ¡ÖÖ»ÖµÖÖ−Öê ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ‘ÖÖ™üÖ“µÖÖ ÃÖÓ¾Ö¬ÖÔ−ÖÖ1ú¸üßŸÖÖ ¯ÖµÖÖÔ¾Ö¸ü+Ö ŸÖ–Ö ›üÖò
´ÖÖ¬Ö¾Ö¸üÖ¾Ö ÖÖ›üÖßôû µÖÖÓ“Öê †¬µÖÖŸÖê)ÖÖ»Öß ÃÖ×´ÖŸÖß −Öê´Ö»Öß †ÖÆêü.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ¯ÖšüÖ¸ü / ¤üÖ−Ö“Öê ¯ÖšüÖ¸ü / ¤êü¿Ö ¯ÖšüÖ¸ü

o ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“µÖÖ ¯Öã¾ÖìÃÖ ×¾Ö¿ÖÖ»Ö †ÃÖÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¯ÖÃÖ¸ü»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ŸµÖÖÃÖ "´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¯ÖšüÖ¸ü" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¯ÖšüÖ¸ü Æêü ×¾Ö¾Öß¬Ö −ÖªÖÓ“µÖÖ ÖÖê·µÖÖÓ−Öß ²Ö−Ö»Öê»Öê †ÖÆêü. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¯ÖšüÖ¸üÖ“ÖÖ ˆŸÖÖ¸ü ¯ÖÛ¿“Ö´Öê1ú›ãü−Ö ¯Öã¾Öì1ú›ê
†ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“Öß ÃÖ´Öã¦üÃÖ¯ÖÖ™üß¯ÖÖÃÖã−Ö“Öß ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß ˆÓ“Öß 450 ´Öß ‹¾Öœüßê †ÖÆêü. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖÖ“ÖÖ 90 ™üŒ1êú
³Öã³ÖÖ3Ö ÆüÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¯ÖšüÖ¸üÖ−Öê ¾µÖÖ¯Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß •¾ÖÖ»ÖÖ´Öã)Öß“µÖÖ ˆ¦êü7úÖ´Öãôêû —ÖÖ»Öê»Öß †ÖÆêü.
»ÖÖ¾ÆüÖ ¸üÃÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö Æêü ¯ÖšüÖ¸ü ŸÖµÖÖ¸ü —ÖÖ»Öê †ÃÖ»µÖÖ−Öê ŸµÖÖÃÖ "¤üÖ−Ö »ÖÖ¾ÆüÖ" †ÃÖê Æüß ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¯ÖšüÖ¸üÖ¾Ö¸ü ‡ŸÖ¸ü »ÖÆüÖ−Ö ´ÖÖêšüß ¯ÖšüÖ¸êü †ÖÆêüŸÖ. 1) ²ÖÖ»ÖÖ‘ÖÖ™ü ›üÖë3Ö¸üÖÓ3ÖÖ¾Ö¸ü "†Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü-²ÖÖ»ÖÖ‘ÖÖ™"ü Æêü
¯ÖšüÖ¸ü †ÖÆêü. 2) ¿ÖÓ³Öã ´ÖÆüÖ¤êü¾Ö ›üÖë3Ö¸üÖ“µÖÖ ˆÓ“Ö¾Ö™ü¶Ö“µÖÖ ³ÖÖ3ÖÖŸÖ "ÃÖÖÃÖ¾Ö›ü“Öê ¯ÖšüÖ¸ü" †ÖÆêü. 3) ÃÖÖŸÖ´ÖÖôûÖ-
†Ø•ÖšüÖ ›üÖë3Ö¸üÖ¾Ö¸üß»Ö ÃÖ¯ÖÖ™ü ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ ²Öã»ÖœüÖÖÖ ¾Ö ´ÖÖ»ÖêÖÖ¾Ö Æüß ¯ÖšüÖ¸êü †ÖÆêüŸÖ. 4) ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›ü¶Ö´Ö¬µÖê "´ÖÖÓ•Ö¸üÖ
¯ÖšüÖ¸"ü †ÖÆêü. 5) ˆ¢Ö¸êü7ú›êü ¬Öãôêû ¾Ö −ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü ×•Ö»ÆüµÖÖ´Ö¬µÖê "ŸÖÖê¸üÖ´ÖÖôû" Æêü ¯ÖšüÖ¸ü †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¯ÖšüÖ¸ü Æêü ´Öã)µÖŸÖ: 7ú¹ý−Ö −ÖªÖÓ“µÖÖ ÖÖê·µÖÓÖ“Öê ¯ÖšüÖ¸ü ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö £ÖÓ›ü Æü¾Öê“Öß ×šü1úÖÖê :- 1) ³ÖÓ›üÖ¸ü¤ü¸üÖ(†Æü´Ö¤ü−Ö3Ö¸ü) 2) ŸÖÖê¸üÖ´ÖÖô(−ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü) 3) ´ÆêüîÃÖ´ÖÖôû
(†Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü) 4) ×“ÖÖ»Ö¤ü¸üÖ(†´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß) 5) †ÖÓ²ÖÖê»Öß(ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ) 6)¯Ö−ÆüÖôûÖ(7úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü) 7) ´ÖÖ£Öê¸üÖ−Ö
(¸üÖµÖÖ›ü) 8) ´ÖÆüÖ²ÖôêûÀ¾Ö¸ü ¾Ö ¯ÖÖ“Ö3Ö+Öß (ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ) 9) »ÖÖê+ÖÖ¾ÖôûÖ ¾Ö )ÖÓ›üÖôûÖ (¯Öã+Öê).
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü −Ö¤üß ¯ÖÏÖÖ»Öß

o ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ÆüÖ ´Öã)µÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖãµÖ •Ö»Ö ×¾Ö³ÖÖ•Ö1ú †ÖÆêü. ´Öã)µÖŸ¾Öê 7ú¹ý−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ²ÖÆãüŸÖê7ú −ÖªÖ
µÖÖ ÃÖÊÖ¦üß¾Ö¸ü ˆÖ´Ö ¯ÖÖ¾ÖŸÖÖŸÖ. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ´Ö¬µÖê −ÖªÖÓ“Öê 1) ¯Öã¾ÖÔ ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ 2) ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ †ÃÖê
¤üÖê−Ö ¯ÖÏ7úÖ¸ü ¯Ö›üŸÖÖŸÖ.
o ¯Öã¾ÖÔ ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ :- •µÖÖ −ÖªÖ ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ´Ö¬µÖê ˆ3Ö´Ö ¯ÖÖ¾ÖŸÖÖŸÖ ¾Ö ¯Öã¾Öì 7ú›êü ŸÖÃÖê“Ö †3−ÖêµÖ7ú›êü ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖ¾Öã−Ö
²ÖÓ3ÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖ3Ö¸üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖÖŸÖ ŸµÖÖÓ−ÖÖ ¯Öã¾ÖÔ ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ¯Öã¾ÖÔ ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ µÖÖ ¤ü))Ö−Ö“µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖÆãü−Ö
¯Öã¾Öì 7ú›êü ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖŸÖ †ÃÖ»µÖÖ−Öê ¾Ö ²ÖÓÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖÖ¸üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖ †ÃÖ»µÖÖ−Öê µÖÖ −ÖªÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¾ÖÖÆüß−Öß
−ÖªÖÓ¯ÖêÖÖ •ÖÖÃŸÖ »ÖÖÓ²Öß“µÖÖ †ÖÆêüŸÖ. ¯Öã¾ÖÔ −ÖªÖ ¯ÖÏ+ÖÖ»Öß´Ö¬µÖê )ÖÖ»Öß»Ö ¯ÖÏ´ÖÖ+Öê −ÖªÖ µÖêŸÖÖŸÖ.
1) ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß :- 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß Æüß ¤ü×ÖÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¾Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüß −Ö¤üß †ÖÆêü. 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß Æüß
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö 09 ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. ¤ü))Ö−Ö“µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ¾Ö¸ü ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ¯Öã¾ÖÔ ‘ÖÖ™üÖ¯ÖµÖÕŸÖ Æüß −Ö¤üß
¾ÖÖÆüŸÖê. 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üßÃÖ "¤ü×ÖÖ ÖÓÖÖ" Ø7ú¾ÖÖ "²ÖÎÆü¨ü ÖÓÖÖ" µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−ÖêÆüß †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß
−Ö¤üß“µÖÖ )ÖÖê·µÖÖÃÖ "ÃÖÓŸÖÖÓ“Öß ³Öã´Öß" †ÃÖêÆüß ´Æü+Ö™ü»Öê •ÖÖŸÖê. ¸üÖ´ÖÖµÖ+ÖÖ´Ö¬µÖê ¯ÖÏ³Öã ¸üÖ´Ö“ÖÓ¦üÖÓ−Öß 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß“µÖÖ
ŸÖß¸üÖ¾Ö¸üß»Ö ¯ÖÓ“Ö¾Ö™üß µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ¾ÖÖÃŸÖ¾µÖ 7êú»µÖÖ“Öê ˆ»»Öê)Ö †ÖÆêü. ´ÖÆüÂÖá ¾ÖÖÛ»´Ö7úß µÖÖÓ−ÖÖ ¸üÖ´ÖÖµÖ+Ö Æêü
´ÖÆüÖ7úÖ¾µÖ ×»ÖÆü+µÖÖ“Öß Ã±ãúŸÖá 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß“µÖÖ 7úÖšüÖ¾Ö¹ý−Ö“Ö ×´ÖôûÖ»Öß ÆüÖêŸÖß. ´ÖÆüÖ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß
−Ö¤üß“ÖÖ ˆ»»Öê)Ö "ÃÖ¯ŸÖ ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß" †ÃÖÖ 7êú»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ØÆü¤ãü ¬Ö´ÖÖÔ“ÖÖ "ØÃÖÆüÃ£Ö 1ãÓú³Ö ´ÖêôûÖ" 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß “µÖÖ
7úÖšüÖ¾Ö¸ü −ÖÖ×¿Ö7ú ´Ö¬µÖê ¤ü¸ü 12 ¾ÖÂÖÖÕ−Öß ³Ö¸üŸÖÖê. µÖÖ †Ö¬Öß 2003 ´Ö¬µÖê ØÃÖÆüÃ£Ö 7ãÓú³Ö´ÖêôûÖ ÆüÖ −ÖÖ×¿Ö1ú µÖê£Öê
³Ö¸ü»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. †Ö3ÖÖ´Öß µÖê+ÖÖ-µÖÖ 2015 ÃÖÖ»ÖÖ´Ö¬µÖê ØÃÖÆüÃ£Ö 1ãÓú³Ö´ÖêôûÖ −ÖÖ×¿Ö1ú µÖê£Öê ³Ö¸ü+ÖÖ¸ü †ÖÆêü.
ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß“ÖÖ ˆÖ´Ö :- ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ´Ö¬µÖê −ÖÖ×¿Ö1ú ×•Ö»ÆüµÖÖ´Ö¬µÖê ¡µÖÓ²Öê1úÀ¾Ö¸ü •Ö¾Öôûß»Ö
"²ÖÎ´Æü×Ö¸üß" ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ´Ö¬µÖê 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß ˆ3Ö´Ö ¯ÖÖ¾ÖŸÖê. ¡µÖÓ²Ö1êúÀ¾Ö¸ü Æêü ×šü7úÖ+Ö ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö 12 •µÖÖêŸÖáØ»ÖÖÖ¯Öî1úß
‹1ú †ÖÆê. 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß“ÖÖ ˆ3Ö´Ö †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖ¯ÖÖÃÖã−Ö 80 ×7ú´Öß †ÓŸÖ¸üÖ¾Ö¸ü ÆüÖêŸÖÖê. µÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ¯ÖÏ¾ÖÖÆüÖ“Öß
×¤ü¿ÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Öê7ú›ãü−Ö ¯Öã¾ÖìÃÖ ¾Ö †3−ÖêµÖ ×¤ü¿ÖêÃÖ †ÖÆêü. 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¾Ö †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖ ¤êüÖ−Ö“Ö
¸üÖ•µÖÖÓŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß“Öß ‹7ãú+Ö »ÖÖÓ²Öß 1498 / 1450 / 1415 ×7ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß
−Ö¤üß“Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ‹7ãú+Ö »ÖÖÓ²Öß 668 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ÃÖÓ¯Öã+ÖÔ 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß )ÖÖê·µÖÖ−Öê ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê 49
™üŒ1êú Öê¡Ö ¾µÖÖ¯Ö»Öê †ÖÆêü.
3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ‹1ãúÖ 09 ×•Ö»ÆüµÖÖÓŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. 1)−ÖÖ×¿Ö7ú 2)†Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü
3)†Öêî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü 4)²Öß›ü 5)•ÖÖ»Ö−ÖÖ 6)ØÆü3ÖÖê»Öß 7)¯Ö¸ü³Ö+Öß 8)−ÖÖÓ¤êü›ü 9)Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß µÖÖ ×•Ö»ÊÖÓ´Ö¬Öã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê.
ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- ¯Öã+ÖÖÔ, 7úÖ™êü¯Öã+ÖÖÔ, ´ÖÖÓ•Ö¸üÖ, ¯Öî−ÖÖÓÖÖ, ¾Ö¬ÖÖÔ, ‡Ó¦üÖ¾ÖŸÖß, ¤üÖ¸ü+ÖÖ, ¯ÖÏ¾Ö¸üÖ, ØÃÖ¬Ö±ú+ÖÖ,
7ãÓú›ü×»Ö7úÖ, ²ÖÖê¸üÖ ‡ŸµÖÖ¤üß.
ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß“µÖÖ 1úÖšüÖ¾Ö¸üß»Ö ¿ÖÆü¸êü :- −ÖÖ×¿Ö7ú, −ÖÖÓ¤êü›ü, 1úÖê¯Ö¸üÖÖ¾Ö, ¯Öîšü+Ö, 3ÖÓ3ÖÖ)Öê›ü, ¸üÖÖÃÖ³Öã¾Ö−Ö.
ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß¾Ö¸üß»Ö ¬Ö¸üÖê :- 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß¾Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öê ´ÖÖŸÖß“Öê ¬Ö¸üÖ ÖÓÖÖ¯Öã¸ü ×•Ö. −ÖÖ×¿Ö1ú
µÖê£Öê ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»Öê. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüÖ ²ÖÆãü§êü×¿ÖµÖ "•ÖÖµÖ1ú¾ÖÖ›üß ¯ÖÏ1ú»¯Ö" ÆüÖ 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß¾Ö¸ü
†Öî¸ÓüÖÖ²ÖÖ¤ü ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ¯ÖîšüÖ µÖê£Öê †ÖÆêü. •ÖÖµÖ7ú¾ÖÖ›üß ¬Ö¸ü+ÖÖ“µÖÖ •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ "−ÖÖ£ÖÃÖÖÖ¸ü" †ÃÖê
´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. •Ö¯ÖÖ−Ö µÖÖ ¤êü¿ÖÖ−Öê µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖÃÖÖšüß 1975 ´Ö¬µÖê †ÖÙ£Ö1ú ´Ö¤üŸÖ 7êú»Öß ÆüÖêŸÖß.
´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß¾Ö¸ß»Ö "²ÖÖ³Öôûß ¯ÖÏ1ú»¯Ö" ÆüÖ ¾ÖÖ¤ü3ÖÏÃŸÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö −ÖÖÓ¤êü›ü ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖ †ÖÆêü. µÖÖ
¯ÖÏ7ú»¯ÖÖÆãü−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¾Ö †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖ ¸üÖ•µÖÖÓ´Ö¬µÖê ¾ÖÖ¤ü ×−Ö´ÖÖÔ+Ö —ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêü. 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö
´Ö¬µÖê ×¡Ö³Öã•Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ×−Ö´ÖÖÔ+Ö 7ú¹ý−Ö ¸üÖ•Ö´ÖÆëü¦üß µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ²ÖÓÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖÖ¸üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê. ¸üÖ•Ö´ÖÆëü¦üß Æêü
"1ëú¦üßµÖ ŸÖÓ²ÖÖÖã ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü" †ÖÆêü.
¾Ö¬ÖÖÔ ¾Ö ¾ÖîÖÖÓÖÖ µÖÖ −ÖªÖÓ“µÖÖ ‹7ú¡ÖßŸÖ ¯ÖÏ¾ÖÖÆüÖÃÖ "¯ÖÏÖÖ×ÆüŸÖÖ" µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ¯ÖÏÖÖ×ÆüŸÖÖ
¾Ö ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß“ÖÖ ÃÖÓÖ´Ö 3Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ×ÃÖ¸üÖë“ÖÖ µÖê£Öê —ÖÖ»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¤ãüÃÖ·µÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1úÖ“Öê ´ÖÖŸÖß“Öê ¬Ö¸üÖ "´ÖÖ•Ö»ÖÖÖ¾Ö ¬Ö¸üÖ" (ØÃÖ¬Ö±ú+ÖÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü †ÖÆêü)
†ÖÆêü. ‡Ó¦üÖ¾ÖŸÖß Æüß −Ö¤üß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¾Ö ”û¢ÖßÃÖÖœü ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ÃÖß´Öê¾Ö¹ý−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. ‡Ó¦üÖ¾ÖŸÖß −Ö¤üß Æüß ¤ü×ÖÖ
¾ÖÖÆüß−Öß †ÖÆêü. ‡Ó¦üÖ¾ÖŸÖß −Ö¤üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- ›üÖëÖ¸üß, 7úÖêšü¸üß, ²ÖÖÓ×¤üµÖÖ, †7êú¸üÖ µÖÖ †ÖÆêüŸÖ.
2) ³Öß´ÖÖ −Ö¤üß :- ³Öß´ÖÖ −Ö¤üß“ÖÖ ˆ´ÖÖ ³Öß´ÖÖ¿ÖÓ1ú¸ü, ¯ÖãÖê µÖê£Öê ÆüÖêŸÖÖê. ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö 12 •µÖÖêŸÖáØ»ÖÖÖ¯Öî1úß
³Öß´ÖÖ¿ÖÓ1ú¸ü Æêü ‹1ú •µÖÖêŸÖáØ»ÖÖ †ÖÆêü. ³Öß´ÖÖ −Ö¤üß Æüß 1éúÂÖÖ −Ö¤üß“Öß ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüß ˆ¯Ö−Ö¤üß †ÖÆêü. ³Öß´ÖÖ
−Ö¤üß“Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ‹7ãú+Ö »ÖÖÓ²Öß 451 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ³Öß´ÖÖ −Ö¤üß 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê ¸üÖµÖ“Öã¸ü
•Ö¾Öôû 1ãú¹ýÖãøüß µÖê£Öê 1éúÂÖÖ −Ö¤üßÃÖ ×´ÖôûŸÖê. ³Öß´ÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ÖÖê·µÖÖ´Ö¬µÖê ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯Öã+Öê, ÃÖÖê»ÖÖ¯Öã¸ü,
ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ, †Æü´Ö¤ü−Ö3Ö¸ü, ²Öß›ü, ˆÃ´ÖÖ−ÖÖ²ÖÖ¤ü.
³Öß´ÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- ³ÖÖ´ÖÖ, ‡Ó¦üÖµÖ+Öß, ´ÖãôûÖ, ´ÖãšüÖ, ×−Ö¸üÖ, ³ÖÖê3ÖÖ¾ÖŸÖß, ÃÖß−ÖÖ, ‘ÖÖê›ü, ¾Öêôû, ´ÖÖ+Ö ‡.
³Öß´ÖÖ −Ö¤üß“ÖÖ ¯ÖÏ¾ÖÖÆü ÆüÖ ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖßÃÖ ¯Öã¾ÖìÃÖ ¾Ö −ÖÓŸÖ¸ü †3−ÖêÃÖ †ÖÆêü. Æüß −Ö¤üß ¯ÖÓœü¸ü¯Öã¸ü µÖÖ ŸÖß£ÖÔÖê¡ÖÖ´Ö¬µÖê
†Ö»µÖÖÃÖ “ÖÓ¦ü1úÖê¸üÖ“ÖÖ †Ö7úÖ¸ü ‘ÖêŸÖê ´Æü+Öã−Ö ŸÖß»ÖÖ ¯ÖÓœü¸ü¯Öã¸ü µÖê£Öê " “ÖÓ¦ü³ÖÖÖÖ" µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
³Öß´ÖÖ −Ö¤üß“Öß ˆ¯Ö−Ö¤üß "‡Ó¦üÖµÖÖß" −Ö¤üß“µÖÖ 7úÖšüÖ¾Ö¸ü "¤êüÆãü ¾Ö †ÖôÓû¤üß" Æüß ŸÖß£ÖÔÖê¡Öê ¯ÖãÖê ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖ †ÖÆêüŸÖ.
³Öß´ÖÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü ÃÖÖê»ÖÖ¯Öã¸ü ×•Ö»ÊÖ´Ö¬µÖê "ˆ•ÖÖß ¬Ö¸üÖ" ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü. µÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ“µÖÖ •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ
"µÖ¿Ö¾ÖÓŸÖ ÃÖÖÖ¸"ü µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
3) 1éúÂÖÖ −Ö¤üß :- 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß“ÖÖ ˆÖ´Ö ´ÖÆüÖ²ÖôêûÀ¾Ö¸ü ×•Ö. ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ µÖê£Öê ÆüÖêŸÖÖê. 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ¯ÖÏ¾ÖÖÆüÖ“Öß ×¤ü¿ÖÖ
ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖß»ÖÃÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Öê7ú›ãü−Ö ¤ü×Ö+ÖêÃÖ ¾Ö −ÖÓŸÖ¸ü ¯Öã¾Öì ¾Ö †Ö3−ÖêµÖ ×¤ü¿ÖêÃÖ †ÖÆêü. 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü, 1ú−ÖÖÔ™ü1ú
¾Ö †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖ 03 ¸üÖ•µÖÖŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß“Öß ‹7ãú+Ö »ÖÖÓ²Öß 1280 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß ¾Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö
»ÖÖÓ²Öß 282 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ, ÃÖÖÓÖ»Öß ¾Ö 1úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü ×•Ö»ÆüµÖÖÓ“µÖÖ
)ÖÖê·µÖÖŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê.
1éúÂÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- 7úÖêµÖ−ÖÖ, ¾ÖÖ¸üÖÖ, ¾Öê++ÖÖ, µÖê¸üôûÖ, ¯ÖÓ“ÖÖÓÖÖ, ¤ãü¬ÖÖÓÖÖ, ¾Öê¤ü3ÖÓ3ÖÖ, ‘Ö™ü¯ÖÏ³ÖÖ ¾Ö
−ÖÓ¤ü»ÖÖ ‡.
1éúÂÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ 1úšüÖ¾Ö¸üß»Ö ¿ÖÆü¸êü :- ¾ÖÖ‡Ô, 7ú¸üÖ›ü, †Öî¤Óüã²Ö¸ü, ÃÖÖÓ3Ö»Öß, −Ö¸üÃÖÖê²ÖÖ“Öß ¾ÖÖ›üß, ×´Ö¸ü•Ö ‡.
1úÖêµÖ−ÖÖ −Ö¤üßÃÖ "´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öß ³ÖÖµÖ»Ö´Öß" ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. 7úÖêµÖ−ÖÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü "1úÖêµÖ−ÖÖ
¬Ö¸üÖ" ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü. 1967 ´Ö¬µÖê 7úÖêµÖ−ÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ“µÖÖ ¯Ö¸üßÃÖ¸üÖÃÖ ´ÖÖêšüÖ ³Öã1Óú¯Ö —ÖÖ»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ.
¯ÖÓ“ÖÖÓÖÖ Æüß −Ö¤üß ¯ÖÖ“Ö −ÖªÖÓ“Öß (7ãÓú³Öß, 7úÖÃÖÖ¸üß, ŸÖãôû¿Öß, ³ÖÖê3ÖÖ¾ÖŸÖß, ÃÖ¸üÃ¾ÖŸÖß) ×´Öôãû−Ö ²Ö−Ö»Öê»Öß †ÖÆêü.
´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- 30 ×›üÃÖë²Ö¸ü 2010 ¸üÖê•Öß 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß ¯ÖÖ+Öß ¾ÖÖ™ü¯Ö »Ö¾ÖÖ¤üÖ−Öê †Ö¯Ö»ÖÖ ×−Ö+ÖÔµÖ •ÖÖÆüß¸ü 7êú»ÖÖ.
ŸµÖÖ−ÖãÃÖÖ¸ü †−Öã7Îú´Öê 03 ‘Ö™ü7ú ¸üÖ•µÖÖÓ´Ö¬µÖê ¯ÖÖ+Öß ¾ÖÖ™ü¯Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê.
1) †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö :- 1001 ‘Ö−Ö±ãú™ü
2) 1ú−ÖÖÔ™ü1ú :- 911 ‘Ö−Ö±ãú™ü
3) ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü :- 666 ‘Ö−Ö±ãú™ü
7ú−ÖÖÔ™ü7ú ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö ×¾Ö•ÖÖ¯Öã¸ü µÖê£Öß»Ö †»Ö´Ö¼üß Æêü ¬Ö¸ü+Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¾Ö 7ú−ÖÖÔ™ü7ú ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö ¾ÖÖ¤ü3ÖÏÃŸÖ ¬Ö¸ü+Ö
†ÖÆêü. µÖÖ »Ö¾ÖÖ¤üÖ−ÖãÃÖÖ¸ü µÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ“Öß ˆÓ“Öß 519.05 ´Öß ¾Ö¹ý−Ö 524 ´Öß 7êú»Öß †ÖÆêü. ŸµÖÖ´Öãôêû

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖÖÓÖ»Öß ¾Ö ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ ×•Ö»ÆüµÖÖÃÖ ¯Öã¸üÖ“ÖÖ ±ú™ü1úÖ ²ÖÃÖ+ÖÖ¸ü †ÖÆêü. 7éúÂ+ÖÖ ¯ÖÖ+Öß ¾ÖÖ™ü¯Ö »Ö¾ÖÖ¤üÖ“Öê
†¬µÖÖ ÃÖ¾ÖÖì““Ö −µÖÖµÖÖ»ÖµÖÖ“Öê ´ÖÖ•Öß −µÖÖµÖ´ÖãŸÖá ×²ÖÎ•Öê¿Ö1ãú´ÖÖ¸ü Æêü ÆüÖêŸÖê.
o ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ :-

1) ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß :- ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß Æüß ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¾ÖÖÆüß−Öß −Ö¤üß †ÖÆêü. ˆ¢Ö¸êüÃÖ ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Ö ¾Ö ¤ü×Ö+ÖêÃÖ
ÃÖÖŸÖ´ÖÖôûÖ ›üÖë3Ö¸ü µÖÖ“µÖÖ ´Ö¬Öã−Ö ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß ¯Öã¾Öì 1ú›ãü−Ö ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ ¾ÖÖÆüŸÖê. ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß“ÖÖ ˆÖ´Ö ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤üê ¿Ö
´Ö¬Öß»Ö ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓÖêŸÖß»Ö "´Öã»ÖŸÖÖ‡Ô" Ø1ú¾ÖÖ "²ÖîŸÖã»Ö" µÖê£Öê ÆüÖêŸÖÖê. ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü
¾Ö Öã•Ö¸üÖŸÖ µÖÖ ŸÖß−Ö ¸üÖ•µÖÖÓŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê ¾Ö ŸÖß ¯Öãœêü ÃÖã¸üŸÖ, Öã•Ö¸üÖŸÖ µÖê£Öê †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê. ŸÖÖ¯Öß
−Ö¤üß“Öß ‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 720 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß“Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö »ÖÖÓ²Öß 208 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß
†ÖÆêü. ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß−Öê ˆ¢Ö¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“ÖÖ ²Ö¸üÖÃÖ“ÖÖ ³ÖÖ3Ö ¾µÖÖ¯Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.
ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- ¯ÖãÖÖÔ (¯ÖÏ´Öã)Ö ˆ¯Ö−Ö¤üß), ×3Ö¸ü+ÖÖ, ¯ÖÖÓ—Ö¸üÖ, ³Öã»ÖêÀ¾Ö¸üß, ¿ÖÆüÖ−Öã¸ü, −ÖÓ¤ü¾ÖÖ−Ö, −Öôû3ÖÓ3ÖÖ
¾Ö ´ÖÖê¸ü+ÖÖ ‡.
ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß“µÖÖ )ÖÖê·µÖÖ´Ö¬µÖê ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß, †7úÖê»ÖÖ, ¾ÖÖ¿Öß´Ö, ²Öã»ÖœüÖ+ÖÖ, •Öôû3ÖÖ¾Ö, ¬Öãôêû,
−ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü ‡. ×•Ö»Æêü µÖêŸÖÖŸÖ.
´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ²Öã·ÆÖÖ¯Öæ¸ü ØÖ›üß´Ö¬Öã−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö •ÖôûÖÖ¾Ö ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ¸üÖ¾Öê¸ü ¿ÖÆü¸üÖ•Ö¾Öôû
ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß ¯Öã−ÆüÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ¯ÖÏ¾Öê¿Ö 7ú¸üŸÖê.
2) ¯ÖãÖÖÔ −Ö¤üß :- ¯Öã+ÖÖÔ −Ö¤üß Æüß ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß“Öß ´ÖãµÖ ˆ¯Ö−Ö¤üß †ÖÆêü. ¯Öã+ÖÖÔ −Ö¤üß“ÖÖ ˆ3Ö´Ö ÖÖ×¾Ö»ÖÖ›üÖ“µÖÖ
›üÖëÖ¸üÖ¾Ö¸ü ÆüÖêŸÖÖê. ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß ¾Ö ¯ÖãÖÖÔ −Ö¤üß µÖÖ •ÖôûÖÖ¾Ö ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ÁÖßÖê¡Ö “ÖÖÓÖ¤êü¾Ö µÖê£Öê ÃÖÓÖ´Ö ¯ÖÖ¾ÖŸÖÖŸÖ.
¯ÖãÖÖÔ −Ö¤üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- ¯Öêœüß, −Öôû3ÖÓ3ÖÖ, ´ÖÖê¸ü+ÖÖ ¾Ö ´Ö+Ö.
ŸÖÖ¯Öß ¾Ö ¯ÖãÖÖÔ −Ö¤üß“ÖÖ ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¯ÖÏ¾ÖÖÆü ¬Öãôêû, −ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü ¾Ö •ÖôûÖÖ¾Ö ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖÖê.
3) −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß :- −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß Æüß ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¾ÖÖÆüß−Öß −Ö¤üß †ÖÆêü. −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß“ÖÖ ˆ3Ö´Ö ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤üê ¿Ö ´Ö¬Öß»Ö
ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔ¸üÖÓÖêŸÖß»Ö "†´Ö¸ü1Óú™ü1ú" µÖê£Öê ÆüÖêŸÖê. −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß“Öß ‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 1290 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü ¾Ö
ŸÖß“Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö »ÖÖÓ²Öß 54 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. −ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü ×•Ö»ÆüµÖÖ“µÖÖ †ŸÖß ˆ¢Ö¸êü7ú›ãü−Ö Æüß −Ö¤üß
¾ÖÖÆüŸÖê. −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö †7ÎúÖ+Öß ™êü7ú›ü¶ÖÓ´Öãôêû ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß ¯ÖÖÃÖã−Ö ¾Öê3Öôûß —ÖÖ»Öß †ÖÆêü.
−Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß ³Ö›üÖê“Ö, 3Öã•Ö¸üÖŸÖ µÖê£Öê †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê. −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß“Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ˆ¯Ö−Ö¤üß ŸÖ¾ÖÖ Æüß
†ÖÆêü. −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü "¬ÖãÓ¾ÖÖ¬ÖÖ¸ü ¬Ö²Ö¬Ö²ÖÖ" †ÖÆêü. −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß¾Ö¸üß»Ö Öã•Ö¸üÖŸÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö "ÃÖ¸ü¤üÖ¸ü ÃÖ¸üÖ¾ê Ö¸ü
¯ÖÏ1ú»¯Ö" ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. ÃÖ¤ü¸ü ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“µÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ“Öß ˆÓ“Öß ¾ÖÖœü×¾Ö+µÖÖ¾Ö¹ý−Ö ¾ÖÖ¤ü ×−Ö´ÖÖÔ+Ö —ÖÖ»ÖÖ
†ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“Öß ˆÓ“Öß ¾ÖÖœü×¾Ö+µÖÖÃÖ ´Öê¬ÖÖ ¯ÖÖ™ü1ú¸ü µÖÖ ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö7ú 7úÖµÖÔ7úŸµÖÖÔ µÖÖÓ−Öß ×¾Ö¸üÖê¬Ö 7êú»ÖÖ †ÖÆêü.
1úÖê1úÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ −ÖªÖ :- ˆ - ¿ÖÖ - ¾ÖÖ - ¿ÖÖ.

1) ˆ»ÆüÖÃÖ −Ö¤üß :- 1úÖê1úÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ »ÖÖÓ²Ö −Ö¤üß ´Æü+Öã−Ö ˆ»ÆüÖÃÖ −Ö¤üßÃÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ˆ»ÆüÖÃÖ −Ö¤üß“Öß »ÖÖÓ²Öß
130 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ˆ»ÆüÖÃÖ −Ö¤üß“ÖÖ ˆÖ´Ö ¯ÖãÖê ŸÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö †ÃÖ»Öê»µÖÖ "²ÖÖê¸ü‘ÖÖ™ü" µÖê£Öê ÆüÖêŸÖÖê.
7úÖê7ú+ÖÖŸÖß»Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ −ÖªÖ :- ÃÖÖ×¾Ö¡Öß, ¾Ö×¿ÖÂšüß, ¿ÖÖÃ¡Öß, ÃÖãµÖÖÔ(šüÖ+Öê), ¾ÖîŸÖ¸ü+ÖÖ, †Ó²ÖÖ, 7úÖ•Öôûß,
¤ü´Ö+Ö3ÖÓ3ÖÖ, ŸÖê¸êü)ÖÖê»Ö ‡. †ÖÆêüŸÖ.
o "¤ü´ÖÖÖÓÖÖ" Æüß 7úÖê7ú+ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆ¢Ö¸êü1ú›üß»Ö −Ö¤üß †ÖÆêü.
o "ŸÖê¸êüÖÖê»Ö" Æüß −Ö¤üß 7úÖê7ú+ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¤ü×ÖÖê1ú›üß»Ö −Ö¤üß †ÖÆêü.
o ¾ÖîŸÖ¸üÖÖ −Ö¤üß¾Ö¸üß»Ö ´ÖÖê›ü1ú ÃÖÖÖ¸ü µÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖŸÖã−Ö ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¿ÖÆü¸üÖÃÖ ¯ÖÖÖß ¯Öã¸ü¾ÖšüÖ ÆüÖêŸÖÖê.
10
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö −ÖªÖÓ“ÖÖ ÃÖÓÖ´Ö ¾Ö ŸÖê£Öß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß Ã£Öôêû :-
ÃÖÓÖ´Ö ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü / ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê ×šü1úÖÖ
¯ÖÏ¾Ö¸üÖ −Ö¤üß ¾Ö ´ÖãôûÖ −Ö¤üß −Öê¾ÖÖÃÖê, †Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü (µÖê£Öê –ÖÖ−ÖêÀ¾Ö¸üÖÓ−Öß –ÖÖ−ÖêÀ¾Ö¸üß ×»ÖÆüß»Öß)
´ÖãôûÖ −Ö¤üß ¾Ö ´ÖãœüÖ −Ö¤üß ¯Öã+Öê
3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß ¾Ö ¯ÖÏÖ+Ö×ÆüŸÖÖ −Ö¤üß ×ÃÖ¸üÖë“ÖÖ, Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß.
ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß ¾Ö ¯Öã+ÖÖÔ −Ö¤üß ÁÖßÖê¡Ö “ÖÖÓÖ¤êü¾Ö ×ŸÖ£ÖÔÖê¡Ö, •ÖôûÖÖ¾Ö
7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß ¾Ö ¾Öê++ÖÖ −Ö¤üß ´ÖÖÆãü»Öß, ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ.
ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß ¾Ö ¯ÖÖÓ•Ö¸üÖ −Ö¤üß ´Öã›üÖ¾Ö¤ü, ¬Öãôêû.
7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß ¾Ö ¯ÖÓ“Ö3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß −Ö¸üÃÖÖê²ÖÖ“Öß ¾ÖÖ›üß, ÃÖÖÓ3Ö»Öß.
7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß ¾Ö 7úÖêµÖ−ÖÖ −Ö¤üß 7ú¸üÖ›ü, ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ.
3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß ¾Ö ¯ÖÏ¾Ö¸üÖ −Ö¤üß ™üÖê7êú, †Æü´Ö¤ü−Ö3Ö¸ü.
7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß ¾Ö µÖê¸üôûÖ −Ö¤üß ²ÖÎÉ−ÖÖôû, ÃÖÖÓ3Ö»Öß.
o −Ö¤üß ¾Ö 1úÖšüÖ¾Ö¸üß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ¿ÖÆü¸êü :-

−Ö¤üß 1úÖšüÖ¾Ö¸üß»Ö ´ÖÆüÖŸ¾ÖÖ“Öß ¿ÖÆü¸êü.
´ÖãôûÖ −Ö¤üß ¾Ö ´ÖãšüÖ −Ö¤üß ¯ÖãÖê.
‡Ó¦üÖµÖ+Öß −Ö¤üß ¤êüÆãü ¾Ö †ÖôÓû¤üß, ¯Öã+Öê.
¯ÖÏ¾Ö¸üÖ −Ö¤üß ÃÖÓ3Ö´Ö−Öê¸ü,†Æü´Ö¤ü−Ö3Ö¸ü.
7úµÖÖ¬Öã −Ö¤üß ØÆü3ÖÖê»Öß.
ÃÖß−ÖÖ −Ö¤üß †Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü
¯ÖÖÓ—Ö¸üÖ −Ö¤üß ¬Öãôêû.
¾Ö×¿ÖÂšüß −Ö¤üß ×“Ö¯ÖôæûÖ,¸üŸ−ÖÖ×Ö¸üß.
ØÃÖ¬Ö±ú+ÖÖ −Ö¤üß ´ÖÖ•Ö»Ö3ÖÖ¾ÖÓ, ²Öß›ü.
“ÖÓ¦ü³ÖÖ3ÖÖ / ³Öß´ÖÖ −Ö¤üß ¯ÖÓœü¸ü¯Öã¸ü.
¯ÖÓ“Ö3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß 7úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü.
¬ÖÖ´Ö −Ö¤üß ¯Ö¾Ö+ÖÖ¸ü, ¾Ö¬ÖÖÔ.
ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß ³ÖãÃÖÖ¾Öôû
Ø²Ö¤ãüÃÖ¸üÖ −Ö¤üß ²Öß›ü.
−ÖÖÖ −Ö¤üß −ÖÖÖ¯Öã¸ü
3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß −ÖÖ×¿Ö7ú, −ÖÖÓ¤êü›ü, ¯Öîšü+Ö, 1úÖê¯Ö¸üÖÖ¾Ö, 3ÖÓ3ÖÖ)Öê›ü, ¸üÖÖÃÖ³Öã¾Ö−Ö.
7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß ÃÖÖÓ3Ö»Öß, ×´Ö¸ü•Ö, 7ú¸üÖ›ü, ¾ÖÖ‡Ô, †Öî¤Óüã²Ö¸ü, −Ö¸üÃÖÖê²ÖÖ“Öß¾ÖÖ›üß.
‡¸ü‡Ô −Ö¤üß “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü (“ÖÓ¦ü¯Öã¸ü ¿ÖÆü¸üÖŸÖÃÖ 500 ¾ÖÂÖì ¯Öã+ÖÔ —ÖÖ»Öß †ÖÆêü)
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ †Ö×¤ü¾ÖÖÃÖß •Ö´ÖÖŸÖß :-

†Ö×¤ü¾ÖÖÃÖß •Ö´ÖÖŸÖß ×•Ö»ÆüÖ
ÖÖë›ü “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü, 3Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß, −ÖÖÓ¤êü›ü.
×³Ö»»Ö ¬Öãôêû, −ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü, •Öôû3ÖÖ¾Ö ¾Ö −ÖÖÓ¤êü›ü ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ›üÖë3Ö¸üÖôû ³ÖÖ3Ö
7úÖê7ú+ÖÖ −ÖÖ×¿Ö7ú, ¬Öãôêû ×•Ö»ÆüµÖÖÓ“ÖÖ ›üÖë3Ö¸üÖôû ³ÖÖ3Ö
1úÖê¸ü1ãú †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ´Öêôû‘ÖÖ™ü ¯ÖÏ¤êü¾Ö ¾Ö šüÖ+Öê.
¾ÖÖ¸ü»Öß šüÖ+Öê.
šüÖ1ú¸ü / ´ÖÆüÖ¤êü¾Ö 1úÖêôûß ¯Öã+Öê, †Æü´Ö¤ü−Ö3Ö¸ü, −ÖÖ×¿Ö7ú, šüÖ+Öê ¾Ö ¸üÖµÖ3Ö›ü
11
7úÖê»ÖÖ´Ö ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Öê“µÖÖ ˆ¢Ö¸êü7ú›üß»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Öê :- ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ ‹7ãú+Ö 93 (¯Öî7úß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ 06)¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Öê †ÖÆêüŸÖ.
ˆªÖ−Öê ×šü1úÖÖ ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü 1ú¿ÖÖÃÖÖšüß
ŸÖÖ›üÖê²ÖÖ “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü ¾ÖÖ‘ÖÃÖÖÓšüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü
×¯ÖÏµÖ¤ü¿ÖÔ−Öß / ¯Öë“Ö −ÖÖ3Ö¯Öã¸ü ¾ÖÖ‘ÖÖÓÃÖÖšüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü
ÃÖÓ•ÖµÖ 3ÖÖÓ¬Öß ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö ²ÖÖê¸üß¾Ö»Öß, −Ö¾Öß ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¾ÖÖ‘ÖÖÓÃÖÖšüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü
3Öã3ÖÖ´Ö»Ö / ´Öêôû‘ÖÖ™ü / œüÖ7ú+ÖÖ 7úÖê»Ö7úÖ—Ö †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß ¾ÖÖ‘ÖÖÓÃÖÖšüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü
−Ö¾Öê3ÖÖ¾Ö ²ÖÓÖ¬Ö 3ÖÖë×¤üµÖÖ ¾ÖÖ‘ÖÖÓÃÖÖšüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü
ÃÖÊÖ¦üß / “ÖÖÓ¤üÖê»Öß ¾ÖÖ‘ÖÐ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ÃÖÖÓ3Ö»Öß, ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ, ¯Öã+Öê ¾Ö 7úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü ¾ÖÖ‘ÖÖÓÃÖÖšüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö †Ö7úÖ¸ü´ÖÖ−ÖÖ−Öê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšêü ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö "ÃÖÊÖ¦üß ¾µÖÖ‘ÖÐ ¯ÖÏ1ú»¯Ö" Æêü †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö †Ö7úÖ¸ü´ÖÖ−ÖÖê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ »ÖÆüÖ−Ö ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö "ÃÖÓ•ÖµÖ ÖÖÓ¬Öß ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö, −Ö¾Öß ´Öã²Ó Ö‡Ô" Æêü
†ÖÆêü. Æêü ˆªÖ−Ö "¤ü×ÆüÃÖ¸"ü µÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ 7úÖšüÖ¾Ö¸ü †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö †³ÖµÖÖ¸üµÖê :-
†³ÖµÖÖ¸üµÖ ×šü1úÖÖ ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü 1ú¿ÖÖÃÖÖšüß
1ú−ÖÖÔôûÖ ¸üÖµÖÖ›ü ¯ÖÖÖÓÃÖÖšüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü
ŸÖÖ−ÖÃÖÖ šüÖ+Öê
±ú−ÖÃÖÖ›ü ¸üÖµÖ3Ö›ü
ŸÖãÓ3ÖÖ¸êüÀ¾Ö¸ü šüÖ+Öê
´ÖÖ»Ö¾Ö+Ö ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ
×³Ö´ÖÖ¿ÖÓ7ú¸ü ¯Öã+Öê ¾Ö šüÖ+Öê
7úÖêµÖ−ÖÖ ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ
¸üÖ¬ÖÖ−Ö3Ö¸üß 7úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü 3Ö¾Öê ¯ÖÏÖ+µÖÖÓÃÖÖšüß
¸êüÆü1ãú¸üß †Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü 7úÖôû¾Öß™üÖÓÃÖÖšüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü
´ÖÖôûœüÖê1ú ÃÖÖê»ÖÖ¯Öã¸ü °»ÖêØ´Ö3ÖÖê ¯ÖÖÓÖÃÖÖšüß
7úôûÃÖã²ÖÖ‡Ô †Æü´Ö¤ü−Ö3Ö¸ü
Æü×¸ü¿“ÖÓ¦ü †Æü´Ö¤ü−Ö3Ö¸ü
µÖÖ¾Ö»Ö •Öôû3ÖÖ¾Ö
−ÖÖÓ¤ãü¸ü / ´Ö¬Ö´ÖêÀ¾Ö¸ü −ÖÖ×¿Ö7ú
†−Öê¸ü-¬Ö¸ü+Ö −ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü
3ÖÖîŸÖÖôûÖ / †Öî™ü¸ü‘ÖÖ™ü •Öôû3ÖÖ¾Ö ¾Ö †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü
³ÖÖÓ´Ö¸üÖ3Ö›ü 3Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß
“Ö¯Ö¸üÖôûÖ 3Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß
†Ó¬ÖÖ¸üß “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü ¾ÖÖ‘ÖÖÓÃÖÖšüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü
−ÖÖÖ×—Ö¸üÖ ÖÖë×¤üµÖÖ
×™ü¯Öê¿ÖÖê¸ü µÖ¾ÖŸÖ´ÖÖôû
¾ÖÖ−Ö †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß
−Ö−ÖÖÔôûÖ †1úÖê»ÖÖ
–ÖÖ−Ö3ÖÓ3ÖÖ ²Öã»ÖœüÖ+Ö
¯Öî−ÖÖÓÖÖ µÖ¾ÖŸÖ´ÖÖôû ¾Ö −ÖÖÓ¤êü›ü
7úÖê™êü7ãú+ÖÖÔ ¾ÖÖ×¿Ö´Ö
µÖê›ü¿Öß ˆÃ´ÖÖ−ÖÖ²ÖÖ¤ü
12
´ÖµÖã¸êüÀ¾Ö¸ü - −ÖÖµÖÖÖ¾Ö ²Öß›ü
•ÖÖµÖ7ú¾ÖÖ›üß †³ÖµÖÖ¸ü+µÖ †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü ¾Ö ²Öß›ü
o 2011 ´Ö¬µÖê ´ÖÖôûœüÖê1ú †³ÖµÖÖ¸ü+µÖÖ“ÖÖ 86 ™üŒ1êú ³ÖÖ3Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê ¸üÖÖß¾Ö 7êú»ÖÖ †ÖÆêü.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ ‘ÖÖ™ü :-
‘ÖÖ™üÖ“Öê −ÖÖ¾Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ ´ÖÖÖÔ
£Öôû / 7úÃÖÖ¸üÖ ‘ÖÖ™ü ´ÖãÓ²Ö‡Ô - −ÖÖ×¿Ö7ú
²ÖÖê¸ü‘ÖÖ™ü ´ÖãÓ²Ö‡Ô - ¯Öã+Öê
†ÖÓ²ÖÖ ‘ÖÖ™ü 7úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü - ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß
±úÖë›üÖ‘ÖÖ™ü 1úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü - ¯ÖÖ•Öß
1ãú³ÖÖ»Öá ‘ÖÖ™ü 1ú¸üÖ›ü - ×“Ö¯ÖôãûÖ
†ÓÖ²ÖÖê»Öß ²ÖêôûÖÖ¾Ö - ÃÖÖ¾ÖÓŸÖ¾ÖÖ›üß
´ÖÖôû¿Öê•Ö ‘ÖÖ™ü †Öôêû±úÖ™üÖ - 7ú»µÖÖ+Ö
)ÖÓ²ÖÖ™ü7úß ‘ÖÖ™ü ¯Öã+Öê - ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ
×¤ü¾ÖÖ ‘ÖÖ™ü ¯ÖãÖê - ²ÖÖ¸üÖ´ÖŸÖß
¾Ö¸Óü¤üÖ ‘ÖÖ™ü ³ÖÖê¸ü - ´ÖÆüÖ›ü
“ÖÓ¤ü−Ö¯Öã¸üß ‘ÖÖ™ü ¯ÖãÖê - −ÖÖ×¿Ö1ú
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ‰ú•ÖÖÔ ×−Ö´ÖáŸÖß :-

o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê 7úÖêôûÃÖÖ, ¯ÖÖ+Öß-•Ö»Ö, †+Öã ×¾ÖªãŸÖ ¾Ö ¯Ö¾Ö−Ö ×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÖÃÖã−Ö ‰ú•ÖÖÔ ×−Ö´ÖáŸÖß 7êú»Öß •ÖÖŸÖê.
1897 ´Ö¬µÖê ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö ´Ö¬Öß»Ö "¤üÖÙ•Ö»ÖàÖ" µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö
ˆ³ÖÖ¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¸üÖµÖÖ›ü ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ÖÖê¯ÖÖê»Öß µÖê£Öß»Ö •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ÆüÖ
¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÆêü. ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ´ÖãôûÖ −Ö¤üß“µÖÖ ×7ú−ÖÖ·µÖÖ¾Ö¸ü †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“Öß
Ö´ÖŸÖÖ 72 ´Öê3ÖÖ¾Öò™ü ‹¾Öœüß †ÖÆêü.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö ×šü1úÖÖ 1úÖêÖŸµÖÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü
7úÖêµÖ−ÖÖ •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö (´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öß ³ÖÖµÖ»Ö´Öß) ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ 7úÖêµÖ−ÖÖ
³ÖÖŸÖÃÖÖ ¾Ö ¾ÖîŸÖ¸ü+ÖÖ •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö šüÖ+Öê ¾ÖîŸÖ¸ü+ÖÖ
•ÖÖµÖ1ú¾ÖÖ›üß (−ÖÖ£ÖÃÖÖÖ¸ü) †Öï¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü-¯Öîšü+Ö 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß
‹»Ö¤ü¸üß •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ØÆü3ÖÖê»Öß ¯Öã+ÖÖÔ
¸üÖ¬ÖÖ−Ö3Ö¸üß 7úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü ³ÖÖêÖÖ¾ÖŸÖß
¯Öë“Ö •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö −ÖÖ3Ö¯Öã¸ü ¯Öë“Ö
)ÖÖê¯ÖÖê»Öß ¸üÖµÖÖ›ü ´ÖãôûÖ
×³Ö¾Ö¯Öã¸üß ¸üÖµÖ3Ö›ü ´ÖãôûÖ
×³Ö¸üÖ ¸üÖµÖ3Ö›ü ´ÖãôûÖ
³ÖÖ™üÖ¸ü ¯ÖãÖê
¯ÖÖ+Ö¿ÖêŸÖ ¯Öã+Öê
¾Ö¸üÃÖ3ÖÖ¾ÖÓ ¯Öã+Öê
³ÖÓ›üÖ¸ü¤ü¸üÖ †Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü ¯ÖÏ¾Ö¸üÖ −Ö¤üß
13
ˆ•Ö−Öß ÃÖÖê»ÖÖ¯Öã¸ü ×³Ö´ÖÖ −Ö¤üß
×ŸÖ»ÖÖ¸üß 7úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü
o 1úÖêµÖ−ÖÖ •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ÆüÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“ÖÖ •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö †ÖÆêü.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö †ÖîÛÂÖ1ú ×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö :-
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö †ÖîÛÂÖ1ú ×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö ×šü1úÖÖ Ö´ÖŸÖÖ ´ÖêÖÖ¾Öò™ü ´Ö¬µÖê
“ÖÖê»ÖÖ šüÖÖê 118 ´Öê3ÖÖ¾Öò™ü
ŸÖã³Öì −Ö¾Öß ´ÖãÓ²Ö‡Ô 1330
‹1ú»ÖÆü¸êü −ÖÖ×¿Ö1ú 910
¯Ö¸üôûß ²Öß›ü 690
±êú7ú¸üß •Öôû3ÖÖ¾ÖÓ 482
¯ÖÖ¸üÃÖ †1úÖê»ÖÖ 62.5
1úÖê¸üÖ›üß 1100
ÖÖ¯Ö¸üÖê›üÖ −ÖÖÖ¯Öã¸ ü 420
¤ãü3ÖÖÔ¯Öæ¸ü ¾Ö ²Ö»»ÖÖ¸ü¯Öæ¸ü “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü 1840
›üÆüÖÖã šüÖÖê 500
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ×¾ÖªãŸÖ ×−Ö´ÖáŸÖß Æüß 1úÖêôû¿ÖÖ ¯ÖÖÃÖã−Ö 7êú»Öß •ÖÖŸÖê. ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ‹7ãú+Ö ×¾ÖªãŸÖ ‰ú•ÖÖÔ
×−Ö´ÖáŸÖß 1úÖêôûÃÖÖ / †ÖîÛÂÖ1ú - 65 ™üŒ7êú, •Ö»Ö / ¯ÖÖ×Ö - 22 ™üŒ7êú, †Öã - 03 ™üŒ7êú ¾Ö ‡ŸÖ¸ü - 10
™üŒ7êú µÖÖ ¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ 7êú»Öß •ÖÖŸÖê.
o ¤ü3Ö›üß 7úÖêôû¿ÖÖ“Öê ‹7ãú+Ö 04 ¯ÖÏ7úÖ¸ü ¯Ö›üŸÖÖŸÖ.
1) †ò−£ÖÐÖÃÖÖ‡Ô™ü :- ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆ““Ö ¯ÖÏŸÖß“ÖÖ 1úÖêôûÃÖÖ †ÃÖã−Ö µÖÖ´Ö¬µÖê 1úÖ²ÖÔ−Ö“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö 90 ŸÖê 95 ™üŒ1êú ‹¾Öœêü †ÖÆêü.
2) ×²Ö™ü¶ã×´Ö−ÖÃÖ :- µÖÖ´Ö¬µÖê 7úÖ²ÖÔ−Ö“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö 70 ŸÖê 80 ™üŒ1êú.
3) ×»Ö3−ÖÖ‡Ô™ü :- 50 ŸÖê 60 ™üŒ1êú.
4) ¯Öß™ü :- 30 ŸÖê 40 ™üŒ1êú :- ÆüÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ 1ú´Öß ¤ü•ÖÖÔ“ÖÖ 1úÖêôûÃÖÖ ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ÃÖÖšêü Æêü "×»Ö−ÖÖ‡Ô™ü" µÖÖ ¯ÖÏ7úÖ¸ü“µÖÖ 7úÖêôû¿ÖÖ“Öê †ÖÆêüŸÖ.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö †Öã / †Û¾Ö1ú ×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö :-

o †´Öê¸üß1êú“µÖÖ ÃÖÆü7úÖµÖÖÔ−Öê ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ †Öã ×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö ÆüÖ "ŸÖÖ¸üÖ¯Öã¸ü, ×•Ö. šüÖÖê" µÖê£Öê 1969 ´Ö¬µÖê
Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“Öß ×¾ÖªãŸÖ ×−Ö´ÖáŸÖß Ö´ÖŸÖÖ 420 ´Öê3ÖÖ¾Öò™ü ‹¾Öœüß †ÖÆêü. µÖã¸üÖ×ê −ÖµÖ´Ö,
£ÖÖê¸üßµÖ´Ö, ¯»Öò™üß×−ÖµÖ´Ö †Ö×Ö ×»Ö£Öß×−ÖµÖ´Ö µÖÖ †Û+¾Ö7ú ‡Ó¬Ö−ÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö †+Öã ‰ú•ÖÖÔ ŸÖµÖÖ¸ü 7êú»Öß •ÖÖŸÖê.
o ›üÖò ÆüÖê´Öß ³ÖÖ´ÖÖ µÖÖÓ“µÖÖ ¯ÖãœüÖ7úÖ¸üÖ−Öê 10 †ÖòÖÃ™ü 1948 ¸üÖê•Öß "³ÖÖ¸üŸÖßµÖ †Öã ‰ú•ÖÖÔ †ÖµÖÖêÖÖ“Öß" Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ
7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß ÆüÖêŸÖß. µÖÖ“Öê ´ÖãµÖÖ»ÖµÖ ´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖê£Öê †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ †+Öã ‰ú•ÖÖÔ †ÖµÖÖê3ÖÖ“Öê ¯ÖÆüß»Öê †¬µÖÖ ›üÖò
ÆüÖê´Öß ³ÖÖ³ÖÖ Æêü ÆüÖêŸÖê ŸÖ¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ †+Öã ‰ú•ÖÖÔ †ÖµÖÖê3ÖÖ“Öê ÃÖ¬µÖÖ“Öê †¬µÖÖ "ÁÖß1ãú´ÖÖ¸ü ²Öò−Ö•Öá" Æêü †ÖÆêüŸÖ.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ŸÖÖ¸üÖ¯Öã¸ü ¾Ö ŸÖã³Öì, ´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖê£Öã−Ö †Öã ‰ú•ÖÖÔ ×−Ö´ÖáŸÖß 7êú»Öß •ÖÖŸÖê.
o 1957 ´Ö¬µÖê †ÖÓŸÖ¸ü¸üÖÂ™ÒüßµÖ †Öã ‰ú•ÖÖÔ †ÖµÖÖêÖ / International Atomic Energy
Agency (IAEA) “Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. IAEA “Öê ´ÖãµÖÖ»ÖµÖ Û¾Æü‹−ÖÖ, †ÖòÛÃ™ÒüµÖÖ µÖê£Öê †ÖÆêü.
IAEA “Öê ÃÖ¬µÖÖ“Öê †¬µÖÖ µÖã×1ú†Öê †´ÖÖ−ÖÖê (•Ö¯ÖÖ−Ö) Æêü †ÖÆêüŸÖ.
o †ÓÖŸÖ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ÃŸÖ¸üÖ¾Ö¸ü †+Öã ‡Ó¬Ö−ÖÖ“ÖÖ ¯Öã¸ü¾ÖšüÖ 7ú¸ü+ÖÖ¸êü ‹7ãú+Ö 45 ¤êü¿Ö †ÖÆêüŸÖ. ³ÖÖ¸üŸÖ ¾Ö †´Öê¸üß1úÖ µÖÖÓ“µÖÖ´Ö¬µÖê
18 •Öã»Öî 2005 ¸üÖê•Öß 123 7ú»Ö´Öß †Öã 1ú¸üÖ¸ü —ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ 7ú¸üÖ¸üÖÃÖ "123 1ú¸üÖ¸ü" †ÃÖêÆüß ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
14
³ÖÖ¸üŸÖÖ−Öê †ÖŸÖÖ¯ÖµÖÕŸÖ 09 ¤êü¿ÖÖÓ¿Öß †Öã ŸÖÓ¡Ö–ÖÖ−Ö 1ú¸üÖ¸ü 7êú»ÖÖ †ÖÆêü. †ÃÖÖ 7ú¸üÖ¸ü ¯ÖÆüß»ÖÖ 7ú¸üÖ¸ü ÆüÖ ±ÏúÖ−ÃÖ µÖÖ
¤êü¿ÖÖÃÖÖê²ÖŸÖ ¾Ö ¿Öê¾Ö™ü“ÖÖ 7ú¸üÖ¸ü ÆüÖ ¤ü. 1úÖê¸üßµÖÖ µÖÖ ¤êü¿ÖÖÃÖÖê²ÖŸÖ 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü.
o 1958 ´Ö¬µÖê ³ÖÖ³ÖÖ †Öã ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü / Bhabha Atomic Research Centre (BARC) Æêü
ŸÖã³Öì, ´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖÖ ×šü7úÖ+Öß Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü. BARC ´Ö¬µÖê ‹7ãú+Ö 05 †+Öã³Ö¼üµÖÖ 7úÖµÖÖÔÛ−¾ÖŸÖ †ÖÆêü.
1) †¯ÃÖ¸üÖ (04 †Öò3ÖÃ™ü 1956) ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öß †Öã³Ö¼üß - ÖÏê™ü ×²ÖÎ™ü−Ö“Öê ÃÖÆü7úÖµÖÔ.
2) ÃÖÖµÖ¸üÃÖ / ×ÃÖ¸üÃÖ (10 •Öã»Öî 1960) - ÃÖÆü1úÖµÖÔ 1òú−Ö›üÖ
3) —Öê¸ü×»Ö−ÖÖ (14 •ÖÖ−Öê¾ÖÖ¸üß 1961) - ¯ÖÆüß»Öß Ã¾Ö¤êü¿Öß †Öã³Ö¼üß.
4) ¯ÖÖêÙ+Ö´ÖÖ (1972) - µÖÖ †+Öã³Ö¼üß †ÓŸÖ3ÖÔŸÖ 05 ÃÖÓ“Ö ŸÖµÖÖ¸ü 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»µÖÖ †ÖÆêüŸÖ.
5) ¬ÖÐã¾Ö (1985)
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- 2010 ´Ö¬µÖê 40 ´Öê3ÖÖ¾Öò™ü“Öß ÃÖÖµÖ¸üÃÖ Æüß †+Öã³Ö¼üß ³ÖÖ¸üŸÖ ÃÖ¸ü7úÖ¸ü−Öê ²ÖÓ¤ü 7êú»Öß †ÖÆêü.
o −ÖÖÖ¯Öã¸ü ´Ö¬Öß»Ö ˆ´Ö¸êü›ü µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ×−ÖµÖÖê•ÖßŸÖ †Öã ‰ú•ÖÖÔ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÆêü.
o •ÖîŸÖÖ¯Öã¸ü †Öã ‰ú•ÖÖÔ ¯ÖÏ1ú»¯Ö :- ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ¸üŸ−ÖÖ×Ö¸üß ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö •ÖîŸÖÖ¯Öã¸ü µÖê£Öê ×−ÖµÖÖê×•ÖŸÖ †ÖÆêü. µÖÖ
¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ´Ö¬µÖê ‹7ãú+Ö 06 ×¸ü†òŒ™ü¸ü ²ÖÃÖ×¾Ö+µÖÖŸÖ µÖê+ÖÖ¸ü †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“Öß Ö´ÖŸÖÖ 9900 ´ÖêÖÖ¾Öò™ü ‹¾Öœüß
†ÃÖ+ÖÖ¸ü †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖÃÖ ±ÏúÖ−ÃÖ µÖê£Öß»Ö †¸êü¾ÖÖ µÖÖ 7Óú¯Ö−Öß−Öê ÃÖÆü7úÖµÖÔ 7êú»Öê †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖÃÖ ×¿Ö¾ÖÃÖê−ÖÖ µÖÖ
¯ÖÖÖ−Öê ´ÖÖêšü¶Ö ¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ ×¾Ö¸üÖê¬Ö 7êú»ÖÖ †ÖÆêü.
o ²ÖÖò´²Öê ÆüÖµÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö :- ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¯ÖÖÃÖã−Ö †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖ´Ö¬µÖê 176 ×1ú´Öß ‹¾ÖœüÖ »ÖÖÓ²Ö †ÖÆêü. µÖê£Öß»Ö
¯ÖÆüß»Öß ×¾ÖÆüß¸ü 03 ±êú²ÖÎã¾ÖÖ¸üß 1974 ¸üÖê•Öß ¯ÖÖ›ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“Öê ÃÖã´ÖÖ¸êü 2000 “ÖÖî ×7ú´Öß ‹¾Öœêü Öê¡Ö
†ÖÆêü. µÖÖ´Ö¬µÖê 5.5 1úÖê™üß ™ü−Ö ‡ŸÖ7úÖ −ÖîÃÖÙ3Ö7ú ¾ÖÖµÖã †ÃÖ+µÖÖ“Öß ¿ÖŒµÖŸÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ×¿Ö¾ÖÖµÖ ¾ÖÃÖ‡Ô ÆüÖµÖ µÖê£Öê
)Ö×−Ö•Ö ŸÖê»Ö ¾Ö −ÖîÃÖÙ3Ö7ú ¾ÖÖµÖãÓ“Öê ÃÖÖšêü †Öœüôû»Öê †ÖÆêüŸÖ. ONGC / †Öò‡Ô»Ö †ò−›ü −Öò“Ö¸ü»Ö ÖòÃÖ 1ú×´Ö¿Ö−Ö
´ÖÖ±ÔúŸÖ ÃÖ¾ÖÔ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ¾Ö¸ü ¤êü)Ö¸êü)Ö šêü¾Ö»Öß •ÖÖŸÖê. ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ‹7ãú+Ö −ÖîÃÖÙ3Ö7ú ¾ÖÖµÖã ¯Öî7úß 50 ™üŒ1êú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö Æêü ²ÖÖò´²Öê
ÆüÖµÖ µÖê£Öã−Ö ×´Öôû×¾Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ Ö×−Ö•Ö ŸÖê»Ö ¿Öã¨üß1ú¸üÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÃÖÖ´Ö ´Ö¬Öß»Ö "×¤ü²ÖÖê‡"Ô
µÖê£Öê 1903 ´Ö¬µÖê Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü.
´ÖÆü¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯Ö¾Ö−Ö ‰ú•ÖÖÔ :-
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ¯Ö¾Ö−Ö ‰ú•ÖÖÔ ×−Ö´ÖáŸÖß ´Ö¬µÖê ŸÖÖ×´Öôû−ÖÖ›ãü µÖÖ ¸üÖ•µÖÖ“ÖÖ ¯ÖÆüß»ÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1ú (49 ™üŒ1êú) »ÖÖ3ÖŸÖÖê.
¤êü¿ÖÖ´Ö¬µÖê µÖÖ ¯Ö¾Ö−Ö ‰ú•ÖÖÔ ×¾ÖªãŸÖ ×−Ö´ÖáŸÖß ´Ö¬µÖê ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“ÖÖ ¤ãüÃÖ¸üÖ 1Îú´ÖÖÓ1ú »ÖÖ3ÖŸÖÖê. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ
¯Ö¾Ö−Ö ×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö •Ö´ÖÃÖÖÓ›êü ŸÖÖ. ¤êü¾ÖÖ›ü ×•Ö. ØÃÖ¬Öã¤æüÖÔ µÖê£Öê Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. ¾Ö−Ö1ãúÃÖ¾Ö›êü,
ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ µÖê£ÖêÆüß ¯Ö¾Ö−Ö ×¾ÖªãŸÖ ×−Ö´ÖáŸÖß 7êú»Öß •ÖÖŸÖê. ×›üÃÖë²Ö¸ü 2001 ´Ö¬µÖê ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ´Ö¬µÖê 845 ¯Ö¾Ö−Ö“ÖŒŒµÖÖ ÆüÖêŸµÖÖ
ŸµÖÖ¯Öî7úß ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ ×•Ö»ÆüµÖÖ´Ö¬µÖê 703 ¯Ö¾Ö−Ö“ÖŒŒµÖÖ †ÖÆêüŸÖ.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö Ö×−Ö•Ö ÃÖÓ¯Ö¢Öß :-

Ö×−Ö•Ö ×•Ö»Æêü
´ÖòÖ−Öß•Ö ³ÖÓ›üÖ¸üÖ, −ÖÖ3Ö¯Öã¸ü, ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ.
³ÖÖ¸üŸÖÖ“µÖÖ ‹7ãú+Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ¯Öî7úß 40 ™üŒ1êú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÆüÖêŸÖê.
»ÖÖêÆü)Ö×−Ö•Ö “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü, 3Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß, ³ÖÓ›üÖ¸üÖ, −ÖÖ3Ö¯Öã¸ü, ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ.
×ÃÖ¬Öã¤æüÖÔ ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ¸êü›üß µÖÖ ×šü7úÖ+Öß »ÖÖêÆü)Ö×−Ö•ÖÖ“Öê ´ÖÖêšêü ÃÖÖšêü †ÖœüôûŸÖÖŸÖ.
²ÖÖòŒÃÖÖ‡Ô™ü 7úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü, ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß, ¸üÖµÖ3Ö›ü, ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ, ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ, ÃÖÖÓ3Ö»Öß.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ²ÖÖòŒÃÖÖ‡Ô™ü“Öê 62 ¤ü¿Ö»ÖÖ ™ü−Ö ‡ŸÖ7êú ÃÖÖšêü †ÖœüôûŸÖÖŸÖ.
7ÎúÖê´ÖÖ‡Ô™ü ³ÖÓ›üÖ¸üÖ, −ÖÖ3Ö¯Öã¸ü ¾Ö ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ´Ö¬µÖê ¤êü¿ÖÖ“µÖÖ ‹7ãú+Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ“µÖÖ 10 ™üŒ7êú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ÆüÖêŸÖê.
“Öã−Ö)Ö›üß µÖ¾ÖŸÖ´ÖÖôû, “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü, 3Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß.
15
›üÖê»ÖÖê´ÖÖ‡Ô™ü µÖ¾ÖŸÖ´ÖÖôû, “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü, 3Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß, −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü, ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸ß.
ŸÖÖÓ²Öê “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü
†³ÖÏ1ú “ÖÓ¦ü¯Öã¸ü, −ÖÖÖ¯Öæ¸ü
×ÃÖ»Öß7úÖ / ‡»Öê×´Ö−ÖÖ‡Ô™ü ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß, ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ
o ¸üÖ•µÖÖŸÖ ¤êü¿ÖÖ“µÖÖ ‹7ãú+Ö )Ö×−Ö•Ö ÃÖÓ¯Ö¢Öß“µÖÖ 2.5 ™üŒ1êú )Ö×−Ö•Ö ÃÖÓ¯Ö¢Öß †ÖœüôûŸÖê.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ×¾ÖªÖ¯Ößšêü :-
×¾ÖªÖ¯ÖßšüÖ“Öê −ÖÖ¾Ö Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ ×šü1úÖÖ 1ãú»ÖÖæ¹ý
´ÖãÓ²Ö‡Ô ×¾ÖªÖ¯Ößšü 18 •Öã»Öî 1857 ´ÖãÓ²Ö‡Ô ›üÖò ¸üÖ•Ö−Ö ¾Öêôûæ 1ú¸ü
¸üÖÂ™ÒüÃÖÓŸÖ ŸÖã7ú›üÖê•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1925 −ÖÖ3Ö¯Öã¸ü ›üÖò ×¾Ö»ÖÖÃÖ ÃÖ¯Ö7úÖôû
¯Öã+Öê ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1948 ¯Öã+Öê ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ7ú
ÁÖß´ÖŸÖß −ÖÖ£Öß²ÖÖ‡Ô ¤üÖê´ÖÖê¤ü¸ü šüÖ1ú¸üÃÖß 1950 ´ÖãÓ²Ö‡Ô ›üÖò ÃÖã¬ÖÖŸÖÖ‡Ô 1úÖ´ÖŸÖ
´ÖÆüß»ÖÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšüü SNDT
›üÖò ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö †ÖÓ²Öê›ü7ú¸ü ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üÖ 1958 †Öï¸ü3ÖÖ²ÖÖ¤ü ›üÖò Û¾Æü ‹´Ö ¯ÖÖÓœü¸üß¯ÖÖÓ›êü
×¾ÖªÖ¯Ößšü
×¿Ö¾Ö•Öß ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1963 7úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü ›üÖò ‹−Ö •Öê ¯Ö¾ÖÖ¸ü
ÃÖÓŸÖ ÖÖ›üÖê ²ÖÖ²ÖÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1983 †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß ›üÖò ´ÖÖêÆü−Ö Öê›ü1ú¸ü
µÖ¿Ö¾ÖÓŸÖ¸üÖ¾Ö “Ö¾ÆüÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ´ÖãŒŸÖ 1988 −ÖÖ×¿Ö1ú ›üÖò †Ö¸ü 1éúÂÖ1ãú´ÖÖ¸ü
ˆ¢Ö¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1989 •Öôû3ÖÖ¾Ö ›üÖò ÃÖã¬Öß¸ü ´ÖêÁÖÖ´Ö
›üÖò. ²ÖÖ. †ÖÓ. ŸÖÓ¡Ö–ÖÖ−Ö ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1990 »ÖÖê+Öê¸ü, ¸üÖµÖ3Ö›ü ›üÖò ¸üÖ•Öã ´ÖÖ−Ö7ú¸ü
ÁÖß ¸üÖ´ÖÖ−ÖÓ¤ü ×ŸÖ£ÖÔ ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1994 −ÖÖÓ¤êü›ü ›üÖò ÃÖ•Öì¸üÖ¾Ö ×−Ö´ÖÃÖê
7úÖ»Öß¤üÖÃÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1997 ¸üÖ´Ö™êü7ú, −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü ›üÖò ¯ÖÓ7ú•Ö “ÖÖÓ¤êü
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü †Ö¸üÖêµÖ ×¾Ö–ÖÖ−Ö ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1998 −ÖÖ×¿Ö1ú ›üÖò †¹ý+Ö •ÖÖ´Ö7ú¸ü
¯Ö¿Öã ¾Ö ´ÖÃŸµÖ ×¾Ö–ÖÖ−Ö ×¾ÖªÖ¯Ößšü 2000 −ÖÖÖ¯Öæ¸ü ›üÖò ÃÖß ‹ÃÖ ¯ÖÏÃÖÖ¤ü
ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü ×¾ÖªÖ¯Ößšü 2004 ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü ›üÖò ²ÖÖ²ÖÖÃÖÖÆêü²Ö ²ÖÓ›ü3Ö¸ü
ÖÖë›ü¾ÖÖ−ÖÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšü 2011 “ÖÓ¦ü¯Öæ¸ü ¾Ö Ö›ü×“Ö¸üÖê»Öß ›üÖò ×¾Ö•ÖµÖ †Ö‡Ó“Õ Ö¾ÖÖ¸ü
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö 1éúÂÖß ×¾ÖªÖ¯Ößšêü :-

1éúÂÖß ×¾ÖªÖ¯ÖßšüÖ“Öê −ÖÖ¾Ö Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ ×šü1úÖÖ 1ãú»ÖÖæ¹ý
´ÖÆüÖŸ´ÖÖ ±ãú»Öê 7éúÂÖß ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1968 ¸üÖÆãü¸üß, ×•Ö. †Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü ›üÖò ŸÖã7úÖ¸üÖ´Ö ´ÖÖê¸êü
¯ÖÓ•ÖÖ²Ö¸üÖ¾Ö ¤êü¿Ö´ÖãÖ 1éúÂÖß ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1969 †1úÖê»ÖÖ ›üÖò Û¾Æü ‹´Ö ´ÖÖµÖÓ¤êü
²ÖÖôûÖÃÖÖÆêü²Ö ÃÖÖ¾ÖÓŸÖ 1úÖê1úÖ 1éúÂÖß 1972 ¤üÖê¯ÖÖê»Öß, ×•Ö. ¸üŸ−ÖÖ×Ö¸üß ›üÖò ×7úÃÖ−Ö »Ö²ÖÖÓ¤êü-2011
´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üÖ 7éúÂÖß ×¾ÖªÖ¯Ößšü 1972 ¯Ö¸ü³Ö+Öß ›üÖò ×7ú¿ÖÖê¸ü 3ÖÖê¸êü
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ¯ÖîšüÖ µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ¯ÖÏÃŸÖÖ×¾ÖŸÖ ÃÖÓŸÖ ×¾ÖªÖ¯Ößšü †ÖÆêü.
o 1985 ´Ö¬µÖê ¯ÖãÖê µÖÖ ×šü7úÖ+Öß "×™üôû1ú ×¾ÖªÖ¯Ößšü" Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü. µÖÖ ×¾ÖªÖ¯ÖßšüÖ“Öê ÃÖ¬µÖÖ“Öê
7ãú»Ö3Öãºþ ›üÖò ×¤ü¯Ö7ú ×™üôû7ú †ÖÆêüŸÖ.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ "×1Îú›üÖ ×¾ÖªÖ¯Ößš"ü ²ÖÖ»Öê¾ÖÖ›üß, ¯ÖãÖê µÖê£Öê 1995 ´Ö¬µÖê Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ×−ÖµÖÖê•ÖßŸÖ "´ÖŸÃµÖ ×¾ÖªÖ¯Ößš"ü ¸üŸ−ÖÖ×Ö¸üß µÖê£Öê †ÖÆêü.
16
o •ÖÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öê "•Öî¾Ö ŸÖÓ¡Ö–ÖÖ−Ö ×¾ÖªÖ¯Ößšü" −ÖÖÖ¯Öæ¸ü µÖê£Öê ¯ÖÏÃ£ÖÖ×¾ÖŸÖ †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ "†¾Ö1úÖ¿Ö ×¾Ö–ÖÖ−Ö ×¾ÖªÖ¯Ößšü" Æêü ´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖê£Öê ¯ÖÏÃŸÖ×¾ÖŸÖ †ÖÆêü.
o †×¿ÖµÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öê "ÃÖÆü1úÖ¸ü ×¾ÖªÖ¯Ößšü" Æêü ¯ÖãÖê µÖê£Öê ¯ÖÏÃŸÖÖ×¾ÖŸÖ †ÖÆêü.
o "Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö 1úÖµÖ¤üÖ / ×¾Ö¬Öß ×¾ÖªÖ¯Ößšü" Æêü †Öî¸ÓüÖÖ²ÖÖ¤ü µÖê£Öê ¯ÖÏÃŸÖÖ×¾ÖŸÖ †ÖÆêü.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÆüÖŸ¾ÖÖ“Öß ¬Ö¸üÖê :-

¬Ö¸üÖ −Ö¤üß ×•Ö»ÆüÖ
³ÖÓ›üÖ¸ü¤ü¸üÖ / ×¾Ö»ÃÖ−Ö ²ÖÓ¬ÖÖ¸üÖ ¯ÖÏ¾Ö¸üÖ †Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü
ÖÓÖÖ¯Öã¸ü(¯ÖÆüß»Öê ´ÖÖŸÖß“Öê) ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −ÖÖ×¿Ö1ú
•ÖÖµÖ7ú¾ÖÖ›üß 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß ¯Öîšü+Ö, †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü
¤üÖ¸ü+ÖÖ ¤üÖ¸ü+ÖÖ −ÖÖ×¿Ö7ú
¯ÖÖ−Ö¿ÖêŸÖ †Ó³Öß ¯ÖãÖê
´Öãôû¿Öß ´ÖãôûÖ ¯Öã+Öê
7úÖêµÖ−ÖÖ 7úÖêµÖ−ÖÖ ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ
ŸÖÖêŸÖ»ÖÖ›üÖêÆü ¯ÖÓê“Ö −ÖÖÖ¯Öã¸ü
³ÖÖ™ü3Ö¸ü ¾Öêôû¾ÖÓ›üß ¯Öã+Öê
´ÖÖ•Ö»ÖÖÖ¾ÖÓ (¤ãüÃÖ¸êü ´ÖÖŸÖß“Öê ¬Ö¸üÖ) ØÃÖ¬Ö±úÖÖ ²Öß›ü
´ÖÖê›ü7ú ÃÖÖ3Ö¸ü ¾ÖîŸÖ¸ü+ÖÖ šüÖ+Öê
Ø²Ö¤ãüÃÖ¸üÖ Ø²Ö¤üãÃÖ¸üÖ ²Öß›ü
µÖê»Ö¤ü¸üß ¤ü×Ö+Ö ¯Öã+ÖÖÔ ØÆü3ÖÖê»Öß
)Ö›ü7ú¾ÖÖÃÖ»ÖÖ ´ÖãšüÖ ¯Öã+Öê
¸üÖ¬ÖÖ−ÖÖ¸üß ³ÖÖêÖÖ¾ÖŸÖß 1úÖê»ÆüÖ¯Öã¸ü
¯Öã¸ü´Öê¯ÖÖ›üÖ ²ÖÖê¸üß ¬Öãôêû
o •ÖÖµÖ1ú¾ÖÖ›üß ¬Ö¸ü+ÖÖ“Öê •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ −ÖÖ£ÖÃÖÖÖ¸ü, ˆ•Ö−Öß ¬Ö¸ü+ÖÖ“Öê •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ µÖ¿Ö¾ÖÓŸÖÃÖÖÖ¸ü, 1úÖêµÖ−ÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ“Öê
•Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ ×¿Ö¾ÖÖ•Öß ÃÖÖÖ¸ü, ŸÖÖêŸÖ»ÖÖ›üÖÆü ¬Ö¸ü+ÖÖ“Öê •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ ´Öê‘Ö¤ãüŸÖ ÃÖÖÖ¸ü †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö Æü¾ÖÖ´ÖÖ−Ö ×¾Ö³ÖÖÖ :-

o ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ‹7ãú+Ö 15 Æü¾ÖÖ´ÖÖ−Ö ×¾Ö³ÖÖ3Ö †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖ¯Öî7úß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ´Ö¬µÖê 03 Æü¾ÖÖ´ÖÖ−Ö ×¾Ö³ÖÖÖ †ÖÆêüŸÖ. Æü¾ÖÖ´ÖÖ−Ö
×¾Ö³ÖÖ3Ö 7Îú. 07, 09 ¾Ö 12 Æêü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ †ÖÆêüŸÖ.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê Ã¾ÖŸÖ:“Öê 09 Æü¾ÖÖ´ÖÖ−Ö ×¾Ö³ÖÖÖ ŸÖµÖÖ¸ü 7êú»Öê †ÖÆêüŸÖ.
1) †ŸÖß ¯Ö•ÖÔ−µÖ ×¾Ö³ÖÖÖ :- µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ 250 ŸÖê 400 ×´Ö»Öß ×´Ö™ü¸ü ¯ÖÖ‰úÃÖ ¯Ö›üŸÖÖê. µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ •ÖÖÓ³ÖÖ
¯ÖÏ7úÖ¸ü“Öß ´Öé¤üÖ †ÖœüôûŸÖê. •ÖÖÓ³ÖÖ ´Öé¤üÖ´Ö¬µÖê »ÖÖêÆüÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖÖ •ÖÖÃŸÖ †ÃÖŸÖê. ŸµÖÖ´Öãôêû µÖÖ ´ÖÖŸÖßÃÖ »ÖÖ»Ö ¸ÓüÖ
¯ÖÏÖ¯ŸÖ —ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêü. ÃÖÓ²ÖÓ¬ÖßŸÖ ×¾Ö³ÖÖ3Ö ¤ü×Ö+Ö 7úÖê7ú+ÖÖŸÖß»Ö ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß ¾Ö ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ ´Ö¬µÖê †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö
ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ¯ÖÖ‰úÃÖ †Ó²ÖÖê»Öß, ŸÖÖ. ÃÖÖ¾ÖÓŸÖ¾ÖÖ›üß ×•Ö. ØÃÖ¬Öã¤æüÖÔ µÖê£Öê ¯Ö›üŸÖÖê. µÖÖ ´Öé¤êüŸÖ †ÖÓ²ÖÖ, 7úÖ•Öæ, ¾Ö¸üß,
−ÖÖ3Ö»Öß Æß ×¯Ö7êú ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
2) †ŸÖß ¯Ö•ÖÔ−µÖÖ“ÖÖ ×¾Ö³ÖÖÖ :- 225 ŸÖê 300 ×´Ö»Öß ×´Ö™ü¸ü ¯ÖÖ‰úÃÖ ¯Ö›üŸÖÖê. µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ •ÖÖÓ³ÖÖ ×¾Ö¸üÆüßŸÖ ´Öé¤üÖ
†ÖœüôûŸÖê. ŸÖÖÓ²ÖãÃÖ Ø7ú¾ÖÖ ŸÖ¯Ö×7ú¸üß ¸Óü3ÖÖ“Öß ´Öé¤üÖ µÖê£Öê †ÖœüôûŸÖê. ¸üÖµÖÖ›ü, šüÖÖê, ´ÖãÓ²Ö‡Ô, −ÖÖ×¿Ö1ú ´Ö¬Öß»Ö
17
‡ÖŸÖ¯Öã¸üß ÆüÖ ŸÖÖ»Öã7úÖ µÖê£Öê Æüß ´Öé¤üÖ †ÖœüôûŸÖê. µÖÖ ´Öé¤êü´Ö¬µÖê ŸÖÖÓ¤ãüôû, −ÖÖ“ÖÖß, †ÖÓ²ÖÖ, 1úÖ•Öæ, ×“Ö1ãú ×Æü ¯Öß7êú
‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
3) ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ¯Ö•ÖÔ−µÖÖ“ÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ‘ÖÖ™ü ´ÖÖ£ÖÖ ×¾Ö³ÖÖÖ :- 300 ŸÖê 500 ×´Ö»Öß ×´Ö™ü¸ü ‹¾ÖœüÖ ¯ÖÖ‰úÃÖ ¯Ö›üŸÖÖê. µÖÖ
×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ 7úÖôûß ³Ö¸ü›üß ´Öé¤üÖ †ÖœüôûŸÖê. ÆüÖ ×¾Ö³ÖÖ3Ö ØÃÖ¬Öã¤æüÖÔ, ¸üÖµÖÖ›ü, šüÖÖê, 1úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü, ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ µÖÖÓ“µÖÖ
7úÖÓÆüß ³ÖÖ3ÖÖ´Ö¬µÖê †ÖœüôûŸÖê. µÖÖ ´Öé¤êü´Ö¬µÖê ¸üÖÖß, ¾Ö¸üß, −ÖÖ“ÖÖß ×Æü ¯Öß7êú ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
4) ÃÖÓ1Îú´ÖÖ ¯Ö¼üÖ :- 125 ŸÖê 300 ×´Ö»Öß ×´Ö™ü¸ü ¯ÖÖ‰úÃÖ ¯Ö›üŸÖÖê. µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ ŸÖÖÓ²ÖãÃÖ ŸÖ¯Ö7úß¸üß ´Öé¤üÖ †ÖœüôûŸÖê.
−ÖÖ×¿Ö1ú, 1úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü, ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ, ¯ÖãÖê ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö 7úÖÓÆüß ³ÖÖ3Ö µÖê£Öê Æüß ´Öé¤üÖ †ÖœüôûŸÖê. µÖÖ ´Öé¤êü´Ö¬µÖê ¾Ö¸üß,
¸üÖÖß Æüß ¯Öß7êú ´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
5) ¯Ö•ÖÔ−µÖ ”ûÖµÖê“ÖÖ ×¾Ö³ÖÖÖ :- 75 ŸÖê 125 ×´Ö»Öß ×´Ö™ü¸ü ¯ÖÖ‰úÃÖ ¯Ö›üŸÖÖê. µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ 7úÖôûÃÖ¸ü ¾Ö 7ú¸ü›üß ´Öé¤üÖ
†ÖœüôûŸÖê. −ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü, −ÖÖ×¿Ö1ú, ¯ÖãÖê, ÃÖÖÓÖ»Öß ¾Ö 1úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü ×•Ö»ÇüµÖÖ“ÖÖ 7úÖÓÆüß ³ÖÖ3Ö µÖê£Öê Æüß ´Öé¤üÖ †ÖœüôûŸÖê.
µÖÖ ´Öé¤êü´Ö¬µÖê ŸÖÖ¤ãüôû, •¾ÖÖ¸üß, ‰úÃÖ, ²ÖÖ•Ö¸üß, 1úÖ¯ÖæÃÖ ¾Ö ³Öã‡Ô´ÖãÖ Æüß ¯Öß7êú ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
6) †Ö¾ÖÂÖÔ−Ö ×¾Ö³ÖÖÖ :- 50 ŸÖê 70 ×´Ö»Öß ×´Ö™ü¸ü ¯ÖÖ‰úÃÖ ¯Ö›üŸÖÖê. µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ )Ö¸üß²Ö ¾Ö ¸ü²²Öß“Öß ×¯Ö7êú ‘ÖêŸÖ»Öß
•ÖÖŸÖÖŸÖ. µÖê£Öß»Ö ´Öé¤üÖ “Öã−Ö)Ö›üß µÖãŒŸÖ 7úÖôûß ´Öé¤üÖ †ÖÆêü. ÃÖÖÓÖ»Öß, ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü, ¯ÖãÖê, −ÖÖ×¿Ö1ú, ¬Öãôûê µÖÖ
×•Ö»ÆüµÖÖÓ“ÖÖ 7úÖÓÆüß ³ÖÖ3Ö µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ µÖêŸÖÖê. µÖÖ ´Öé¤êü´Ö¬µÖê •¾ÖÖ¸üß ¾Ö ²ÖÖ•Ö¸üß ×Æü ¯ÖÏ´Öã)Ö ×¯Ö7êú ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
ŸÖÃÖê“Ö ‰úÃÖ, 1úÖ¯ÖãÃÖ, ²ÖÖê¸êü, ›üÖôûà²Ö Æüß ¯Öß7êú ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
7) ×−ÖÛ¿“ÖŸÖ ¯ÖÖ‰úÃÖ ×¾Ö³ÖÖÖ :- 70 ŸÖê 100 ×´Ö»Öß ×´Ö™ü¸ü ¯ÖÖ‰úÃÖ ¯Ö›üŸÖÖê. µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖß»Ö ´Öé¤üÖ Æüß ´Ö¬µÖ´Ö
7úÖôûß ´Öé¤üÖ †ÖÆêü. ´Ö¸üÖšü¾ÖÖ›üÖ ¾Ö ×¾Ö¤ü³ÖÖÔ“ÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ³ÖÖÖ •ÖôûÖÖ¾Ö, ²Öã»ÖœüÖÖÖ †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß µÖÖ
×•Ö»ÆüµÖÖÓ´Ö¬µÖê Æüß ´Öé¤üÖ †ÖœüôûŸÖê. 1úÖ¯ÖæÃÖ, •¾ÖÖ¸üß, ²ÖÖ•Ö¸üß, ÖÆãü, ÃÖãµÖÔ±æú»Ö, 1êúôûß ¾Ö ÃÖÓ¡Öß Æüß ¯ÖÏ´Öã)Ö ×¯Ö7êú
‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
8) ´Ö¬µÖ´Ö •ÖÖÃŸÖ ¯Ö•ÖÔ−µÖ ¯ÖÖ‰úÃÖÖ“ÖÖ ×¾Ö³ÖÖÖ :- µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖ´Ö¬µÖê 90 ŸÖê 125 ×´Ö»Öß ×´Ö™ü¸ü ‹¾ÖœüÖ ¯ÖÖ‰úÃÖ
¯Ö›üŸÖÖê. µÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖ´Ö¬µÖê ŸÖ¯Ö7úß¸üß 7úÖôûß ´Öé¤üÖ †ÖœüôûŸÖê. −ÖÖÖ¯Öæ¸,ü ¾Ö¬ÖÖÔ, µÖ¾ÖŸÖ´ÖÖôû, −ÖÖÓ¤êü›ü ×•Ö»ÆüµÖÖ“ÖÖ
ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖÖ, ¾ÖÖ×¿Ö´Ö, ¯Ö¸ü³ÖÖß µÖê£Öê Æüß ´ÖéŸÖÖ †ÖœüôûŸÖê. ŸÖÖÓ¤æü¸ü, •¾ÖÖ¸üß, ²ÖÖ•Ö¸üß, ÖÆãü, ÃÖÖêµÖÖ×²Ö−Ö, ŸÖßôû ¾Ö
•Ö¾ÖÃÖ Æüß ¯Öß7êú ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
9) •ÖÖÃŸÖ ¯Ö•ÖÔ−µÖÖ“ÖÖ ¯Öã¾ÖÔ ×¾Ö¤ü³ÖÔ ×¾Ö³ÖÖÖ :- 125 ŸÖê 175 ×´Ö»Öß ×´Ö™ü¸ü ‹¾ÖœüÖ ¯ÖÖ‰úÃÖ ¯Ö›üŸÖÖê. ŸÖ¯Ö7úß¸üß ŸÖÖÓ²Ö›üß
´Öé¤üÖ †ÖœüôûŸÖê. “ÖÓ¦ü¯Öæ¸ü, Ö›ü×“Ö¸üÖê›üß, ³ÖÓ›üÖ¸üÖ ¾Ö ÖÖë¤üßµÖÖ µÖÖ ×•Ö»ÆüµÖÖ´Ö¬µÖê †ÖœüôûŸÖê. ŸÖÖÓ¤ãüôûÖ“Öê ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú
ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö µÖÖ ×¾Ö³ÖÖÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. •¾ÖÖ¸üß, †ÖÓ²ÖÖ, 1úÖ¯Öæ¸ü Æüß ‡ŸÖ¸ü ×¯Ö7êú ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¤ãü¬Ö ×¾Ö1úÖÃÖ :-

o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê 1958 ´Ö¬µÖê "¤ãü¬Ö ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖ ×¾Ö1úÖÃÖ ×¾Ö³ÖÖÖÖ“Öß" Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 7êú»Öß. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖ ¤êü¿ÖÖŸÖ
ÖÖ‡Ô“µÖÖ ¤ãü¬ÖÖ“Öê ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖŸÖ †ÖÏêÃÖ¸ü †ÖÆêü. ¤ãü¬Ö ¾Ö ¤ãü¬ÖÖ“Öß ³Öã7ú™üß ¾Ö »ÖÖê+µÖÖ“Öß ×−ÖµÖÖÔŸÖß´Ö¬µÖê ¤êü¿ÖÖŸÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü
¸üÖ•µÖ †3ÖÏêÃÖ¸ü †ÖÆêü.
o ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖÏ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê ›üÖò ¾ÖÖáÃÖ 1ãú¸üßµÖ−Ö µÖÖÓ“Öê †¬µÖÖŸÖê)ÖÖ»Öß 1971 ´Ö¬µÖê ¤ãü¬Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖÃÖÖšüß "†Öò¯Ö¸êü¿Ö−Ö
°»Ö›ü" Æüß µÖÖê•Ö−ÖÖ †Ó´Ö»ÖÖŸÖ †Ö+Ö»Öß ÆüÖêŸÖß. Æüß µÖÖê•Ö−ÖÖ ¤ãü¬Ö ´ÖÆüÖ¯Öã¸ü ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ †ÖÆêü. 1978 ´Ö¬µÖê †Öò¯Ö¸êü¿Ö−Ö
°»Ö›ü“ÖÖ ¤ãüÃÖ¸üÖ ™ü¯¯ÖÖ ÃÖã¹ý —ÖÖ»ÖÖ. 1985 ´Ö¬µÖê †Öò¯Ö¸êü¿Ö−Ö °»Ö›ü“ÖÖ ŸÖßÃÖ¸üÖ ™ü¯¯ÖÖ ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ŸÖßÃÖ¸üÖ
™ü¯¯ÖÖ 1997 ´Ö¬µÖê ¯Öã+ÖÔ —ÖÖ»ÖÖ.
o •Ö3ÖÖŸÖ ‹7ãú+Ö 3ÖÖê¾ÖÓ¿Ö •Ö−ÖÖ¾Ö¸üÖÓ“µÖÖ 15 ™üŒ7êú •Ö−ÖÖ¾Ö¸êü ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ †ÖÆêüŸÖ. •Ö3ÖÖŸÖß»Ö ‹7ãú+Ö ´Æü¿Öà¯Öî7úß 53 ™üŒ7êú
´Æü¿Öß ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ †ÖÆêüŸÖ. "¸üÖÂ™ÒüßµÖ ¤ãü¬Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ÃÖÓÃ£ÖÖ" 7ú−ÖÖÔ»Ö, Æü¸üßµÖÖ+ÖÖ µÖê£Öê †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ
3Öã¸êü œüÖê¸êü ˆ¢Ö¸ü ¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ŸÖ¸ü ¤ãü¬ÖÖ“Öê ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Ö¬µÖê ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö ¸üÖ•µÖ †3ÖÏêÃÖ¸ü †ÖÆêü.
18
o 1947 ´Ö¬µÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô ´Ö¬µÖê "†Ö¸êü ¤ãü¬Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö 1ëú¦ü" ÃÖã¹ý —ÖÖ»Öê. "¸üÖÂ™ÒüßµÖ ¤ãü¬Ö ¿ÖÖôûÖ ²ÖÖê›Ô" üÆêü 3Öã•Ö¸üÖŸÖ
´Ö¬Öß»Ö †Ö−ÖÓ¤ü µÖÖ ×šü7úÖ+Öß 1965 ´Ö¬µÖê ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ •Ö−ÖÖ¾Ö¸üÖÓ“Öß ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß ¤ãü3¬Ö
ˆŸ¯ÖÖ¤ü7úŸÖÖ 1.25 ×»Ö™ü¸ü ‹¾Öœüß †ÖÆêü.
o ¾Öî–ÖÖ×−Ö7ú ¥üÂ™üß7úÖê−ÖÖŸÖã−Ö ¤ü¸ü¸üÖê•Ö ´ÖÖ−Ö¾Öß ¿Ö¸üß¸üÖÃÖÖšüß 283 ÖÏò´Ö ¤ãü¬Ö †Ö¾Ö¿µÖ7ú †ÃÖŸÖê. ´Æü¿Öß“Öê ¤ãü¬Ö ¯ÖÖÓœü¸êü
†ÃÖŸÖê ŸÖ¸ü 3ÖÖ‡Ô“Öê ¤ãü¬ÖÖ´Ö¬µÖê 1òú¸üÖê™üß−Ö“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö •ÖÖÃŸÖ †ÃÖ»µÖÖ−Öê ŸµÖÖ“ÖÖ ¸Óü3Ö ×¯Ö¾ÖôûÃÖ¸ü †ÃÖŸÖÖê.
o "³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¬Ö¾Ö»Ö 1ÎÓúÖŸÖß“Öê •Ö−Ö1ú" ´Æü+Öã−Ö ›üÖò ¾ÖÖáÃÖ 1ãú¸üßµÖ−Ö µÖÖÓ−ÖÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o "³ÖÖ¸üŸÖßµÖ Æü¸üßŸÖ 1ÎúÖÓŸÖß“Öê •Ö−Ö1ú" ´Æü+Öã−Ö ›üÖò ‹´Ö ‹ÃÖ Ã¾ÖÖ´Öß−ÖÖ£Ö−Ö µÖÖÓ−ÖÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o "•ÖÖÖ×ŸÖ1ú Æü¸üßŸÖ 1ÎúÖÓŸÖß“Öê •Ö−Ö1ú" ´Æü+Öã−Ö ›üÖò −ÖÖò¸ü´Ö−Ö ²ÖÖê¸ü»ÖÖò1ú µÖÖÓ−ÖÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o "´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê Æü¸üßŸÖ 1ÎúÖÓŸÖß“Öê •Ö−Ö1ú" ´Æü+Öã−Ö ¾ÖÃÖÓŸÖ¸üÖ¾Ö −ÖÖ‡Ô1ú µÖÖÓ−ÖÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o "³ÖÖ¸üŸÖßµÖ †ÃÖÓŸÖÖêÂÖÖ“Öê •Ö−Ö1ú" ´Æü+Öã−Ö »ÖÖê1ú´ÖÖ−µÖ ×™üôû1ú µÖÖÓ−ÖÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o "³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸üÖÂ™Òü¾ÖÖ¤üÖ“Öê •Ö−Ö1ú" ´Æü+Öã−Ö ÃÖã¸ëü¦ü−ÖÖ£Ö ²Öò−Ö•Öá µÖÖÓ−ÖÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o "†Ö¬Öã×−Ö1ú ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê •Ö−Ö1ú" ´Æü+Öã−Ö ¸üÖ•ÖÖ¸üÖ´Ö ´ÖÖêÆü−Ö¸üÖòµÖ µÖÖÓ−ÖÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o "³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¤ãü¸üÃÖÓ“ÖÖ¸ü 1ÎÓúÖŸÖß“Öê •Ö−Ö1ú" ´Æü+Öã−Ö ÃÖò´Ö ×¯Ö¡ÖÖê¤üÖ µÖÖÓ−ÖÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ŸÖê ÃÖ¬µÖÖ ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ×¾Ö–ÖÖ−Ö
´ÖÓ›üôûÖ“Öê †¬µÖÖ †ÖÆêü.
o "³ÖÖ¸üŸÖßµÖ †Öã ×¾Ö–ÖÖ−ÖÖ“Öê •Ö−Ö1ú" ´Æü+Öã−Ö ›üÖò ÆüÖê´Öß ³ÖÖ³ÖÖ µÖÖÓ−ÖÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o "³ÖÖ¸üŸÖßµÖ †ÓŸÖ¸üÖôû ×¾Ö–ÖÖ−ÖÖ“Öê •Ö−Ö1ú" ´Æü+Öã−Ö ›üÖò ×¾Ö1Îú´Ö ÃÖÖ¸üÖ³ÖÖ‡Ô µÖÖÓ−ÖÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ¤ãü¬Ö ×¾Ö1úÖÃÖ )ÖÖŸµÖÖ“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß 1958 ´Ö¬µÖê 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. µÖÖ“Ö ¾ÖÂÖá †+Öã ‰ú•ÖÖÔ Æêü
Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö †ÖµÖÖê3Ö 7ëú¦ü ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê ÃÖã¹ý 7êú»Öê.
o •ÖÖÖŸÖ ¤ü¸ü›üÖê‡Ô ¤ãü¬Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖŸÖ ›êü−´ÖÖ1Ôú ÆüÖ ¤êü¿Ö †ÖÏêÃÖ¸ü †ÖÆêü. ¤ü¸ü›üÖê‡Ô ¤ãü3¬Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ 113 ¾ÖÖ
7Îú´ÖÖÓ7ú »ÖÖ3ÖŸÖÖê.
o ÖÖ‡Ô“µÖÖ ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß ¾ÖÖÂÖá7ú ¤ãü3¬Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖŸÖ ‡Ã¡ÖÖ‡Ô»Ö µÖÖ ¤êü¿ÖÖ“ÖÖ ¯ÖÆüß»ÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1ú »ÖÖ3ÖŸÖÖê. •Ö3ÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¤ãü¬Ö
¤êü+ÖÖ¸üß 3ÖÖµÖ ÆüÖê»ÖòÛÃ™ü−Ö ×±Ïú×•ÖµÖ−Ö Æüß 3ÖÖµÖ µÖã¸üÖê¯Ö ´Ö¬µÖê †ÖœüôûŸÖê. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ¤ãü¬Ö ¤êü+ÖÖ¸üß 3ÖÖµÖ ØÃÖ¬Öß
Æüß †ÖÆêü.
o "³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¿Öêôûß ¤ãü¬Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ÃÖÓÃ£ÖÖ" Æüß 1ú−ÖÖÔ»Ö, Æü¸üßµÖÖÖÖ µÖê£Öê †ÖÆêü.
o "1ëú¦üßµÖ ´ÖêÂÖ / ´Öëœüß »ÖÖê1ú¸ü ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü" Æêü †Ó×²Ö1úÖ−ÖÖ¸ü, Öã•Ö¸üÖŸÖ µÖê£Öê †ÖÆêü.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö 1úÖ¯Ö›ü ˆªÖêÖ :-

o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öß 7úÖ¯Ö›ü ×3Ö¸üß+Öß ²ÖÖò´²Öë ÛÃ¯Ö−ÖàÖ †Ö×Ö Û¾Æü¾ÖàÖ 1Óú¯Ö−Öß Æüß 1854 ´Ö¬µÖê
"1úÖ¾ÖÖÃÖ•Öß −ÖÖ−ÖÖ³ÖÖòµÖ" µÖÖÓ−Öß ´ÖÓã²Ö‡Ô µÖê£Öê ÃÖã¹ý 7êú»Öß. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ´Öò−Ö“ÖêÃ™ü¸ü ´Æü+Öã−Ö ‡“Ö»Ö1ú¸Óü•Öß, ×•Ö.
1úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖÃÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öß ÃÖÆü1úÖ¸üß ÃÖãŸÖ×Ö¸üÖß 1951 ´Ö¬µÖê †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ÖãÓ™ü1ú»Ö µÖê£Öê ÃÖã¸ü —ÖÖ»Öß. ŸÖ¸ü
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öß ÃÖÆü1úÖ¸üß ÃÖãŸÖ×Ö¸üÖß "1úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü ×•Ö»ÆüÖ ¿ÖêŸÖ1ú¸üß ×¾ÖÖ1ú¸ü ÃÖÆü1úÖ¸üß ÃÖÓÃ£ÖÖ" Æüß
1960 ´Ö¬µÖê ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. ¸üÖ•µÖÖŸÖ 31 ´ÖÖ“ÖÔ 2009 †)Öê¸ü 166 ÃÖãŸÖ×3Ö¸ü+µÖÖ ÆüÖêŸµÖÖ. 31 ´ÖÖ“ÖÔ 2009
†)Öê¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ 286 7úÖ¯Ö›ü ×3Ö¸ü+µÖÖ ÆüÖêŸµÖÖ. ŸµÖÖ ¯Öî7úß ´ÖãÓ²Ö‡Ô ´Ö¬µÖê 89 7úÖ¯Ö›ü ×3Ö¸ü+µÖÖ †ÖÆêüŸÖ. ´ÖãÓ²Ö‡Ô ´Ö¬Öß»Ö
7úÖ¯Ö›ü ×3Ö¸ü+Öß 7úÖ´Ö3ÖÖ¸üÖÓ“µÖÖ ´ÖÖ3Ö+µÖÖÓ7ú¸üßŸÖÖ 18 •ÖÖ−Öê¾ÖÖ¸üß 1982 ¸üÖê•Öß ¤ü¢ÖÖ•Öß ÃÖÖ´ÖÓŸÖ µÖÖÓ“Öê −ÖêŸÖéŸ¾ÖÖ)ÖÖ»Öß ´ÖÖêšêü
†ÖÓ¤êüÖ»Ö−Ö —ÖÖ»Öê. µÖÖ †ÖÓ¤üÖê»Ö−ÖÖÃÖ 18 •ÖÖ−Öê¾ÖÖ¸üß 2012 ¸üÖê•Öß 30 ¾ÖÂÖì ¯Öã+ÖÔ —ÖÖ»Öß. ÃÖ¬µÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü 1úÖ´ÖÖÖ¸ü
ÃÖÓ‘Ö™ü−Öê“Öê †¬µÖÖ ›üÖò ¤ü¢ÖÖ ‡ÔÃ¾Ö»Ö1ú¸ü Æêü †ÖÆêüŸÖ.
19
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ¯ÖÆüß»ÖÖ ÃÖÖ)Ö¸ü 7úÖ¸ü)ÖÖ−ÖÖ 1920 ´Ö¬µÖê "²Öê»ÖÖ¯Öæ¸ü" µÖê£Öê ÃÖã¹ý —ÖÖ»ÖÖ. 1950 ´Ö¬µÖê †Ö×¿ÖµÖÖ
)ÖÓ›üÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ ÃÖÆü1úÖ¸üß ÃÖÖÖ¸ü 1úÖ¸üÖÖ−ÖÖ "¯ÖÏ¾Ö¸üÖ −ÖÖ¸ü" ÆüÖ †Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü ×•Ö»ÊÖŸÖß»Ö »ÖÖêÖß µÖê£Öê ÃÖã¹ý
7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ¬Ö−ÖÓ•ÖµÖ ÖÖ›ü×Öôû ¾Ö ¯Ö©ÁÖß ×¾ÖÖê-¯ÖÖ™üß»Ö µÖÖÓ−Öß 02 »ÖÖ)Ö ¹ý. “Öê ³ÖÖ3Ö ³ÖÖÓ›ü»ÖÖ¾Ö¸ü µÖÖ
7úÖ¸ü)ÖÖ−µÖÖ“Öß ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖ 7êú»Öß.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ¸üÖê•ÖÖÖ¸ü ¯Öã¸ü×¾ÖÖÖ¸üÖ ¯ÖÏ£Ö´Ö ˆªÖêÖ ´Æü+Öã−Ö ÃÖãŸÖ×Ö¸üÖß ˆªÖê3ÖÖÃÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê ¾Ö ¤ãüÃÖ·µÖÖ
7Îú´ÖÖÓ7úÖ“ÖÖ ˆªÖê3Ö ÆüÖ ÃÖÖÖ¸ü ˆªÖêÖ †ÖÆêü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ²Ö»»ÖÖ¸ü¯Öæ¸ü-×•Ö.“ÖÓ¦ü¯Öã¸ü, ÖÖê¯ÖêÖ»Öß-×•Ö.¸üÖµÖÖ›ü, ¯ÖîšüÖ-×•Ö.†Öî¸ÓüÖÖ²ÖÖ¤ü, ÃÖÓÖ´Ö−Öê¸-
×•Ö.†Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü µÖÖ ×šü7úÖ+Öß 1úÖÖ¤ü ×Ö¸üµÖÖ †ÖÆêüŸÖ. ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öß 7úÖ3Ö¤ü ×3Ö¸ü+Öß ÃÖêÆü¸üÖ´Ö¯Öã¸ü, ¯ÖÛ¿“Ö´Ö
²ÖÓÖÖ»Ö µÖê£Öê ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ †ÖÖ1úÖ›üß ¾Ö ¸üÃÖÖµÖ−Ö ˆªÖêÖ ¯Ö−Ö¾Öê»Ö-×•Ö.¸üÖµÖÖ›ü ¾Ö Ø¯Ö¯Ö¸üß-×•Ö.¯ÖãÖê µÖê£Öê †ÖœüôûŸÖÖê.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ †ÖîªÖê×Ö1ú ÃÖÓÃ£ÖÖ :-

ÃÖÓÃ£ÖÖ Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ ´ÖãµÖÖ»ÖµÖ
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü )ÖÖ¤üß ¾Ö 3ÖÏÖ´Ö ˆªÖê3Ö ´ÖÓ›üôû 1962 ´Öã²Ó Ö‡Ô
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖ ¾ÖÃ¡ÖÖêªÖê3Ö ´ÖÓ›üôû 1966 ´Öã²Ó Ö‡Ô
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖ ÆüÖŸÖ´ÖÖÖ ´ÖÆüÖ´ÖÓ›üôû 1972 −ÖÖÖ¯Öæ¸ü
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖ ‡»ÖêŒ™ÒüÖò×−ÖŒÃÖ 7úÖò¯ÖÖì¸êü¿Ö−Ö - ´Öê»™ÒüÖò−Ö 1978 ´ÖãÓ²Ö‡Ô
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ´ÖÆüÖ´ÖÖÖÔ :-

´ÖÆüÖ´ÖÖÖÔ 1Îú´ÖÖÓ1ú ´ÖÆüÖ´ÖÖÖÖÔ“Öê −ÖÖ¾Ö ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö †ÓŸÖ¸ü ´ÖÆüÖ´ÖÖÖÖÔ¾Ö¸üß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ¿ÖÆü¸üê
NH - 03 ´ÖãÓ²Ö‡Ô ŸÖê †Ö3ÖÏÖ 391 ×7ú´Öß. ´ÖãÓ²Ö‡Ô, šüÖ+Öê, ×³Ö¾ÖÓ›üß, −ÖÖ×¿Ö7ú, ¬Öãôêû.
NH - 04 ´ÖãÓ²Ö‡Ô ŸÖê “Öê®Ö‡Ô 371 ×7ú´Öß. ¯Öã+Öê, ÃÖÖŸÖÖ¸ü, ²Öêôû3ÖÖ¾Ö, ²ÖÓ3Ö»ÖÖê¹ý.
NH - 04 B −ÆüÖ¾ÖÖ¿Öê¾ÖÖ ŸÖê ¯ÖôûÃ¯Öê 27 ×1ú´Öß 1úôÓû²ÖÖê»Öß ´ÖÖÖì
NH - 06 ¬Öãôêû ŸÖê 1ú»Ö1ú¢ÖÖ 686 ×1ú´Öß ¬Öãôêû, †1úÖê»ÖÖ, −ÖÖÖ¯Öæ¸ü.
NH - 07 ¾ÖÖ¸üÖ+ÖÃÖß ŸÖê 7ú−µÖÖ7ãú´ÖÖ¸üß 232 ×7ú´Öß −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü, Æîü¦üÖ²ÖÖ¤ü ´ÖÖ3Öì.
NH - 08 ´ÖãÓ²Ö‡Ô ŸÖê ×¤ü»»Öß 128 ×7ú´Öß †Æü´Ö¤üÖ²ÖÖ¤ü, •ÖµÖ¯Öæ¸ü ´ÖÖ3Öì
NH - 09 ¯ÖãÖê ŸÖê ×¾Ö•ÖµÖ¾ÖÖ›üÖ 336 ×1ú´Öß ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü, Æîü¦üÖ²ÖÖ¤ü ´ÖÖÖì
NH - 13 ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü ŸÖê ×“Ö¡Ö¤ãü3ÖÔ 43 ×7ú´Öß ×¾Ö•ÖÖ¯Öæ¸ü, ¸üÖµÖ“Öæ¸ü ´ÖÖ3Öì
NH - 16 ×−Ö•ÖÖ´ÖÖ²ÖÖ¤ü ŸÖê •Ö»Ö¤üÖôû¯Öæ¸ü 30 ×7ú´Öß ×¾Ö¤ü³ÖÔ ´ÖÖ3Öì
NH - 17 ¯Ö−Ö¾Öê»Ö ŸÖê ´ÖÓ3Ö»ÖÖê¸ü 472 ×7ú´Öß ¸üÖµÖ3Ö›ü, ÃÖÖ¾ÖÓŸÖ¾ÖÖ›üß, ¯Ö+Ö•Öß ´ÖÖ3Öì
NH - 50 ¯ÖãÖê ŸÖê −ÖÖ×¿Ö1ú 192 ×1ú´Öß ---
NH - 69 −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü ŸÖê †²¤ãü»»ÖÖ3ÖÓ•Ö 55 ×7ú´Öß ---
NH - 204 ¸üŸ−ÖÖ×Ö¸üß ŸÖê 1úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü 126 ×1ú´Öß ---
NH - 211 ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü ŸÖê ¬Öæôêû 400 ×7ú´Öß ---
o ´ÖÆüÖŸ¾ÖÖ“Öê :- ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ´ÖÆüÖ´ÖÖ3ÖÔ 7Îú´ÖÖÓ7ú 04 µÖÖ ´ÖÆüÖ´ÖÖ3ÖÖÔ¾Ö¹ý−Ö ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ¾ÖÖÆüŸÖã7ú ÆüÖêŸÖê.
ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ´ÖÆüÖ´ÖÖ3ÖÔ 7Îú´ÖÖÓ7ú 08 ¾Ö¹ý−Ö ´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ ¾ÖÖÆüŸÖã7ú ÆüÖêŸÖê. NH - 04 B ¾Ö NH - 50 Æêü ´ÖÆüÖ´ÖÖ3ÖÔ
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖã¹ý ÆüÖê¾Öã−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖÓ¯ÖŸÖÖŸÖ. ´ÖÆüÖ´ÖÖ3ÖÔ 7Îú´ÖÖÓ7ú 04 B ÆüÖ ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ 1ú´Öß »ÖÖÓ²Öß“ÖÖ
´ÖÆüÖ´ÖÖ3ÖÔ †ÖÆêü.
20
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖ ¯Ö×¸ü¾ÖÆü−Ö ´ÖÆüÖ´ÖÓ›üôûÖ“Öß (MSRTC) Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 1948 ÃÖÖ»Öß 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÔ
´ÖÆüÖ´ÖÖ3ÖÔ ²Ö−Ö×¾Ö+µÖÖ“Öß ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß 7úÖ´Öê µÖÖ“Ö ´ÖÆüÖ´ÖÓ›üôûÖ«üÖ¸êü 7êú»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö 1úÖÓÆüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ¾ÖÃŸÖã ¾Ö ×´ÖôûµÖÖ“Öß ×šü1úÖÖß :-

¾ÖÃŸÖã ×šü1úÖÖ
ÃÖÓ3Ö´Ö¸ü¾Ö¸ü −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü ¾Ö †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß
³ÖÖÓ›üß ŸÖµÖÖ¸ü 7ú¸ü+µÖÖ“Öß ´ÖÖŸÖß “ÖÓ¦ü¯Öæ¸ü ¾Ö −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü.
µÖã¸êü×−ÖµÖ´Ö (´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê) ³ÖÓ›üÖ¸üÖ.
´Ößšü ´ÖãÓ²Ö‡Ô, šüÖ+Öê, ¸üÖµÖ3Ö›ü, ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß, ØÃÖ¬Öã¤æü3ÖÔ
¤ü3Ö›üß 7úÖêôûÃÖÖ “ÖÓ¦ü¯Öæ¸ü, −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü, µÖ¾ÖŸÖ´ÖÖô.
¯Öîšü+Öß ¾Ö ¯ÖßŸÖÖÓ²Ö¸ü ¯Öîšü+Ö,†Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü
×Æü´Ö¹ý ¿ÖÖ»Öß †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü
»ÖÖ1ú›üß ÖêôûµÖÖ ÃÖÖ¾ÖÓŸÖ¾ÖÖ›üß, ×•Ö.ØÃÖ¬Öã¤æüÖÔ.
“ÖÖ¤ü¸ü ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü
1úÖê¿ÖÖ (1ú““Öê ¸êü¿Öß´Ö) ‹1úÖê›üß ×•Ö.³ÖÓ›üÖ¸üÖ ¾Ö “ÖÓ¦ü¯Öæ¸ü.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ÃÖ¸ü7úÖ¸ü−Öê 7ëú¦ü ÃÖ¸ü7úÖ¸ü7ú›êü ×¾Ö¿ÖêÂÖ †ÖÙ£Ö1ú Öê¡ÖÖ“Öê SEZ “Öê 225 ¯ÖÏÃŸÖÖ¾Ö ¯ÖÖšü×¾Ö»Öê ÆüÖêŸÖê. ŸµÖÖ¯Öî7úß
146 ¯ÖÏÃŸÖÖ¾ÖÖÓ−ÖÖ 7ëú¦ü ÃÖ¸ü7úÖ¸ü−Öê ´ÖÓ•Öã¸üß ×¤ü»Öß †ÖÆêü. SEZ ²ÖÖ²ÖŸÖ“ÖÖ 7úÖµÖ¤üÖ 10 ±êú²ÖÎã¾ÖÖ¸üß 2006 µÖÖ ×¤ü¾Ö¿Öß
†Ó´Ö»ÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ÃÖê—Ö ¯ÖÏ1ú»¯Ö ¸üÖµÖÖ›ü ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖ †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖ´Öãôêû“Ö µÖÖ ×•Ö»ÊÖÃÖ
"−ÖÖˆªÖêÖ" ×•Ö»ÆüÖ ´Æü+Öã−Ö ‘ÖÖêÂÖßŸÖ 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ±ú»ÖÖêŸ¯ÖÖ¤ü−Ö :-
±úôêû ×šü1úÖÖ
ÃÖÓ¡Öß −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü, †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß.
1êúôûß •ÖôûÖÖ¾Ö, ¾ÖÃÖ‡Ô.
¦üÖÖê −ÖÖ×¿Ö7ú, ÃÖÖÓ3Ö»Öß.
×“Ö7ãú ‘ÖÖê»Ö¾Ö›ü ¾Ö ›üÆüÖ+Öæ ×•Ö.šüÖ+Öê
×ÃÖŸÖÖ±úôêû ¤üÖî»ÖŸÖÖ²ÖÖ¤ü
†Ó•Öß¸ü ¸üÖ•Öê¾ÖÖ›üß, ¯ÖãÖê.
ÆüÖ¯ÖæÃÖ †ÖÓ²ÖÖ ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß.
7úØ»Ö3Ö›ü †×»Ö²ÖÖ3Ö, ¸üÖµÖ3Ö›ü
×´Ö¸ü“Öß ¾Ö Æüôû¤ü ÃÖÖÓ3Ö»Öß.
7úÖÓ¤üÖ ¾Ö »ÖÃÖã+Ö ×−Ö±úÖ›ü ×•Ö. −ÖÖ×¿Ö7ú.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü :-

†.1Îú. ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦üÖ“Öê −ÖÖ¾Ö ×šü1úÖÖ
1. ‰úÃÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü ¯ÖÖ›êüÖÖ¾Ö, ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ.
2. ¸ü²Ö¸ü ÃÖÓ¿ÖÖ¬Öê−Ö 1ëú¦ü 1úôÓû²Öß•Ö, ×•Ö. ØÃÖ¬Öã¤æüÖÔ
3. †ÖÓ²ÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 7ëú¦ü ¸üÖ´Ö−ÖÖ¸ü, ×•Ö. ØÃÖ¬Öã¤æüÖÔ
4. ÃÖã¯ÖÖ¸üß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 7ëú¦ü ÁÖß¾Ö¬ÖÔ−Ö, ×•Ö. ¸üÖµÖÖ›ü
5. •¾ÖÖ¸üß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 7ëú¦ü ´ÖÖêÆüÖêôû, ×•Ö. ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü.
21
6. 1úÖê¸ü›ü¾ÖÖÆãü •Ö´Öß−Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü ´ÖãôêûÖÖ¾Ö, ×•Ö. ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü
7. ›üÖôûà²Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü 1êúÖÖ¾Ö, ×•Ö. ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü
8. ²ÖÖê¸ü ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 7ëú¦ü ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü.
9. −ÖÖ¸üôû ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü ³ÖÖ¼êü, ×•Ö.¸üŸ−ÖÖ×Ö¸üß
10. 1êúôûß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ãü µÖÖ¾Ö»Ö, ×•Ö.•ÖôûÖÖ¾Ö
11. ¦üÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü ´ÖÖÓ•Ö¸üß, ×•Ö.¯ÖæÖê
12. )ÖÖ¸ü •Ö´Öß−Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 7ëú¦ü ¯Ö−Ö¾Öê»Ö, ×•Ö.¸üÖµÖ3Ö›ü
13. ´ÖÖêÃÖÓ²Öß ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 7ëú¦ü ÁÖß¸üÖ´Ö¯Öã¸ü, ×•Ö.†Æü´Ö¤ü−Ö3Ö¸ü
14. 1úÖÓ¤üÖ ¾Ö »ÖÃÖãÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü ¸üÖ•ÖÖæºþ−ÖÖ¸ü, ×•Ö. ¯ÖæÖê.
15. 1úÖÓ¤üÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü ×−Ö±úÖ›ü, ×•Ö. −ÖÖ×¿Ö1ú
16. 7úÖ¯ÖæÃÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 7ëú¦ü −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü
17. ÖÆãü, Öê¸ü¾ÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü ´ÖÆüÖ²ÖôêûÀ¾Ö¸ü ×•Ö.ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ“ÖÖ“Öê †ÖµÖÖêÖ/ÃÖ×´ÖŸµÖÖ:-

†ÖµÖÖêÖ / ÃÖ×´ÖŸÖß −Öê´ÖµÖÖ“Öê 1úÖ¸üÖ
¸üÖ´Ö¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö ÃÖ×´ÖŸÖß 26 −ÖÖê¾Æëü²Ö¸ü 2008 “µÖÖ ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¤üÆü¿ÖŸÖ¾ÖÖ¤üß Æü»µÖÖ“Öß “ÖÖî1ú¿Öß 7ú¸üßŸÖÖ.
›üÖò ×¾Ö•ÖµÖ 1êúôû1ú¸ ¯ÖÏÖ¤êü×¿Ö7ú †−Öã¿ÖêÂÖ ¤ãü¸ü 7ú¸ü+µÖÃÖÖšüß.
›üÖò ¯Öß ‹ÃÖ 1úÖêŸÖ¾ÖÖ»Ö ×¾Ö¤ü³ÖÖÔŸÖß»Ö 03 ¾µÖÖ‘ÖÐ ¯ÖÏ1ú»¯ÖÖ“µÖÖ ¾µÖ¾ÖÃ£ÖÖ¯Ö−ÖÖ“Öê ´Öã»µÖ´ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸üßŸÖÖ.
¯Öß ‹ÃÖ ¯ÖÖšü+Ö7ú¸ü −ÖÖÓ¤êü›ü µÖê£Öê −Ö×¾Ö−Ö ´ÖÆüÃÖã»Ö ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖ“Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 7ú¸ü+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ.
›üÖò. −Ö¸êÓü¦ü •ÖÖ¬Ö¾Ö ¿ÖêŸÖ1ú¸üß †ÖŸ´ÖÆüŸµÖÖ ˆ¯ÖÖµÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ.
›üÖò †Ö−ÖÓ¤ü −ÖÖ›ü1úÖá ×¾ÖªÖ£Öá †ÖŸ´ÖÆüŸµÖÖ ˆ¯ÖÖµÖ µÖÖê•Ö−ÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ.
¾ÖÖµÖ ‹´Ö ¯ÖšüÖÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö ¿ÖÖ»ÖêµÖ †³µÖÖÃÖ7Îú´ÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖÓŸÖ ÃÖÖÆüßŸµÖÖ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö 7ú¸ü+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ.
×¾Ö•ÖµÖ ³Ö™ü7ú¸ü ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö ‡Ô-3Ö¾Æü−ÖÔ−ÃÖ ¬ÖÖê¸ü+Ö šü¸ü×¾Ö+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ.
−µÖÖ •Öê ‹ ¯ÖÖ™üß»Ö †Ö¤ü¿ÖÔ ÃÖÖêÃÖÖµÖ™üß ‘ÖÖê™üÖóµÖÖ“Öß “ÖÖî1ú¿Öß 7ú¸ü+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ.
›üÖò −Ö¸ëü¦ü ¤üµÖÖ»Ö »Ö¾ÖÖÃÖÖ ×ÃÖ™üß “ÖÖ †³µÖÖÃÖ 7ú¸ü+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ.
›üÖò †¿ÖÖê7ú ²ÖÃÖÖ7ú ¤ãü¬Ö )Ö¸êü¤üß-×¾Ö7Îúß ¬ÖÖê¸ü+Ö šü¸ü×¾Ö+µÖÖÃÖÖšüß.
›üÖò †Ö. Æü. ÃÖÖôãÓû7êú ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ÃÖÖÓÃ7éúŸÖß7ú ¬ÖÖê¸ü+ÖÖ“ÖÖ ´ÖãÃÖ¤üÖ ŸÖµÖÖ¸ü 7ú¸ü+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ.
¯ÖÃÖá ×´ÖÃ™Òüß ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¿ÖÆü¸üÖÃÖ •ÖÖ3Ö×ŸÖ7ú ¤ü•ÖÖÔ“Öê 7ëú¦ü ²Ö−Ö×¾Ö+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ.
†¿ÖÖê7ú †3ÖÏ¾ÖÖ»Ö ×¾Ö´ÖãŒŸÖ •ÖÖŸÖß •Ö´ÖÖŸÖß“ÖÖ †−ÖãÃÖã×“ÖŸÖ •ÖÖŸÖß •Ö´ÖÖŸÖß ´Ö¬µÖê ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö 7ú¸ü+µÖÖ²ÖÖ²ÖŸÖ.
ÃÖ¸üÖ±ú †ÖµÖÖê3Ö ´Ö¸üÖšüÖ ÃÖ´ÖÖ•ÖÖÃÖ †Ö¸üÖ+Ö ¤êü+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ.
ÆüÖ1úß´Ö †ÖµÖÖêÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖ ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ“Öê 1ú´ÖÔ“ÖÖ¸üß µÖÖÓ“Öê ¾ÖêŸÖ−Ö ×−Ö¿“ÖßŸÖß 7ú¸üßŸÖÖ.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏÖ×“Ö−Ö »ÖêµÖÖ

»ÖêµÖÖ ×•Ö»ÆüÖ
†Ø•ÖšüÖ »Öê+µÖÖ ¾Ö ¾Öê¹ýôû †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ :- •ÖÖÖŸÖß1ú ¾ÖÖ¸üÃÖÖ ×¿Ö»¯Ö Ã£ÖÖ−ÖÖ´Ö¬µÖê †Ø•ÖšüÖ »Öê+µÖÖÓ“Öß −ÖÖë¤ü
7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß †ÖÆêü.
22
‘ÖÖ¸üÖ¯Öã¸üß ´ÖãÓ²Ö‡Ô.
†Ó²Ö¸ü−ÖÖ£Ö šüÖ+Öê.
×¯ÖŸÖôû)ÖÖê¸üÖ †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü.
)Ö¸üÖêÃÖÖ »Öê+Öß †ÖîÃÖÖ-×•Ö.»ÖÖŸÖã¸ü.
7úÖ»Öì ³ÖÖ•Öê ¯Öã+Öê.
¬ÖÖ¸üÖ×¿Ö¾Ö »Öê+µÖÖ ˆÃ´ÖÖ−ÖÖ²ÖÖ¤ü.
Ö¸ü´Ö ¯ÖÖµÖÖÓ“Öê —Ö¸êü

—Ö¸êü ×•Ö»ÆüÖ
¾Ö•ÖìÀ¾Ö¸üß, ÃÖ×ŸÖ¾Ö»Öß ¾Ö †1ú»ÖÖê»Öß šüÖÖê
“ÖÖÓ3Ö¤êü¾Ö, ˆ−Ö¯Ö¤êü¾Ö, †›üÖ¾Ö¤ü. •ÖôûÖÖ¾Ö
ÃÖÖ¾Ö ¸üÖµÖ3Ö›ü
ÃÖÖ»Ö²Ö¸ü›üß †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß
´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ ÃÖÓŸÖÖÓ“Öß ÃÖ´ÖÖ¬Öß Ã£Öôêû :-

ÃÖÓŸÖÖÓ“Öß −ÖÖ¾Öê ÃÖ´ÖÖ¬Öß Ã£Öôêû •Ö−´Ö Ã£Öôû
ÖÖ›üÖê ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß
¸üÖ´Ö¤üÖÃÖ Ã¾ÖÖ´Öß ÃÖ••Ö−Ö 3Ö›ü , ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ.
‹7ú−ÖÖ£Ö ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö ¯Öîšü+Ö, †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü
3Ö•ÖÖ−Ö−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö ¿Öê3ÖÖ¾ÖÓ, ²Öã»ÖœüÖ+ÖÖ.
–ÖÖ−ÖêÀ¾Ö¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖ•Ö †ÖôÓû¤üß, ¯Öã+Öê †Ö¯Öê3ÖÖ¾Ö, †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü.
ÃÖÓŸÖ ŸÖã1úÖ¸üÖ´Ö ¤êüÆü, ¯ÖãÖê.
×−Ö¾Öé¢Öß−ÖÖ£Ö ¾Ö ´ÖãŒŸÖÖ²ÖÖ‡Ô †Ö¯Öê3ÖÖ¾Ö, †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü.
ÃÖÓŸÖ −ÖÖ´Ö¤êü¾Ö −Ö¸üÃÖß, ØÆü3ÖÖê»Öß.
o "›êü²ÖÖê•Öß Ø—ÖÖ¸üÖ•Öß •ÖÖÖÖê¸ü1ú¸ü" Æêü ÃÖÓŸÖ ŸÖã1ú›üÖê•Öß ´ÖÆüÖ¸üÖ•ÖÓ“Öê ¯ÖãÖÔ −ÖÖ¾Ö †ÖÆêü.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ŸÖôêû, »Öê1úÃÖË, •ÖÖ»ÖÖ¿ÖµÖ :-

ŸÖôêû, •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖ“Öê −ÖÖ¾Ö ×•Ö»ÆüÖ
†ÖÓ¬ÖÐ »Öê7ú, ´Öãôû¿Öß »Öê7ú, ³ÖÖ™ü3Ö¸ü ¬Ö¸ü+Ö. ¯Öã+Öê
¯ÖÖ−Ö¿ÖêŸÖ, )Ö›ü7ú¾ÖÖÃÖ»ÖÖ, Û¾ÆüŒ™üÖê¸üßµÖÖ »Öê1ú. ¯ÖãÖê
³ÖÓ›üÖ¸ü¤ü¸üÖ, †Öò£ÖÔ¸ü ×Æü»Ö »Öê1ú. †Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü
7úÖêµÖ−ÖÖ ¬Ö¸ü+Ö. ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ
»ÖÖê+ÖÖ¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü, −Öôû3ÖÓ3ÖÖ •Ö»ÖÖ¿ÖµÖ. ²Öã»ÖœüÖ+ÖÖ
ÃÖê¾Ö+Öß ŸÖ»ÖÖ¾Ö ³ÖÓ›üÖ¸üÖ
ŸÖÖ−ÖÃÖÖ »Öê1ú šüÖÖê
23
o "»ÖÖêÖÖ¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü" Æê ˆ»1úÖ¯ÖÖŸÖÖ´Öãôêû ŸÖµÖÖ¸ü —ÖÖ»Öê»Öê "ÖÖ·µÖÖ ¯ÖÖµÖÖ“Öê" ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ²Öã»ÖœüÖÖÖ
×•Ö»ÆüµÖÖŸÖ †ÖÆêü. ÃÖã´ÖÖ¸êü 50 Æü•ÖÖ¸ü ¾ÖÂÖÖÕ¯Öã¾Öá µÖÖ ŸÖ»ÖÖ¾ÖÖ“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß —ÖÖ»Öß †ÖÆêü. µÖÖ ×šü7úÖ+Öß "¸üÖÆê üßŸÖ"
−ÖÖ¾ÖÖ“ÖÖ ¯ÖÖß ¯ÖÏÖ´Öã)µÖÖ−Öê †ÖœüôûŸÖÖê.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¿ÖÆü¸ü, ´ÖãÓ²Ö‡Ô ˆ¯Ö−ÖÖ¸ü, šüÖÖê, ¸üÖµÖÖ›ü ¾Ö ¯ÖãÖê µÖÖ×šü7úÖ+Öß ¯Öê™ÒüÖê1êú´Öß1ú»ÃÖ“Öê 1úÖ¸üÖÖ−Öê
†ÖÆêüŸÖ.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖÖŸÖ Ö›ü1úß ¾Ö ¤êüÆãü¸üÖê›ü ×•Ö.¯ÖãÖê, ³Ö¦üÖ¾ÖŸÖß-×•Ö.“ÖÓ¦ü¯Öã¸, †Öê—Ö¸ü-×•Ö.−ÖÖ×¿Ö1ú, •Ö¾ÖÖÆü¸ü −ÖÖ¸-ü
×•Ö.³ÖÓ›üÖ¸üÖ, ¾ÖÖ›üß-×•Ö.−ÖÖÖ¯Öæ¸ü, ¾Ö¸üÖÖÖ¾ÖÓ ×•Ö.•ÖôûÖÖ¾Ö µÖê£Öê ÃÖÓ¸üÖÖ ÃÖÖÆüßŸµÖ ²Ö−Ö×¾Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o ¸üÖµÖÖ›ü ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö £Öôû ¾ÖÖµÖ¿ÖêŸÖ ¾Ö ´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖê£Öß»Ö ŸÖã³Öì µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ¸üÖÃÖÖµÖ×−Ö1ú ÖŸÖ ×−Ö´ÖáŸÖß 1úÖ¸üÖÖ−Öê
†ÖÆêüŸÖ. ¤êü¿ÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú µÖã¸üßµÖÖ )ÖŸÖÖ“Öê ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö £Öôû ¾ÖÖµÖ¿ÖêŸÖ ×•Ö.¸üÖµÖÖ›ü µÖê£Öê 7êú»Öê •ÖÖŸÖê.
o ¯ÖãÖê µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖÃÖ "³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ›êü™ÒüÖò‡Ô™ü" µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. †´Öê¸üß7êúŸÖß»Ö ¾ÖÖÆü−Ö ×−Ö´ÖáŸÖß´Ö¬Öß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ
´ÖÖêšêü ¿ÖÆü¸ü ›êü™ÒüÖò‡Ô™ü µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖ“Öê −ÖÖ¾ÖÖ´Öãôêû ¯Öã+µÖÖŸÖß»Ö ¾ÖÖÆü−Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Öãôêû ¯Öã+Öê ¿ÖÆü¸üÖÃÖ µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê
•ÖÖŸÖê.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸êü»¾Öê :-
o ´ÖÆüÖŸ¾ÖÖ“Öê :- 16 ‹¯ÖÏß»Ö 1853 ¸üÖê•Öß ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öß ¸êü»¾Öê Æüß ´ÖãÓ²Ö‡ÔŸÖß»Ö ²ÖÖê¸üß²ÖÓ¤ü¸ü ŸÖê šüÖÖê µÖÖ ¤üÖê−Ö
Ã™êü¿Ö−Ö ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö ¬ÖÖ¾Ö»Öß. ÃÖ¤ü¸ü“Öß ¸êü»¾Öê ŸÖŸ7úÖ»Öß−Ö 3Ö¾Æü−ÖÔ¸ü •Ö−Ö¸ü»Ö »ÖÖ›Ôü ›ü»ÖÆüÖîÃÖß µÖÖ“Öê 7úÖôûÖŸÖ ÃÖã¹ý —ÖÖ»Öß.
µÖÖ ¸êü»¾Öê“Öê †ÓŸÖ¸ü 34 ×1ú´Öß ‹¾Öœêü ÆüÖêŸÖê. µÖÖ ¸êü»¾Öê ´Ö¬Öã−Ö ¯ÖÏ¾ÖÖÃÖ 7ú¸ü+ÖÖ¸êü ¯ÖÆüß»Öê ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ −ÖÖ−ÖÖ •ÖÖ®ÖÖ£Ö ¾Ö
¤üÖ¤üÖ³ÖÖ‡Ô −ÖÖî¸üÖê•Öß Æêü ÆüÖêŸÖê.
o •Ö3ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¯ÖÆüß»Öß ¸êü»¾Öê 1825 ´Ö¬µÖê Ã™üß±ú−ÃÖ−Ö µÖÖ ¿ÖÖÃ¡Ö–ÖÖ“Öê ÃÖÖÊÖ−Öê ‡Ó»ÖÓ›ü ´Ö¬µÖê ¬ÖÖ¾Ö»Öß.
o 03 ±êú²ÖÎã¾ÖÖ¸üß 1925 ¸üÖê•Öß ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öß ×¾ÖªãŸÖ ¸êü»¾Öê Æüß Û¾ÆüŒ™üÖê¸üßµÖÖ ™ü´Öá−ÖÃÖ ŸÖê 1ãú»ÖÖÔ µÖÖ ´ÖÖ3ÖÖÔ¾Ö¸ü
¬ÖÖ¾Ö»Öß.
o 1986 ´Ö¬µÖê ×¤ü»»Öß µÖê£Öê ÃÖÓ3Ö+Öß7éúŸÖ ¸êü»¾Öê †Ö¸üÖ+Ö ÃÖã×¾Ö¬ÖÖ ÃÖã¹ý —ÖÖ»Öß.
o 1991 ´Ö¬µÖê "×•Ö¾Ö−Ö ¸êüÖÖ (»ÖÖ‡Ô±ú »ÖÖ‡Ô−Ö)" Æêü ¬ÖÖ¾ÖŸÖê ¸êü»¾Öê ¹ýÖÖ»ÖµÖ ´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖê£Öê ÃÖã¹ý —ÖÖ»Öê.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ¸êü»¾Öê“Öê ‹7ãú+Ö 17 ×¾Ö³ÖÖÖ †ÖÆêüŸÖ. 17 ¾ÖÖ ×¾Ö³ÖÖ3Ö (´Öê™ÒüÖê ™Òêü−Ö ×¾Ö³ÖÖÖ) ÆüÖ 1ú»Ö1ú¢ÖÖ µÖê£Öê Ã£ÖÖ¯Ö−Ö
7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ 02 ¸êü»¾Öê ×¾Ö³ÖÖÖ †ÖÆêüŸÖ.
1) ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¸êü»¾Öê (´Öã)µÖÖ»ÖµÖ “Ö“ÖÔ Öê™ü ´ÖãÓ²Ö‡Ô)
2) ´Ö¬µÖ ¸êü»¾Öê (´Öã)ÖÖ»ÖµÖ CST ´ÖãÓ²Ö‡Ô).
¸êü»¾Öê 1úÖêšãü−Ö 1úÖêšêü

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ 1úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü - ÖÖë×¤üµÖÖ. (´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú †ÓŸÖ¸ü ¬ÖÖ¾Ö+ÖÖ¸üß ¸êü»¾Öê)
´ÖÆüÖ»Ö´Öß ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ ´ÖãÓ²Ö‡Ô ŸÖê 1úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸
ÃÖÊÖ¦üß ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ 7úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü ŸÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô
›êüŒ7ú−Ö ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ ¯Öã+Öê ŸÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô
‡Ó¦üÖµÖÖß ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ ¯ÖãÖê ŸÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô
¿ÖŸÖÖ²¤üß ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ ¯Öã+Öê ŸÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô
ØÃÖÆü3Ö›ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ ¯Öã+Öê ŸÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô (¯ÖÆüß»Öß ¤ãü´Ö•Ö»Öß ¸êü»¾Öê)
×ÃÖ¨êüÀ¾Ö¸ü ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü ŸÖê ´Öã²Ö‡
24
Æü×¸ü-×¯ÖÏµÖÖ ‹ŒÃÖ¯ÖÏêÃÖ 1úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü ŸÖê ×ŸÖ¹ý¯ÖŸÖß
1úÖê1úÖ ¸êü»¾Öê :-
o 26 •ÖÖ−Öê¾ÖÖ¸üß 1998 ¸üÖê•Öß "1úÖê1úÖ ¸êü»¾Öê" “ÖÖ ¿Öã³ÖÖ¸Óü³Ö —ÖÖ»ÖÖ. 1úÖê1úÖ ¸êü»¾Öê“Öê •Ö−Ö1ú "‡Ô ÁÖß¬Ö¸ü−ÖË" Æêü
†ÖÆêüŸÖ. Æüß ¸êü»¾Öê ´ÖãÓ²Ö‡Ô ŸÖê ´ÖÓÖ¹ýôû µÖÖ ´ÖÖ3ÖÖÔ¾Ö¸ü ¬ÖÖ¾ÖŸÖê. 7úÖê7ú+Ö ¸êü»¾Öê“Öê ‹1ãúÖ †ÓŸÖ¸ü 762 ×1ú´Öß †ÖÆêü ¾Ö
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö †ÓŸÖ¸ü 382 ×1ú´Öß ‹¾Öœêü †ÖÆêü. 7úÖê7ú+Ö ¸êü»¾Öê Æüß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß ‹7ãú+Ö 06 ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖã−Ö ¯ÖÏ¾ÖÖÃÖ
7ú¸üŸÖê.
o "›êüŒ1ú−Ö †Öê›üßÃÖß" Æüß ¯ÖÓ“ÖŸÖÖ¸üÖÓ1úßŸÖ ¸êü»¾Öê ¯ÖµÖÔ™ü−ÖÖ7ú¸üßŸÖÖ 7úÖê7ú+Ö ¸êü»¾Öê †ÓŸÖ3ÖÔŸÖ ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß †ÖÆêü.
o ¸üŸ−ÖÖ×Ö¸üß ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö "1ú¸ü²Öã›êü" ÆüÖ 7úÖê7ú+Ö ¸êü»¾Öê ´ÖÖ3ÖÖÔ¾Ö¸üß»Ö ¾Ö †Ö×¿ÖµÖÖ ÖÓ›üÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú »ÖÖÓ²Öß“ÖÖ
(6.45 ×1ú´Öß) ²ÖÖêÖ¤üÖ †ÖÆêü.
o ¸üÖµÖÖ›ü ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö "¯ÖÖ−Ö¾Ö»Ö" ÆüÖ ¯Öã»Ö 7úÖê7ú+Ö ´ÖÖ3ÖÖÔ¾Ö¸üß»Ö ¾Ö †Ö×¿ÖµÖÖ ÖÓ›üÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö
(65 ´Öß™ü¸ü) ¯Öã»Ö †ÖÆêü.
o Ã1úÖµÖ ²ÖÃÖ µÖÖ ´ÖÆüŸ¾Ö¯Öã+ÖÔ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“Öß µÖ¿ÖÃ¾Öß “ÖÖ“Ö+Öß 1úÖê1úÖ ¸êü»¾Öê−Öê 2003 ÃÖÖ»Öß "´Ö›üÖÖ¾Ö" µÖê£Öê ‘ÖêŸÖ»Öß.
o 16 ‹¯ÖÏß»Ö 2003 ¸üÖê•Öß ´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖê£Öê ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸êü»¾Öê“ÖÖ ¿ÖŸÖ1úÖê¢Ö¸ü ÃÖã¾ÖÖÔ ´ÖÆüÖêŸÃÖ¾Ö ÃÖÖ•Ö¸üÖ 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ÃÖÓÃ£ÖÖ :-

ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ÃÖÓÃ£ÖÖ ×šü1úÖÖ
−Öò¿Ö−Ö»Ö 7êú´Öß7ú»Ö »Öê²ÖÖò™ü¸üß ¯Öã+Öê
National Environmental Engineering Research Institute (NEERI) −ÖÖÖ¯Öã¸ü
²ÖÖò´²Öê ™êüŒ™üÖ‡Ô»Ö ×¸üÃÖ“ÖÔ †ÃÖÖê×¿Ö‹¿Ö−Ö ´ÖãÓ²Ö‡Ô
ÃÖë™Òü»Ö ¾ÖÖ™ü¸ü †ò−›ü ¯ÖÖ¾Ö¸ü ×¸üÃÖ“ÖÔ Ã™êü¿Ö−Ö Ö›ü1ú¾ÖÖÃÖ»ÖÖ, ¯ÖãÖê
¾ÖÖò™ü¸ü †ò−›ü »ÖÑ−›ü ´Öò−Öê•Ö´Öë™ü ‡−Ã™üß™ü¶ã™ ü{WALMI} †Öî¸ÓüÖÖ²ÖÖ¤ü
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ‡Ó×•Ö×−Ö†¸üà3Ö ×¸üÃÖ“ÖÔ ‡−Ã™üß™ü¶ã™ü - MERI −ÖÖ×¿Ö7ú
‡Ó›üßµÖ−Ö ‡−Ã™üß™ü¶ã™ü †Öò±ú ×•Ö†Öê ´Öò3−Öê×™ü—Ö´Ö ´ÖãÓ²Ö‡Ô
National AIDS Research Institute {NARI} ³ÖÖêÃÖ¸üß, ¯ÖãÖê
1éú¡Öß´Ö †¾ÖµÖ¾Ö 1ëú¦ü ¾ÖÖ−Ö¾Ö›üß, ¯ÖãÖê
×¸ü•Ö−Ö»Ö 7òú−ÃÖ¸ü ÃÖë™ü¸ü ´ÖãÓ²Ö‡Ô
¸üÖÂ™ÒüßµÖ ÃÖÓ¸üÖ+Ö ¯ÖÏ²ÖÖê¬Ö−Öß - NDA )Ö›ü7ú¾ÖÖÃÖ»ÖÖ, ¯Öã+Öê
Ã1ãú»Ö †Öò±ú †Ö™üá»Ö¸üß ¤êü¾ÖôûÖ»Öß, −ÖÖ×¿Ö1ú
Armed Forces Medical College (AFMC) ¯ÖãÖê
INS ×¿Ö¾ÖÖ•Öß »ÖÖê+ÖÖ¾ÖôûÖ, ¯Öã+Öê
INS Æü´Ö»ÖÖ ´ÖÖ»ÖÖ›ü, ´ÖãÓ²Ö‡Ô.
INS ¸üÖ•Öë¦ü ´Öã²Ö‡Ô.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ ‡ŸÖ¸ü ÃÖÓÃ£ÖÖ :-

ÃÖÓÃ£ÖÖ ×šü1úÖÖ
25
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖ )ÖÖ+Ö ´ÖÆüÖ´ÖÓ›üôû −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖ ÆüÖŸÖ´ÖÖÖ ´ÖÆüÖ´ÖÓ›üôû −ÖÖÖ¯Öæ¸ü
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¸üÖ•µÖ ¯ÖÖšü¶ ¯ÖãÃŸÖ7ú ×−Ö´ÖáŸÖß ´ÖÓ›üôû ¯Öã+Öê
³ÖÖ¸üŸÖ ‡ŸÖßÆüÖÃÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ´ÖÓ›üôû ¯ÖãÖê
³ÖÓ›üÖ¸ü7ú¸ü ¯ÖÏÖ“µÖ ×¾ÖªÖ ¯Öã+Öê
×±ú»´Ö †ò−›ü ™êü×»ÖÛ¾Æü•Ö−Ö ‡Ã™üß™ü¶ã™ü ¯ÖãÖê
²ÖÖò´²Öê −Öò“Ö¸ü»Ö ×ÆüÃ™Òüß †Öò±ú ÃÖÖêÃÖÖµÖ™üß ´ÖãÓ²Ö‡Ô
´ÖÆüÖŸ¾ÖÖ“µÖÖ 1ÎúÖÓŸÖß :-
o ¸üÖÂ™ÒüßµÖ 1éúÂÖß ¬ÖÖê¸üÖ 2000 −ÖãÃÖÖ¸ü •ÖÖÆüß¸ü 7êú»Öê»µÖÖ "‡¦ü¬Ö−ÖãÂµÖ 1ÎúÖÓŸÖß" ´Ö¬µÖê )ÖÖ»Öß»Ö 7ÎúÖÓŸµÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö
†ÖÆêü.
1ÎúÖÓŸÖß“Öê 1ú¿ÖÖ¿Öß ÃÖÓ²Ö¬ÖßŸÖ
Æü¸üßŸÖ 7ÎúÖÓŸÖß †®Ö ¬ÖÖ−µÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖŸÖ ¾ÖÖœü
¬Ö¾Ö»Ö 7ÎúÖÓŸÖß / À¾ÖêŸÖ 7ÎúÖÓŸÖß ¤ãü¬Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Ö¬µÖê ¾ÖÖœü
×¯Ö¢Ö 1ÎúÖÓŸÖß ŸÖê»Ö×²ÖµÖÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ¾ÖÖœü
×−Ö»Ö 7ÎúÖÓŸÖß ´ÖŸÃµÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ¾ÖÖœü
»ÖÖ»Ö 1ÎúÖÓŸÖß ¿Öêôûß ´Öëœüß ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ¾ÖÖœü
ÃÖã¾ÖÖÔ 1ÎúÖÓŸÖß ÃÖ±ú¸ü“ÖÓ¤ü ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ¾ÖÖœü
ŸÖ¯Ö×1ú¸üß 1ÎúÖÓŸÖß †¯ÖÖ¸Óü¯ÖÖ¸üß1ú ˆ•ÖÖÔ ÃÖÖ¬Ö−Öê ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ¾ÖÖœü
¸ü•ÖŸÖ 7ÎúÖÓŸÖß †Ó›üß ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ¾ÖÖœü
3ÖÖê»Ö 7ÎúÖÓŸÖß ²Ö™üÖ™üÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ¾ÖÖœü
†´ÖéŸÖ 1ÎÓúÖŸÖß −Ö¤üß •ÖÖê›ü ¯ÖÏ1ú»¯Ö
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ×•Ö»ÆËµÖÖÓ“Öß ¾Öî×¿ÖÂ™êü :-
×•Ö»ÆüµÖÖ“Öê −ÖÖ¾Ö ¾Öî×¿ÖÂ™ü
´ÖãÓ²Ö‡Ô ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ¯ÖÏ¾Öê¿Ö «üÖ¸ü, ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öß †ÖÙ£Ö7ú ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß, ÃÖÖŸÖ ²Öê™üÖÓ“Öê ¿ÖÆü¸ü.
¸üÖµÖ3Ö›ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ŸÖÖÓ¤üôûÖ“Öê 7úÖêšüÖ¸ü, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ×´ÖšüÖÖ¸üÖÓ“ÖÖ ×•Ö»ÆüÖ.
¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¤êü¿Ö³ÖŒŸÖ ¾Ö ÃÖ´ÖÖ•Ö ÃÖê¾Ö1úÖÓ“ÖÖ ×•Ö»ÆüÖ,
−ÖÖ×¿Ö7ú ´ÖãÓ²Ö‡Ô“Öß ¯Ö¸üÃÖ²ÖÖÖ, ´ÖãÓ²Ö‡Ô“ÖÖ Ö¾Öôûß ¾ÖÖ›üÖ
−ÖÓ¤ãü¸ü²ÖÖ¸ü †×¤ü¾ÖÖÃÖà“ÖÖ ×•Ö»ÆüÖ.
•Öôû3ÖÖ¾Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö 1úÖ¯ÖÃÖÖ“Öê ¿ÖêŸÖ
†´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö 1úÖ¯ÖÃÖÖ“Öß ²ÖÖ•ÖÖ¸ü¯Öêšü
7úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö 3ÖãôûÖ“ÖÖ ×•Ö»ÆüÖ, 3Öãôû ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 7ëú¦ü.
¾ÖëÖã»ÖÖÔ, ØÃÖ¬Öã¤æüÖÔ 1úÖ•Öã ÃÖÓ¿ÖêÖ¬Ö−Ö 1ëú¦ü
ÃÖÖÓ3Ö»Öß Æüôû¤ü ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 7ëú¦ü
†´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß ¤êü¾Öß ¹ýŒ´Öß+Öß ¾Ö ¤ü´ÖµÖÓŸÖß “ÖÖ ×•Ö»ÆüÖ
---------------------------------------000---------------------------------------
26
³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ ³ÖãÖÖê»Ö
³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¸üÖ•µÖÖÓ²ÖÖ²ÖŸÖ ÃÖ×¾ÖÃŸÖ¸ü ´ÖÖÆüßŸÖß :-
¸üÖ•µÖ ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ¸üÖ•µÖ³ÖÖÂÖÖ ´ÖãµÖ´ÖÓ¡Öß ¸üÖ•µÖ¯ÖÖ»Ö
†¹ý+ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ‡Ô™üÖ−Ö3Ö¸ü ¯ÖÆüÖ›üß −Ö²ÖÖ´Ö ×ŸÖ7úß •µÖÖê3Öà¤ü¸ü •ÖÃÖ¾ÖÓŸÖØÃÖ3Ö

×ÃÖŒ7úß´Ö 3ÖÓ3Ö™üÖê7ú ×ÃÖŒ7ú´Öß, 3ÖÖê¸ü)Ö»Öß ¯Ö¾Ö−Ö7ãú´ÖÖ¸ü “ÖÖ´ÖØ»Ö3Ö ¾ÖÖÛ»´Ö7úß ¯ÖÏÃÖÖ¤üØÃÖ3Ö
†ÖÃÖÖ´Ö ×¤üÃÖ¯Öã¸ü †ÖÃÖÖ´Öß ŸÖ¹ýÖ1ãú´ÖÖ¸ü ÖÖêÖÖ‡Ô •Öê ²Öß ¯Ö™ü−ÖÖ‡Ô1ú
´Öê‘ÖÖ»ÖµÖ ×¿Ö»ÖÖÑ3Ö )ÖÖÃÖß, •Öî×ŸÖµÖÖ, 3ÖÖ¸üÖê. ´Öã7ãú»Ö ÃÖÓ3Ö´ÖÖ ¸Óü×•ÖŸÖ ØÃÖ3Ö ´Öã¿ÖÆêü¸üß
´Ö×+Ö¯Öæ¸ü ‡Ó±úÖôû ´Ö×+Ö¯Öæ¸üß, ²ÖÓ3ÖÖ»Öß †Öê7ú¸ü´Ö ‡²ÖÖê²Öß ØÃÖ3Ö 3Öã¹ý ²Ö““Ö−Ö •Ö3ÖŸÖ
×´Ö—ÖÖê¸üÖ´Ö ‹•Ö¾ÖÖ»Ö ×´Ö—ÖÖê, ‡Ó3ÖÏ•Öß »ÖÖ»Ö£Ö−Ö¾ÖÖ»ÖÖ Û¾Æü ¯Öã¹ýÂÖÖê¢Ö´Ö
−ÖÖ3ÖÖ»ÖÑ›ü 7úÖêÆüß´ÖÖ †ÖÃÖÖ´Öß, ²ÖÓ3ÖÖ»Öß −Öî±ú×¸ü†Öê 3Öã¹ý ²Ö““Ö−Ö •Ö3ÖŸÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¸üß
×¡Ö¯Öã¸üÖ †ÖÖ¸üŸÖôûÖ ´Ö×Ö¯Öã¸üß, ²ÖÓÖÖ»Öß ´ÖÖ×Ö1ú ÃÖ¸ü1úÖ¸ü ×›ü ¾ÖÖµÖ ¯ÖÖ™üß»Ö
•Ö´´Öã 7úÛ¿´Ö¸ü •Ö´´Öã (ˆ−ÆüÖôûß) ¾Ö 7úÛ¿´Ö¸üß ¾Ö ‰ú¤æÔü †Öê´Ö¸ü †²¤ãü»»ÖÖ ‹−Ö ‹−Ö ÆüÖê¸üÖ
ÁÖß−Ö3Ö¸ü
×Æü´ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ×ÃÖ´Ö»ÖÖ ¯ÖÆüÖ›üß ¾Ö ØÆü¤üß ¯ÖÏê´Ö7ãú´ÖÖ¸ü ¬Öã´Ö»Ö ‰úÙ´Ö»ÖÖ ²Öê−Ö ´ÖêÆüŸÖÖ
ˆ¢Ö¸üÖ)ÖÓ›ü ›êüÆü¸üÖ›ãü−Ö ØÆü¤ßü ²Öß ÃÖß )ÖÖÓ›ãü¸üß ´ÖÖ3ÖÖÔ¸êü™ü †»¾ÖÖ
ˆ¢Ö¸ü¯ÖÏ¤êü¿Ö »ÖÖ−ÖÖî ØÆü¤üß ¾Ö ˆ¤ãÔü ´ÖÖµÖÖ¾ÖŸÖß ²Öß ‹»Ö •ÖÖê¿Öß
27
¯ÖÓ•ÖÖ²Ö “ÖÓ¤üßÖœü ¯ÖÓ•ÖÖ²Öß ¯ÖÏ1úÖ¿ÖØÃÖÖ ²ÖÖ¤ü»Ö ×¿Ö¾Ö¸üÖ•Ö ¯ÖÖ™üß»Ö “ÖÖ1ãú¸ü1ú¸ü
Æü¸üßµÖÖ+ÖÖ “ÖÓ¤üß3Öœü Æü¸üßµÖÖ+Öß ¾Ö ¯ÖÓ•ÖÖ²Öß ³ÖãØ¯Ö¤ü¸ü ØÃÖÆü ÆãüøüÖ •Ö3Ö®ÖÖ£Ö ¯ÖÆüÖ›üßµÖÖ
¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö •ÖµÖ¯Öã¸ü ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Öß †¿ÖÖê7ú 3ÖêÆü»ÖÖêŸÖ ×¿Ö¾Ö¸üÖ•Ö ¯ÖÖ™üß»Ö “ÖÖ1ãú¸ü1ú¸ü
¯ÖÏ³ÖÖ¸üß
Öã•Ö¸üÖŸÖ ÖÖÓ¬Öß−ÖÖ¸ü Öã•Ö¸üÖŸÖß −Ö¸ëü¦ü ´ÖÖê¤üß ›üÖò 1ú´Ö»ÖÖ ²Öê×−Ö¾ÖÖ»Ö
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ´ÖãÓ²Ö‡Ô ´Ö¸üÖšüß ¯Öé£¾Öß¸üÖ•Ö “Ö¾ÆüÖÖ 1êú ¿ÖÓ1ú¸ü−ÖÖ¸üÖµÖÖ
(26¾Öê) †£Ö¾ÖÖ (16¾Öê) (17¾Öê)
´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö ³ÖÖê¯ÖÖôû ØÆü¤üß ×¿Ö¾Ö¸üÖ•Ö ØÃÖÆü “Ö¾ÆüÖÖ ¸üÖ´Ö −Ö¸êü¿Ö µÖÖ¤ü¾Ö
”û¢ÖßÃÖ3Ö›ü ¸üÖµÖ¯Öã¸ü ØÆü¤üß ¸ü´Ö−Ö ØÃÖ3Ö ¿Öê)Ö¸ü ¤ü¢Ö
†ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö Æîü¦üÖ²ÖÖ¤ü ŸÖê»ÖÖã ¾Ö ‰ú¤æÔü ‹−Ö ×1ú¸üÖ 1ãú´ÖÖ¸ü ¸êü›Ëü›üß ‡Ô ‹ÃÖ ‹»Ö −Ö¸üØÃÖÆü´Ö
1ú−ÖÖÔ™ü1ú ²ÖëÖ»ÖÖê¹ý 1ú®Ö›ü ÃÖ¤üÖ−ÖÓ¤ü ÖÖî›üÖ ÆÓüÃÖ1ãú´ÖÖ¸ü ³ÖÖ¸ü«üÖ•Ö
1êú¸üôû ×ŸÖ¹ý†−ÖÓŸÖ¯Öã¸ü´Ö ´Ö»µÖÖôû´ÖË †Öê´ÖÖê−Ö “ÖÓ›üß 1êú ¿ÖÓ1ú¸ü−ÖÖ¸üÖµÖÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¸üß
ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü “Öê®Ö‡Ô ŸÖÖ´Ößôû •ÖµÖ»Ö×»ÖŸÖÖ 7êú ¸üÖêÃÖµµÖÖ
†Öê›üß¿ÖÖ ³Öã¾Ö−ÖêÀ¾Ö¸ü †Öê›üßµÖÖ −Ö×¾Ö−Ö 1ãú´ÖÖ¸ü ¯Ö™ü−ÖÖ‡Ô1ú ´Öã¸ü»Öß¬Ö¸ü ³ÖÓ›üÖ¸üß
¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö 7úÖê»Ö7ú¢ÖÖ ²ÖÓ3ÖÖ»Öß ´Ö´ÖŸÖÖ ²Öò−Ö•Öá ‹´Ö 7êú −ÖÖ¸üÖµÖ+Ö−ÖË
×²ÖÆüÖ¸ü ¯ÖÖ™ü−ÖÖ ØÆü¤üß ×−ÖŸÖß¿Ö 7ãú´ÖÖ¸ü ¤êü¾ÖÖ−ÖÓ¤ü 7ãÓú¾Ö¸ü
—ÖÖ¸ü)ÖÓ›ü ¸üÖÓ“Öß ØÆü¤üß †•ÖÔ−Ö ´ÖãÓ›üÖ ÃÖ‡Ô¤ü †Æü´Ö¤ü
ÖÖê¾ÖÖ ¯ÖÖ•Öß 1úÖê1úÖß ×¤üÖÓ²Ö¸ü 1úÖ´ÖŸÖ 1êú ¿ÖÓ1ú¸ü−ÖÖ¸üÖµÖÖ ¯ÖÏ³ÖÖ¸üß
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö 1ëú¦ü¿ÖÖ×ÃÖŸÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö ²ÖÖ²ÖŸÖ ´ÖÖÆüßŸÖß :-

1ëú¦¿ÖÖ×ÃÖŸÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ¸üÖ•µÖ³ÖÖÂÖÖ ´ÖãµÖ´ÖÓ¡Öß −ÖÖµÖ²Ö ¸üÖ•µÖ¯ÖÖ»Ö
×¤ü»»Öß ×¤ü»»Öß ØÆü¤üß, ˆ¤ãüÔ , ¯ÖÓ•ÖÖ²Öß ×¿Ö»ÖÖ ×¤üÖßŸÖ ŸÖê•ÖÓ¤ü¸ü Ö®ÖÖ

¯Öã¤æü““Öê¸üß ¯Öã¤æü““Öê¸üß ŸÖÖ´Ößôû, ‡Ó3ÖÏ•Öß, ±Ïëú“Ö ‹−Ö ¸Óü3ÖÖÃ¾ÖÖ´Öß ‹Œ²ÖÖ»Ö ØÃÖ3Ö
†Ó¤ü´ÖÖ−Ö ×−Ö7úÖê²ÖÖ¸ü ¯ÖÖê™Ôü ²»ÖêµÖ¸ü ØÆü¤üß -- ³Öã¯Öà¤ü¸ü ØÃÖ3Ö
¤üÖ¤ü¸üÖ −Ö3Ö¸ü Æü¾Öê»Öß ×ÃÖ»¾ÖÖÃÖÖ 3Öã•Ö¸üÖŸÖß -- ¸ü•Ö×−Ö1úÖÓŸÖ ¾Ö´ÖÖÔ
¤ü´Ö+Ö ×¤ü¾Ö ¤ü´Ö+Ö 3Öã•Ö¸üÖŸÖß -- ¸ü•Ö×−Ö7úÖÓŸÖ ¾Ö´ÖÖÔ
¤üÖ×«ü¯Ö 1ú¾ÖÖ¸üŸÖß ´Ö»µÖÖôûß -- ¯Ö¸üß´Ö»Ö ¸üÖòµÖ
“ÖÓ¤üßÖœü “ÖÓ¤üßÖœü ¯ÖÓ•ÖÖ²Öß -- ‹ÃÖ ‹±ú ¸üÖ›ò üÒ ß•Ö
³ÖÖ¸üŸÖ :-
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê Ã£ÖÖ−Ö †Ö×¿ÖµÖÖ )ÖÓ›üÖŸÖ ¤ü×ÖÖêÃÖ †ÖÆêü. ¤ü×Ö+Ö †Ö×¿ÖµÖÖ )ÖÓ›üÖŸÖ ³ÖÖ¸üŸÖ ÆüÖ ¤êü¿Ö ˆ¢Ö¸ü ÖÖê»ÖÖ¬ÖÖÔŸÖ µÖêŸÖÖê.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ‹7ãú+Ö Öê¡Ö±úôû 32,87,263 “ÖÖî ×1ú´Öß ‹¾Öœêü †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖ−Öê •Ö3ÖÖ“µÖÖ ‹7ãú+Ö Öê¡ÖÖ¯Öî7úß 2.42
™üŒ1êú Öê¡Ö ¾µÖÖ¯Ö»Öê †ÖÆêü. •Ö3ÖÖŸÖ Öê¡Ö±úôûÖ“Öê ¥üÂ™üß−Öê ³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ 07 ¾ÖÖ 7Îú´ÖÖÓ7ú »ÖÖ3ÖŸÖÖê.
R -¸ü×¿ÖµÖÖ (´ÖÖòÃ7úÖê)
C -7òú−Ö›üÖ (†Öê™üÖ¾ÖÖ)
28
C -“Öß−Ö (×²Ö•Öà3Ö)
A -†´Öê¸üß7úÖ (¾ÖÖòØ¿Ö3™ü−Ö ×›ü ÃÖß)
B -²ÖÎÖ—Öß»Ö (²ÖÎÖ×—Ö»ÖßµÖÖ)
A -†ÖòÃ™Òêü×»ÖµÖÖ (1òú−Ö²Öê¸üÖ)
B -³ÖÖ¸üŸÖ (−Ö¾Öß ×¤ü»»Öß)
o 2011 “µÖÖ •Ö−Ö3Ö+Ö−Öê−ÖãÃÖÖ¸ü ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öß »ÖÖê7úÃÖÓ)µÖÖ 121 1úÖê™üß ‡ŸÖ7úß †ÖÆêü. »ÖÖê7úÃÖÓ)µÖê“µÖÖ ²ÖÖ²ÖŸÖß»Ö “Öß−Ö
(134 7úÖê™üß) ¯ÖÖšüÖê¯ÖÖšü ³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ ¤ãüÃÖ¸üÖ 1Îú´ÖÖÓ1ú »ÖÖ3ÖŸÖÖê.
o Öê¡Ö±úôû ¾Ö »ÖÖê7úÃÖÓ)µÖê“µÖÖ ²ÖÖ²ÖŸÖßŸÖ "¾Æòü™üßÖ−Ö ×ÃÖ™üß" ÆüÖ ¤êü¿Ö •Ö3ÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ »ÖÆüÖ−Ö ¤êü¿Ö †ÖÆêü.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ †Ö ¾Öé¢ÖßµÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü - 8° 04' ŸÖê 37° 06' ˆ¢Ö¸ü †ÖÖÓ¿Ö Æêü †ÖÆêü.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ ¸êüÖÖ¾Öé¢ÖßµÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü - 68° 07' ŸÖê 97° 25' ¯Öã¾ÖÔ ¸êü)ÖÖÓ¿Ö Æêü †ÖÆêü.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ“µÖÖ ¿Öê•ÖÖ¸üß ¤êü¿Ö ¾Ö ÃÖ´Öã¦ü :-
• ¾ÖÖµÖ¾µÖêÃÖ †±ú3ÖÖ×−ÖÃ£ÖÖ−Ö ¾Ö ¯ÖÖ×7úÃŸÖÖ−Ö • ¤ü×ÖÖêÃÖ ÁÖß»ÖÓ7úÖ ¾Ö ØÆü¤üß ´ÖÆüÖÃÖÖ3Ö¸
• ˆ¢Ö¸êüÃÖ “Öß−Ö −Öê¯ÖÖôû ¾Ö ³ÖãŸÖÖ−Ö • −ÖîŠúŸµÖêÃÖ ´ÖÖ»Ö×¤ü¾Ö ¾Ö †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦ü
• ¯Öã¾ÖìÃÖ ´µÖÖ−Ö´ÖÖ¸ü ²ÖÖÓ3»ÖÖ¤êü¿Ö ¾Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö“ÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖ3Ö¸ü • ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦ü
• †−ÖêµÖêÃÖ ‡Ó›üÖê−Öê×¿ÖµÖÖ
o "¯ÖÖ»1ú“Öß ÃÖÖ´Öã¦ü¬Öã−Öß" ¾Ö "´Ö®ÖÖ¸ü“Öê †ÖÖÖŸÖ" µÖÖ´Öãôêû ÁÖß»ÖÓ1úÖ Æêü ²Öê™ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ³Öã´Öß¯ÖÖÃÖã−Ö ¾Öê3Öôêû —ÖÖ»Öê
†ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖ ¾Ö ÁÖß»ÖÓ7úÖ ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö †ÃÖ»Öê»µÖÖ ¾ÖÖ¤ü3ÖÏÃŸÖ "ÃÖêŸÖã ÃÖ´Öã¦Óü´Ö ¯ÖÏ1ú»¯Ö" “ÖÖî7ú¿Öß 7ú¸ü+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ 7ëú¦ü
ÃÖ¸ü7úÖ¸ü−Öê ›üÖò ¸üÖ•Öë¦ü ¯Ö“ÖÖî¸üß µÖÖÓ“Öê †¬µÖÖŸÖê)ÖÖ»Öß ÃÖ´ÖßŸÖß −Öê´Ö»Öß †ÖÆêü.
o "‡Ó×¤ü¸üÖ ¯ÖÖò‡Õ™ü" ÆüÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¤ü×ÖÖê1ú›üß»Ö ™üÖê1ú †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖ ¾Ö ²ÖÖÓ3»ÖÖ¤êü¿Ö ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö 1970 ´Ö¬µÖê
ŸÖµÖÖ¸ü —ÖÖ»Öê»µÖÖ "−µÖã-´Öã¸ü" ²Öê™üÖ¾Ö¹ý−Ö ¤üÖê−Æüß ¤êü¿ÖÖÓ´Ö¬µÖê ¾ÖÖ¤ü “ÖÖ»Öã †ÖÆêü.
o •Ö3ÖÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ³Öã1Óú¯Ö Æêü •Ö¯ÖÖ−Ö µÖÖ ¤êü¿ÖÖ´Ö¬µÖê ÆüÖêŸÖÖŸÖ. 11 ´ÖÖ“ÖÔ 2011 ¸üÖê•Öß •Ö¯ÖÖ−Ö ´Ö¬Öß»Ö ×´ÖµÖÖÖß µÖÖ
¿ÖÆü¸üÖŸÖ 8.9 ×¸üÃ™ü¸ü Ã1êú»Ö“ÖÖ ³Öã7Óú¯Ö —ÖÖ»ÖÖ ÆüÖêŸÖÖ. µÖÖ ³Öã7Óú¯ÖÖ´Öãôêû •Ö¯ÖÖ−Ö ´Ö¬Öß»Ö ±ãú×1ú¿Öß´ÖÖ ×Æü †+Öã³Ö¼üß
¤ãü‘ÖÔ™ü−ÖÖ 3ÖÏÃŸÖ —ÖÖ»Öß †ÖÆêü. ŸÖ¸ü ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ³Öã7Óú¯Ö †ÖÃÖÖ´Ö ¸üÖ•µÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖŸÖ.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ‹1ú´Öê¾Ö ×•Ö¾ÖÓŸÖ •¾ÖÖ»ÖÖ´Öã)Öß †Ó¤ü´ÖÖ−Ö ²Öê™üÖÓ¾Ö¸üß»Öü "²Öò¸êü−Ö ²Öê™ü" µÖê£Öê †ÖÆêü. µÖÖ •¾ÖÖ»ÖÖ´Öã)Öß ´Ö¬µÖê
2006 ´Ö¬µÖê Ã±úÖê™ü —ÖÖ»ÖÖ †ÃÖã−Ö ŸµÖÖ´Ö¬Öã−Ö †Ö•Ö ¯ÖÖ¾ÖêŸÖÖê »ÖÖ¾ÖÖ¸üÃÖ ²ÖÖÆêü¸ü µÖêŸÖ †ÖÆêü.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öß ¤ü×ÖÖÖê¢Ö¸ü »ÖÖÓ²Öß 3214 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ŸÖ¸ü ¯Öã¾ÖÔ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö »ÖÖÓ²Öß 2933 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖÃÖ ‹1ãúÖ ÃÖ´Öã¦ü ×1ú−ÖÖ¸üÖ 7517 ×1ú´Öß ‹¾ÖœüÖ †ÖÆêü. ŸÖ¸ü ´ÖãµÖ ³Öã´ÖßÃÖ »ÖÖÖã−Ö †ÃÖ»Öê»ÖÖ ÃÖ´Öã¦ü
×1ú−ÖÖ¸üÖ 6100 ×1ú´Öß ‹¾ÖœüÖ †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öß ‹1ãúÖ ³Öã-ÃÖß´ÖÖ 15200 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ³ÖÖ¸üŸÖÖ“µÖÖ ´Ö¬µÖ ³ÖÖ3ÖÖŸÖã−Ö "1ú1Ôú¾Öé¢Ö" 3Öê»Öê †ÖÆêü. ŸÖê ‹7ãú+Ö ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö 08 ‘Ö™ü1ú¸üÖ•µÖÖÓŸÖã−Ö
•ÖÖŸÖê. ÃÖ¤ü¸ü“Öê 7ú7Ôú¾Öé¢Ö Æêü ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ×´Ö—ÖÖê¸üÖ´Ö, ×¡Öã¯Ö¸üÖ, ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö, —ÖÖ¸ü)ÖÓ›ü, ”û¢ÖßÃÖ3Ö›ü, ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö,
¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö (²ÖÖÃÖ¾ÖÖ›üÖ ×•Ö»ÆüÖ), 3Öã•Ö¸üÖŸÖ µÖÖ ¸üÖ•µÖÖÓŸÖã−Ö •ÖÖŸÖê.
o 15 †Öò3ÖÃ™ü 1947 ¸üÖê•Öß ³ÖÖ¸üŸÖ Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö —ÖÖ»ÖÖ. ŸµÖÖ¾Öêôûß ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê 14 ‘Ö™ü1ú¸üÖ•µÖê ÆüÖêŸÖß. †Ö•Ö ¸üÖê•Öß
³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê 28 ‘Ö™ü7ú¸üÖ•µÖê ¾Ö 07 7ëú¦ü¿ÖÖ×ÃÖŸÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö †ÖÆêüŸÖ. 09 ×›üÃÖë²Ö¸ü 2009 ¸üÖê•Öß 7ëú¦üßµÖ 3ÖéÆü ´ÖÓ¡ÖÖ»ÖµÖÖ−Öê
†ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö "ŸÖê»ÖÓÖÖÖ" µÖÖ ³ÖÖ3ÖÖÃÖ Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ‘Ö™ü7ú¸üÖ•µÖÖ“ÖÖ ¤ü•ÖÖÔ ×¤ü»ÖÖ †ÖÆêü. Æîü¤üÖ²ÖÎÖ¤ü ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß ¾Ö¹ý−Ö µÖÖ¾Ö¸ü
¾ÖÖ¤ü ×−Ö´ÖÖÔ+Ö —ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêü. ŸÖê»ÖÓÖÖÖ ¸üÖ•µÖÖ“Öê ¾ÖÖ¤üÖ¾Ö¸ü †³µÖÖÃÖ 7ú¸ü+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ "−µÖÖ. ²Öß ‹−Ö ÁÖß1éúÂÖÖ" µÖÖÓ“Öê
†¬µÖÖŸÖê)ÖÖ»Öß ÃÖ´ÖßŸÖß −Öê´Ö+µÖÖŸÖ †Ö»Öß †ÖÆêü. Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ŸÖê»ÖÓ3Ö+ÖÖ ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ †ÖÓ¤üÖê»Ö−Ö 7ú¸ü+ÖÖ¸êü −ÖêŸÖê 7êú “ÖÓ¦ü¿ÖêÖ¸ü
¸üÖ¾Ö Æêü †ÖÆêüŸÖ ¾Ö ŸÖê "ŸÖê»ÖÓÖÖÖ ¸üÖÂ™Òü ÃÖ×´ÖŸÖß" “Öê ¯ÖÏ´ÖãµÖ †ÖÆêüŸÖ.
29
o ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ‹7ãú+Ö 09 ‘Ö™ü7ú ¸üÖ•µÖÖÓ−ÖÖ ÃÖ´Öã¦ü ×1ú−ÖÖ¸üÖ »ÖÖ³Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.
1) Öã•Ö¸üÖŸÖ :- ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ÃÖ´Öã¦ü ×1ú−ÖÖ¸üÖ. 7) †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö.
2) ´ÖÆÖü¸üÖÂ™Òü :- 720 ×1ú´Öß. 8) †Öê›üß¿ÖÖ.
3) ÖÖê¾ÖÖ :- ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ 1ú´Öß ÃÖ´Öã¦ü ×1ú−ÖÖ¸üÖ. 9) ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö.
4) 7ú−ÖÖÔ™ü7ú.
5) 7êú¸üôû.
6) ŸÖÖ×´Öôû−ÖÖ›ãü.
³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ¯ÖÏÖ1éúŸÖß1ú ×¾Ö³ÖÖÖ :-

o ³ÖÖî3ÖÖê»Öß7ú ×−Ö´ÖáŸÖß−ÖãÃÖÖ¸ü ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê 05 ¯ÖÏÖ7éúŸÖß7ú ×¾Ö³ÖÖ3Ö ¯Ö›üŸÖÖŸÖ.
1) ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö (×«ü¯Ö7ú»¯ÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö) 4) ×7ú−ÖÖ¸üß ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿Ö
2) ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿Ö 5) ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ²Öê™êü
3) ˆ¢Ö¸êü7ú›üß»Ö ¯Ö¾ÖÔŸÖ´ÖµÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö
1) ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö :-

o ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö ÆüÖ ÃÖ¾ÖÔ¯ÖÏ£Ö´Ö ×−Ö´ÖÖÔ+Ö —ÖÖ»Öê»ÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •Öã−ÖÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“Öê ¾ÖÖµÖ¾µÖêÃÖ
†¸ü¾Ö»Öß ¯Ö¾ÖÔŸÖ, ‡¿ÖÖ−µÖêÃÖ ¸üÖ•Ö´ÖÆü»Ö ™êü7ú›ü¶Ö ¾Ö ¤ü×ÖÖêÃÖ ×−Ö»Ö×3Ö¸üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖÖ †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö“µÖÖ
¯ÖÏ¤êü¿ÖÖ»ÖÖ ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. µÖÖ“µÖÖ ¯Öã¾ÖìÃÖ ¯Öã¾ÖÔ ‘ÖÖ™ü †ÖÆêü ŸÖ¸ü ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö
‘ÖÖ™ü †ÖÆêü.
³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖ“Öê 02 ¯ÖÏ1úÖ¸ü ¯Ö›üŸÖÖŸÖ. †) ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸ü ²Ö) ¤ü×ÖÖ ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸ü.
• †) ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸ü :- †¸ü¾Ö»Öß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ¯Öã¾ÖìÃÖ ¸üÖ•Ö´ÖÆü»Ö ™êü7ú›ü¶Ö¯ÖµÖÕŸÖ ¾Ö ¤ü×Ö+ÖêÃÖ Ø¾Ö¬µÖ ¾Ö ´Öî7ú»Ö
¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Öê¯ÖµÖÕŸÖ µÖÖ“ÖÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü †ÖÆêü. µÖÖ ¸üÖÓ3ÖÖÓŸÖã−Ö “ÖÓ²Öôû, ²Öê™ü¾ÖÖ (¤ü×ÖÖ ˆ¢Ö¸ü ¾ÖÖÆüÖÖ·µÖÖ −ÖªÖ) µÖÖ −ÖªÖ
µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üßÃÖ ×´ÖôûŸÖÖŸÖ. ŸÖ¸ü ¿ÖÖêÖ −Ö¤üß ÖÓÖÖ −Ö¤üßÃÖ ×´ÖôûŸÖê.
"†¸ü¾Ö»Öß ¯Ö¾ÖÔŸÖ" ÆüÖ •ÖÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¯ÖÏÖ“Öß−Ö "¾Ö»Öß“ÖÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ" †ÖÆêü. †¸ü¾Ö»Öß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö
ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ‰Óú“Ö ×¿ÖÖ¸ü "Öã¹ý×¿ÖÖ¸ü" (1722 ´Öß) Æêü †ÖÆêü. †¸ü¾Ö»Öß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ¾Ö¸ü "´ÖÖ‰Óú™ü †²Öã" Æêü £ÖÓ›ü Æü¾Öê“Öê
×šü7úÖ+Ö ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ¸üÖ•µÖÖŸÖ †ÖÆêü. ˆ¢Ö¸êü7ú›êü ¯Öã¾ÖÔ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¯ÖÃÖ¸ü»Öê»µÖÖ ×¾Ö¬µÖ ¸üÖÓ3ÖÖ ¾Ö −Ö´ÖÔ¤üÖ ŸÖÖ¯Öß )ÖÖê¸êü †ÖÆêü.
ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“µÖÖ ¤ü×ÖÖêÃÖ ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ †ÖÆêü. ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ‰Óú“Ö ×¿ÖÖ¸ü "¬Öã¯ÖÖ›ü"
(1350 ´Öß) Æêü ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Ö¬µÖê †ÖÆêü. ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ‰Óú“Ö ×¿ÖÖ¸ü "†ÃŸÖÓ³ÖÖ" Æêü
†ÖÆêü. ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Öê´Ö¬µÖê ´Ö¬µÖê ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÓ“Ö´Öœüß ¾Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ŸÖÖê¸üÖ´ÖÖôû Æüß £ÖÓ›ü Æü¾Öê“Öß
×šü1úÖÖê †ÖÆêüŸÖ.
• ²Ö) ¤ü×ÖÖ ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸ü :- −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß ¾Ö ¿ÖÖê+Ö −Ö¤üß µÖÖÓ“µÖÖ ¤ü×Ö+Öê7ú›üß»Ö ×−Ö´ÖãôûŸÖÖ ¾Ö ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü+Ö ×¡Ö7úÖê+Öß
³ÖÖ3Ö ÆüÖ "¤ü×ÖÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö" ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“µÖÖ ˆ¢Ö¸êüÃÖ ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ›üÖë Ö¸ü ¸üÖÓ ÖÖ,
¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ ÃÖÊÖ¦üß ¾Ö ¯Öã¾ÖìÃÖ ¯Öã¾ÖÔ ‘ÖÖ™ü †ÖÆêü.
ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ :- ˆ¢Ö¸êü7ú›êü −Ö´ÖÔ¤üÖ ¾Ö ¤ü×Ö+ÖêÃÖ ŸÖÖ¯Öß ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Ö †ÖÆêü. µÖÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“Öê
¯ÖÛ¿“Ö´Ö ³ÖÖ3ÖÖ´Ö¬µÖê ²ÖêÃÖÖò»™ü )Ö›ü7ú †ÖÆêü. ŸµÖÖ´Öãôêû“Ö 7úÖê7ú+ÖÖ“µÖÖ †ŸÖß ˆ¢Ö¸êü›üß»Ö ³ÖÖ3ÖÖŸÖ "²ÖêÃÖÖò»™ü" )Ö›ü7ú
†ÖœüôûŸÖÖê. ŸÖ¸ü ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸ÓüÖ3ÖÖ“µÖÖ ¯Öã¾ÖÔ ³ÖÖ3ÖÖŸÖ "−ÖßÃÖ" −ÖÖ¾ÖÖ“ÖÖ )Ö›ü7ú †ÖœüôûŸÖÖê. ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤üê ¿Ö ´Ö¬Öß»Ö
"¬Öã¯ÖÖ›ü" (1350 ´Öß) Æêü ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü †ÖÆêü. ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü "†ÃŸÖÓ³ÖÖ ×¿ÖÖ¸ü" (1325 ´Öß) Æêü †ÖÆêü. ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖêÃÖ
†´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß´Ö¬µÖê "ÖÖ¾Öß»ÖÖœü" µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ÖÖ¾Öß»ÖÖœü ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü
30
"²Öî¸üÖ™ü" (1110 ´Öß) Æêü †ÖÆêü. "ŸÖÖê¸üÖ´ÖÖôû" Æüê ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö £ÖÓ›ü Æü¾Öê“Öê ×šü7úÖ+Ö
†ÖÆêü.
ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ / ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ‘ÖÖ™ü :- ¤ü))Ö−Ö“µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ †ÖÆêü. ŸµÖÖ“Öß
¯ÖÛ¿“Ö´Öê7ú›üß»Ö ²ÖÖ•Öã ŸÖß¾ÖÎ ˆŸÖÖ¸üÖ“Öß †ÖÆêü. ÆüÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ‹7úÖ 7ú›ü¶Ö“µÖÖ Ã¾Ö¹ý¯ÖÖŸÖ †ÃÖã−Ö ŸµÖÖÃÖ "¯ÖÛ¿“Ö´Ö
‘ÖÖ™ü" †ÃÖêÆüß ´Æü+Ö™ü»Öê •ÖÖŸÖê. 2010 ´Ö¬µÖê ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ‘ÖÖ™üÖ“µÖÖ ÃÖÓ¾Ö¬ÖÔ−ÖÖÃÖÖšüß ¯ÖµÖÖÔ¾Ö¸üÖ ŸÖ–Ö ›üÖò ´ÖÖ¬Ö¾Ö¸üÖ¾Ö
ÖÖ›üÖßôû µÖÖÓ“Öê †¬µÖÖŸÖê)ÖÖ»Öß 1ëú¦üßµÖ ¯ÖµÖÖÔ¾Ö¸üÖ ´ÖÓ¡ÖÖ»ÖµÖÖ−Öê ÃÖ×´ÖŸÖß −Öê´Ö»Öß †ÖÆêü. ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“ÖÖ /
¯ÖÛ¿“Ö´Ö ‘ÖÖ™üÖ“ÖÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ˆ¢Ö¸êüÃÖ ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß“µÖÖ )ÖÖê·µÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ¤ü×ÖÖêÃÖ ŸÖ×´Öôû−ÖÖ›ãüŸÖß»Ö 1ú−µÖÖ1ãú´ÖÖ¸üß
¯ÖµÖÕŸÖ †ÖÆêü. ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“Öß ˆÓ“Öß ¤ü×ÖÖê1ú›ãü−Ö ˆ¢Ö¸êü1ú›êü ¾ÖÖœüŸÖ •ÖÖŸÖê. ˆ¢Ö¸ü ÃÖÊÖ¦üß ³ÖÖ3ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ
ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü "1úôûÃÖã²ÖÖ‡Ô" (1646 ´Öß) Æêü †ÖÆêü. ˆ¢Ö¸ü ÃÖÊÖ¦üß ³ÖÖ3ÖÖŸÖ ²ÖêÃÖÖò»™ü ¾Ö •ÖÖÓ³ÖÖ )Ö›ü7ú
´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖÖê. ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß, 1éúÂÖÖ, ×³Ö´ÖÖ †¿ÖÖ †−Öê7ú −ÖªÖÓ“ÖÖ ˆÖ´Ö µÖÖ ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ
¸üÖÓ3Öê´Ö¬µÖê ÆüÖêŸÖÖê.
´Ö¬µÖ ÃÖÊÖ¦üß :- ÖÖê¾ÖÖ ¾Ö 1ú−ÖÖÔ™ü1ú µÖê£Öß»Ö ÃÖÊÖ¦üß“Öê ¸üÖÓ3ÖÖ−ÖÖ "´Ö¬µÖ ÃÖÊÖ¦üß" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ´Ö¬µÖ
ÃÖÊÖ¦üßŸÖß»Ö 1êú´Öê−ÖÖã›üß ¾Ö 1ãú¦üê´ÖãÖ Æüß ×¿Ö)Ö¸êü †ÖÆêüŸÖ. ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ / ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ‘ÖÖ™ü ¾Ö ¯Öã¾ÖÔ ‘ÖÖ™ü Æêü
×−Ö»ÖÖß¸üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓÖê´Ö¬µÖê ‹1ú¡Ö µÖêŸÖÖŸÖ. "ˆ¤üÖ´ÖÓ›ü»Ö´ÖË" (ˆ™üß) Æêü µÖÖ³ÖÖ3ÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê ×3Ö¸üßÃ£ÖÖ−Ö
†ÖÆêü. µÖÖ“Öê •Ö¾Öôû“Ö ´Ö¬µÖ ÃÖÊÖ¦üßŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü "¤üÖê›üÖ²Öê¼üÖ" (2627 ´Öß) Æêü †ÖÆêü. ´Ö¬µÖ
ÃÖÊÖ¦üß ´Ö¬Öß»Ö 1ãú¦êü´ÖãÖ ¾Ö ²ÖÖ²ÖÖ ²Öã¤üÖ−Ö Æüß ×šü7úÖ+Öê »ÖÖêÆü Ö×−Ö•ÖÖÓÃÖÖšüß ¯ÖÏ×ÃÖ¤ü¬Ö †ÖÆêüŸÖ.
´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ´Ö¬µÖ ¾Ö ¤ü×ÖÖ ÃÖÊÖ¦üß ‘ÖÖ™ü ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö "¯ÖÖ»Ö‘ÖÖ™ü ØÖ›ü" †ÖÆêü. ¤ü×ÖÖ ÃÖÊÖ¦üßŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ
ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü "†ÖÖ‡Ô´Öãøüß" (2695´Öß) Æêü †ÖÆêü. "1úÖê›üÖ‡Ô1ú−Öò»Ö" Æêü £ÖÓ›ü Æü¾Öê“Öê ×šü7úÖ+Ö ŸÖ×´Öôû−ÖÖ›ãü ´Ö¬µÖê
µÖÖ“Ö ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Öê´Ö¬µÖê †ÖÆêü.
¯Öã¾ÖÔ ‘ÖÖ™ü :- ‡Ô¿ÖÖ−µÖêÃÖ ”ûÖê™üÖ −ÖÖÖ¯Öã¸ü ¯ÖšüÖ¸üÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ¤ü×ÖÖêÃÖ ×−Ö»ÖÖß¸ü ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸ÓüÖ3Öê¯ÖµÖÕŸÖ ¯Öã¾ÖÔ ‘ÖÖ™ü †ÖÆê.ü ÆüÖ
‘ÖÖ™ü ²ÖÓ3ÖÖ»Ö“Öê ˆ¯ÖÃÖÖ3Ö¸üÖÃÖ ÃÖ´ÖÖÓŸÖ¸ü †ÖÆêü. ¯Öã¾ÖÔ ‘ÖÖ™üÖ“Öê Ö¸ü+Ö —ÖÖ»µÖÖ−Öê ŸÖÖê ŸÖã™ü7ú ™êü7ú›ü¶ÖÓ“ÖÖ ²Ö−Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.
´ÖÆëü¦ü×Ö¸üß, †ÖÖ1êúÖÓ›üÖ Æüß ¯Öã¾ÖÔ ‘ÖÖ™üÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ ×¿ÖÖ¸êü †ÖÆêüŸÖ. 1úÖ¾Öê¸üß −Ö¤üß ¾Ö 1éúÂÖÖ −Ö¤üß µÖÖÓ“Öê
¤ü¸ü´µÖÖ−Ö“µÖÖ ¯Öã¾ÖÔ ‘ÖÖ™üÖ“µÖÖ ³ÖÖ3ÖÖÃÖ "−Ö»»ÖÖ´Ö»»ÖÖ" ›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3ÖÖ †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
¤üÖ−Ö“Öê ¯ÖšüÖ¸ü :- µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“Öê 7úÖÆüß ˆ¯Ö ¯ÖÏ7úÖ¸ü ¯Ö›üŸÖÖŸÖ.
1) ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¯ÖšüÖ¸ü :- ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¯ÖšüÖ¸ü Æêü ²ÖêÃÖÖò»™ü )Ö›ü7úÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ×−Ö´ÖÖÔ+Ö —ÖÖ»Öê»Öê †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“Öß
ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ¬ÖÖ¸üÖ ˆÓ“Öß 600 ´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¯ÖšüÖ¸üÖ“ÖÖ ˆŸÖÖ¸ü ¯Öã¾Öì1ú›êü †ÖÆêü. ÃÖÖŸÖ´ÖÖôûÖ-†Ø•ÖšüÖ
›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3ÖÖ, Æü×¸ü¿“ÖÓ¦ü-²ÖÖ»ÖÖ‘ÖÖ™ü ›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3ÖÖ ¾Ö ¿ÖÓ³Öã ´ÖÆüÖ¤êü¾Ö ›üÖë3Ö¸ü ¸üÖÓ3ÖÖ µÖÖ ÃÖÊÖ¦üß“µÖÖ ˆ¯Ö¸üÖÓ ÖÖ µÖÖ
¯ÖšüÖ¸üÖ¾Ö¸ü †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ¯Öã¾ÖÔ ×¾Ö¤ü³ÖÖÔŸÖ ÖÖë›ü¾Ö−Ö 7úÖôûÖŸÖß»Ö 1úÖêôû¿ÖÖ“Öê ÃÖÖšêü †ÖœüôûŸÖÖŸÖ.
2) 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ¯ÖšüÖ¸ü :- 7ú−ÖÖÔ™ü7ú ¯ÖšüÖ¸üÖ“Öê ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¯Öã¾ÖìÃÖ ŸÖê»ÖÓÖÖÖ ¯ÖšüÖ¸,ü ¤ü×ÖÖêÃÖ ×−Ö»ÖÖß¸üß
¯Ö¾ÖÔŸÖ ¾Ö ˆ¢Ö¸êüÃÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ¯ÖšüÖ¸ü †ÖÆêü. ÆüÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö †ŸÖß ¯ÖÏÖ“Öß−Ö †−Öß•Ö−µÖ Ö›ü1ú ¾Ö ¹ý¯ÖÖÓŸÖ¸üßŸÖ
Ö›ü1úÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ²Ö−Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖÆãü−Ö ¾ÖÖÆü+ÖÖ·µÖÖ 7éúÂ+ÖÖ ¾Ö 7úÖ¾Öê¸üß µÖÖ ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ −ÖªÖ †ÖÆêüŸÖ.
3) ŸÖê»ÖÓÖÖÖ ¯ÖšüÖ¸ü :- µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ 1ú−ÖÖÔ™ü1ú“Öê ¯ÖšüÖ¸ü ¾Ö ¯Öã¾ÖìÃÖ ¯Öã¾ÖÔ‘ÖÖ™ü †ÖœüôûŸÖÖê. ŸÖê»ÖÓ3Ö+ÖÖ
¯ÖšüÖ¸ü Æêü ¯ÖÏÖ“Öß−Ö †−Öß•Ö Ö›ü1úÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ²Ö−Ö»Öê»Öê †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“Öê ¤ü×Ö+Ö ³ÖÖ3ÖÖŸÖ "Öò−ÖÖ‡Ô™"ü )Ö›ü7úÖ´Öãôêû
´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ ŸÖ»ÖÖ¾ÖÓÖ“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß —ÖÖ»Öê»Öß †ÖÆêü. ŸÖê»ÖÓÖÖÖ ¯ÖšüÖ¸ü Æêü ¯ÖÏÖ´Öã)µÖÖ−Öê †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤üê ¿Ö´Ö¬µÖê
†ÖœüôûŸÖê.
4) ‡Ô¿ÖÖ−µÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö :- ”ûÖê™üÖ −ÖÖÖ¯Öã¸ü ¯ÖšüÖ¸ü, ²ÖÖÖê»ÖÖÓ›ü ¯ÖšüÖ¸ü, ÖÆÔü•ÖÖŸÖ ™êü1ú›ü¶Ö µÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö
‡Ô¿ÖÖ−µÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖ´Ö¬µÖê ÆüÖêŸÖÖê. ÆüÖ ³ÖÖ3Ö )Ö×−Ö•Ö ÃÖÓ¯Ö®Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. ¤üÖ´ÖÖê¤ü¸,
ÃÖã¾ÖÖÔ¸êüÖ, ´ÖÆüÖ−Ö¤üß ¾Ö ‡Ó¦üÖ¾ÖŸÖß µÖÖ −ÖªÖÓ“ÖÖ ˆÖ´Ö ‡Ô¿ÖÖ−µÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖê. "´Ö»ÖµÖ×Ö¸üß" Æêü
‡Ô¿ÖÖ−µÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×šü1úÖÖ †ÖÆêü.
31
2) ˆ¢Ö¸êü1ú›üß»Ö ¯Ö¾ÖÔŸÖßµÖ ³ÖÖÖ :-
o ˆ¢Ö¸êü7ú›üß»Ö ¯Ö¾ÖÔŸÖßµÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖ ¯ÖÏÖ7éúŸÖß7ú ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¾Ö ŸµÖÖ“Öê¿Öß ÃÖ»Ö3−Ö †ÃÖ»Öê»µÖÖ ‡ŸÖ¸ü ¯Ö¾ÖÔŸÖ
¸üÖÓ3ÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ÆüÖêŸÖÖê. •Ö´´Öã-1úÖÛ¿´Ö¸ü ¯ÖÖÃÖã−Ö †¹ýÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖ¯ÖµÖÕŸÖ ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü+Ö¯Ö+Öê ¯ÖÛ¿“Ö´Ö-¯Öã¾ÖÔ ×¤ü¿ÖêÃÖ
×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖÖ †ÖÆêüŸÖ. ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖ“Öß ‹7ãú+Ö »ÖÖÓ²Öß 2500 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ŸÖ¸ü ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖ“Öß ¹Óý¤üß 150
×1ú´Öß ŸÖê 400 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ÆüÖ "†¾ÖÖÔ“Öß−Ö ¾Ö»Öß ¯Ö¾ÖÔŸÖ" †ÖÆêü. ¤ü×Ö+Öê7ú›ãü−Ö ˆ¢Ö¸êü7ú›êü
×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖ“µÖÖ 03 ¯ÖÏ´Öã)Ö ¸üÖÓ3ÖÖ †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ ¸üÖÓ3ÖÖ ¯Ö¸üÃ¯Ö¸üÖÓ−ÖÖ ÃÖ´ÖÖÓŸÖ¸ü †ÖÆêüŸÖ.
o ×¿Ö¾ÖÖ»Öß1ú ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓÖÖ :- µÖÖ ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¤ü×ÖÖê1ú›üß»Ö ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓÖÖ †ÖÆêüŸÖ. µÖÖÓ“Öß ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß ˆÓ“Öß
600 ´Öß ŸÖê 1500 ´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ×¿Ö¾ÖÖ»Öß1ú ¸üÖÓÖÖ“µÖÖ ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö †ÃÖ»Öê»µÖÖ ×¾ÖÃŸÖéŸÖ ÖÖê»ÖÖ™ü ³ÖÖÖÖÃÖ
"›æü−Ö" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ×¿Ö¾ÖÖ»Öß7ú ™êü7ú›ü¶ÖÓ¾Ö¸ü ›êüÆü¸üÖ›æ−Ö ¾Ö ¯ÖÖ™ü»Öß›æü−Ö Æüßü ¿ÖÆü¸êü †ÖÆêüŸÖ.
o ×Æü´ÖÖ“Ö»Ö ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓÖÖ :- ×¿Ö¾ÖÖ»Öß7ú ¯Ö¾ÖÔŸÖ¸üÖÓ3ÖÖ“µÖÖ ˆ¢Ö¸êüÃÖ ×Æü´ÖÖ“Ö»Ö ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖÖ †ÖÆêüŸÖ. ×Æü´ÖÖ“Ö»Ö ¯Ö¾ÖÔŸÖ
¸üÖÓ3ÖÖ−ÖÖ "»Ö‘Öã ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ" †ÃÖê ´Æü+Ö™ü»Öê •ÖÖŸÖê. µÖÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Öê“Öß ÃÖ¾ÖÔÃÖÖ¬ÖÖ¸üÖ ˆÓ“Öß 3000 ´Öß ŸÖê 4000 ´Öß
‹¾Öœüß †ÖÆêü. ŸÖ¸ü ¹Óý¤üß 60 ×1ú´Öß ŸÖê 80 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ×Æü´ÖÖ“Ö»Ö ¯Ö¾ÖÔŸÖ¸üÖÓÖê“µÖÖ ¤ü×Ö+Ö ˆŸÖÖ¸üÖ¾Ö¸ü
×¿Ö´Ö»ÖÖ, ´ÖÃÖã¸üß, −Öî×−ÖŸÖÖ»Ö, ¤üÖÙ•Ö»ÖàÖ ‡. ×Ö¸üßÃ£ÖÖ−Ö1êú †ÖÆêüŸÖ.
o ×Æü´ÖÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓÖÖ :- ×Æü´ÖÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖÖ µÖÖ ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖŸÖß»Ö †ŸÖß ˆ¢Ö¸êü1ú›üß»Ö ¸üÖÓÖÖ †ÖÆêüŸÖ. ×Æü´ÖÖ¦üß
¸üÖÓÖÖ−ÖÖ "²ÖéÆü¤ü ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ" †ÃÖêÆüß ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. µÖÖ ¸üÖ3ÖÖÓ“Öß ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß ˆÓ“Öß 6000 ´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ŸÖ¸ü ÃÖ¸üÖÃÖ¸üß
¹Óý¤üß 120 ŸÖê 200 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ×Æü´ÖÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖßµÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö 1úÖµÖ´Ö ²Ö±Ôú †“”ûÖ¤üßŸÖ †ÃÖŸÖÖê. †−Öê7ú
×Æü´Ö−ÖªÖÓ“ÖÖ ˆ3Ö´Ö µÖÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖÖ´Ö¬µÖê ÆüÖêŸÖÖê. "×ÃÖµÖÖ“Öß−Ö" Æüß ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüß ×Æü´Ö−Ö¤üß †ÖÆêü.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“Öê ¯ÖÛ¿“Ö´Öê1ú›ãü−Ö ¯Öã¾Öì1ú›êü ŸÖµÖÖ¸ü 1êú»Öê»Öê ¯ÖÏÖ¤êü×¿Ö1ú ×¾Ö³ÖÖÖ :-
1) 1úÛ¿´Ö¸ü ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ :- µÖÖ ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖ´Ö¬µÖê ¤ü×Ö+Öê7ú›ãü−Ö ˆ¢Ö¸êü7ú›êü ×¿Ö¾ÖÖ»Öß7ú ™êü7ú›ü¶Ö, ¯Öß¸ü ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö, —ÖÖÃ7ú¸ü,
»Ö›üÖ)Ö, 7úÖ¸üÖ7úÖê¸ü´Ö µÖÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖÖ ‹7ú´Öê7ÓúÖ−ÖÖ ¯ÖÃÖ¸ü»Öê»µÖÖ †ÖÆêüŸÖ. 1úÛ¿´Ö¸ü ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖŸÖß»Ö 1úÖ¸üÖ1úÖê¸ü´Ö
¸üÖÓÖÖŸÖß»Ö "1êú-2" (ÖÖò›ü×¾Ö−Ö †ÖÃ™üß−Ö - 8611 ´Öß) Æêü ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü †ÖÆêü.
2) ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ :- ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ÃÖŸÖ»Ö•Ö −Ö¤üß“µÖÖ ¾ÖÖµÖ¾µÖêÃÖ †ÖÆêü.
3) 1ãú´ÖÖ‰ú ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ :- ˆ¢Ö¸üÖÖÓ›üÖŸÖß»Ö 1ãú´ÖÖò‰Óú ³ÖÖ3ÖÖŸÖ †ÃÖ»Öê»µÖÖ ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖÃÖ "1ãú´ÖÖ‰ú ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ" †ÃÖê
´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ÖÓÖÖ −Ö¤üß, µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üß µÖÖÓ“ÖÖ ˆÖ´Ö 1ãú´ÖÖÑ‰ú ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖŸÖ“Ö ÆüÖêŸÖÖê. "−ÖÓ¤üÖ¤êü¾Öß"
(7817 ´Öß) Æêü 1ãú´ÖÖ‰Óú ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü †ÖÆêü.
4) −Öê¯ÖÖôû ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ :- •ÖÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü "´ÖÖ‰Óú™ü ‹¾Æü¸êüÃ™ü" (8848´Öß) Æêü ×¿Ö)Ö¸ü −Öê¯ÖÖôû
×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖ´Ö¬µÖê †ÖÆêü. ×ÃÖŒ7úß´Ö ¯ÖÖÃÖã−Ö ¯Öã¾ÖìÃÖ ²ÖÎ´Æü¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üß ¯ÖµÖÕŸÖ ¯Öã¾ÖÔ ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ÆüÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö †ÖœüôûŸÖÖê.
×ÃÖŒ7úß´Ö, ¯ÖÛ¿“Ö´Ö²ÖÓ3ÖÖ»Ö, †¹ý+ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö †ÖÃÖÖ´Ö µÖÖ ¸üÖ•µÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ¯Öã¾ÖÔ ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖ´Ö¬µÖê ÆüÖêŸÖÖê. µÖÖ
³ÖÖ3ÖÖŸÖ ÖÖ¸üÖê, ÖÖÓòÃÖß, •ÖîŸÖßµÖÖ µÖÖ ™êü7ú›ü¶Ö †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ¯Öã¾ÖÔ ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖ“Öß ‹7ú ¸üÖÓ3Ö ¤ü×Ö+Öê7ú›êü ¾ÖôûŸÖê ¾Ö
†−Öê7ú ™êü7ú›ü¶ÖÓ“Öê Ã¾Ö¹ý¯ÖÖŸÖ −ÖÖÖÖ»ÖÑ›ü, ´Ö×Ö¯Öã¸ü, ×¡Ö¯Öã¸üÖ ¾Ö ×´Ö—ÖÖê¸üÖ´Ö µÖÖ ¸üÖ•µÖÖÓ´Ö¬µÖê ¯ÖÃÖ¸üŸÖê. ÆüÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö
†ŸÖß¿ÖµÖ ¯ÖÏÖ“Öß−Ö †ÃÖ»µÖÖ−Öê ŸµÖÖ»ÖÖ "¯Öã¾ÖÖÕ“Ö»Ö" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
3) ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿Ö :-

o ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¾Ö ×«üü¯Ö7ú»¯ÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖÓ“Öê ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö“ÖÖ ³ÖÖ3Ö ´Æü+Ö•Öê ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿Ö ÆüÖêµÖ.
µÖÖ“ÖÖ ×¾ÖÃŸÖÖ¸ü ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ¯ÖÖÃÖã−Ö †ÖÃÖÖ´Ö ¯ÖµÖÕŸÖ †ÖÆêü. µÖÖ ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ 3ÖÖôûÖ“Öê ¤üÖê−Ö ¯ÖÏ1úÖ¸ü †ÖœüôûŸÖÖŸÖ.
−Ö¾Öß−Ö ÖÖôûÖ“Öê ´Öî¤üÖ−Ö "ÖÖ¤ü¸"ü †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ŸÖ¸ü •Öã−µÖÖ ÖÖôûÖ“Öê ´Öî¤üÖ−ÖÖÃÖ "³ÖÖÓÖ¸"ü †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. )ÖÖ¤ü¸ü
ÆüÖ ³ÖÖ3Ö −Ö¤üß 7úÖšüÖ»Ö3ÖŸÖ †ÃÖŸÖÖê ŸÖ¸ü ³ÖÖÓ3Ö¸ü ÆüÖ ³ÖÖ3Ö −Ö¤üß 7úÖšüÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ¤ãü¸ü †ÃÖŸÖÖê.
32
ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖ ¯ÖÏÖ7éúŸÖß7ú ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖ“Öê 03 ˆ¯Ö ×¾Ö³ÖÖÖ ¯Ö›üŸÖÖŸÖ.
1) ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ´Öî¤üÖ−Ö :- ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ´Öî¤üÖ−ÖÖ“ÖÖ ¤ü×Ö+Ö ³ÖÖ3Ö ¾ÖÖôû¾ÖÓ™üß ¾Ö ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ3Ö ÃÖã¯Öß7ú ¾Ö ÃÖ´Öé¨ü †ÖÆêü.
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšêü "£Ö¸"ü Æêü ¾ÖÖôû¾ÖÓ™ü Æêü ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ´Öî¤üÖ−Öß ³ÖÖ3ÖÖŸÖ“Ö µÖêŸÖê. ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö, Æü×¸üµÖÖ+ÖÖ ¾Ö
¯ÖÓ•ÖÖ²Ö µÖÖ ¸üÖ•µÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ´Öêî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖê. †¸ü¾Ö»Öß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Öê“µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Öê7ú›êü
¯ÖÖ×7úÃŸÖÖ−Ö“Öê ÃÖß´Öê¯ÖµÖÕŸÖ †ÃÖ»Öê»ÖÖ ³ÖÖ3Ö ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¾ÖÖôû¾ÖÓ™üÖ“ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ¾ÖÖôû¾ÖÓ™üß ³ÖÖ3ÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß
−Ö¤üß "»ÖãÖß" Æüß †ÖÆêü. µÖÖ ³ÖÖ3ÖÖŸÖß»Ö Æü¾ÖÖ´ÖÖ−Ö ˆÂÖ ¾Ö ¿ÖãÂ1ú †ÃÖê †ÖÆêü. ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ´Ö¬Öß»Ö "ÖÓÖÖ−ÖÖ¸"ü
Æêü ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÂÖ ×šü1úÖÖ Æêü µÖÖ“Ö ³ÖÖ3ÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖê.
2) ´Ö¬µÖ ´Öî¤üÖ−Ö :- ¯ÖÛ¿“Ö´ÖêÃÖ µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üß ¯ÖÖÃÖã−Ö ˆ¢Ö¸ü ¯ÖÏ¤êü¿Ö“µÖÖ ¯Öã¾ÖÔ ÃÖß´Öê¯ÖµÖÕŸÖ ´Ö¬µÖ ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿Ö †ÖÆêü. ´Ö¬µÖ
¾Ö ¯Öã¾ÖÔ ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿Ö 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ¯ÖÖ+Ö»ÖÖê™ü Öê¡ÖÖŸÖ µÖêŸÖÖŸÖ. ¤üÖê−Ö −ÖªÖÓ“Öê ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö †ÃÖ»Öê»µÖÖ ¯ÖÏ¤üê¿ÖÖÃÖ
"¤ãü†Ö²Ö" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ´Ö¬µÖ ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ †ÃÖê †−Öê7ú ¤ãü†Ö²Ö †ÖœüôûŸÖÖŸÖ.
3) ¯Öã¾ÖÔ ´Öî¤üÖ−Ö :- ×²ÖÆüÖ¸ü, ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö, †ÖÃÖÖ´Ö µÖÖ ³ÖÖ3ÖÖÃÖ "¯Öã¾ÖÔ ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿Ö" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. µÖÖ
´Öî¤üÖ−ÖÖŸÖã−Ö −ÖªÖ ÃÖÓŸÖ 3ÖŸÖß−Öê ¾ÖÖÆüŸÖÖŸÖ. µÖÖ ´Öî¤üÖ−ÖÖŸÖ 3ÖÖôûÖ“Öê ´ÖÖêšêü ×¾ÖÖËê¯Ö+Ö —ÖÖ»Öê †ÖÆêü.
4) ×1ú−ÖÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö :-
o ³ÖÖ¸üŸÖ ¤êü¿ÖÖ“µÖÖ ´ÖãµÖ ³Öã´ÖßÃÖ 6100 ×1ú´Öß ‹¾ÖœüÖ ÃÖÖÖ¸üß ×1ú−ÖÖ¸üÖ »ÖÖ³Ö»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. ×«ü¯Ö7ú»¯ÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“µÖÖ
¯Öã¾ÖÔ ¾Ö ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÖ•ÖãÃÖ ×7ú−ÖÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö †ÖÆêü.
1) ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×1ú−ÖÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö :- 3Öã•Ö¸üÖŸÖ ´Ö¬Öß»Ö 1ú“”û“Öê †ÖÖÖŸÖ ŸÖê 1ú−µÖÖ1ãú´ÖÖ¸üß ¯ÖµÖÕŸÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×7ú−ÖÖ¸üß
¯ÖÏ¤êü¿Ö †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×7ú−ÖÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖÃÖ ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ÃÖ´ÖÖÓŸÖ¸ü †ÖÆêü. 3Öã•Ö¸üÖŸÖ, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü, 3ÖÖê¾ÖÖ, 7ú−ÖÖÔ™ü7ú
¾Ö 7êú¸üôû ¸üÖ•µÖÖ“ÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×7ú−ÖÖ·µÖÖ“ÖÖ µÖÖ ´Ö¬µÖê ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ÆüÖêŸÖÖê. ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×7ú−ÖÖ·µÖÖ“Öê ¤ü×ÖÖÖê¢Ö¸ü †ÓŸÖ¸ü
1500 ×1ú´Öß ‹¾Öœêü †ÖÆêü. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×7ú−ÖÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖÃÖ "1úÖê1úÖ" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. 1úÖê1úÖÖ“Öê
¯ÖÏÖ“Öß−Ö −ÖÖ¾Ö "†¯Ö¸üÖÓŸÖ" †ÃÖê ÆüÖêŸÖê. 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ´Ö¬µÖê ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×7ú−ÖÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖÃÖ "1úÖ−Ö›üÖ" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
ŸÖ¸ü 1êú¸üôû ´Ö¬µÖê µÖÖÃÖ "´Ö»Ö²ÖÖ¸ü" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×7ú−ÖÖ¸üÖ ¤ÓüŸÖã¸ü †ÃÖæ−Ö µÖê£Öß»Ö ÃÖ´Öã¦ü ÖÖê»Ö †ÖÆêü.
¤ü×Ö+Öê7ú›êü ´Ö»Ö²ÖÖ¸ü“µÖÖ ³ÖÖ3ÖÖŸÖ "ÖÖ•Ö−Ö" ÃÖ¸üÖê¾Ö¸êü †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ Ã£ÖÖ×−Ö7ú ³ÖÖÂÖêŸÖ "1úÖµÖ»Ö" †ÃÖê
´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×1ú−ÖÖ·µÖÖÓ¾Ö¸üß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ ²Öê™üê :-
Öã•Ö¸üÖŸÖ :- 7úÖÓ›ü»ÖÖ, †Öê)ÖÖ, ³ÖÖ¾Ö−Ö3Ö¸ü, ¯ÖÖê¸ü²ÖÓ¤ü¸ü ¾Ö ¾Öê¸üÖ¾Öôû.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Ò :- ´ÖãÓ²Ö‡Ô, −ÆüÖ¾ÖÖ¿Öê¾ÖÖ, ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß.
ÖÖê¾ÖÖ :- ´ÖÖ´ÖÖÔ3ÖÖê¾ÖÖ.
1ú−ÖÖÔ™ü1ú :- ´ÖÓ3Ö¹ýôû.
1êú¸üôû :- 7úÖê“Öß (†¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖ“Öß ¸üÖ+Öß).
2) ¯Öã¾ÖÔ ×1ú−ÖÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö :- ÆüÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö ÃÖã¾ÖÖÔ ¸êüÖÖ −Ö¤üß ¯ÖÖÃÖã−Ö 1ú−µÖÖ1ãú´ÖÖ¸üß ¯ÖµÖÕŸÖ †ÖÆêü. ¯Öã¾ÖÔ ×7ú−ÖÖ·µÖÖÃÖ ¯Öã¾ÖÔ
‘ÖÖ™ü ÃÖ´ÖÖÓŸÖ¸ü †ÖÆêü. ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö, †Öê›üß¿ÖÖ, †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›üã µÖÖ ¸üÖ•µÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ¯Öã¾ÖÔ
×7ú−ÖÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖÖê. ¯Öã¾ÖÔ ×7ú−ÖÖ¸üÖ ¾Ö1ÎúÖ1úÖ¸ü †ÃÖã−Ö µÖê£Öß»Ö ÃÖ´Öã¦ü ˆ£Öôû †ÖÆêü. †Öê›üß¿ÖÖ ¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê ¯Öã¾ÖÔ
×7ú−ÖÖ¸üß ³ÖÖ3ÖÖÃÖ "ˆŸ1ú»Ö" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. †Ö¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü ¸üÖ•µÖÖÓ´Ö¬µÖê µÖÖ ¯Öã¾ÖÔ ×7ú−ÖÖ¸üß ³ÖÖ3ÖÖÃÖ
"1úÖê¸üÖê´ÖÓ›ü»Ö"†ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
¯Öã¾ÖÔ ×1ú−ÖÖ·µÖÖ¾Ö¸üß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ ²ÖÓ¤ü¸êü :-
¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö :- Æü»¤üßµÖÖ, 7ú»Ö7ú¢ÖÖ.
†Öê›üß¿ÖÖ :- ¯Ö¸üÖ×«ü¯Ö.
†ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö :- ×¾Ö¿ÖÖ)ÖÖ¯Ö¼ü+Ö´Ö (³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ÖÖê»Ö −ÖîÃÖÖá1ú ²ÖÓ¤ü¸ü), 7úÖ7úß−ÖÖ›üÖ.
33
ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü :- “Öê®Ö‡Ô, ´Ö“”û»Öß¯Ö¼ü+Ö´Ö, ŸÖãŸÖß7úÖê¸üß−Ö.
5) ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ²Öê™êü :-
o ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ²Öê™êü µÖÖ ¯ÖÏÖ7éúŸÖß7ú ×¾Ö³ÖÖ3ÖÖŸÖ )ÖÖê»Ö ÃÖ´Öã¦üÖŸÖß»Ö †Ö×+Ö ×7ú−ÖÖ·µÖÖ »Ö3ÖŸÖ“µÖÖ ˆ£Öôû ÃÖÖ3Ö¸ü ³ÖÖ3ÖÖŸÖß»Ö
²Öê™üÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ÆüÖêŸÖÖê. 1970 ´Ö¬µÖê ÖÓÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ´Öã)ÖÖ¿Öß "−µÖã ´Öã¸ü" ²Öê™ü ×−Ö´ÖÖÔ+Ö —ÖÖ»Öê. µÖÖ ²Öê™üÖ¾Ö¹ý−Ö ³ÖÖ¸üŸÖ
¾Ö ²ÖÖÓ»ÖÖ¤êü¿Ö µÖÖ ¤üÖê−Ö ¤êü¿ÖÖ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö ¾ÖÖ¤ü “ÖÖ»Öã †ÖÆêü. †¿ÖÖ“Ö ¯ÖÏ7úÖ¸ü“Öê "†»ÖßµÖÖ" ²Öê™ü Æêü −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß“µÖÖ
´ÖãÖÖ¿Öß ŸÖµÖÖ¸ü —ÖÖ»Öê †ÖÆêü. 7ú“”û“µÖÖ †Ö)ÖÖŸÖß»Ö ²Öê™êü ²ÖêÃÖÖò»™ü )Ö›ü7úÖÓ“Öß ²Ö−Ö»Öê»Öß †ÖÆêüŸÖ. ÃÖÖî¸üÖÂ™ÒüÖ“µÖÖ
¤ü×ÖÖ ×7ú−ÖÖ·µÖÖ¾Ö¸ü ×¤ü¾Ö ²Öê™ü †ÖÆêü. 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ×7ú−ÖÖ·µÖÖ¾Ö¸üß»Ö "1úÖê1úÖê−Ö™"ü Æêü ²Öê™ü ²ÖêÃÖÖò»™ü )Ö›ü7úÖ“Öê ²Ö−Ö»Öê»Öê
†ÖÆêü. ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ×7ú−ÖÖ·µÖÖ¾Ö¸üß»Ö ´ÖãÓ²Ö‡Ô ¾Ö ¯Öã¾ÖÔ ×7ú−ÖÖ·µÖÖ¾Ö¸üß»Ö ÁÖßÆü¸üß1úÖê™üÖ Æüß ²ÖÓ¤ü¸êü ´ÖãµÖ ³Öã´Öß“Öê ³ÖÖÖ ²Ö−Ö»Öê
†ÖÆêüŸÖ.
†¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖŸÖß»Ö »ÖÖ×«ü¯Ö ÃÖ´ÖãÆü ¾Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖ3Ö¸üÖŸÖß»Ö †Ó¤ü´ÖÖ−Ö ×−Ö7úÖê²ÖÖ¸ü µÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö )ÖÖê»Ö
ÃÖÖ3Ö¸üß ²Öê™üÖÓ´Ö¬µÖê ÆüÖêŸÖÖê. †Ó¤ü´ÖÖ−Ö ²Öê™ü ÃÖ´ÖãÆüÖŸÖß»Ö ²Öò¸ü−Ö ²Öê™ü µÖê£Öê Ã™òü™üÖê ¯ÖÏ7úÖ¸ü“ÖÖ •¾Ö»ÖÓŸÖ •¾ÖÖ»ÖÖ´ÖãÖß †ÖÆêü.
†Ó¤ü´ÖÖ−Ö ×−Ö1úÖê²ÖÖ¸ü ³ÖÖ3ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ×¿ÖÖ¸ü ´Æü+Öã−Ö "ÃÖò›ü»Ö" µÖÖ ×¿Ö)Ö¸üÖÃÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. †Ó¤ü´ÖÖ−Ö
×−Ö1úÖê²ÖÖ¸ü ×«ü¯ÖÃÖ´ÖãÆü µÖÖÓ“Öê ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö“Öê ÃÖÖÖ¸üß ³ÖÖÖÖÃÖ "10 †Ó¿Ö “Öò−Ö»Ö" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ÖÏê™ü¸ü ×−Ö1úÖê²ÖÖ¸ü
²Öê™üÖŸÖß»Ö "‡Ó×¤ü¸üÖ ¯ÖÖÑ‡Ô™ü" Æêü ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¤ü×ÖÖê1ú›üß»Ö ™üÖê1ú †ÖÆêü. Æêü 06 †Ó¿Ö 45 †Ö¾Öé¢ÖÖ¾Ö¸ü †ÖÆêü.
†Ó¤ü´ÖÖ−Ö ×−Ö1úÖê²ÖÖ¸ü ²Öê™ü ÃÖ´ÖãÆüÖ´Ö¬µÖê ‹7ãú+Ö 119 ´ÖÖêšüß ²Öê™êü †ÖÆêüŸÖ. »ÖÖ×«ü¯Ö µÖÖÃÖ 01 »ÖÖÖ ²Öê™üÖ“Ó ÖÖ ÃÖ´ÖãÆü
†ÃÖê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ¯Ö¸ÓüŸÖã µÖÖŸÖ 36 ´ÖÖêšüß ²Öê™êü †ÖÆêüŸÖ. ´Ö»Ö²ÖÖ¸ü ×1ú−ÖÖ·µÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö 250 ×1ú´Öß †ÓŸÖ¸üÖ¾Ö¸ü
†¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖ´Ö¬µÖê »ÖÖ×«ü¯Ö Æüß ²Öê™êü †ÖÆêüŸÖ. »ÖÖ×«ü¯Ö ²Öê™üÖÓ−ÖÖ "¯ÖÏ¾ÖÖôû ²Öê™êü" ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. »ÖÖ×«ü¯Ö
²Öê™üÖÓ“µÖÖ †ŸÖß ¤ü×Ö+ÖêÃÖ "×´Ö−Öß1úÖòµÖ" Æêü Ã¾ÖŸÖÓ¡Ö ²Öê™ü †ÖÆêü.
o •ÖÖÖ“Öß ¯ÖÏ´ÖÖÖ¾Öêôû ‡Ó3»ÖÓ›ü ´Ö¬Öß»Ö "×ÖÏ−Öß“Ö" µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖ¯ÖÖÃÖã−Ö šü¸ü×¾Ö»Öß •ÖÖŸÖê. ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öß ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö¾Öêôû Æüß ×3ÖÏ−Öß•Ö
¯ÖÏ´ÖÖ+Ö¾Öêôêû“µÖÖ ÃÖÖ›êü¯ÖÖ“Ö ŸÖÖÃÖ ¯Öãœêü †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö¾Öêôû 82 †Ó¿Ö 30 ¯Öã¾ÖÔ ¸êüÖÖ¾Öé¢Ö Æêü ˆ¢Ö¸ü ¯ÖÏ¤üê ¿Ö
´Ö¬Öß»Ö "×´Ö—ÖÖÔ¯Öã¸"ü µÖÖ 3ÖÖ¾ÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ¾Ö "†Ö»ÖÖÆüÖ²ÖÖ¤ü" µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖ¯ÖÖÃÖã−Ö 3Öê»Öê †ÖÆêü.
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö −Ö¤üß ¯ÖÏÖÖ»Öß :-

o ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ −ÖªÖÓ“Öê ¾Ö3Öá7ú¸ü+Ö ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖ´Ö¬µÖê ˆÖ´Ö ¯ÖÖ¾ÖÖÖ·µÖÖ −ÖªÖ ¾Ö ¤ü×ÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ¾Ö¸üß»Ö −ÖªÖ †ÃÖê 7êú»Öê
•ÖÖŸÖê. ØÃÖ¬Öã, ÃÖŸÖ»Ö•Ö, 3ÖÓ3ÖÖ, µÖ´Öã−ÖÖ, ²ÖÎ´Æü¯Öã¡ÖÖ ‡ŸµÖÖ¤üß −ÖªÖ ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖ´Ö¬µÖê ˆ3Ö´Ö ¯ÖÖ¾ÖŸÖÖŸÖ. ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖ´Ö¬µÖê ˆ3Ö´Ö
¯ÖÖ¾Ö+ÖÖ·µÖÖ −ÖªÖÓ“Öê 02 ¯ÖÏ1úÖ¸ü ¯Ö›üŸÖÖŸÖ. 1) †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûÖÖ·µÖÖ −ÖªÖ 2) ²ÖÓÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖÖ¸üÖÃÖ
×´ÖôûÖÖ·µÖÖ −ÖªÖ.
1) †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûÖÖ·µÖÖ −ÖªÖ :-

ØÃÖ¬Öã −Ö¤üß :-
o ´ÖÖ−ÖÃÖ ÃÖ¸üÖê¾Ö¸üÖ“µÖÖ ˆ¢Ö¸êü7ú›üß»Ö 1îú»ÖÖÃÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ¾Ö¸ü “Öß−Ö ´Ö¬Öß»Ö ×ŸÖ²Öê™ü µÖê£Öê ØÃÖ¬Öã −Ö¤üß ˆÖ´Ö ¯ÖÖ¾ÖŸÖê.
³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê •Ö´´Öã 1úÛ¿´Ö¸ü ¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê ØÃÖ¬Öã −Ö¤üß ¯ÖÏ¾Öê¿Ö 7ú¸üŸÖê. ØÃÖ¬Öã −Ö¤üß“Öê )ÖÖê¸êü •Ö´´Öã 7úÛ¿´Ö¸ü ¸üÖ•µÖÖ“Öê ×Æü´ÖÖ¦üß
¸üÖÓ3Öê“µÖÖ ˆ¢Ö¸êüÃÖ †ÖÆêü. ØÃÖ¬Öã −Ö¤üß“Öß ‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 2900 ×1ú´Öß †ÃÖã−Ö ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö »ÖÖÓ²Öß 700 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß
†ÖÆêü. ÃÖŸÖ»Ö•Ö Æüß −Ö¤üß Æüß ØÃÖ¬Öã −Ö¤üß“Öß ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüß ˆ¯Ö−Ö¤üß †ÖÆêü.
o ØÃÖ¬ÖËã −Ö¤üß“µÖÖ ¯ÖÏ´ÖãÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- ÃÖŸÖ»Ö•Ö, —Öê»Ö´Ö, ¸üÖ¾Öß, ×“Ö−ÖÖ²Ö, ×²ÖµÖÖÃÖ.
o ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ØÃÖ¬Öã −Ö¤üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ - —ÖÖÃ7ú¸ü, ×3Ö»Ö3Öß™ü, ¿ÖÖê7ú.
34
o ØÃÖ¬Öã −Ö¤üß "×Ö»ÖÖß™ü" µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ¯ÖÖ×1úÃŸÖÖ−Ö ´Ö¬µÖê ¯ÖÏ¾Öê¿Ö 7ú¸üŸÖê. ØÃÖ¬Öã −Ö¤üß Æüß ¯ÖÖ×7úÃŸÖÖ−Ö ´Ö¬Öß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ
−Ö¤üß ´ÖÖ−Ö»Öß •ÖÖŸÖê. ¯ÖÖ×7úÃŸÖÖ−Ö´Ö¬µÖê 1ú¸üÖ“Öß ¿ÖÆü¸üÖ“µÖÖ ¯Öã¾ÖìÃÖ ŸÖß †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê.
ÃÖŸÖ»Ö•Ö −Ö¤üß :-
o ÃÖŸÖ»Ö•Ö −Ö¤üß Æüß ØÃÖ¬Öã −Ö¤üß“Öß ¯ÖÏ´ÖãÖ ˆ¯Ö−Ö¤üß †ÖÆêü. µÖÖ −Ö¤üß“ÖÖ ˆ3Ö´Ö ´ÖÖ−ÖÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü •Ö¾Öôûß»Ö "¸üÖ1úÃÖ"
ÃÖ¸üÖê¾Ö¸üÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. ÃÖŸÖ»Ö•Ö −Ö¤üß Æüß ×Æü´ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö µÖÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖ‰ú−Ö ¯ÖÖ×1úÃŸÖÖ−Ö ´Ö¬µÖê
ØÃÖ¬ÖËã −Ö¤üßÃÖ ×´ÖôûŸÖê. ŸÖÃÖê“Ö —Öê»Ö´Ö, ×“Ö−ÖÖ²Ö, ¸üÖ¾Öß, ×²ÖµÖÖÃÖ µÖÖ −ÖªÖÓ“ÖÖ ˆÖ´Ö ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ´Ö¬µÖê“Ö ÆüÖŸê ÖêÖ.
o —Öê»Ö´Ö −Ö¤üß Æüß •Ö´´Öã 7úÛ¿´Ö¸ü ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ×ÃÖ´ÖÖ ³ÖÖ3ÖÖŸÖ ¾ÖÖÆüŸÖê. ŸÖß −ÖÓŸÖ¸ü ¯ÖÖ×7úÃŸÖÖ−Ö ´Ö¬µÖê ×“Ö−ÖÖ²Ö −Ö¤üßÃÖ •ÖÖ¾Öã−Ö
×´ÖôûŸÖê. ¸üÖ¾Öß −Ö¤üß Æüß ×Æü´ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖŸÖê ¾Ö ¯Öãœêü ¯ÖÖ×1úÃŸÖÖ−Ö´Ö¬µÖê ×“Ö−ÖÖ²Ö −Ö¤üßÃÖ ×´ÖôûŸÖê. −ÖÓŸÖ¸ü
×“Ö−ÖÖ²Ö −Ö¤üß Æüß ÃÖŸÖ»Ö•Ö −Ö¤üßÃÖ ×´ÖôûŸÖê.
o ×“Ö−ÖÖ²Ö −Ö¤üß¾Ö¸üß»Ö "²ÖÖÖ»ÖßÆüÖ¸ü" µÖÖ •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖÆãü−Ö ³ÖÖ¸üŸÖ ¾Ö ¯ÖÖ×7úÃŸÖÖ−Ö ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö ¾ÖÖ¤ü “ÖÖ»Öã †ÖÆêü.
2) ²ÖÓÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖÖ¸üÖÃÖ ×´ÖôûÖÖ·µÖÖ −ÖªÖ :-

ÖÓÖÖ −Ö¤üß :-
o 3ÖÓ3ÖÖ Æüß ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ »ÖÖÓ²Ö −Ö¤üß †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß“Öê ¯ÖÖÖ»ÖÖê™ü Öê¡Ö ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú †ÖÆêü. ‹7ãú+Ö
¤êü¿ÖÖ“µÖÖ −Ö¤üß ¯ÖÏÖÖ»Öß“µÖÖ 26 ™üŒ1êú ³ÖÖ3Ö ÆüÖ ÖÓÖÖ −Ö¤üß−Öê ¾µÖÖ¯Ö»ÖÖ †ÖÆêü. 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß“ÖÖ ˆ3Ö´Ö 1ãú´ÖÖ‰ú
×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖŸÖ ×ŸÖ²Öê™ü“µÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ¾Ö¸ü "ÖÓÖÖê¡Öß" µÖê£Öê ÆüÖêŸÖÖê. "†»Ö1ú−ÖÓ¤üÖ" ¾Ö "³Ö×Ö¸ü£Öß" µÖÖ ¤êüÖ−Ö −ÖªÖ ¤êü¾Ö¯ÖÏµÖÖÖ
µÖê£Öê ‹7ú¡Ö µÖêŸÖÖŸÖ µÖÖ ¤üÖê−Ö −ÖªÖÓ“µÖÖ ‹7ú¡ÖßŸÖ ¯ÖÏ¾ÖÖÆüÖÃÖ "ÖÓÖÖ −Ö¤üß" −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß“Öß
‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 2510 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß Æüß ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖÖŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖ †ÃÖŸÖÖ−ÖÖ ˆ¢Ö¸üÖÖÓ›ü µÖê£Öß»Ö
Æü¸üß«üÖ¸ü µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ ¯ÖÏ¾Öê¿Ö 7ú¸üŸÖê. ˆ¢Ö¸ü ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö ˆ¢Ö¸üÖ)ÖÓ›ü ¸üÖ•µÖÖŸÖ Æüß −Ö¤üß 1200 ×7ú´Öß
‹¾Öœüß ¾ÖÖÆüŸÖê. 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ˆ¢Ö¸üÖÖÓ›ü, ˆ¢Ö¸ü ¯ÖÏ¤êü¿Ö, —ÖÖ¸üÖÓ›ü, ×²ÖÆüÖ¸ü ¾Ö ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö †¿ÖÖ ‹7ãú+Ö
05 ‘Ö™ü1ú ¸üÖ•µÖÖÓŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. ²ÖÖÓ»ÖÖ¤êü¿Ö ´Ö¬µÖê 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üßÃÖ "¯Ö©Ö" µÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. µÖê£Öê“Ö 3ÖÓ3ÖêÃÖ
²ÖÎ´Æü¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üß µÖê¾Öã−Ö ×´ÖôûŸÖê. 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß ²ÖÖÓ»ÖÖ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö “ÖÓ¤üß¯Öã¸ü •Ö¾Öôû ²ÖÓ3ÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖ3Ö¸üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê.
o ÖÓÖê“µÖÖ ¯ÖÏ´ÖãÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- µÖ´Öã−ÖÖ (¯ÖÏ´Öã)Ö ˆ¯Ö−Ö¤üß), 3ÖÖê´ÖŸÖß, ‘ÖÖ3Ö¸üÖ, 3ÖÓ›ü7ú, 7úÖêÃÖß, ´ÖÆüÖ−ÖÓ¤üÖ, ¿ÖÖê+Ö, ¤üÖ´ÖÖê¤ü¸ü,
¸üÖ´Ö3ÖÓ3ÖÖ, “ÖÓ²Öôû, ²Öê™ü¾ÖÖ ¾Ö 7êú−Ö.
o 1úÖêÃÖß ¾Ö ÖÓ›ü1ú µÖÖ −ÖªÖÓ−ÖÖ ¯ÖÖ¡Ö ²Ö¤ü»ÖÖÖ·µÖÖ −ÖªÖ ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»µÖÖ •ÖÖŸÖÖŸÖ. 1úÖêÃÖß −Ö¤üßÃÖ "×²ÖÆüÖ¸ü“Öê ¤ãüÖ
†ÁÖã" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ¿ÖÖêÖ −Ö¤üß Æüß ¤ü×ÖÖ ¾ÖÖÆüß−Öß −Ö¤üß †ÃÖã−Ö ŸÖß ¤ü×Ö+Öê7ú›ãü−Ö ¾ÖÖÆüŸÖ µÖê¾Öã−Ö 3ÖÓ3ÖêÃÖ ×´ÖôûŸÖê.
3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß“Öê )ÖÖê¸êü Æêü ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ£Ö´Ö 1Îú´ÖÖÓ1úÖ“Öê ÖÖê¸êü †ÖÆêü. 1985 ´Ö¬µÖê ŸÖŸ7úÖ»Öß−Ö ¯ÖÓŸÖ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö ¸üÖ•Öß¾Ö ÖÓÖ¬Öß
µÖÖÓ−Öß "ÖÓÖÖ 1éúŸÖß †Ö¸üÖÖ›üÖ" ´ÖÓ•Öã¸ü 7êú»ÖÖ. µÖÖ“ÖÖ ˆ§êü¿Ö 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üßŸÖß»Ö ¯ÖÏ¤ãüÂÖÖ ¤ãü¸ü 1ú¸üÖê ÆüÖ ÆüÖêŸÖÖ. 3ÖÓ3ÖÖ
−Ö¤üß“µÖÖ ¿Öã¨üß7ú¸ü+ÖÖ7ú¸üßŸÖÖ •ÖÖÖŸÖß1ú ²Öò1ú ¾Ö ¯Ö¸ü¤êü¿Öß ÃÖ¸ü7úÖ¸üÖÓ−Öß ´Ö¤üŸÖ 7êú»Öß †ÖÆêü.
o 2008 ´Ö¬µÖê ¯ÖÓŸÖ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö ›üÖò ´Ö−Ö´ÖÖêÆü−Ö ØÃÖÖ µÖÖÓ−Öß 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üßÃÖ ¸üÖÂ™ÒüßµÖ −Ö¤üß“ÖÖ ¤ü•ÖÖÔ ×¤ü»ÖÖ †ÖÆêü. 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß´Ö¬µÖê
†Öœüôû+ÖÖ¸üÖ "ÖÓÖÖ ›üÖò»±úß−Ö" ÆüÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ "¸üÖÂ™ÒüßµÖ •Ö»Ö“Ö¸ü ¯ÖÏÖÖß"´Æü+Öã−Ö ‘ÖÖêÂÖßŸÖ 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü.
Æü¢Öß µÖÖ ¯ÖÏÖ+µÖÖÃÖ ¤êü¿ÖÖ“ÖÖ "¸üÖÂ™ÒüßµÖ ¾ÖÖ¸üÃÖÖ ¯ÖÏÖÖß" ´Æü+Öã−Ö ‘ÖÖê×ÂÖŸÖ 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü.
o ±êú²ÖÎã¾ÖÖ¸üß 2009 ´Ö¬µÖê 7ëú¦ü ÃÖ¸ü7úÖ¸ü−Öê "ÖÓÖÖ ×¸ü¾Æü¸ü ²ÖëÃÖà−Ö †ò£ÖÖê¸üß™üß" µÖÖ ÃÖÓ‘Ö™ü−Öê“Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 7êú»Öß †ÖÆêü. µÖÖ
ÃÖÓ‘Ö™ü−Öê“Öê ¯Ö¤ü×ÃÖ¨ü †¬µÖÖ ¤êü¿ÖÖ“Öê ¯ÖÓŸÖ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö Æêü †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ ÃÖÓ‘Ö™ü−Öê´Ö¬µÖê ˆ¢Ö¸üÖ)ÖÓ›ü, ˆ¢Ö¸ü¯ÖÏ¤êü¿Ö, —ÖÖ¸ü)ÖÓ›ü,
×²ÖÆüÖ¸ü ¾Ö ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö“Öê ´Öã)µÖ´ÖÓ¡Öß µÖÖÓ−ÖÖ ÃÖ¤üÃµÖ ¯Ö¤ü ¤êü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü. µÖÖÃÖÆü µÖÖ ÃÖ×´ÖŸÖß´Ö¬µÖê ¸üÖ•Öë¦üØÃÖÆü
¸üÖÖÖ (¯ÖÖ+Öß ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ ¾Ö 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü 7úÖ´Ö 7ú¸ü+ÖÖ¸êü ŸÖ–Ö), ¸ü¾Öß “ÖÖê¯Ö›üÖ (×¯Ö¯Ö»ÃÖ ÃÖÖÓµÖ−ÃÖ ‡ÛÃ™üÃ™ãü™ü“Öê ŸÖ–Ö),
ÃÖã×−ÖŸÖÖ −ÖÖ¸üÖµÖÖ (¯ÖµÖÖÔ¾Ö¸ü+Ö ŸÖ–Ö) ¾Ö ¸üÖ¿Öß¤ü ÆüµÖÖ¤ü ×ÃÖ§üß1úß (†»Öß3Öœü ×¾ÖªÖ¯ÖßšüÖ“Öê ¯ÖÏÖ¬µÖÖ¯Ö7ú) µÖÖÓ−ÖÖÆüß
ÃÖ¤üÃµÖ¯Ö¤ü ¤êü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü.
35
o 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ¿Öã¨üß1ú¸üÖÖ1ú¸üßŸÖÖ †´Öê¸üß7ú−Ö 7Óú¯Ö−ÖßÃÖ 1ú¡ÖÖ™ü ¤êü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê ÆüÖêŸÖê ¯Ö¸ÓüŸÖã ÃÖ¤ü¸ü“Öê 7Óú¡ÖÖ™ü
7úÖ»ÖÖÓŸÖ¸üÖ−Öê ¸ü§ü 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü. ÃÖ¤ü¸ü 7Óú¡ÖÖ™ü 7ëú¦ü ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê †ÖµÖ †ÖµÖ ™üß ŸÖ–ÖÖÓ7ú›êü ×¤ü»Öê †ÖÆêü. µÖÖ ŸÖ–Ö
ÃÖ×´ÖŸÖß−Öê ÖÓÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ˆÖ´Ö Ã£ÖÖ−ÖÖ•Ö¾Öôûß»Ö 45 ×1ú´Öß ³ÖÖÖ ÆüÖ "‡1úÖê ÃÖëÃÖß™üß¾Æü" ´Æü+Öã−Ö •ÖÖÆüß¸ü 7êú»ÖÖ
†ÖÆêü. •ÖÖÖŸÖß1ú ²ÖÑ1êú−Öê 3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ¿Öã¨üß7ú¸ü+ÖÖ7ú¸üßŸÖÖ 1500 1úÖê™üß ¹ ¯ÖµÖÖÓ“Öß ´Ö¤üŸÖ ×¤ü»Öß †ÖÆêü. †ÖŸÖÖ¯ÖµÖÕŸÖ
7ëú¦ü ÃÖ¸ü7úÖ¸ü−Öê µÖÖ ¯ÖÖ“Ö ‘Ö™ü7ú ¸üÖ•µÖÖÓ−ÖÖ 3ÖÓ3Öê“µÖÖ ¿Öã¨üß7ú¸ü+ÖÖ7ú¸üßŸÖÖ 2600 7úÖê™üß ¹ý ×¤ü»Öê †ÖÆêü.
µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üß :-
o µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üß“ÖÖ ˆÖ´Ö ÆüÖ ×ŸÖ²Öê™ü ´Ö¬Öß»Ö Öœü¾ÖÖ»Ö µÖÖ ×šü7úÖ+Öß "µÖ´−ÖÖê¡Öß" µÖê£Öê ÆüÖêŸÖÖê. µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üß“Öß ‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß
1300 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü.
o ÖÓÖÖ, µÖ´Öã−ÖÖ ¾Ö ÃÖ¸üÃ¾ÖŸÖß (3Öã¯ŸÖ −Ö¤üß) µÖÖ ŸÖß−Ö −ÖªÖÓ“ÖÖ ÃÖÓÖ´Ö ˆ¢Ö¸ü¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖ ×šü7úÖ+Öß †»ÖÖÆüÖ²ÖÖ¤ü µÖê£Öê ÆüÖêŸÖÖê
µÖÖÃÖ "×¡ÖÃÖÓÖ´Ö" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
o µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üß Æüß ÖÓÖê“Öß ¯ÖÏ´ÖãÖ ˆ¯Ö−Ö¤üß †ÖÆêü. ¤êü¿ÖÖ“Öß ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß −Ö¾Öß ×¤ü»»Öß ¾Ö †ÖÖÏÖ µÖê£Öß»Ö ŸÖÖ•Ö´ÖÆü»Ö Æêü
µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ 1úÖšüÖ¾Ö¸ü †ÖÆêüŸÖ.
o µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- “ÖÓ²Öôû, ²Öê™ü¾ÖÖ, 7êú−Ö ¾Ö ØÃÖ¤ü.
o “ÖÓ²Öôû, ²Öê™ü¾ÖÖ, 7êú−Ö ¾Ö ØÃÖ¤ü µÖÖ −ÖªÖ ˆ¢Ö¸êü7ú›êü ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖ¾Öã−Ö µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üßÃÖ ×´ÖôûŸÖÖŸÖ ¾Ö µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üß Æüß ¯Öãœêü
•ÖÖ¾Öã−Ö 3ÖÓ3ÖêÃÖ ×´ÖôûŸÖê.
²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üß :-
o ²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üß“ÖÖ ˆ´ÖÖ ´ÖÖ−ÖÃÖ¸üÖê¾Ö¸, ×ŸÖ²Öê™ü µÖê£Öê ÆüÖêŸÖÖê. ²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ Æüß −Ö¤üß ÃÖã¸ü¾ÖÖŸÖßÃÖ ¯Öã¾Öì7ú›êü ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖŸÖê.
²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üß“Öß ‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 2900 ×1ú´Öß †ÃÖã−Ö ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö »ÖÖ²Öß 885 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ×ŸÖ²Öê™ü ´Ö¬µÖê
²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üßÃÖ "ŸÃÖÖÓÖ ¯ÖÖê" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ŸÖ¸ü †¹ý+ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Ö¬µÖê "×¤üÆüÖÓÖ" ¾Ö “Öß−Ö ´Ö¬µÖê ²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ
−Ö¤üßÃÖ "ÆüÖê-ÆÑüÖ-ÆüÖê" µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o ²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ Æüß −Ö¤üß ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö †¹ýÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö †ÖÃÖÖ´Ö µÖÖ ‘Ö™ü7ú ¸üÖ•µÖÖŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖ¾Öã−Ö ²ÖÖÓ3»ÖÖ¤êü¿Ö´Ö¬µÖê
¯Ö©Ö µÖê£Öê ÖÓÖêÃÖ ×´ÖôûŸÖê. ‡Ô¿ÖÖ−µÖ ³ÖÖ3ÖÖŸÖ ´ÖÖêÃÖ´Öß ¯ÖÖ¾ÖÃÖÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö •ÖÖÃŸÖ †ÃÖ»µÖÖ−Öê ²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ¯ÖÖ¡ÖÖŸÖ
´ÖÖêšü¶Ö ¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ ¯ÖÖ+Öß †ÃÖŸÖê. ²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üßÃÖ "†ÖÃÖÖ´Ö“Öê ¤ãüÖ:ÁÖã" ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üßÃÖ
"ŸÖÖÓ²Ö›üß −Ö¤üß" ´Æü+Öã−Ö Æüß †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- "´ÖÖ•Öã»Öß" Æêü −Ö¤üß ¯ÖÖ¡ÖÖŸÖß»Ö •Ö3ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšêü ²Öê™ü Æêü ²ÖÎ´Æü¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üß´Ö¬µÖê †ÖÃÖÖ´Ö
¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê †ÖÆêü.
o ´Öê‘ÖÖ»ÖµÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ“µÖÖ ¯Öã¾ÖÔ ÃÖß´Öê¾Ö¸ü ²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üß ¤ü×Ö+Öê7ú›êü ¾Öôãû−Ö ¯Öãœêü ²ÖÖÓ3»ÖÖ¤êü¿Ö ´Ö¬µÖê ¯ÖÏ¾Öê¿Ö 7ú¸üŸÖê.
o ²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- »ÖÖêÆüßŸÖ, ÃÖÓã²ÖÖ×ÃÖ¸üß, ×ŸÖÃŸÖÖ, ¬ÖÖ−Ö×¿Ö¸üß, ³Öã¸üß.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- 2011 ´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ¯ÖÓŸÖ¯ÖÏ¬ÖÖ−Ö ›üÖò ´Ö−Ö´ÖÖêÆü−Ö ØÃÖ3Ö Æêü ²ÖÖÓ»ÖÖ¤êü¿ÖÖ“µÖÖ ¤üÖî·µÖÖ¾Ö¸ü 3Öê»Öê †ÃÖŸÖÖ
³ÖÖ¸üŸÖ ¾Ö ²ÖÖÓ»ÖÖ¤êü¿Ö µÖÖ ¤üÖê−Ö ¤êü¿ÖÖÓ´Ö¬µÖê "×ŸÖÃŸÖÖ ¯ÖÖÖß ¾ÖÖ™ü¯Ö 1ú¸üÖ¸"ü —ÖÖ»ÖÖ.
3) ×«ü¯Ö1ú»¯ÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ¾Ö¸üß»Ö −ÖªÖ :-

o ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖ´Ö¬µÖê ˆ3Ö´Ö ¯ÖÖ¾Ö+ÖÖ·µÖÖ −ÖªÖÓ¯ÖêÖÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ¾Ö¸üß»Ö −ÖªÖ µÖÖ 1ú´Öß »ÖÖÓ²Öß“µÖÖ †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖÊÖ¦üß
¯Ö¾ÖÔŸÖ ÆüÖ ¯ÖÏ´ÖãÖ •Ö»Ö ×¾Ö³ÖÖ•Ö1ú †ÃÖã−Ö ×«ü¯Ö7ú»¯ÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üÖÓ¾Ö¸üß»Ö −ÖªÖÓ“Öê ¾Ö3Öá7ú¸ü+Ö )ÖÖ»Öß»Ö ¯Ö¨üŸÖß−Öê 7êú»Öê
•ÖÖŸÖê.
¤ü×ÖÖ ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ :-
36
»Öã−Öß −Ö¤üß :-
o †¸ü¾Ö»Öß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ˆŸÖÖ¸üÖ¾Ö¸ü ˆ3Ö´Ö ¯ÖÖ¾Öã−Ö Æüß −Ö¤üß ¾ÖÖôû¾ÖÓ™üß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. µÖÖ −Ö¤üßŸÖ ÖÖ¸üÖÓ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö
•ÖÖÃŸÖ †ÖÆêü. 3Öã•Ö¸üÖŸÖ ´Ö¬Öß»Ö 1ú“”û“Öê †ÖÖÖŸÖ ´Ö¬µÖê Æüß −Ö¤üß †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê.
ÃÖÖ²Ö¸ü´ÖŸÖß −Ö¤üß :-
o †¸ü¾Ö»Öß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“µÖÖ ¤ü×Ö+Ö ˆŸÖÖ¸üÖ¾Ö¸ü ÃÖÖ²Ö¸ü´ÖŸÖß Æüß −Ö¤üß ˆ3Ö´Ö ¯ÖÖ¾ÖŸÖê. µÖÖ −Ö¤üß“Öß ‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 400 ×1ú´Öß
‹¾Öœüß †ÖÆêü. ÃÖÖ²Ö¸ü´ÖŸÖß Æüß −Ö¤üß ÖÓ²ÖÖŸÖ“µÖÖ †ÖÖÖŸÖÖŸÖ †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê. ÃÖÖ²Ö¸ü´ÖŸÖß −Ö¤üß 1úÖšüß
3Öã•Ö¸üÖŸÖ ´Ö¬Öß»Ö †Æü´Ö¤üÖ²ÖÖ¤ü Æêü ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ¿ÖÆü¸ü ¾ÖÃÖ»Öê †ÖÆêü. 2010 ´Ö¬µÖê µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖÃÖ 600 ¾ÖÂÖì ¯ÖãÖÔ —ÖÖ»Öß
†ÖÆêŸÖü.
´ÖÆüß −Ö¤üß :-
o ´ÖÆüß −Ö¤üß“ÖÖ ˆ3Ö´Ö ×¾ÖªÓ ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ´Ö¬µÖê —ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêü. Æüß −Ö¤üß ¤ü×Ö+Öê7ú›êü ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖ¾Öã−Ö )ÖÓ²ÖÖŸÖ“Öê †Ö)ÖÖŸÖ´Ö¬µÖê †¸ü²Öß
ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê. ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ÖÓ²ÖÖŸÖ“Öê †ÖÖÖŸÖ ´Ö¬µÖê ³Ö¸üŸÖß ¾Ö †ÖêÆüÖê™üß“Öê ¯ÖÏ´ÖÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ †ÖÆêü.
ˆ¢Ö¸ü ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ :-

o ´Ö¬µÖ ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸ü ŸÖê ×¾ÖÓ¬µÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖÖŸÖß»Ö 7îú´Öã¸ü ™êü7ú›ü¶Ö¯ÖµÖÕŸÖ †ÃÖÓ)µÖ ¯ÖÏ¾ÖÖÆü Æêü ˆ¢Ö¸êü7ú›êü ¾ÖÖÆüŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖÓ−ÖÖ“Ö
ˆ¢Ö¸ü ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ˆ¤üÖ :- “ÖÓ²Öôû, ²Öê™ü¾ÖÖ, 7êú−Ö ¾Ö ØÃÖ¤ü (µÖ´Öã−Öê“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ)
¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ :-

−Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß :-
o −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß“ÖÖ ˆ3Ö´Ö ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Öê´Ö¬µÖê "†´Ö¸ü1Óú™ü1ú" µÖê£Öê ÆüÖêŸÖÖê. −Ö´ÖÔ¤êü“Öß ‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 1290 ‹¾Öœüß
†ÃÖã−Ö −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß“Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö »ÖÖÓ²Öß 54 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß Æüß −Ö¤üß ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ“µÖÖ
†¹Óý¤ü )Ö“Ö¤ü¸üßŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖã−Ö •Ö²Ö»Ö¯Öã¸ü •Ö²Öôûß»Ö ³Öê›üÖ ‘ÖÖ™ü µÖê£Öê "¬ÖãÑ¾ÖÖ¤üÖ¸ü ¬Ö²Ö¬Ö²ÖÖ" ÆüÖ −Ö´ÖÔ¤üÖ
−Ö¤üß¾Ö¸ü †ÖÆêü. µÖÖ“Ö ×šü7úÖ+Öß −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß−Öê ÖÖê»Ö ‘Öôû‡Ô ×−Ö´ÖÖÔÖ 1êú»Öß †ÖÆêü. −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤üê¿Ö, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü
¾Ö Öã•Ö¸üÖŸÖ µÖÖ ŸÖß−Ö ¸üÖ•µÖÖŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖ¾Öã−Ö Öã•Ö¸üÖŸÖ ´Ö¬Öß»Ö ÖÓ²ÖÖŸÖ“µÖÖ †ÖÖÖŸÖÖŸÖ "³Ö›üÖê“Ö" µÖÖ ×šü7úÖ+Öß
†¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê.
o "ÃÖ¸ü¤üÖ¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸"ü ÆüÖ ¾ÖÖ¤üÖÏÃŸÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü †ÖÆêü. ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¾Ö Öã•Ö¸üÖŸÖ
¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ×ÃÖ´Öê¾Ö¸ü †ÖÆêü. −Ö´ÖÔ¤üÖ ²Ö“ÖÖ¾Ö †ÖÓ¤üÖê»Ö−ÖÖ“µÖÖ ¯ÖÏ´Öã)Ö ´Öê¬ÖÖ ¯ÖÖ™ü1ú¸ü µÖÖ †ÖÆêüŸÖ.
o −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß“µÖÖ ¯ÖÏ´ÖãÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- ¿ÖŒ7ú¸ü, ¤ãü¬Öß, ŸÖ¾ÖÖ, ²ÖÓ•ÖÖ¸ü ¾Ö 7úÖê»ÖÖ.
o "ŸÖ¾ÖÖ" Æüß −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß“Öß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ˆ¯Ö−Ö¤üß †ÖÆêü. −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß“Öê )ÖÖê¸êü ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö 05 ¾µÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1úÖ“Öê )ÖÖê¸êü
†ÖÆêü. ŸÖ¸ü ×«ü¯Ö1ú»¯ÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ¾Ö¸üß»Ö 04 £µÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1úÖ“Öê )ÖÖê¸êü †ÖÆêü.
ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß :-
o ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß“ÖÖ ˆÖ´Ö ´Öã»ÖŸÖÖ‡Ô, ×•Ö. ²ÖîŸÖã»Ö ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖê£Öê ÆüÖêŸÖÖê. ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ÆüÖ ¯ÖÏ´ÖãÖ •Ö»Ö ×¾Ö³ÖÖ•Ö1ú
†ÖÆêü. ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ´Öãôêû ŸÖÖ¯Öß ¾Ö −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üà“Öß )ÖÖê¸üß Æüß ‹7ú´Öê7úÖÓ¯ÖÖÃÖã−Ö ¾ÖêÖôûß —ÖÖ»Öß †ÖÆêüŸÖ. ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß“Öß
‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 720 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ŸÖ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö »ÖÖÓ²Öß 208 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß Æüß
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü, ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö Öã•Ö¸üÖŸÖ µÖÖ ŸÖß−Ö ¸üÖ•µÖÖÓŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß Æüß Öã•Ö¸üÖŸÖ ´Ö¬Öß»Ö ÃÖã¸üŸÖ µÖê£Öê
ÖÓ²ÖÖŸÖ“µÖÖ †ÖÖÖŸÖÖŸÖ †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê.
o ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- ×3Ö¸ü+ÖÖ, ¯Öã+ÖÖÔ, ¯ÖÖÓ•Ö¸üÖ.
37
×1ú−ÖÖ¸üß −ÖªÖ :-
o Öã•Ö¸üÖŸÖ ´Ö¬Öß»Ö ¤ü´ÖÖ ÖÓÖÖ −Ö¤üß¯ÖÖÃÖã−Ö 1êú¸üôû ´Ö¬Öß»Ö 1ú»ÆüÖ¤üÖ −Ö¤üß ¯ÖµÖÕŸÖ ×7ú−ÖÖ¸üß −ÖªÖÓ“ÖÖ ÃÖ´ÖÖ¾Öê¿Ö ÆüÖêŸÖÖê. µÖÖ
−ÖªÖ 1ú´Öß »ÖÖÓ²Ö ¾Ö ¿Öß‘ÖÐ ¯ÖÏ¾ÖÖÆüß †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ ÃÖ¾ÖÔ −ÖªÖ †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖÖŸÖ. ˆ¤üÖ :- ˆ»ÆüÖÃÖ, ¿ÖÖÃ¡Öß,
ŸÖê¸êü)ÖÖê»Ö, ´ÖÖÓ›ü¾Öß, ¯Öê¸üßµÖÖ¸ü ¾Ö ¿Ö¸üÖ¾ÖŸÖß −Ö¤üß.
o 7ú−ÖÖÔ™ü7úÖŸÖß»Ö ¿Ö¸üÖ¾ÖŸÖß −Ö¤üß¾Ö¸ü ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ¬Ö²Ö¬Ö²ÖÖ "•ÖÖêÖ - ×Ö¸üÃÖ¯¯ÖÖ" (253 ´Öß ) ÆüÖ †ÖÆêü.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- 1êú¸üôû ¾Ö ŸÖÖ×´Öôû−ÖÖ›ãü µÖÖ ¸üÖ•µÖÖÓŸÖ ¯Öê¸üßµÖÖ¸ü µÖÖ −Ö¤üß¾Ö¸üß»Ö "¯Öê¸üßµÖÖ¸ü" ¬Ö¸ü+ÖÖ¾Ö¹ý−Ö ¾ÖÖ¤ü “ÖÖ»Öã †ÖÆêü.
¯Öã¾ÖÔ ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ :-

o ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö“µÖÖ †•ÖµÖ −Ö¤üß¯ÖÖÃÖã−Ö ŸÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü ´Ö¬Öß»Ö ŸÖÖÓ´ÖÏ¯Ö+Öá −Ö¤üß¯ÖµÖÕŸÖ †−Öê7ú ¯ÖšüÖ¸üß ˆ¯Ö−ÖªÖ †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ
−ÖªÖ ²ÖÓ3ÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖ3Ö¸üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖÖŸÖ. µÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´Öã)Ö −ÖªÖ )ÖÖ»Öß»Ö ¯ÖÏ´ÖÖ+Öê.
ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß :-
o 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß Æüß ×«ü1ú»¯ÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ »ÖÖÓ²Ö −Ö¤üß †ÖÆêü. 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß“ÖÖ ˆÖ´Ö "²ÖÎÉ×Ö¸üß" ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ¾Ö¸ü
"¡µÖÓ²Ö1êúÀ¾Ö¸"ü µÖê£Öê −ÖÖ×¿Ö1ú ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß“Öß ‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 1498 ×1ú´Öß †ÃÖã−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö
»ÖÖÓ²Öß 668 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß−Öê ¤êü¿ÖÖ“µÖÖ ‹7ãú+Ö −Ö¤üß ¯ÖÏ+ÖÖ»Öß“µÖÖ 10 ™üŒ1êú Öê¡Ö ¾µÖÖ¯Ö»Öê †ÖÆêü.
ŸÖ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê 49 ™üŒ1êú Öê¡Ö ¾µÖÖ¯Ö»Öê †ÖÆêü.
o 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß Æêü ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¤ãüÃÖ·µÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1úÖ“Öê ÖÖê¸êü †ÖÆêü. 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß Æüß −Ö¤üß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¾Ö †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤üê ¿Ö ´Ö¬Öã−Ö
¾ÖÖÆüŸÖê. 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ‹1ãúÖ 09 ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. µÖÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü "ÖÓÖÖ¯Öã¸ü" Æêü ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öê
´ÖÖŸÖß“Öê ¬Ö¸üÖ ×•Ö. −ÖÖ×¿Ö7ú µÖê£Öê ²ÖÓÖ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü.
o †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ¯ÖîšüÖ µÖê£Öê 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß¾Ö¸ü •ÖÖµÖ1ú¾ÖÖ›üß ÆüÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüÖ
²ÖÆãüˆ§êü×¿ÖµÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“µÖÖ •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ "−ÖÖ£ÖÃÖÖÖ¸ü" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. 1975
´Ö¬µÖê µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“µÖÖ ¯ÖÆüß»µÖÖ ™ü¯¯µÖÖŸÖß»Ö 7úÖ´ÖÖÃÖÖšüß •Ö¯ÖÖ−Ö µÖÖ ¤êü¿ÖÖ−Öê †Ö£Öá1ú ÃÖÆüÖµµÖ 7êú»Öê †ÖÆêü.
o 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß¾Ö¸ß»Ö −ÖÖÓ¤êü›ü ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö "²ÖÖ³Öôûß" µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ¾Ö¹ý−Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¾Ö †ÓÖ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖ ¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê
¾ÖÖ¤ü ×−Ö´ÖÖÔÖ —ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêü. ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß Æüß −Ö¤üß ²ÖÓÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖÖ¸üÖÃÖ †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö "¸üÖ•Ö´ÖÆëü¦üß" µÖê£Öê
×´ÖôûŸÖê. ¸üÖ•Ö´ÖÆëü¦üß µÖê£Öê "¸üÖÂ™ÒüßµÖ ŸÖÓ²ÖÖÖã ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦"ü †ÖÆêü. †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß ¾Ö 7éúÂ+ÖÖ
−Ö¤üß“µÖÖ )ÖÖê·µÖÓÖ´Ö¬µÖê ŸÖÓ²ÖÖÖã Æêü ¯Öß1ú ´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖÖÖŸÖ ‘ÖêŸÖ»Öê •ÖÖŸÖê.
o ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- ¾Ö¬ÖÖÔ, ¾Öî+Ö3ÖÓ3ÖÖ, ØÃÖ¬Ö±ú+ÖÖ, ´ÖÖÓ•Ö¸üÖ, ‡Ó¦üÖ¾ÖŸÖß ¾Ö ¿Ö²Ö¸üß (†ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Ö¬Öß»Ö).
1éúÂÖÖ −Ö¤üß :-
o 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß“ÖÖ ˆÖ´Ö ´ÖÆüÖ²ÖôêûÀ¾Ö¸,ü ×•Ö.ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ µÖê£Öê ÆüÖêŸÖêÖ. 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß“Öß ‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 1280 ×1ú´Öß ¾Ö
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö »ÖÖÓ²Öß 282 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. 1éúÂÖÖ −Ö¤üß“Öê ÖÖê¸êü Æêü ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ×ŸÖÃÖ·µÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1úÖ“Öê
ÖÖê¸êü †ÖÆêü ŸÖ¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ×«ü1ú»¯ÖßµÖ ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ¤ãüÃÖ·µÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1úÖ“Öê ÖÖê¸êü †ÖÆêü. 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü,
1ú−ÖÖÔ™ü1ú ¾Ö †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Ö¬Öã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖ¾Öã−Ö †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Ö¬Öß»Ö "´Ö“”û»Öß¯Ö¼üÖ´Ö" µÖê£Öê ²ÖÓÖÖ»Ö“µÖÖ
ˆ¯ÖÃÖÖÖ¸üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê.
o 2010 ´Ö¬µÖê 1éúÂÖÖ ¯ÖÖÖß ¾ÖÖ™ü¯Ö ¾ÖÖ¤ü ÃÖÓ¤ü³ÖÖÔŸÖ −µÖÖ. ×²ÖÎ•Öê¿Ö 1ãú´ÖÖ¸ü µÖÖÓ“Öê †¬µÖÖŸÖê)ÖÖ»Öß »Ö¾ÖÖ¤ü
−Öê´Ö+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ »Ö¾ÖÖ¤üÖ“Öê ×−Ö+ÖÔµÖÖ−ÖãÃÖÖ¸ü †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö»ÖÖ - 1001 TMC, 1ú−ÖÖÔ™ü1ú»ÖÖ - 911
TMC ŸÖ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ»ÖÖ - 666 TMC ‹¾Öœêü ¯ÖÖÖß ¤êüµÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü. 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü "†»Ö´Ö¼üß" Æêü
¬Ö¸ü+Ö 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ´Ö¬Öß»Ö ×¾Ö•ÖÖ¯Öã¸ü ×•Ö»µÖÖŸÖ †ÖÆêü. −µÖÖ. ×²ÖÎ•Öê¿Ö7ãú´ÖÖ¸ü »Ö¾ÖÖ¤üÖ−Öê †»Ö´Ö¼üß µÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ“Öß ˆÓ“Öß
38
519 ×´Ö™ü¸ü ¾Ö¹ý−Ö 524.05 ×´Ö™ü¸ü 7êú»µÖÖ−Öê ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖÖÓÖ»Öß ¾Ö ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ ×•Ö»ÆüµÖÖÃÖ ¯Öã¸üÖ“ÖÖ ±ú™ü1úÖ
²ÖÃÖ+ÖÖ¸ü †ÖÆêü.
o 1éúÂÖÖ −Ö¤üß“µÖÖ )ÖÖê·µÖÖŸÖ ŸÖÓ²ÖÖÖã“Öê ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ÆüÖêŸÖê. †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö Æêü ¸üÖ•µÖ ¤êü¿ÖÖŸÖ ŸÖÓ²ÖÖÖã
ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖŸÖ †ÖÏêÃÖ¸ü ¸üÖ•µÖ †ÖÆêü.
1úÖ¾Öê¸üß −Ö¤üß :-
o 1úÖ¾Öê¸üß −Ö¤üß Æüß ¤ü×ÖÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ −Ö¤üß ´ÖÖ−Ö»Öß •ÖÖŸÖê. 7úÖ¾Öê¸üß −Ö¤üß“ÖÖ ˆÖ´Ö 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö
"1ãúÖÔ" ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ²ÖÎ´Æü×Ö¸üß ¯Ö¾ÖÔŸÖÖ¾Ö¸ü ÆüÖêŸÖÖê. 7úÖ¾Öê¸üß“Öß ‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 760 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. 7úÖ¾Öê¸üß
−Ö¤üß 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ¾Ö ŸÖÖ×´Öôû−ÖÖ›ãü ¤üÖê−Ö“Ö ¸üÖ•µÖÖÓŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. µÖÖ −Ö¤üß»ÖÖ 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß ¯ÖÏ´ÖÖ+Öê“Ö "¤ü×ÖÖê“Öß ÖÓÖÖ"
´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. 7úÖ¾Öê¸üß −Ö¤üß¾Ö¸ü ×¿Ö¾ÖÃÖ´Öã¦ü´ÖË ÆüÖ ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ¬Ö²Ö¬Ö²ÖÖ †ÖÆêü.
o 1úÖ¾Öê¸üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- Æêü´Ö¾ÖŸÖß, ÃÖã¾Ö+ÖÖÔ¾ÖŸÖß, †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß, ×ÃÖ¸üÃÖÖ.
´ÖÆüÖ−Ö¤üß :-
o ´ÖÆüÖ−Ö¤üß µÖÖ −Ö¤üß“ÖÖ ˆÖ´Ö ”û¢ÖßÃÖÖœü ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö ¸üÖµÖ¯Öã¸ü •Ö¾Öôûß»Ö "×ÃÖÆüÖ¾ÖÖ" µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ÆüÖêŸÖÖê. ´ÖÆüÖ−Ö¤üß
−Ö¤üß“Öß ‹1ãúÖ »ÖÖÓ²Öß 890 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. †Öê›üß¿ÖÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüÖ−Ö¤üß Æüß ‹1ú ¯ÖÏ´ÖãÖ −Ö¤üß †ÖÆêü.
´ÖÆüÖ−Ö¤üß Æüß ”û¢ÖßÃÖÖœü ¾Ö †Öê›üß¿ÖÖ µÖÖ ¤êüÖ−Ö ‘Ö™ü7ú¸üÖ•µÖÖÓŸÖã−Ö ¾ÖÖÆüŸÖê. ´ÖÆüÖ−Ö¤üß Æüß 1ú™ü1ú µÖê£Öê ²ÖÓÖÖ»Ö“µÖÖ
ˆ¯ÖÃÖÖÖ¸üÖÃÖ ×´ÖôûŸÖê.
o ´ÖÆüÖ−Ö¤üß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖ :- ×¿Ö¾Ö−ÖÖ£Ö, ×Æü¸üÖ7ãú›ü, ´ÖÖÓ¤ü, ŸÖê»Ö.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- •Ö3ÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüÖÃÖÖ3Ö¸üÖ“Öß ÃÖß´ÖÖ †ÃÖ+ÖÖ·µÖÖ ¸üÖÂ™ÒüÖÓ“µÖÖ ×1ú−ÖÖ·µÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö 12 ÃÖÖÖ¸üß ´Öî»Ö †ÓŸÖ¸ü
(22.02 ×1ú´Öß) ¯ÖµÖÕŸÖ“ÖÖ ³ÖÖ3Ö ŸµÖÖ ¸üÖÂ™ÒüÖ“µÖÖ †×¬Ö1úÖ¸ü Öê¡ÖÖŸÖ †ÃÖŸÖÖê µÖÖ Öê¡ÖÖÃÖ "¸üÖ•µÖ Öê¡ÖßµÖ •Ö»Ö" †ÃÖê
´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ÃÖÖ3Ö¸üß ×7ú−ÖÖ¸üÖ †ÃÖ»Öê»µÖÖ ¯ÖÏŸµÖê7ú ¸üÖÂ™ÒüÖÃÖ †Ö¯Ö»µÖÖ ×1ú−ÖÖ·µÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö 370 ×1ú´Öß ‹¾ÖœüµÖÖ
†ÓŸÖ¸üÖ¯ÖµÖÕŸÖ“µÖÖ ´ÖÆüÖÃÖÖ¸üß ÃÖÓÃÖÖ¬Ö−ÖÖ¾Ö¸ü ×¾Ö¿ÖêÂÖ ÆüŒ1ú †ÃÖŸÖÖê. (01 ÃÖÖÖ¸üß ´Öî»Ö = 1.85 ×1ú´Öß)
o ´ÖÆüÖÃÖÖ3Ö¸ü ÃÖÓ²Ö¬ÖßŸÖ †¬µÖµÖ−Ö ¾Ö ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ "¸üÖÂ™ÒüßµÖ ´ÖÆüÖÃÖÖÖ¸ü ×¾Ö–ÖÖ−Ö ÃÖÓÃ£ÖÖ" Æüß ¯ÖÖ•Öß,
ÖÖê¾ÖÖ µÖê£Öê Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß †ÖÆêü.
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ê :-
o ³Öã´Öß−Öê ¯Öã+ÖÔ¯Ö+Öê ¾Öêœü»Öê»µÖÖ †¿ÖÖ ³Öã¯ÖéÂšüÖ¾Ö¸üß»Ö )ÖÖê»Ö3Ö™ü ³ÖÖ3ÖÖŸÖß»Ö •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ "ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
ÖÖê›ü¶Ö ¯ÖÖµÖÖ“Öß ÃÖ¸üÖê¾Ö¸êü :-
1) ¾Öã»Ö¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü :- ¾Öã»Ö¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü Æêü ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÖÖê›ü¶Ö ¯ÖÖµÖÖ“Öê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšêü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü †ÖÆêü. Æêü •Ö´´Öã
1úÛ¿´Ö¸ü ¸üÖ•µÖÖŸÖ †ÖÆêü.
2) ŸÖÃÖê“Ö ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ¤üÖ»Ö ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü (•Ö´´Öã 7úÛ¿´Ö¸ü), 7úÖê»Öê¹ý (†ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö), ŸÃÖÖ´ÖÖê´ÖÖ¸üß (•Ö´´Öã 7úÛ¿´Ö¸ü),
ŒµÖÖ´ÖŸÃÖÖê (•Ö´´Öã 7úÛ¿´Ö¸ü) Æüß ¤êü)Öß»Ö 3ÖÖê›ü¶Ö ¯ÖÖ+µÖÖ“Öß ‡ŸÖ¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸êü †ÖÆêüŸÖ.
ÖÖ·µÖÖ ¯ÖÖµÖÖ“Öê ÃÖ¸üÖê¾Ö¸êü :-

39
o ×“Ö»1úÖ ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü :- ×“Ö»1úÖ ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü (†Öê›üß¿ÖÖ) Æêü ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšêü ÖÖ·µÖÖ ¯ÖµÖÖ“Öê ÃÖ¸üÖ¾ê Ö¸ü †ÖÆêü.
o ŸÖÃÖê“Ö ¤êü¿ÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖÖÓ²Ö¸ü (¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö), ¯Öã»Öß7úŸÖ (†ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö), ¾Öë²Ö−ÖÖ›ü (7êú¸üô), ¯Ö3ÖÖÑ3Ö ¾Ö †²ÖãÃÖÖ‡Ô (•Ö´´Öã
7úÛ¿´Ö¸),ü »ÖÖêÖÖ¸ü (²Öã»ÖœüÖ+ÖÖ-´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü) Æüß )ÖÖ·µÖÖ ¯ÖÖ+µÖÖ“Öß ÃÖ¸üÖê¾Ö¸êü †ÖÆêüŸÖ..
o ²Öã»ÖœüÖÖÖ ×•Ö»ÊÖŸÖß»Ö »ÖÖêÖÖ¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü Æêü 50 Æü•ÖÖ¸ü ¯Öã¾Öá ˆ»1úÖ¯ÖÖŸÖÖ´Öãôê ×−Ö´ÖÖÔÖ —ÖÖ»Öê †ÖÆêü. µÖÖ ÃÖ¸üÖê¾Ö¸Ö“Öê
¯Ö¸üßÃÖ¸üÖ´Ö¬µÖê "¸üÖêÆüßŸÖ" −ÖÖ¾ÖÖ“ÖÖ ¯ÖÖß †ÖœüôûŸÖÖê.
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ×¿ÖÖ¸êü :-

×¿ÖÖ¸ü Ã£ÖÖ−Ö ˆÓ“Öß ¾Öî×¿ÖÂ™ü
×Æü´ÖÖ»ÖµÖ −Öê¯ÖÖôû ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ 8848 ´Öß •ÖÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü.
3ÖÖò›ü×¾Ö−Ö †ÖòÃ™üß−Ö 1úÛ¿´Ö¸ü ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖŸÖ 8611 ´Öß •Ö3ÖÖŸÖß»Ö ¤ãüÃÖ·µÖÖ 7Îú´ÖÖÓ7úÖ“Öê ¾Ö
/ 7êú-2 1úÖ¸üÖ1êúÖ¸ü´Ö ¸üÖÓ3Öê´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»µÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1úÖ“Öê ×¿Ö)Ö¸ü.
−ÖÓ¤üÖ¤êü¾Öß 7ãú´ÖÖ‰ú ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ, 7817 ´Öß 7ãú´ÖÖ‰ú ×Æü´ÖÖ»ÖµÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖì““Ö ×¿Ö)Ö¸ü
ˆ¢Ö¸üÖ)ÖÓ›ü
†++ÖÖ‡Ô´Öã›üß †Ö++ÖÖ´Ö»ÖÖ‡Ô ¯Ö¾ÖÔŸÖ 2695 ´Öß ¤ü×ÖÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü.
¸üÖÓ3Öê´Ö¬µÖê ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü
¤üÖê›üÖ ²Öê¼üÖ ×−Ö»Ö×3Ö¸üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Öê´Ö¬µÖê 2627 ´Öß ×−Ö»ÖÖß¸üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö
ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü ¸üÖ•µÖÖŸÖ ×¿ÖÖ¸ü
Öã¹ý ×¿ÖÖ¸ü †¸ü¾Ö»Öß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3Ö, 1722 ´Öß †¸ü¾Ö»Öß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö
¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ×¿ÖÖ¸ü
1úôûÃÖã²ÖÖ‡Ô ÃÖÊÖ¦üß ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö, 1646 ´Öß ˆ¢Ö¸ü ÃÖÊÖ¦üß ¾Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖìÖ““Ö
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ×¿ÖÖ¸ü.
¬Öã¯Ö3Öœü ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ, 1350 ´Öß ÃÖÖŸÖã¯Ö›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö
´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö ×¿ÖÖ¸ü.
†ÃŸÖÓ³ÖÖ ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü 1325 ´Öß ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¸üÖÓ3ÖêŸÖß»Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö
ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ×¿ÖÖ¸ü.
²Öî¸üÖ™ü 3ÖÖ¾Öß»Ö3Öœü ™êü7ú›ü¶Ö, 1177 ´Öß ÖÖ¾Öß»ÖÖœü ™êü1ú›ü¶ÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö
†´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß. ×¿ÖÖ¸.ü
7úÖÓ“Ö−Ö3ÖÓ3ÖÖ ¯Öã¾ÖÔ ×Æü´ÖÖ»ÖµÖ 8598 ´Öß ---
³ÖÖ¸üŸÖßµÖ Æü¾ÖÖ´ÖÖ−Ö :-
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê Æü¾ÖÖ´ÖÖ−Ö "ˆÂÖ 1ú™üß²ÖÓ¬ÖßµÖ ´ÖÖîÃÖ´Öß ¯ÖÏ1úÖ¸ü" “Öê ÆüÖ †ÖÆêü. ´ÖÖ−ÃÖã−Ö ÆüÖ ¿Ö²¤ü †¸ü²Öß ³ÖÖÂÖêŸÖã−Ö ‘Öê+µÖÖŸÖ
†Ö»ÖÖ †ÖÆêü.
o ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ ˆ−ÆüÖóµÖÖ´Ö¬µÖê ¾ÖÖÆü+ÖÖ·µÖÖ ¾ÖÖ·µÖÖÓ−ÖÖ "»Öæ" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
o ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö, Æü×¸üµÖÖÖÖ ¾Ö ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ´Ö¬Öß»Ö ¬Öãôûà“µÖÖ ¾ÖÖ¤üôûÖÓ−ÖÖ "†ÖÓ¬Öß" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
o ‹¯ÖÏß»Ö ¾Ö ´Öê ´ÖÆüß−µÖÖÓ“µÖÖ ÃÖã´ÖÖ¸üÖÃÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö ¾Ö †Öê›üß¿ÖÖ µÖÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖ ×−Ö´ÖÖÔ+Ö ÆüÖê+ÖÖ·µÖÖ ¾Ö ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü+ÖŸÖ:
¾Öî¿ÖÖÖß ´ÖÆüß−µÖÖŸÖ µÖê+ÖÖ·µÖÖ ¾ÖÖ¤üôûÖÓ−ÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö´Ö¬µÖê "1úÖ»Ö ²ÖîÃÖÖÖß" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. Æüß ¾ÖÖ¤üôêû ¾ÖÖµÖ¾µÖ
³ÖÖÖÖŸÖã−Ö µÖêŸÖ †ÃÖ»µÖÖ−Öê "−ÖÖò¾ÖìÃ™ü¸"ü †ÃÖêÆüß ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
40
o ˆ−ÆüÖôûµÖÖ“µÖÖ †)Öê¸üßÃÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü, ÖÖê¾ÖÖ, 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ¾Ö 1êú¸üôû µÖÖ ¸üÖ•µÖÖÓ´Ö¬µÖê ´ÖÖ−ÃÖã−Ö ¯Öã¾ÖÔ ÃÖ¸üß ¯Ö›üŸÖÖŸÖ ŸµÖÖÓ−ÖÖ
1úÖê1úÖÖ´Ö¬µÖê "†ÖÓ²ÖêÃÖ¸üß / †ÖÓ´ÖÏÃÖ¸üß" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ŸÖÃÖê“Ö ŸµÖÖÓ−ÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ‡ŸÖ¸ü ³ÖÖÖÖŸÖ "¾Öôû¾ÖÖ“ÖÖ
¯ÖÖ‰úÃÖ" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. 1êú¸üôû ¾Ö 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ¸üÖ•µÖÖÓ´Ö¬µÖê µÖÖ ´ÖÖ−ÃÖã−Ö ¯Öã¾ÖÔ ¯ÖÖ¾ÖÃÖÖ»ÖÖ "1úÖò±úß ²ÖÆüÖ¸ü" ´Æü+Öã−Ö
†Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- −ÖîŠúŸµÖ ´ÖÖ−ÃÖã−Ö †ÖÖ´Ö−Ö ŸÖÖ¸üßÖ :- 22 ´Öê-†Ó¤ü´ÖÖ−Ö ×−Ö7úÖê²ÖÖ¸, 01 •Öã−Ö-7êú¸üô, 10 •Öã−Ö-´Öã²Ó Ö‡Ô,
15 •Öã−Ö-´Ö¬µÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê, 01 •Öã»Öî-¯ÖÓ•ÖÖ²Ö ¾Ö Æü¸üßµÖÖ+ÖÖ, 15 •Öã»Öî-¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ¸üÖ•µÖÖŸÖ.
o ²ÖÓ3ÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖ3Ö¸üÖŸÖã−Ö 1ú»Ö1úŸµÖÖÃÖ ´ÖÖ−ÃÖã−Ö ÆüÖ 07 •Öã−Ö ¸üÖê•Öß •ÖÖŸÖÖê. ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ¯ÖÖ‰úÃÖ ÆüÖ
•Öã»Öî ´ÖÆüß−µÖÖŸÖ“Ö ¯Ö›üŸÖÖê.
o •ÖÖÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔ•Ö •ÖÖÃŸÖ ¯ÖÖ‰úÃÖ ´ÖÖî×ÃÖ−Ö¸üÖ´Ö, ´Öê‘ÖÖ»ÖµÖ µÖê£Öê ¯Ö›üŸÖÖê. 11700 ´Öß ´Öß ‡ŸÖ7úÖ ¯ÖÖ‰úÃÖ
´ÖÖî×ÃÖ−Ö¸üÖ´Ö µÖê£Öê ¯Ö›üŸÖÖê.
o ¯ÖÖ¾ÖÃÖÖôûÖ ÃÖÓ¯Öã−Ö ×Æü¾ÖÖôûÖ ÃÖã¹ý ÆüÖê+µÖÖ ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö“µÖÖ ´ÖÖ−ÃÖã−Ö ¯Ö¸üŸÖß“µÖÖ 1úÖôûÖÃÖ "ÃÖÓ1Îú´Ö−Ö 1úÖôû Ø1ú¾ÖÖ
†ÖòŒ™üÖê²Ö¸ü ×Æü™"ü †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ‡Ô¿ÖÖ−µÖ ´ÖÖîÃÖ´Öß ¾ÖÖ·µÖÖÓ¯ÖÖÃÖã−Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ¯ÖÖ‰úÃÖ ÆüÖ ŸÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü ¾Ö †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤üê ¿Ö“µÖÖ
×1ú−ÖÖ¸ü¯Ö¼üß¾Ö¸ü ¯Ö›üŸÖÖê. “Öê®Ö‡Ô µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ‡Ô¿ÖÖ−µÖ ´ÖÖîÃÖ´Öß ¾ÖÖ·µÖÖÓ“ÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ¯ÖÖ‰úÃÖ ¯Ö›üŸÖÖê. ŸÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü
¸üÖ•µÖÖ“Öê •Öã−Öê −ÖÖ¾Ö ´Ö¦üÖÃÖ ¯ÖÏÖÓŸÖ Æêü ÆüÖêŸÖê.
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ´Öé¤üÖ :-
o ÖÖôûÖ“Öß ´Öé¤üÖ :- Æüß ´Öé¤üÖ −ÖªÖÓ“ÖÖ ÃÖÖ»Ö ³ÖÖÖ ¾Ö −ÖªÖÓ−Öß ²Ö−Ö×¾Ö»Öê»µÖÖ ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖê. ¾ÖÖôãû,
×“Ö7ú+Ö´ÖÖŸÖß, ÃÖê¦üßµÖ ¯Ö¤üÖ£ÖÔ ŸÖÃÖê“Ö ¯ÖÖ»ÖÖ¿Ö ¾Ö “Öã−ÖÖ µÖÖÓ“Öê ×´ÖÁÖ+Ö µÖÖ ´Öé¤êüŸÖ •ÖÖÃŸÖ †ÖœüôûŸÖê. Æüß ´Öé¤üÖ 1ú¸ü›ü¶Ö
¸ÓüÖÖ“Öß †ÃÖŸÖê. ¿ÖêŸÖß ¾µÖ¾ÖÃÖÖµÖÖ“µÖÖ ¥üÂ™üß−Öê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ÃÖã¯Öß1ú ´Öé¤üÖ ´Æü+Öã−Ö µÖÖ ´Öé¤êüÃÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. µÖÖ ´Öé¤êü´Ö¬µÖê
ÖÆãü, ŸÖÖÓ¤ãüôû, ‰úÃÖ, Æü¸ü²Ö¸üÖ, ŸÖÓ²ÖÖÖã, ŸÖÖÖ ‡ŸµÖÖ¤üß ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ×¯Ö7êú ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ‹7ãú+Ö ´Öé¤êü“µÖÖ
22 ™üŒ1êú ´Öé¤üÖ Æüß 3ÖÖôûÖ“µÖÖ ´Öé¤êü−Öê ¾µÖÖ¯Ö»Öß †ÖÆêü.
o 1úÖôûß ´Öé¤üÖ :- ²ÖêÃÖòÖ»™ü )Ö›ü7úÖ“µÖÖ †¯ÖÖµÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö 1úÖóµÖÖ ´Öé¤êü“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß ÆüÖêŸÖê. “Öã−ÖÖ, ´Öò3−Öê×¿ÖµÖ´Ö
7úÖ²ÖÖì−Öê™ü, †ÖµÖ−ÖÔ †ÖòŒÃÖÖ‡Ô™ü ¾Ö 7ãú•Ö»Öê»µÖÖ ÃÖë¦üßµÖ ¦ü¾µÖÖÓ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö µÖÖ ´Öé¤êüŸÖ †×¬Ö7ú †ÃÖŸÖê. ×™ü™üò ×−Ö±êú¸üÃÖ
´Öò−Öê™üÖ‡Ô™ü µÖÖ ÃÖÓµÖã3ÖÖ´Öãôûê µÖÖ ´Öé¤êüÃÖ 1úÖôûÖ ¸ÓüÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ —ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêü. 7úÖôµÖÖ ´Öé¤üê´Ö¬µÖê †Öê»ÖÖ¾ÖÖ •ÖÖÃŸÖ ¬Ö¹ý−Ö
šêü¾ÖµÖÖ“Öß Ö´ÖŸÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ´Öé¤êüÃÖ "1úÖ¯ÖÃÖÖ“Öß 1úÖôûß ´Öé¤üÖ" ŸÖÃÖê“Ö "¸êüÖã¸ü ´Öé¤üÖ" ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. µÖÖ
´Öé¤êüŸÖ 1úÖ¯ÖãÃÖ, ‰úÃÖ, •¾ÖÖ¸üß, ³Öã‡Ô´ÖãÖ, Æü¸ü³Ö¸üÖ, 1ú›ü¬ÖÖ−µÖ, ŸÖê»Ö×²ÖµÖÖ Æüß ×¯Ö7êú ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. µÖÖ ´Öé¤êü−Öê
¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ‹7úã+Ö 29 ™üŒ1êú Öê¡Ö ¾µÖÖ¯Ö»Öê †ÖÆêü.
o ŸÖÖÓ²Ö›üß ´Öé¤üÖ :- †ŸÖß ¯ÖÏÖ“Öß−Ö ¹ý¯ÖÖÓŸÖ¸üßŸÖ Ö›ü1úÖÓ¯ÖÖÃÖã−Ö ŸÖÖÓ²Ö›üµÖÖ ´Öé¤êü“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß —ÖÖ»Öß †ÖÆêü. ŸÖÖÓ²Ö›ü¶Ö
´Öé¤êü´Ö¬µÖê »ÖÖêÆüÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö •ÖÖÃŸÖ †ÃÖ»µÖÖ−Öê ŸÖß»ÖÖ ŸÖÖÓ²Ö›üÖ ¸ÓüÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ —ÖÖ»Öê»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ´Öé¤êüŸÖ ŸÖÖÓ¤üã ôû, ‰úÃÖ,
1úÖ¯ÖãÃÖ, ³Öã‡Ô´ÖãÖ Æüß ×¯Ö7êú ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. µÖÖ ´Öé¤êü−Öê ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö 27 ™üŒ1êú ³ÖÖ3Ö ¾µÖÖ¯Ö»ÖÖ †ÖÆêü.
o •ÖÖÓ³Öß ´Öé¤üÖ :- µÖÖ ´Öé¤êü“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß ˆÂ+Ö ¾Ö •ÖÖÃŸÖ ¯ÖÖ¾ÖÃÖÖ“µÖÖ ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. µÖÖ ´Öé¤êü´Ö¬µÖê »ÖÖêÆüÃÖÓµÖãÖÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖÖ
•ÖÖÃŸÖ †ÃÖ»µÖÖ−Öê µÖÖ ´Öé¤êü»ÖÖ »ÖÖ»Ö ¸ÓüÖ ¯ÖÏÖ¯ŸÖ ÆüÖêŸÖÖê. µÖÖ ´Öé¤êüŸÖ “ÖÆüÖ, ¸ü²Ö¸ü, †ÖÓ²ÖÖ, 1úÖ•Öã, ØÃÖ1úÖê−ÖÖ ‡. ×¯Ö7êú
‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. ¤êü¿ÖÖ“µÖÖ ‹7ãú+Ö ´Öé¤êü¯Öî7úß 03 ™ü11êú Öê¡Ö µÖÖ ´Öé¤êü−Öê ¾µÖÖ¯Ö»Öê †ÖÆêü.
o ¯Ö¾ÖÔŸÖßµÖ ´Öé¤üÖ :- ¯Ö¾ÖÔŸÖßµÖ ´Öé¤êü“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß ŸÖÖ¯Ö´ÖÖ−ÖÖŸÖß»Ö ×³Ö®ÖŸÖÖ, ¾ÖéÂ™üß, ¾ÖÖÆüŸÖê ¯ÖÖ+Öß µÖÖÓ“µÖÖ †¯ÖÖµÖ 7úÖµÖÖÕ´Öãôêû
ÆüÖêŸÖê. Æüß ´Öé¤üÖ 2000 ŸÖê 3000 ´Öß ˆÓ“Öß“µÖÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖßµÖ ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖê. ŸÖß¾ÖÎ ˆŸÖÖ¸ü ¾Ö •Ö»Ö¤ü ¾ÖÖÆü+ÖÖ·µÖÖ
¯ÖÖ+µÖÖ´Öãôêû ³Öã¯ÖéÂšüÖ¾Ö¸üß»Ö )Ö›ü7úÖÓ“ÖÖ “Öã¸üÖ ÆüÖ ˆŸÖÖ¸üÖ“µÖÖ ×¤ü¿Öê−Öê ¾ÖÖÆüŸÖ •ÖÖŸÖÖê ŸµÖÖ´Öãôûê µÖÖ ´Öé¤êü“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß †¯Öã+ÖÔ
41
¸üÖÆüŸÖê µÖÖ´Öãôêû µÖÖ´Öé¤êüÃÖ "†¯Ö¸üß¯ÖŒ¾Ö ´Öé¤üÖ" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. µÖÖ ´Öé¤êü´Ö¬µÖê “ÖÆüÖ, ÃÖ±ú¸ü“ÖÓ¤ü, ²Ö¤üÖ´Ö, †1ÎúÖê›ü,
•Ö¸ü¤üÖôãû ‡. ×¯Ö7êú ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ‹7ãú+Ö ´Öé¤êü“µÖÖ 08 ™üŒ1êú Öê¡Ö µÖÖ ´Öé¤êü−Öê ¾µÖÖ¯Ö»Öê †ÖÆêü.
o ¾ÖÖ»Öã1úÖ´ÖµÖ ´Öé¤üÖ :- ¿ÖãÂ7ú ¾Ö ×−Ö´Ö¿ÖãÂ7ú Æü¾ÖÖ´ÖÖ−ÖÖ“µÖÖ ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ Æüß ´Öé¤üÖ ×−Ö´ÖÖÔ+Ö ÆüÖêŸÖê. •¾ÖÖ¸üß, 7úÖ¯ÖãÃÖ, ²ÖÖ•Ö¸üß,
´Ö7úÖ ‡. ×¯Ö7êú µÖÖ ´Öé¤êüŸÖ •Ö»ÖØÃÖ“Ö−Ö ×−Ö´ÖÖÔ+Ö 7ú¹ý−Ö ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. ‹7ãú+Ö ´Öé¤êü“µÖÖ 06 ™üŒ1êú ³ÖÖ3Ö µÖÖ ´Öé¤êü−Öê
¾µÖÖ¯Ö»Öß †ÖÆêü. ‡Ó¤üß¸üÖ ÖÖÓ¬Öß 1úÖ»Ö¾ÖÖ (¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö) µÖÖ´Öãôêû ¾ÖÖ»Öã7úÖ´ÖµÖ ´Öé¤êü“Öß ÃÖã¯Öß7úŸÖÖ ¾ÖÖœü»Öß †ÖÆêü.
o ÖÖ¸üµÖãŒŸÖ ¾Ö †»1ú»Öß ´Öé¤üÖ :- µÖÖ ´Öé¤êü“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß ¾ÖÖôû¾ÖÓ™üß ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. µÖÖ ´Öé¤êü´Ö¬µÖê ÃÖÖê›üßµÖ´Ö, ´Öò−Öê×¿ÖµÖ´Ö
¾Ö 1òúÛ»¿ÖµÖ´Ö“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö †×¬Ö7ú †ÃÖŸÖê. ÖÖ¸üµÖãŒŸÖ ´Öé¤êü´Ö¬µÖê †»7ú»Öß“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö •ÖÖÃŸÖ †ÃÖ»µÖÖ−Öê ×²ÖµÖÖÓ−ÖÖÓ“Öß ¾ÖÖœü
)ÖãÓ™üŸÖê. ¬Ö‡Õ“ÖÖ, ²Öß™ü, ¿Öê¾Ö¸üß ‡. ×¯Ö7êú µÖÖ ´Öé¤êü´Ö¬µÖê ‘ÖêŸÖ»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ‹7ãú+Ö Öê¡ÖÖ¯Öî7úß 03 ™üŒ1êú ³ÖÖÖ
µÖÖ ´Öé¤êü−Öê ¾µÖÖ¯Ö»ÖÖ †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê 02 ™üŒ7êú ×¯Ö™ü ¾Ö ¤ü»Ö¤ü»Öß“Öß ´Öé¤üÖ †ÖœüôûŸÖê.
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¾Ö−Ö ÃÖÓ¯Ö¢Öß :-

o ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê 45 Æü•ÖÖ¸ü ¾Ö−ÖÃ¯ÖŸÖß ¯ÖÏ•ÖÖŸÖß †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ´ÖÖ“ÖÔ 2009 †Öê¸ü ¯ÖµÖÔŸÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¾Ö−Ö ¾µÖÖ¯ŸÖ Öê¡Ö
20.64 ™üŒ1êú ‹¾Öœêü †ÖÆêü. ¯ÖµÖÖÔ¾Ö¸ü+Ö ÃÖ´ÖŸÖÖê»ÖÖ“µÖÖ ¤ËüÂ™üß−Öê ³Öã¯ÖÏ¤êü¿ÖÖ´Ö¬µÖê 33 ™üŒ1êú ¾Ö−Öê †ÃÖ+Öê †Ö¾Ö¿µÖ7ú
†ÖÆêü.
o ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ¾Ö−Öê Æüß ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö (86.99 ™üŒ1êú) µÖÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ 1ú´Öß ¾Ö−Öê Æüß Æü¸üßµÖÖÖÖ
(02 ™üŒ1êú) µÖÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ‘Ö™ü1ú ¸üÖ•µÖ ¾Ö 1ëú¦ü¿ÖÖ×ÃÖŸÖ ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖ“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü 7ú¸üŸÖÖ †Ó¤ü´ÖÖ−Ö ¾Ö
×−Ö1úÖê²ÖÖ¸ü (92.20 ™üŒ1êú) µÖê£Öê ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ¾Ö−Öê †ÖÆêü. ¸üÖ•µÖÖ“µÖÖ ‹7ãú+Ö ³ÖãÖê¡ÖÖ¯ÖêÖÖ ¾Ö−Ö Öê¡ÖÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö
×´Ö—ÖÖê¸üÖ´Ö µÖÖ ¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê •ÖÖÃŸÖ †ÖÆêü.
o •Ö3ÖÖŸÖß»Ö ˆ¢Ö´Ö ¯ÖÏ•ÖÖŸÖß“Öê ´ÖÑ3Ö¹ý ¾Ö−ÖÃ¯ÖŸÖß“Öê ´Öãôû Ã£ÖÖ−Ö Æêü ³ÖÖ¸üŸÖ †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ 1000 ¯ÖÏ7úÖ¸ü“µÖÖ 3Ö¾ÖŸÖÖÓ“µÖÖ
¯ÖÏ•ÖÖŸÖß †ÖÆêüŸÖ. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ 65 Æü•ÖÖ¸üÖÓÆãü−Ö †×¬Ö7ú ¯ÖÏÖ+µÖÖÓ“µÖÖ ¯ÖÏ•ÖÖŸÖß †ÖÆêüŸÖ.
o †ÖÃÖÖ´Ö, ŸÖ¸üÖ‡Ô †Ö×Ö »ÖÖŸÖ“µÖÖ ³ÖÖ3ÖÖŸÖ "‹1úØ¿ÖÖß Öë›üÖ ¾Ö ¸üÖ−Ö´Æü¿Öß" µÖÖ ¤ãü´Öáôû ¯ÖÏ•ÖÖŸÖß †ÖœüôûŸÖÖŸÖ.
‹1úØ¿ÖÖß 3Öë›üµÖÖ7ú¸üßŸÖÖ 1úÖ—Öß¸ÓüÖÖ, †ÖÃÖÖ´Ö Æêü ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü †ÖÆêü.
o ´Ö×Ö¯Öã¸ü ¸üÖ•µÖÖŸÖ ²ÖÖ¸üØ¿ÖÖê ÆüÖ ¯ÖÏÖ×+Ö †ÖœüôûŸÖÖê. ÖÓÖÖ, ²ÖÎ´Æü¯Öã¡ÖÖ ¾Ö ŸÖß“µÖÖ ˆ¯Ö−ÖªÖÓ´Ö¬µÖê ´ÖÖ¸üß †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ¯Öã¾ÖÔ
×Æü´ÖÖ»ÖµÖ ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö »ÖÖ»Ö ¯ÖÖÓ›üÖ Æüß †Ã¾Ö»ÖÖÓ“Öß ¯ÖÏ•ÖÖŸÖß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü †ÖÆêü.
o ÃÖãÓ¤ü¸ü¾Ö−Ö ³ÖÖ3ÖÖŸÖ ÖÖ¸ü±ãú™üß ¾Ö−ÖÃ¯ÖŸÖß †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. µÖÖ“Ö ÃÖãÓ¤ü¸ü²Ö−Ö ³ÖÖ3ÖÖ´Ö¬µÖê ¯Ö¼üµÖÖÓ“ÖÖ ²ÖÓÖÖ»Öß ¾ÖÖ‘Ö †ÖœüôûŸÖÖê.
“ÖÖï×¿ÖÖÖ ÆüÖ ¯ÖÏÖ+Öß •ÖÖÖ´Ö¬µÖê ±úŒŸÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ“Ö †ÖœüôûŸÖÖê.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ ‹7ãú+Ö 93 ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Öê †ÖÆêüŸÖ.
o ¤êü¿ÖÖŸÖ ‹7ãú+Ö 39 ¾µÖÖ‘ÖÐ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÆêüŸÖ ¾Ö ŸµÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ 04 ¾µÖÖ‘ÖÐ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÆêü.
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ −ÖªÖ ¾Ö 1úÖšüÖ¾Ö¸üß»Ö ¿ÖÆü¸üê :-

−Ö¤üß 1úÖšüÖ¾Ö¸üß»Ö ¿ÖÆü¸êü
3ÖÓ3ÖÖ −Ö¤üß Æü¸üß«üÖ¸ü, 7úÖ−Ö¯Öã¸ü, ¯ÖÖ™ü−ÖÖ, ²Ö−ÖÖ¸üÃÖ/†»ÖÖÆüÖ²ÖÖ¤ü, ³ÖÖ3Ö»Ö¯Öã¸ü ¾Ö
²ÖŒÃÖÖ¸ü.
µÖ´Öã−ÖÖ −Ö¤üß ×¤ü»»Öß, †Ö3ÖÏÖ, ´Ö£Öã¸üÖ.
42
²ÖÎÉ¯Öã¡ÖÖ −Ö¤üß ¤ãü²ÖÎæ3Öœü, 3Öã¾ÖÖÆü™üß, 3ÖÖê»ÖÖ¯ÖÖ¸üÖ.
7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß ÃÖÖÓ3Ö»Öß, ×´Ö¸ü•Ö, ×¾Ö•ÖµÖ¾ÖÖ›üÖ, †Öî¤Óüã²Ö¸ü.
ÃÖÖ²Ö¸üŸÖß −Ö¤üß †Æü´Ö¤üÖ²ÖÖ¤ü.
ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß ÃÖã¸üŸÖ, ³ÖãÃÖÖ¾Öôû.
7úÖê¾Ö¸üß −Ö¤üß ÁÖß¸Óü3Ö¯Ö¼ü+Ö´Ö.
3ÖÓ3ÖÖ-µÖ´Öã−ÖÖ-ÃÖ¸üÃ¾ÖŸÖß (×¡Ö¾Öê+Öß ÃÖÓ3Ö´Ö) †»ÖÖÆüÖ²ÖÖ¤ü.
Æãü3Öôûß −Ö¤üß 7ú»Ö7ú¢ÖÖ, ÆüÖ¾Ö›üÖ.
´ÖÆüÖ−Ö¤üß −Ö¤üß 7ú™ü7ú ¾Ö ÃÖÓ²Öôû¯Öã¸ü.
−Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß •Ö²Ö»Ö¯Öã¸ ü(¬ÖÑã¾ÖÖ¤üÖ¸ü ¬Ö²Ö¬Ö²ÖÖ)
“ÖÓ²Öôû −Ö¤üß 1úÖê™üÖ.
¿Ö¸üµÖã / ‘ÖÖ3Ö¸üÖ −Ö¤üß †ÖµÖÖê¬µÖÖ (ÁÖß ¸üÖ´Ö •Ö−´Ö³Öã´Öß)
3ÖÖê´ÖŸÖß −Ö¤üß »Ö)Ö−ÖÖî
´Öã¿Öß −Ö¤üß Æîü¦üÖ²ÖÖ¤ü
3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß −ÖÖ×¿Ö7ú, −ÖÖÓ¤êü›ü, ¯Öîšü+Ö, 3ÖÓ3ÖÖ)Öê›ü, 7úÖê¯Ö¸ü3ÖÖ¾ÖÓ, ¸üÖÖÃÖ³Ö¾Ö−Ö.
ÃÖŸÖ»Ö•Ö −Ö¤üß ×±ú¸üÖê•Ö¯Öã¸ü ¾Ö »Öã×¬ÖµÖÖ+ÖÖ.
—Öê»Ö´Ö −Ö¤üß. ÁÖß−Ö3Ö¸ü.
ÃÖã¾Ö+ÖÔ¸êü)ÖÖ −Ö¤üß. •Ö´Ö¿Öê¤ü¯Öã¸ü
×¿Ö¯ÖÏÖ −Ö¤üß ˆ••Öî−Ö.
o ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖ´Ö¬µÖê 24 ¯ÖÏ´Öã)Ö −ÖªÖÓ“Öß )ÖÖê¸üß †ÖÆêüŸÖ. ÃÖ¬µÖÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ‹7ãú+Ö ØÃÖ“Ö−Ö Öê¡ÖÖ¯Öî7úß 61 ™üŒ1êú Öê¡Ö
×¾ÖÆüß¸üß ¾Ö 1ãú¯Ö−Ö×»Ö1úÖÓ«üÖ¸êü †Öê»ÖßŸÖÖ)ÖÖ»Öß 7êú»Öê •ÖÖŸÖê.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ¤üÖ¤ü¸üÖ −ÖÖ¸ü Æü¾Öê»Öß Æêü ÃÖÓ‘Ö¸üÖ•µÖ Öê¡Ö Æêü ¯ÖãÖÔŸÖ: ×¾ÖÆüß¸üà“µÖÖ ØÃÖ“Ö−ÖÖ¾Ö¸ü †¾Ö»ÖÓ²Öã−Ö †ÖÆêü.
³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê 3Öã•Ö¸üÖŸÖ ¸üÖ•µÖÖÓ´Ö¬µÖê ×¾ÖÆüß¸üà“Öß ÃÖÓ)µÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ †ÃÖã−Ö ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü, ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö, ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ¾Ö
ˆ¢Ö¸ü¯ÖÏ¤êü¿Ö ¸üÖ•µÖÖÓ´Ö¬µÖêÆüß ×¾ÖÆüß¸üà“Öß ÃÖÓ)µÖÖ •ÖÖÃŸÖ †ÖÆêü.
o ŸÖ»ÖÖ¾Ö ØÃÖ“Ö−ÖÖ«üÖ¸êü ‹7ãú+Ö ØÃÖ“Ö−ÖÖ¯Öî7úß 05 ™üŒ1êú Öê¡Ö †Öê»ÖßŸÖÖ)ÖÖ»Öß µÖêŸÖê. ŸÖ»ÖÖ¾ÖÓÖ“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö ”û¢ÖßÃÖÖœü ¾Ö
ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü ¸üÖ•µÖÖŸÖ •ÖÖÃŸÖ †ÖÆêü.
o 1úÖ»Ö¾ÖÖ ØÃÖ“Ö−ÖÖ«üÖ¸êü ³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê 29 ™üŒ1êú Öê¡Ö †Öê»ÖßŸÖÖ)ÖÖ»Öß µÖêŸÖê. ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ´Ö¬Öß»Ö ‡Ó×¤ü¸üÖ ÖÓÖ¬Öß 1úÖ»Ö¾ÖÖ
µÖÖ´Öãôêû ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö“ÖÖ ´ÖêÖšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ ³ÖÖ3Ö †Öê»ÖßŸÖÖ)ÖÖ»Öß †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö ¾Ö ˆ¢Ö¸ü¯ÖÏ¤êü¿Ö ¸üÖ•µÖÖÓ´Ö¬µÖê ¯Öã¸ü
7úÖ»Ö¾Öê ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü †ÖÆêüŸÖ.
o ØÃÖ“Ö−Ö Öê¡ÖÖ“ÖÖ ×¾Ö“ÖÖ¸ü 7ú¸üŸÖÖŸÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ‹1ãúÖ Öê¡ÖÖ“µÖÖ 39 ™üŒ1êú Öê¡Ö †Öê»ÖßŸÖÖ)ÖÖ»Öß µÖêŸÖê. ŸÖ¸ü ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö ¾Ö
Æü¸üßµÖÖÖÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖ Æêü ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö 60 ™ŒŒµÖÖÓ¯ÖêÖÖ •ÖÖÃŸÖ †ÖÆêü.
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö •Ö»Ö ØÃÖ“Ö−Ö ¯ÖÏ1ú»¯Ö :-

o ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê 162 ¯ÖêÖÖ •ÖÖÃŸÖ •Ö»ÖØÃÖ“Ö−Ö ¯ÖÏ7ú»¯Ö †ÖÆêüŸÖ.
1) ¤üÖ´ÖÖê¤ü¸ü ÖÖê¸êü µÖÖê•Ö−ÖÖ :- 1948 ´Ö¬µÖê Æüß µÖÖê•Ö−ÖÖ †Ö)Ö+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. ¤üÖ´ÖÖê¤ü¸ü Æüß −Ö¤üß ÆãüÖôûß −Ö¤üß“Öß
ˆ¯Ö−Ö¤üß †ÖÆêü. ¤üÖ´ÖÖê¤ü¸ü )ÖÖê¸êü ÆüÖ ²ÖÆãüˆ§êü×¿ÖµÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö †´Öê¸üß1êú“µÖÖ "™êü−ÖêÃÖß ¾Æòü»Öß 1úÖò¯Ö¸êü¿Ö−Ö" ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ¾Ö¸ü
43
†Ö¬ÖÖ¸üßŸÖ †ÖÆêü. ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ×¾Ö³ÖÖ•Ö−Ö ¯Öã¾ÖÔ ×²ÖÆüÖ¸ü ¾Ö ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö µÖÖ ¸üÖ•µÖÖÓ´Ö¬µÖê ÃÖÓµÖãŒŸÖ †ÖÆêü. ¤üÖ´ÖÖê¤ü¸ü
)ÖÖê¸êü ¯ÖÏ7ú»¯Ö ¯ÖÆüß»µÖÖ ¯ÖÓ“Ö¾ÖÖÙÂÖ1ú µÖÖê•Ö−Öê´Ö¬µÖê ´ÖÓ•Öã¸ü 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ¯Öã¾Öá ¤üÖ´ÖÖê¤ü¸ü −Ö¤üßÃÖ ×²ÖÆüÖ¸ü“Öê
¤ãüÖ:ÁÖã ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖ †ÃÖê ¯Ö+Ö µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ´Öãôêû ¤üÖ´ÖÖê¤ü¸ü −Ö¤üß“Öß ¯Öã¸ü ÛÃ£ÖŸÖß 1ú´Öß —ÖÖ»Öß †ÖÆêü.
2) ³ÖÖ1ÎúÖ-−ÖÖÓÖ»Ö ¯ÖÏ1ú»¯Ö :- 1946 ´Ö¬µÖê µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. ³ÖÖ1ÎúÖ-−ÖÖÓÖ»Ö ¯ÖÏ7ú»¯Ö
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüÖ ²ÖÆãüˆ§êü×¿ÖµÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÆêü. ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ÃÖŸÖ»Ö•Ö −Ö¤üß¾Ö¸ü 02 ™ü¯¯µÖÖÓ´Ö¬µÖê
²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. "³ÖÖ1ÎúÖ" Æêü ¬Ö¸ü+Ö ×Æü´ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Ö¬µÖê ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÃÖã−Ö ŸµÖÖ“Öß ˆÓ“Öß
226 ´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ³ÖÖ7ÎúÖÓ ¬Ö¸ü+ÖÖ“µÖÖ •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ "ÖÖêØ¾Ö¤üÃÖÖÖ¸ü" µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. Æêü ¬Ö¸ü+Ö
•ÖÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÓ“Ö ¬Ö¸üÖ †ÖÆüê. ŸÖ¸ü ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö ´Ö¬µÖê ¸üÖê¯ÖÖê¸ü µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖ•Ö¾Öôû "−ÖÖÓÖ−Ö»Ö" Æêü 29 ´Öß ˆÓ“Öß“Öê
¬Ö¸üÖ ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü. µÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ×¾Ö¾Öß¬Ö 7úÖ»Ö¾Öê ŸÖµÖÖ¸ü 7ú¹ý−Ö 04 •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ 7ëú¦ü ˆ³ÖÖ¸ü»Öß
†ÖÆêü. ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö, Æü¸üßµÖÖÖÖ, ×Æü´ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö µÖÖ “ÖÖ¸ü ¸üÖ•µÖÖÓ“ÖÖ ÆüÖ ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÆêü.
3) ×Æü¸üÖ1ãú›ü ¯ÖÏ1ú»¯Ö :- †Öê›üß¿ÖÖ ¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖÓ²Öôû¯Öã¸ü •Ö¾Öôû ´ÖÆüÖ−Ö¤üß¾Ö¸ü "×Æü¸üÖ1ãú›ü" ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ
†Ö»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖŸÖã−Ö ´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ×−Ö´ÖáŸÖß 7êú»Öß •ÖÖŸÖê. ×Æü¸üÖ1ãú›ü ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ¾Ö¸ü
¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔ¬Öß1ú »ÖÖÓ²Öß“Öê ¬Ö¸üÖ †ÖÆêü. µÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ“Öß »ÖÖÓ²Öß 25.40 ×1ú´Öß ‹¾Öœüß †ÖÆêü. ¹ý»Ö1êú»ÖÖ
(†Öê›üß¿ÖÖ) µÖê£Öß»Ö »ÖÖêÆü¯ÖêÖ»ÖÖ¤ü ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖÃÖ ×Æü¸üÖ7ãú›ü ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ´Ö¬Öã−Ö •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯Öã¸ü×¾Ö»Öß •ÖÖŸÖê.
4) •ÖÖµÖ1ú¾ÖÖ›üß ¯ÖÏ1ú»¯Ö :- ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß¾Ö¸üß»Ö ²ÖÆãüˆ§êü¿ÖßµÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÆêü. ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö
†Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ¯ÖîšüÖ µÖê£Öê ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“µÖÖ •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ "−ÖÖ£ÖÃÖÖÖ¸"ü
†ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. µÖÖ´Öãôêû †Æü´Ö¤ü−Ö3Ö¸ü, †Öî¸Óü3ÖÖ²ÖÖ¤ü, ×²Ö›ü, •ÖÖ»Ö−ÖÖ ¾Ö ¯Ö¸ü³Ö+Öß ‡. ×•Ö»ÆüµÖÖÓ−ÖÖ ±úÖµÖ¤üÖ —ÖÖ»ÖÖ
†ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“Öê ¿Öê•ÖÖ¸üß ÃÖÓŸÖ –ÖÖ−ÖêÀ¾Ö¸ü ˆªÖ−Ö, ´ÖŸÃµÖ ¯ÖÖ»Ö−Ö 7ëú¦ü ¾Ö ¯ÖÖß †³ÖµÖÖ¸ü+µÖ †ÖÆêü.
5) ‰ú1úÖ‡Ô ¯ÖÏ1ú»¯Ö :- ‰ú7úÖ‡Ô ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö Öã•Ö¸üÖŸÖ ´Ö¬µÖê ŸÖÖ¯Öß −Ö¤üß¾Ö¸ü ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. ÃÖã¸üŸÖ
×•Ö»ÊÖ´Ö¬µÖê ‰ú1úÖ‡Ô ¾Ö 1úÖ1ÎúÖ¯ÖÖ¸üÖ Æüß 02 ¬Ö¸ü+Öê ²ÖÖ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»Öß †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ´Öãôêû ¯Öã¸ü ×−ÖµÖÓ¡Ö+Ö,
•Ö»ÖØÃÖ“Ö−Ö ¾Ö ×¾ÖªãŸÖ ×−Ö´ÖáŸÖß ´ÖÖêšü¶Ö ¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê.
6) ŸÖãÓÖ³Ö¦üÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö :- ŸÖãÓ3Ö³Ö¦üÖ ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ¸üÖ•µÖÖ“ÖÖ ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÆêü. ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö
ŸÖãÓÖ³Ö¦üÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü †ÖÆêü. †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö´Ö¬µÖê ´Ö»»ÖÖ¯Öã¸ü´Ö µÖÖ ×šü7úÖ+Öß Æêü ¬Ö¸ü+Ö ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü.
7) −ÖÖÖÖ•ÖãÔ−Ö ¯ÖÏ1ú»¯Ö :- −ÖÖ3ÖÖ•ÖãÔ−Ö ¯ÖÏ7ú»¯Ö ÆüÖ †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¸üÖ•µÖÖ“ÖÖ ²ÖÆãüˆ§êü×¿ÖµÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÆêü. †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö
´Ö¬Öß»Ö −ÖÓ¤üß1úÖê−ÖÖ µÖê£Öê 1éúÂÖÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖŸÖã−Ö •Ö¾ÖÖÆü¸ü 1úÖ»Ö¾ÖÖ
¾Ö »ÖÖ»Ö ²ÖÆüÖ¤ãü¸ü 1úÖ»Ö¾ÖÖ Æêü ØÃÖ“Ö−Ö ¯ÖÏ7ú»¯Ö ŸÖµÖÖ¸ü 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêüŸÖ.
8) “ÖÓ²Öôû ¯ÖÏ1ú»¯Ö :- “ÖÓ²Öôû ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö “ÖÓ²Öôû −Ö¤üß¾Ö¸ü ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÖÆêü. ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ¾Ö
´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¸üÖ•µÖÖÓ“ÖÖ ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÆêü. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖÓŸÖ3ÖÔŸÖ 03 ”ûÖê™üß ¯ÖÏ7ú»¯Ö ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»Öß †ÖÆêüŸÖ.
†) “ÖÖî¸üÖÃÖß3Öœü-´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖ“µÖÖ •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ "ÖÖÓ¬Öß ÃÖÖÖ¸ü" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
²Ö) “Öã»ÖßµÖÖ-¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö µÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ“µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖÃÖ "¸üÖÖÖ ¯ÖÏŸÖÖ¯Ö •Ö»ÖÖ¿ÖµÖ" †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
7ú) 1úÖê™üÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ“µÖÖ •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ "•Ö¾ÖÖÆü¸ü ÃÖÖÖ¸"ü †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
9) ÃÖ¸ü¤üÖ¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü ¯ÖÏ1ú»¯Ö :- ÃÖ¸ü¤üÖ¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö −Ö´ÖÔ¤üÖ −Ö¤üß¾Ö¸ü ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ †ÃÖã−Ö ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö
¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¾ÖÖ¤üÖÏÃŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö †ÖÆêü. µÖÖ †ÓŸÖ3ÖÔŸÖ 02 ´ÖÖêšüß ¾Ö 29 »ÖÆüÖ−Ö ¬Ö¸üÖê ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ µÖêŸÖ
†ÖÆêüŸÖ. µÖÖ´Ö¬µÖê †) ÃÖ¸ü¤üÖ¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü ²Ö) −Ö´ÖÔ¤üÖ ÃÖÖÖ¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü Æüß ´ÖÖêšüß ¬Ö¸ü+Öê ²ÖÖÓ¬Ö+µÖÖŸÖ µÖê+ÖÖ¸ü †ÖÆêüŸÖ.
µÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¸ü¤üÖ¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸üÖ“Öê 7úÖ´ÖÖ ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö "ÃÖÖ´ÖÖ×•Ö1ú 1úÖµÖÔ1úŸµÖÖÔ ´Öê¬ÖÖ ¯ÖÖ™ü1ú¸"ü µÖÖÓ−Öß ×¾Ö¸üÖê¬Ö ¤ü¿ÖÔ×¾Ö»ÖÖ
†ÖÆê. µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ“µÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ“Öß ˆÓ“Öß 90 ´Öß ¾Ö¹ý−Ö 110.64 ´Öß ¾ÖÖœü×¾Ö+µÖÖ¾Ö¹ý−Ö ¾ÖÖ¤ü ×−Ö´ÖÖÔ+Ö —ÖÖ»ÖÖ
†ÖÆêü. ÃÖ¸ü¤üÖ¸ü ÃÖ¸üÖê¾Ö¸ü ¯ÖÏ7ú»¯Ö ÆüÖ ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü ¾Ö Öã•Ö¸üÖŸÖ µÖÖ 03 ¸üÖ•µÖÖÓ“ÖÖ ÆüÖ ÃÖÓµÖãŒŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö
†ÖÆêü.
44
10) ¯Öê¸üßµÖÖ¸ü ¯ÖÏ1ú»¯Ö :- µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖÓŸÖ3ÖÔŸÖ 1êú¸üôû ´Ö¬Öß»Ö ¯Öê¸üßµÖÖ¸ü µÖÖ ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¾ÖÖÆüß−Öß −Ö¤üß¾Ö¸ü ¬Ö¸ü+Ö ²ÖÖÓ¬Öã−Ö
ŸµÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÖÖß Æêü ¯Öã¾Öì1ú›êü ¾ÖÖÆüÖÖ·µÖÖ ¾ÖîÖ‡Ô −Ö¤üß´Ö¬µÖê ÃÖÖê›ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê †ÖÆêü. ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü ´Ö¬Öß»Ö
"´Ö¤ãü¸üÖ‡Ô" ¾Ö 1êú¸üôû ´Ö¬Öß»Ö "†¸üÖÖ1ãú»Ö´Ö" µÖÖ ¤üÖê−Ö ×•Ö»ÆüµÖÖÓ−ÖÖ µÖÖ ¬Ö¸ü+ÖÖ“ÖÖ ±úÖµÖ¤üÖ ÆüÖê+ÖÖ¸ü †ÖÆêü. ÃÖ¬µÖÖ
ÆüÖ ¯ÖÏ7ú»¯Ö ¾ÖÖ¤üÖ“µÖÖ ³ÖÖê¾Ö·µÖÖŸÖ †›ü7ú»ÖÖ †ÃÖã−Ö µÖÖ ²ÖÖ²ÖŸÖ 7ëú¦ü ¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê "†Ö−ÖÓ¤ü ÃÖ×´ÖŸÖß" −Öê´Ö»Öß †ÖÆêü.
µÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖ¾Ö¸ü "999 ›òü´Ö" ÆüÖ ÆüÖò»Öß¾Öã› µÖê£Öß»Ö ‹7úÖ ×¤ü3¤ü¿ÖÔ7úÖ−Öê ×“Ö¡Ö¯Ö™ü 7úÖœü»ÖÖ †ÖÆêü.
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö −ÖéŸµÖ ¯ÖÏ1úÖ¸ü :-

−ÖéŸµÖ ¯ÖÏ1úÖ¸ü ¸üÖ•µÖ
´Ö×+Ö¯Öã¸üß ´Ö×+Ö¯Öã¸ü
†Öê›üßÃÖß †Öê›üß¿ÖÖ
1ú££Ö1ú»Öß, ´ÖÖêÆüß−Öß †¼ü´Ö, †Öê™Ëü´Ö £Öã»»Ö»Ö 7êú¸üôû
1ãú“Öß¯Öã›üß †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö
³Ö¸üŸÖ−ÖÖ™ü¶´ÖË ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›üã
1ú££Ö1ú ˆ¢Ö¸ü¯ÖÏ¤êü¿Ö
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ‡ŸÖ¸ü ¯ÖÏÖ¤êü×¿Ö1ú −ÖéŸµÖ ¯ÖÏ1úÖ¸ü :-

−ÖéŸµÖ ¸üÖ•µÖ
−ÖÖî™Óü7úß, 7ú•Ö¸üß ˆ¢Ö¸ü ¯ÖÏ¤êü¿Ö
»ÖÖê™üÖ, ¯ÖÖÓ›ü¾ÖÖ+Öß ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö ”û¢ÖßÃÖ3Öœü
×²Ö›êüÃÖß ×²ÖÆüÖ¸ü
3Ö¸ü³ÖÖ 3Öã•Ö¸üÖŸÖ
1úÖµÖÓÖÖ-²ÖÖ1úÖµÖÓÖÖ ×Æü´ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö
×²ÖÆãü †ÖÃÖÖ´Ö
µÖÖ3ÖÖ−Ö 7ú−ÖÖÔ™ü7ú
“Ö1Îúß •Ö´´Öã-1úÛ¿´Ö¸ü
—Öã´´Ö¸ü ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö
³ÖÖÓ3Ö›üÖ ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö
¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê ÃÖÖ :-

ÃÖÖ ÃÖÓ²ÖÓ¬ÖßŸÖ ¸üÖ•µÖ
†ÖêÖ´Ö 7êú¸üôû
¯ÖÖëÖ»Ö ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›üã
1úÖ−Öá¾Æü»Ö 3ÖÖê¾ÖÖ
×²ÖÆãü †ÖÃÖÖ´Ö
×¾ÖÃÖã 7êú¸üôû
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß Ö×−Ö•Öê :-

45
o −ÖîÃÖÙ3Ö7ú ×¸üŸµÖÖ †ÃÖë¦üßµÖ ¯Ö¨üßŸÖß−Öê ×−Ö´ÖÖÔ+Ö —ÖÖ»Öê»µÖÖ ¸üÖÃÖÖµÖ×−Ö7ú ÃÖÓ¾Ö¸ü“Ö−Öê“µÖÖ ¯Ö¤üÖ£ÖÖÔÃÖ )Ö×−Ö•Öê †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ.
)Ö×−Ö•ÖÖÓ“Öê ¾Ö3Öá7ú¸ü+Ö ¬ÖÖŸÖã ¾Ö †¬ÖÖŸÖã ´Ö¬µÖê 7êú»Öê •ÖÖŸÖê.
o ¬ÖÖŸÖã :- »ÖÖêÆü, ´ÖÑ3Ö−Öß•Ö, ²ÖÖòŒÃÖÖ‡Ô™ü, ŸÖÖÓ²Öê, ÃÖÖê−Öê, “ÖÖÓ¤üß, ×¿ÖÃÖê.
o †¬ÖÖŸÖã :- †³ÖÏ7ú, ×•Ö¯ÃÖ´Ö, ×Æü¸êü, 7úÖµÖ−ÖÖ‡Ô™ü.
o ¬ÖÖŸÖãÓ“Öß )Ö×−Ö•Öê ¯ÖÏÖ“Öß−Ö †Û−Ö•Ö ¾Ö ¹ý¯ÖÖÓŸÖ¸üßŸÖ )Ö›ü7úÖÓ´Ö¬µÖê †ÖœüôûŸÖÖŸÖ.
1) »ÖÖêÆüÖ×−Ö•Ö :- »ÖÖêÆü )Ö×−Ö•ÖÖÓ“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê3Ö »ÖÖêÆü ¾Ö ¯ÖÖê»ÖÖ¤ü ˆªÖêÖÖ´Ö¬µÖê ÆüÖêŸÖÖê. »ÖÖêÆü )Ö×−Ö•ÖÖÃÖ "†ÖîªÖê×Ö1ú
µÖãÖÖ“ÖÖ †Ö¬ÖÖ¸"ü †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. »ÖÖêÆüÖ“Öê Æêü´Öê™üÖ‡Ô™ü, ´Öò3−Öê™üÖ‡Ô™ü, ×»Ö´ÖÖê−ÖÖ‡Ô™ü ¾Ö ×ÃÖ›êü¸üÖ‡Ô™ü †¿Öß “ÖÖ¸ü ¯ÖÏ7úÖ¸ü
¯Ö›üŸÖÖŸÖ. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ µÖÖ ¯Öî7úß Æêü´Öê™üÖ‡Ô™ü ¯ÖÏ7úÖ¸ü“Öê »ÖÖêÆü)Ö×−Ö•Ö ´ÖÖêšü¶Ö ¯ÖÏ´ÖÖÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖê. ŸµÖÖ²Ö¸üÖê²Ö¸ü
´Öò3−Öê™üÖ‡Ô™ü Æüß †ÖœüôûŸÖê. »ÖÖêÆü)Ö×−Ö•Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ •ÖÖÖŸÖ 06 ¾ÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1ú »ÖÖ3ÖŸÖÖê. •ÖÖÖŸÖß»Ö
‹7ãú+Ö »ÖÖêÆü)Ö×−Ö•Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ“µÖÖ 20 ™üŒ1êú »ÖÖêÆü)Ö×−Ö•ÖÖ“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß ³ÖÖ¸üŸÖ 7ú¸üŸÖÖê. †Öê›üß¿ÖÖ, ÃÖãÓ¤ü¸ü3Öœü,
´ÖµÖã¸ü³ÖÓ•Ö, 7êú†Öë—ÖÖ¸ü µÖê£Öê »ÖÖêÆü)Ö×−Ö•ÖÖÓ“Öê ÃÖÖšêü †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ‹7ãú+Ö »ÖÖêÆü)Ö×−Ö•Ö ÃÖÖšü¶ÖÓ¯Öî7úß 30
™üŒ1êú ÃÖÖšêü "†Öê›üß¿ÖÖ" ¸üÖ•µÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ”û¢ÖßÃÖÖœü ¸üÖ•µÖÖ´Ö¬µÖê ¤ãüÖÔ ¾Ö ¤ÓüŸÖê¾ÖÖ›üÖ µÖê£Öê »ÖÖêÆü)Ö×−Ö•Ö ÃÖÖšêü
†ÖœüôûŸÖÖŸÖ. —ÖÖ¸üÖÓ›ü ´Ö¬µÖê ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ØÃÖÖ³Öã´Ö ¾Ö ¯Öã¾ÖÔ ØÃÖÖ³Öã´Ö µÖê£Öê ÃÖÖšêü †ÖœüôûÖŸÖÖŸÖ. ŸÖ¸ü 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ´Ö¬µÖê
×“Ö7ú´ÖÓ3Öôãû¸ü ¾Ö ²Öê»»ÖÖ¸üß µÖê£Öê ÃÖÖšêü †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ÃÖÖšê "“ÖÓ¦ü¯Öã¸" ¾Ö ŸµÖÖ
)ÖÖ»ÖÖê)ÖÖ»Ö 3Ö›ü×“Ö¸üÖê»Ößü, ³ÖÓ›üÖ¸üÖ, −ÖÖ3Ö¯Öã¸ü ¾Ö ×ÃÖ¬Öã¤ãü3ÖÔ µÖê£Öê ÃÖÖšêü †ÖœüôûÖŸÖÖŸÖ. ×ÃÖ¬Öã¤ãüÖÔ µÖê£Öß»Ö "¸êüøüß" Æüß
)ÖÖ+Ö »ÖÖêÆü)Ö×−Ö•Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖÃÖÖšüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö »ÖÖêÆü Ö×−Ö•ÖÖÓ“Öß ×−ÖµÖÖÔŸÖ Æüß ×¾Ö¿ÖÖÖÖ¯Ö¼üÖ´Ö,
¯ÖÖ¸üÖ×«ü¯Ö, ´ÖÖ´ÖÖÔÖÖê¾ÖÖ ¾Ö ´ÖÓÖôãû¸ü µÖÖ ²ÖÓ¤ü¸üÖŸÖã−Ö 7êú»Öß •ÖÖŸÖê.
2) ŸÖÖÓ²Öê :- −Ö 3ÖÓ•Ö+ÖÖ¸üÖ ¾Ö ˆ¢Ö´Ö ×¾ÖªãŸÖ ¾ÖÖÆü7ú ´Æü+Öã−Ö µÖÖ ¬ÖÖŸÖãÃÖ †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. µÖÖ ¬ÖÖŸÖã“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê3Ö ×´ÖÁÖ
¬ÖÖŸÖã ²Ö−Ö×¾Ö+Öê, ×¾ÖªãŸÖ ¾ÖÖÆü7ú ŸÖÖ¸üÖ ¾Ö ³ÖÖÓ›üß ²Ö−Ö×¾Ö+µÖÖ7ú¸üßŸÖÖ 7êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. ŸÖÖÓ²µÖÖ“Öê ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö
—ÖÖ¸üÖÓ›ü µÖÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. —ÖÖ¸üÖÓ›ü ´Ö¬Öß»Ö ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ØÃÖÖ³Öã´Ö ¾Ö Æü•ÖÖ¸üß²ÖÖÖ µÖÖ ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖ •ÖÖÃŸÖ
ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ÆüÖêŸÖÖê. ŸÖÖÓ²µÖÖÃÖ ¯ÖµÖÖÔµÖ ´Æü+ÖËã−Ö †ò»µÖã×´Ö−ÖßµÖ´Ö “µÖÖ ŸÖÖ¸üÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü»µÖÖ •ÖÖŸÖÖŸÖ. ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤üê¿Ö ´Ö¬µÖê
²ÖÖ»ÖÖ‘ÖÖ™ü µÖê£Öê ŸÖÖÓ²µÖÖÓ“µÖÖ )ÖÖ+Öß †ÖÆêüŸÖ. ŸÖ¸ü ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ´Ö¬µÖê †»Ö¾Ö»Ö ¾Ö —Öã−Ö-—Öã−Öã ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖ ŸÖÖÓ²Öê
†ÖœüôûŸÖê.
3) ²ÖÖòŒÃÖÖ‡Ô™ü :- ²ÖÖòŒÃÖÖ‡Ô™ü µÖÖ ¬ÖÖŸÖã¯ÖÖÃÖã−Ö †ò»µÖã×´Ö−ÖßµÖ´Ö, ´ÖÖê™üÖ¸üß“Ö ³ÖÖ3Ö, ×¾Ö´ÖÖ−Öê, •ÖÆüÖ•Ö ²ÖÖÓ¬Ö+Öß ‡ŸµÖÖ¤üß
7úÖ´Öê 7êú»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. ²ÖÖòŒÃÖÖ‡Ô™ü“µÖÖ )ÖÖ+Öß )ÖÖ»Öß»Ö¯ÖÏ´ÖÖ+Öê †ÖÆêüŸÖ.
†Öê›üß¿ÖÖ - 7úÖ»ÖÆÓü›üß, ÃÖÓ²Öôû¯Öã¸ü, 7úÖê¸üÖ¯Öæ
”û¢ÖßÃÖ3Öœü- ×²Ö»ÖÖÃÖ¯Öã¸ü
3Öã•Ö¸üÖŸÖ - 7ú“”û“Öê †Ö)ÖÖŸÖ ¾Ö •ÖÖ´Ö−Ö3Ö¸ü.
7ú−ÖÖÔ™ü7ú - ²Öêôû3ÖÖ¾Ö.
—ÖÖ¸ü)ÖÓ›ü - ¸üÖÓ“Öß, ¯ÖÖ»Ö´ÖÖ‰ú.
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü - 1úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ ´Ö¬µÖê ²ÖÖòŒÃÖÖ‡Ô™ü“µÖÖ ´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖÖÖŸÖ )ÖÖ+Öß †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ŸÖÃÖê“Ö ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö ¸üÖµÖ3Ö›ü,
¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸üß, ØÃÖ¬Öã¤ãü3ÖÔ, šüÖ+Öê, ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ ¾Ö ÃÖÖÓ3Ö»Öß ×•Ö»ÆüµÖÖÓŸÖÆüß ²ÖÖòŒÃÖÖ‡Ô™ü“µÖÖ )ÖÖ+Öß †ÖœüôûŸÖÖŸÖ.
4) ×¿ÖÃÖê :- ×¿ÖÃÖê ÆüÖ ¬ÖÖŸÖã ¾Ö•Ö−Ö¤üÖ¸ü ¾Ö ˆÂÖŸÖÖ ¸üÖê¬Ö1ú ¬ÖÖŸÖã †ÖÆêü. µÖÖ ¬ÖÖŸÖã“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê3Ö ¤üÖ¹ý 3ÖÖêôûÖ, ¸Óü3Ö
×−Ö´ÖáŸÖËß, 7úÖ“Ö ¾Ö ¸ü²Ö¸ü ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Ö¬µÖê ÆüÖêŸÖÖê. ×¿ÖÃµÖÖ“Öê ÃÖÖšêü ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö, †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›üã ¸üÖ•µÖÖÓŸÖ
†ÖœüôûŸÖÖŸÖ.
5) †³ÖÏ1ú :- †³ÖÏ7ú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ •ÖÖÖŸÖ 01 »ÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1ú »ÖÖ3ÖŸÖÖê. †³ÖÏ´Ö Æêü ˆ¢Ö´Ö ×¾ÖªãŸÖ
¸üÖê¬Ö1ú †ÃÖ»µÖÖ−Öê ×¾ÖªãŸÖ †Ö×Ö ‡»ÖêŒ™üÖò×−Ö1ú ˆªÖê3ÖÖ´Ö¬µÖê µÖÖ“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü 7êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. ŸÖÃÖê“Ö †ÖîÂÖ¬Öê ¾Ö ¸Óü3Ö
×−Ö´ÖáŸÖß´Ö¬µÖê µÖÖ“ÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê3Ö 7êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ²ÖÆãüŸÖÖÓ¿Ö †³ÖÏ7ú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ×²ÖÆüÖ¸ü, —ÖÖ¸üÖÓ›ü,
†ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ¾Ö ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ´Ö¬µÖê ÆüÖêŸÖê.
46
6) ¤üÖ›üß 1úÖêôûÃÖÖ :- ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ‹7ãú+Ö ˆ•Öì“µÖÖ 65 ™üŒ1êú ˆ•ÖÖÔ ¤üÖ›üß 1úÖêôû¿ÖÖ ¯ÖÖÃÖã−Ö ×−Ö´ÖÖÔ+Ö 7êú»Öß •ÖÖŸÖê.
¤ü3Ö›üß 7úÖêôû¿ÖÖÃÖÖ ˆ¯ÖµÖÖê3Ö »ÖÖêÆü ¯ÖÖê»ÖÖ¤ü, ¸üÃÖÖµÖ−Öê, ¸Óü3Ö ×−Ö´ÖáŸÖß, ×ÃÖ´Öë™ü ×−Ö´ÖáŸÖß, 7úÖ“Ö ¾Ö )ÖŸÖê×−Ö´ÖáŸÖß
ˆªÖê3ÖÖŸÖ 7êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. ¤ü3Ö›üß 7úÖêô¿ÖÖ“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß Æüß ¾Ö−ÖÃ¯ÖŸÖß“µÖÖ 7úÖ²ÖÔ−Öß7ú¸ü+Ö ¯Ö¤üË¬ÖŸÖß−Öê ÆüÖêŸÖÖê. ¤ü3Ö›üß
7êúÖôûÃÖÖ ÆüÖ ÃŸÖ¸üßŸÖ Ö›ü1úÖÓŸÖ †ÖœüôûŸÖÖê. ¤ü3Ö›üß 7úÖêôû¿ÖÖ“Öê ÃÖÖšêü ¤üÖ´ÖÖê¤ü¸ü, ²ÖÎÖ´Æü+Öß, ¾Ö¬ÖÖÔ, 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß,
‡Ó¦üÖ¾ÖŸÖß ‡. −ÖªÖÓ“Öê )ÖÖê·µÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖÖê. ŸÖÃÖê“Ö ¤ü3Ö›üß 7úÖêôûÃÖÖ ÃÖÖŸÖ¯Öã›üÖ ¯Ö¾ÖÔŸÖ ¾Ö ¸üÖ•Ö´ÖÆü»Ö ™êü7ú›ü¶ÖÓ´Ö¬µÖê Æüß
7úÖÓÆüß ¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖÖê. ¤ü3Ö›üß 7úÖêôû¿ÖÖ“Öê ¯ÖÏ7úÖ¸ü ¾Ö 7úÖ²ÖÔ−Ö“Öê ¯ÖÏ´ÖÖ+Ö
†ò−£ÖÖòÃÖÖ‡Ô™ü - 90 ŸÖê 95 ™üŒ7êú
×²Ö™ü¶ã×´Ö−ÖÃÖ -70 ŸÖê 80™üŒ7êú
×»Ö3−ÖÖ‡Ô™ü - 50 ŸÖê 60 ™üŒ7êú
¯Öß™ü - 30 ŸÖê 40 ™üŒ7êú
†ò−£ÖÖòÃÖÖ‡Ô™ü :- ÆüÖ ÃÖ¾ÖÖì““Ö ¯ÖÏŸÖß“ÖÖ 1úÖêôûÃÖÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê †»¯Ö ¯ÖÏ´ÖÖÖÖŸÖ †ÖœüôûŸÖÖê. ŸÖÖê ¯ÖÏÖ´Öã)µÖÖ−Öê
•Ö´´Öã - 1úÛ¿´Ö¸ü ¸üÖ•µÖÖŸÖ“Ö †ÖœüôûŸÖÖê.
×²Ö™ü¶Öã×´Ö−ÖÃÖ :- ×²Ö™ü¶ã×´Ö−ÖÃÖ ÆüÖ 7úÖêôûÃÖÖ †Öî×Ö1ú ˆ•ÖÖÔ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖÃÖÖšüß ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“ÖÖ ´ÖÖ−Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê.
—ÖÖ¸ü)ÖÓ›ü, †Öê›üß¿ÖÖ, ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö, ”û¢ÖßÃÖ3Öœü ¾Ö ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö µÖÖ ¸üÖ•µÖÖÓŸÖ ÆüÖ 7úÖêôûÃÖÖ †ÖœüôûŸÖÖê.
×»Ö−ÖÖ‡Ô™ü :- 7úÖêôû¿ÖÖ“Öê ÃÖÖšêü ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ×¾Ö¯Öã»Ö ¯ÖÏ´ÖÖÖÖŸÖ †ÖÆêüŸÖ. ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü, 3Öã•Ö¸üÖŸÖ ¾Ö ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö
¸üÖ•µÖÖŸÖ Æêü ÃÖÖšêü †ÖœüôûŸÖÖŸÖ. ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü ´Ö¬Öß»Ö "−Öî¾Öê»Öß" Æüß )ÖÖ+Ö ×»Ö−ÖÖ‡Ô™ü 7úÖêôû¿ÖÖ“µÖÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Ö¬µÖê
†ÖÖÏêÃÖ¸ü †ÖÆêü.
¯Öß™ü :- ÆüÖ 7úÖêôûÃÖÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ×−Ö´−Ö ¤ü•ÖÖÔ“ÖÖ †ÃÖã−Ö ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü ´Ö¬Öß»Ö "¯Ö»ÖÖß" ¾Ö "×−Ö»ÖÖß¸üß" µÖÖ
×•Ö»ÆüµÖÖ´ÖÓ¬µÖê ¯Öß™ü ÆüÖ 7úÖêôûÃÖÖ †ÖœüôûŸÖÖê. 1úÖêôûÃÖÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ •ÖÖÖŸÖ 03 ¸üÖ 1Îú´ÖÖÓ1ú
»ÖÖ3ÖŸÖÖê. 01 »ÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1ú “Öß−Ö µÖÖ ¤êü¿ÖÖ“ÖÖ ŸÖ¸ü 02 1Îú´ÖÖÓ1ú †´Öê¸üß1úÖ ¤êü¿ÖÖ“ÖÖ »ÖÖ3ÖŸÖÖê. 1971-72 ´Ö¬µÖê
7ëú¦ü¿ÖÖÃÖ−ÖÖ−Öê 1úÖêôû¿ÖÖ“Öê ¸üÖÂ™ÒüßµÖ1ú¸üÖ 7êú»Öê. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öß 7úÖêôû¿ÖÖ“Öß )ÖÖ+Ö "¸üÖÖßÖÓ•Ö"
×•Ö.¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö µÖê£Öê †ÖÆêü.
7) Ö×−Ö•Ö ŸÖê»Ö :- )Ö×−Ö•Ö ŸÖê»ÖÖÓ“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü ×¾ÖªãŸÖ ×−Ö´ÖáŸÖß ¾Ö ‡Ó¬Ö−ÖÖÃÖÖšüß 7êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. )Ö×−Ö•Ö ŸÖê»ÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö
¯Öê™ÒüÖê»Ö, ×›ü—Öê»Ö, 7êú¸üÖê×ÃÖ−Ö, ²Öê—Öß−Ö ¾Ö †ÖêîÂÖ¬Ö µÖãŒŸÖ ¦ü¾µÖê ŸÖµÖÖ¸ü 7êú»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ )Ö×−Ö•Ö ŸÖê»Ö
ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ“Öß ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖ †ÖÃÖÖ´Ö ¸üÖ•µÖÖŸÖã−Ö —ÖÖ»Öß †ÖÆêü. †ÖÃÖÖ´Ö ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö "×¤ü²ÖÖê‡Ô" ×Æü ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö
¯ÖÆüß»Öß Ö×−Ö•Ö ŸÖê»Ö ×¾ÖÆüß¸ü †ÖÆêü. )Ö×−Ö•Ö ŸÖê»ÖÖ“Öê ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö "²ÖÖò´²ÖêÆüÖµÖ, ´Öã²Ö‡Ô" µÖê£Öê ÆüÖêŸÖê.
ŸµÖÖ)ÖÖ»ÖêÖ)ÖÖ»Ö 3Öã•Ö¸üÖŸÖ ¾Ö †ÖÃÖÖ´Ö ´Ö¬µÖê )Ö×−Ö•Ö ŸÖê»Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ÆüÖêŸÖê. ÖÓ²ÖÖŸÖ“Öê †ÖÖÖŸÖ, †Ö¸ü²Öß
ÃÖ´Öã¦üÖŸÖß»Ö ²ÖÖò´²Öê ÆüÖµÖ ¾Ö 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß, 7éúÂ+ÖÖ, 7úÖ¾Öê¸üß ¾Ö ´ÖÆüÖ−Ö¤üß“µÖÖ )ÖÖê·µÖÖÓ´Ö¬µÖê )Ö×−Ö•Ö ŸÖê»Ö †Öœüôû»Öê
†ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖ¬µÖÖ 18 ŸÖê»Ö ¿Öã¨üß1ú¸üÖ 1úÖ¸üÖÖ−Öê †ÖÆêüŸÖ. )Ö×−Ö•Ö ŸÖê»ÖÖÓ¾Ö¸ü ¯ÖÏ7ÎúßµÖÖ 7ú¸ü+µÖÖÃÖÖšüß
³ÖÖ¸üŸÖ ÃÖ¸ü7úÖ¸ü−Öê 1956 ´Ö¬µÖê ONGC (Oil and Natural Gas Corporation Limited)
µÖÖ ÃÖÓÃ£Öê“Öß Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 7êú»Öß †ÖÆêü.
8) −ÖîÃÖÙÖ1ú ¾ÖÖµÖã :- ÃÖÖ´ÖÖ−µÖ¯Ö+Öê )Ö×−Ö•Ö ŸÖê»Ö Öê¡ÖÖ´Ö¬µÖê“Ö −ÖîÃÖÙ3Ö7ú ¾ÖÖµÖã †ÖœüôûŸÖÖê. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü, 3Öã•Ö¸üÖŸÖ,
†ÖÃÖÖ´Ö, ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü ¾Ö †ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ŸÖÃÖê“Ö †Ó¤ü´ÖÖ−Ö ×−Ö7úÖê²ÖÖ¸ü ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖ´Ö¬µÖê −ÖîÃÖÙ3Ö7ú ¾ÖÖµÖãÓ“Öê ÃÖÖšêü †ÖœüôûŸÖÖŸÖ.
−ÖîÃÖÙ3Ö7ú ¾ÖÖµÖã“Öê ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö Æêü "²ÖÖò´²Öê ÆüÖµÖ" µÖê£Öã−Ö 7êú»Öê •ÖÖŸÖê. −ÖîÃÖÙ3Ö7ú ¾ÖÖµÖã“ÖÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü ‡Ó¬Ö−Ö,
¸üÖÃÖÖ×−Ö7ú )ÖŸÖê ¾Ö ×¾ÖªãŸÖ ×−Ö´ÖáŸÖß 7ú¸üßŸÖÖ 7êú»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. 7éúÂ+ÖÖ −Ö¤üß ¾Ö 3ÖÖê¤üÖ¾Ö¸üß −Ö¤üß“µÖÖ )ÖÖê·µÖÖÓ´Ö¬µÖê
−ÖîÃÖÙ3Ö7ú ¾ÖÖµÖã †Öœüôû»Öê»ÖÖ †ÖÆêü.
o ¤êü¿ÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšê ÃÖÖî¸ü ˆ•ÖÖÔ 1ëú¦ü 3Öã•Ö¸üÖŸÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö "´Ö¬Öã¯Ö¸ü" µÖê£Öê †ÖÆêü.
o ×Æü´ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ´Ö¬µÖê "´Ö×Ö1ú¸üÖ" µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ³Öã-†Öî×Ö1ú ˆ•Öì¾Ö¸ü “ÖÖ»Ö+ÖÖ¸êü ×¾ÖªãŸÖ 1ëú¦ü †ÖÆêü.
47
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê ˆªÖêÖ :-
o ÃÖãŸÖß ˆªÖêÖ :- ÃÖãŸÖß ˆªÖê3Ö ÆüÖ •ÖÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ¯ÖÏÖ“Öß−Ö ˆªÖêÖ †ÖÆêü. ÃÖãŸÖß ˆªÖê3ÖÖ7ú¸üßŸÖÖ 1ú““ÖÖ ´ÖÖ»Ö
´Æü+Öã−Ö 1úÖ¯ÖãÃÖ ¾ÖÖ¯Ö¸ü»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü, Öæ•Ö¸üÖŸÖ, 1ú−ÖÖÔ™ü1ú Æüßü ¸üÖ•µÖê †ÖÏêÃÖ¸ü †ÖÆêüŸÖ. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ ¯ÖÆüß»Öß
1úÖ¯Ö›ü ×Ö¸üÖß "´ÖãÓ²Ö‡Ô" µÖê£Öê 1úÖ¾ÖÖÃÖ•Öß −ÖÖ−ÖÖ³ÖÖ‡Ô µÖÖÓ−Öß 1854 ´Ö¬µÖê Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7êú»Öß. ÃÖãŸÖß ˆªÖê3Ö
†Æü´Ö¤üÖ²ÖÖ¤ü, ´ÖãÓ²Ö‡Ô, ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü, −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü, ‡Ó¤üÖî¸ü µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖ´Ö¬µÖê ´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ ‹7ú¾Ö™ü»ÖÖ †ÖÆêü. †Æü´Ö¤üÖ²ÖÖ¤ü ¾Ö
´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖÓ−ÖÖ "³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ´Öò−Ö“ÖêÃ™ü¸ü" ´Æü+ÖËã−Ö †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ŸÖ¸ü "‡“Ö»Ö1ú¸Óü•Öß" µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖÃÖ
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ´Öò−Ö“ÖêÃ™ü¸ü ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê. ¤êü¿ÖÖ´Ö¬µÖê 1éúÂÖß −ÖÓŸÖ¸ü ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ¸üÖê•ÖÖÖ¸ü ¯Öã¸ü×¾ÖÖÖ¸üÖ
¤ãüÃÖ¸üÖ ˆªÖê3Ö ÃÖãŸÖß ˆªêÖÖ ÆüÖ †ÖÆêü. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ÃÖ¬µÖÖ ‹7ãú+Ö 108 7úÖ¯Ö›ü ×3Ö¸ü+µÖÖ †ÖÆêüŸÖ. ŸµÖÖ¯Öî7úß 54
7úÖ¯Ö›ü ×3Ö¸ü+µÖÖ ´ÖãÓ²Ö‡Ô´Ö¬µÖê †ÖÆêüŸÖ.
o ŸÖÖÖ ˆªÖêÖ :- ŸÖÖ3ÖÖ¯ÖÖÃÖæ−Ö ¯ÖßôûÃÖ¸ü ÃÖÖê−Öê¸üß ¸Óü3ÖÖ“Ö ŸÖÓŸÖã ×´ÖôûŸÖÖê. ŸÖÖ3ÖÖ“Öê ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö1ú ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö
µÖÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖ ÆüÖêŸÖê. ŸÖÖ3Ö ˆªÖê3ÖÖ“Öê 1ëú¦üß1ú¸üÖ ÆãüÖôûß −Ö¤üß“µÖÖ 1úÖšüÖ¾Ö¸ü —ÖÖ»Öê †ÖÆêü. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öß ŸÖÖÖ
×Ö¸üÖß 1855 ´Ö¬µÖê 7ú»Ö7úŸµÖÖ •Ö¾Öôûß»Ö "×¸üÃÖ¸üÖ" µÖê£Öê Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ÃÖ¬µÖÖ 133
ŸÖÖ3Ö ×3Ö¸ü+µÖÖ †ÖÆêüŸÖ. µÖÖŸÖß»Ö 70 ™üŒ7êú ×3Ö¸ü+µÖÖ ‹7ú™ü¶Ö ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö´Ö¬µÖê †ÖÆêüŸÖ. ŸÖÖÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Ö¬µÖê
³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ •ÖÖÖŸÖ ¯ÖÆüß»ÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1ú »ÖÖ3ÖŸÖÖê. ³ÖÖ¸üŸÖ ‹7ãú+Ö ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ“µÖÖ 40 ™üŒ1êú ŸÖÖ3ÖÖ“Öß ×−ÖµÖÖÔŸÖ 7ú¸üŸÖÖê.
o ÃÖÖÖ¸ü ˆªÖêÖ :- ˆÃÖ, ²Öß™ü †Ö×+Ö )Ö•Öã¸ü µÖÖ ¯ÖÖÃÖã−Ö ÃÖÖ)Ö¸ü ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö 7êú»Öê •ÖÖŸÖê. ¯Ö¸ÓüŸÖã ˆÃÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ²Ö−Ö×¾Ö»Öß
•ÖÖ+ÖÖ¸üß ÃÖÖ)Ö¸ü ×Æü Ã¾ÖÃŸÖ †ÃÖ»µÖÖ−Öê ŸµÖÖ“Öê ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ 7êú»Öê •ÖÖŸÖê. ˆÃÖ ¾ÖÖÆüŸÖã7úß“ÖÖ )Ö“ÖÔ •ÖÖÃŸÖ
†ÃÖ»µÖÖ−Öê ÃÖÖÖ¸ü 1úÖ¸üÖÖ−Öê Æêü ˆÃÖ ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö Öê¡ÖÖ´Ö¬µÖê ‹1ú¾Ö™ü»Öê»Öê †ÖÆêüŸÖ. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ ÃÖÖÖ¸ü
1úÖ¸üÖÖ−ÖÖ "×²ÖÆüÖ¸ü" ¸üÖ•µÖÖŸÖ 1903 ´Ö¬µÖê ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ ÃÖÖÖ¸ü 1úÖ¸üÖÖ−ÖÖ
"²Öê»ÖÖ¯Öæ¸"ü µÖÖ ×šü7úÖ+Öß 1920 ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. †Ö×¿ÖµÖÖ ÖÓ›üÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ ÃÖÆü1úÖ¸üß ÃÖÖÖ¸ü
1úÖ¸üÖÖ−ÖÖ ÆüÖ 1949 ´Ö¬µÖê †Æü´Ö¤ü−ÖÖ¸ü ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö "»ÖÖêÖß" µÖÖ 3ÖÖ¾Öß (¯ÖÏ¾Ö¸üÖ−ÖÖ¸ü ÃÖÆü1úÖ¸üß ÃÖÖÖ¸ü 1úÖ¸üÖÖ−ÖÖ)
Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ¯Ö©ÁÖß ×¾Ö)Öê-¯ÖÖ™üß»Ö ¾Ö ¬Ö−ÖÓ•ÖµÖ 3ÖÖ›ü3Ößôû µÖÖÓ“µÖÖ ¯ÖÏµÖŸ−ÖÖŸÖã−Ö ¤üÖê−Ö »ÖÖ)Ö ¹ý¯ÖµÖÖÓ“Öê
³ÖÖÓ›ü¾Ö»ÖÖ¾Ö¸ü ÆüÖ 7úÖ¸ü)ÖÖ−ÖÖ ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ÃÖ¬µÖÖ ¤êü¿ÖÖŸÖ 500 “µÖÖ ¾Ö¸ü ÃÖÖ)Ö¸ü 7úÖ¸ü)ÖÖ−Öê †ÖÆêüŸÖ. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ
ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •ÖÖÃŸÖ ÃÖÖÖ¸ü 1úÖ¸üÖÖ−Öê "ˆ¢Ö¸ü ¯ÖÏ¤êü¿Ö" µÖÖ ¸üÖ•µÖÖŸÖ †ÖÆêüŸÖ. •ÖÖÖŸÖ ÃÖÖ)Ö¸ü ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖŸÖ ³ÖÖ¸üŸÖ ÆüÖ ¯ÖÏ£Ö´Ö
1Îú´ÖÖÓ1úÖ¾Ö¸ü †ÖÆêü.
o »ÖÖêÆü ¯ÖÖê»ÖÖ¤ü ˆªÖêÖ :- 1870 ´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö ´Ö¬Öß»Ö "1ãú»™üß" µÖê£Öê ¯ÖÆüß»ÖÖ »ÖÖêÆü ¯ÖÖê»ÖÖ¤ü
1úÖ¸üÖÖ−ÖÖ ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. 1907 ´Ö¬µÖê •Ö´Ö¿Öê¤ü•Öß ™üÖ™üÖ µÖÖÓ−Öß ÖÖ•ÖÖß Öê¡ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüÖ »ÖÖêÆü
¯ÖÖê»ÖÖ¤ü ˆªÖê3Ö "™üÖ™üÖ †ÖµÖ−ÖÔ †ò−›ü Ã™üß»Ö 1Óú¯Ö−Öß" µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê •Ö´Ö¿Öê¤ü¯Öã¸ü, —ÖÖ¸üÖÓ›ü µÖê£Öê Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7êú»ÖÖ. 1919
´Ö¬µÖê ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö ´Ö¬Öß»Ö ²Ö−ÖÔ¯Öã¸ü µÖê£Öê )ÖÖ•Ö3Öß Öê¡ÖÖŸÖß»Ö ¤ãüÃÖ¸üÖ 7úÖ¸ü)ÖÖ−ÖÖ ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ.
1923 ´Ö¬µÖê ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Ö1ú Öê¡ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ »ÖÖêÆü ¯ÖÖê»ÖÖ¤ü 7úÖ¸ü)ÖÖ−ÖÖ 1ú−ÖÖÔ™ü1ú ´Ö¬Öß»Ö "³Ö¦üÖ¾ÖŸÖß"
µÖê£Öê ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. 02 ·µÖÖ ¯ÖÓ“Ö¾ÖÖÂÖá7ú µÖÖê•Ö−Öê´Ö¬µÖê †¾Ö•Ö›ü ¯ÖÖµÖÖ³ÖãŸÖ ˆªÖêÖÖÓ−ÖÖ ¯ÖÏÖêŸÃÖÖÆü−Ö ¤êü+µÖÖŸÖ
†Ö»Öê.
¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüÖŸ¾ÖÖ“Öê »ÖÖêÆü ¯ÖÖê»ÖÖ¤ü ˆªÖêÖ :-
¸üÖ•µÖ »ÖÖêÆü¯ÖÖê»ÖÖ¤ü ˆªÖêÖ ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖ
”û¢ÖßÃÖ3Öœü ×³Ö»ÖÖ‡Ô (ÃÖÆü7úÖµÖÔ - ¸ü×¿ÖµÖÖ) 02 ¸üß ¯ÖÓ“Ö¾ÖÖÂÖá7ú µÖÖê•Ö−ÖÖ
¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö ¤ãü3ÖÖÔ¯Öã¸ü (ÃÖÆü7úÖµÖÔ - ×²ÖÎ™ü−Ö) 02 ¸üß ¯ÖÓ“Ö¾ÖÖÂÖá7ú µÖÖê•Ö−ÖÖ
†Öê›üß¿ÖÖ ¹ý¸ü7êú»ÖÖ (ÃÖÆü7úÖµÖÔ - •Ö´ÖÔ−Öß) 02 ¸üß ¯ÖÓ“Ö¾ÖÖÂÖá7ú µÖÖê•Ö−ÖÖ
ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü ÃÖÖ»Öê´Ö ---
†ÖÓ¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö ×¾Ö¿ÖÖ)ÖÖ¯Ö¼ü+Ö´Ö ---
48
—ÖÖ¸ü)ÖÓ›ü ²ÖÖê1úÖ¸üÖê 03 ¸üß ¯ÖÓ“Ö¾ÖÖÂÖá7ú µÖÖê•Ö−ÖÖ
o ”û¢ÖßÃÖ3Öœü ´Ö¬Öß»Ö ×³Ö»ÖÖ‡Ô, ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö ´Ö¬Öß»Ö ¤ãüÖÖÔ¯Öã¸ü ¾Ö †Öê›üß¿ÖÖŸÖß»Ö ¹ý¸ü1êú»ÖÖ Æêü ˆªÖê3Ö 02 ·µÖÖ
¯ÖÓ“Ö¾ÖÖÙÂÖ1ú µÖÖê•Ö−Öê´Ö¬µÖê ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê.
o —ÖÖ¸üÖÓ›ü ´Ö¬Öß»Ö "²ÖÖê1úÖ¸Öê" ÆüÖ »ÖÖêÆü ¯ÖÖê»ÖÖ¤ü ˆªÖê3Ö 03 ·µÖÖ ¯ÖÓ“Ö¾ÖÖÙÂÖ7ú µÖÖê•Ö−ÖêŸÖ ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ.
o ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö ´Ö¬Öß»Ö ¤ãüÖÖÔ¯Öã¸ü µÖÖÃÖ 3ÖÏê™ü ×²ÖÎ™ü−Ö ¤êü¿ÖÖ−Öê, ”û¢ÖßÃÖ3Öœü µÖê£Öß»Ö ×³Ö»ÖÖ‡Ô µÖÖÃÖ ¸ü×¿ÖµÖÖ, ŸÖ¸ü
†Öê›üß¿ÖÖŸÖß»Ö ¹ý¸ü1êú»ÖÖ ¯ÖÏ7ú»¯ÖÖÃÖ •Ö´ÖÔ−Öß−Öê ÃÖÆü7úÖµÖÔ 7êú»Öê †ÖÆêü.
o †ò»µÖã×´Ö−ÖßµÖ´Ö ˆªÖêÖ :- "²ÖÖòŒÃÖÖ‡Ô™ü" µÖÖ )Ö×−Ö•ÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö †ò»µÖã×´Ö−ÖßµÖ´Ö“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß 7êú»Öß •ÖÖŸÖê.
†ò»µÖã×´Ö−ÖßµÖ´Ö “ÖÖ ¯Ö×Æü»ÖÖ 1úÖ¸üÖÖ−ÖÖ —ÖÖ¸ü)ÖÓ›ü ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö ¸üÖÓ“Öß •Ö¾Öôûß»Ö "´Öã¸üß" µÖÖ ×šü7úÖ+Öß ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ
†Ö»ÖÖ. †ò»µÖã×´Ö−ÖßµÖ´Ö “Öê ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö ˆ¢Ö¸ü¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ¸êü+Öã7æú™ü, ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãüŸÖß»Ö ´Öê¢Öã¸ü, 7úÖ−ÖÖÔ™ü7úÖŸÖß»Ö ²Öêôû3ÖÖ¾Ö ¾Ö
”û¢ÖßÃÖ3Öœü µÖê£Öß»Ö 7úÖê¸ü²ÖÖ µÖê£Öê †ÖÆêüŸÖ. †ò»µÖã×´Ö−ÖßµÖ´Ö “Öß ³ÖÖîŸÖß7ú Öê¡ÖÖŸÖß»Ö 3Ö¸ü•Ö ¯ÖÖÆüŸÖÖ ŸµÖÖ“Öê ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Ö¬µÖê
¾ÖÖœü 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß †ÖÆêü.
o ŸÖÖÓ²Öê ˆªÖêÖ :- ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ŸÖÖÓ²Öê ¿Öã¨üß1ú¸üÖ Öê¡Ö "Öê¡Öß" ×•Ö. —Öã−Öã—Öã−Öã, ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö µÖê£Öê †ÖÆêü. ¾Ö ¤ãüÃÖ¸êü 7ëú¦ü
—ÖÖ¸ü)ÖÓ›ü ´Ö¬Öß»Ö ØÃÖ3Ö³Öã´Ö ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö ´ÖÖî³ÖÖÓ›üÖ¸ü µÖê£Öê †ÖÆêü.
o ÖŸÖ ˆªÖêÖ :- 1951 ´Ö¬µÖê ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Ö1ú Öê¡ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»ÖÖ ÖŸÖ 1úÖ¸üÖÖ−ÖÖ —ÖÖ¸ü)ÖÓ›ü ¸üÖ•µÖÖŸÖß»Ö "ØÃÖ¦üß" µÖÖ
×šü7úÖ+Öß 01 »µÖÖ ¯ÖÓ“Ö¾ÖÖÂÖá1ú µÖÖê•Ö−ÖêŸÖ ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ. ØÃÖ¦üß ÖŸÖ 1úÖ¸üÖÖ−ÖÖ ÆüÖ †Ö×¿ÖµÖÖ ÖÓ›üÖŸÖß»Ö
ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüÖ )ÖŸÖ 7úÖ¸ü)ÖÖ−ÖÖ †ÖÆêü.
¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê ÖŸÖ 1úÖ¸üÖÖ−Öê :-
¸üÖ•µÖ ÖŸÖ1úÖ¸üÖÖ−Öê
´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü £Öôû¾ÖÖµÖ¿ÖêŸÖ ×•Ö.¸üÖµÖÖ›ü, ŸÖã³Öì ×•Ö.´ÖãÓ²Ö‡Ô.
7êú¸üôû 7úÖê“Öß ¾Ö †»¾ÖÖµÖê
3Öã•Ö¸üÖŸÖ 7ú»ÖÖê»Ö, 7úÖÓ›ü»ÖÖ ¾Ö ÆüÖ•Öß¸üÖ.
Æü¸üßµÖÖÖÖ ¯ÖÖ×−Ö¯ÖŸÖ.
¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö ¤ãü3ÖÖÔ¯Öã¸ü
†ÖÃÖÖ´Ö −ÖÖ´Ö¹ý¯Ö
¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö ÃÖÖ»Ö›üß¯Öã¸üÖ
ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü “Öê®Ö‡Ô
†Ö¬ÖÐ¯ÖÏ¤êü¿Ö 1úÖ1úß−ÖÖ›üÖ
—ÖÖ¸üÖÓ›ü ØÃÖ¦üß (†Ö×¿ÖµÖÖ )ÖÓ›üÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüÖ )ÖŸÖ 7úÖ¸ü)ÖÖ−ÖÖ)
o ×ÃÖ´Öë™ü ˆªÖêÖ :- “Öã−Ö)Ö›üß, ×“Ö7ú−Ö ´ÖÖŸÖß, ×•Ö¯ÃÖ´Ö ¾Ö 7úÖêôû)ÖÖ¯ÖÖÃÖã−Ö ×ÃÖ´Öë™ü ˆŸ¯ÖÖ¤ü−Ö 7êú»Öê •ÖÖŸÖê. ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö
¯ÖÆüß»ÖÖ ×ÃÖ´Öë™ü 7úÖ¸ü)ÖÖ−ÖÖ 1904 ´Ö¬µÖê "´Ö¦üÖÃÖ" µÖê£Öê Ã£ÖÖ¯Ö−Ö —ÖÖ»ÖÖ. ×ÃÖ´Öë™ü ˆŸ¯ÖÖ¤ü−ÖÖ´Ö¬µÖê •ÖÖÖŸÖ ³ÖÖ¸üŸÖÖ“ÖÖ
05 ¾ÖÖ 1Îú´ÖÖÓ1ú »ÖÖ3ÖŸÖÖê.
¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ‡ŸÖ¸ü ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê ˆªÖêÖ :-
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ¯ÖÆüß»Öß 1úÖÖ¤ü ×Ö¸üÖß "ÃÖêÆü¸üÖ´Ö¯Öã¸ü, ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö" µÖê£Öê 1832 ´Ö¬µÖê ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ¾Öé¢Ö¯Ö¡Ö 1úÖÖ¤ü ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö "−Öê¯ÖÖ−ÖÖ¸"ü µÖê£Öê ²Ö−Ö×¾Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ²Ö»»ÖÖ¸ü¯Öã¸ü ×•Ö.
“ÖÓ¦ü¯Öã¸ü µÖê£ÖêÆüß ¾Öé¢Ö¯Ö¡Ö 1úÖÖ¤ü ×−Ö´ÖáŸÖß 7êú»Öß •ÖÖŸÖê.
49
o "²ÖëÖ»Öã¹ý" µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖÃÖ ‡»ÖêŒ™ÒüÖò×−Ö1ú ˆªÖêÖÖ“Öß ¸üÖ•Ö¬ÖÖ−Öß †ÃÖê ´Æü+ÖŸÖÖŸÖ. ŸµÖÖ )ÖÖ»ÖÖê)ÖÖ»Ö Æîü¦üÖ²ÖÖ¤ü µÖê£Öê
‡»ÖêŒ™ÒüÖò×−Ö7ú ˆªÖê3Ö ´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖÖÖŸÖ ×¾Ö1úÃÖßŸÖ —ÖÖ»ÖÖ †ÖÆêü. Æîü¦üÖ²ÖÖ¤ü ´Ö¬µÖê ÃÖÓ3Ö+Ö7úÖ“Öê ÃÖã™êü ³ÖÖ3Ö ŸÖÃÖê“Ö †+Öã
‰ú•ÖìÃÖÖšüß µÖÓ¡Öê ŸÖµÖÖ¸ü 7êú»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ.
o ³ÖÖ¸üŸÖ ¾ÖÖÆü−Ö ˆªÖê3ÖÖŸÖ •Ö3ÖÖŸÖ 07 ¾µÖÖ 7Îú´ÖÖÓ7úÖ¾Ö¸ü †ÖÆêü. ¤êü¿ÖÖ´Ö¬µÖê ¾ÖÖÆü−Ö ×−Ö´ÖáŸÖß 7ú¸ü+ÖÖ¸üß 7úÖÆüß ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß
¿ÖÆü¸êü - Öã›üÖÖ¾Ö, ´ÖãÓ²Ö‡Ô, “Öê®Ö‡Ô, 7ú»Ö7ú¢ÖÖ, ¯ÖãÖê.
o ¯Öã+µÖÖŸÖ ÆêüÖ+ÖÖ¸êü ¾ÖÖÆü−Ö ×−Ö´ÖáŸÖß ´Öãôêû ¯ÖãÖê µÖÖ ¿ÖÆü¸üÖÃÖ "³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ›êü™ÒüÖò‡Ô™"ü ¿ÖÆü¸ü ´Æü+Öã−Ö †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖŸÖê.
o ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ¸êü»¾Öê ‡Ó•Ö−Ö ×−Ö´ÖáŸÖß Æüß ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö ´Ö¬Öß»Ö "×“Ö¢Ö¸Óü•Ö−Ö" µÖê£Öê 7êú»Öß •ÖÖŸÖê. ¸êü»¾Öê ›ü²µÖÖÓ“Öß
×−Ö´ÖáŸÖß Æüß ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü ´Ö¬Öß»Ö "¯Öê¸üÖÓ²Öã¸"ü ¾Ö ¯ÖÓ•ÖÖ²Ö ´Ö¬Öß»Ö 7ú¯Öã¸ü£ÖôûÖ µÖê£Öê ÆüÖêŸÖê.
o ¤êü¿ÖÖŸÖ ×¾Ö¿ÖÖÖÖ¯Ö¼üÖ´Ö, 1úÖê“Öß, ´ÖãÓ²Ö‡Ô, 1úÖê»Ö1ú¢ÖÖ µÖÖ ×šü7úÖ+Öß •ÖÆüÖ•Ö ²ÖÖÓ¬ÖÖß 7êú»Öß •ÖÖŸÖê. ´ÖãÓ²Ö‡Ô •Ö¾Öôûß»Ö
"´ÖÖ•ÖÖÖ¾ÖÓ ›üÖò1ú" Æêü ‹7ú ´ÖÖêšêü •ÖÆüÖ•Ö ²ÖÖÓ¬ÖÖß 1ëú¦ü †ÖÆêü.
o 1940 ´Ö¬µÖê ×¾Ö´ÖÖ−Ö ×−Ö´ÖáŸÖß ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖ ²ÖêÖ»Öã¹ý µÖê£Öê ÃÖ¾ÖÔ¯ÖÏ£Ö´Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. ŸµÖÖ−ÖÓŸÖ¸ü "ØÆü¤ãüÃ£ÖÖ−Ö
‹¸üÖê−ÖÖò™üßŒÃÖ ×»Ö´Öß™êü›"ü Æüß 7Óú¯Ö−Öß Ã£ÖÖ¯Ö−Ö 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. ²Öë3Ö»Öã¹ý ´Ö¬µÖê »ÖœüÖ‰ú ¾Ö ´ÖÖ»Ö¾ÖÖÆüŸÖã1ú ×¾Ö´ÖÖ−Öê
ŸÖµÖÖ¸ü 7êú»Öß •ÖÖŸÖÖŸÖ. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö −ÖÖ×¿Ö1ú ×•Ö»ÆüµÖÖŸÖß»Ö "†Öê—Ö¸ü" µÖê£Öê ×´ÖÖ Æüß »ÖœüÖ‰ú ×¾Ö´ÖÖ−Öê ŸÖµÖÖ¸ü 7êú»Öß
•ÖÖŸÖÖŸÖ.
o 1986 ´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖ ÃÖ¸ü7úÖ¸ü−Öê "¯ÖµÖÖÔ¾Ö¸üÖ ÃÖÓ¸üÖÖ 1úÖµÖ¤üÖ" †ÛÃŸÖŸ¾ÖÖŸÖ †Ö+Ö»ÖÖ.
o 10 ¾µÖÖ ¯ÖÓ“Ö¾ÖÖÂÖá7ú µÖÖê•Ö−Öê´Ö¬µÖê ¿ÖÖÀ¾ÖŸÖ ×¾Ö1úÖÃÖ ÆüÖ ˆ§êü¿Ö šêü¾Ö+µÖÖŸÖ †Ö»ÖÖ.
o Æü¸üßµÖÖÖÖ ´Ö¬Öß»Ö Öã›üÖÖ¾ÖÓ µÖê£Öê ´ÖÖ¹ýŸÖß ´ÖÖê™üÖ¸ü ×−Ö´ÖáŸÖß 7êú»Öß •ÖÖŸÖê. ŸÖ¸ü ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãüŸÖß»Ö †Ö¾Ö›üß µÖê£Öê
"¸üÖÖÖ›ê"ü ŸÖµÖÖ¸ü 7êú»Öê •ÖÖŸÖÖŸÖ.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÖ¾Öê»Ö, ¸üÖµÖÖ›ü ¾Ö †Ó²Ö¸ü−ÖÖ£Ö-šüÖÖê µÖê£Öê ¸üÃÖÖµÖ−Ö 1úÖ¸üÖÖ−Öê ´ÖÖêšü¶Ö¯ÖÏ´ÖÖ+ÖÖŸÖ ×¾Ö7úÃÖßŸÖ —ÖÖ»Öß
†ÖÆêüŸÖ.
o ™êü»Öß±úÖê−Ö “Öß 7êú²Ö»Ö ¹ý¯Ö−ÖÖ¸üÖµÖÖ, ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓÖÖ»Ö µÖê£Öê ×−Ö´ÖÖÔ+Ö 7êú»Öê Ö•ÖÖŸÖ.
o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖ ŸÖôêûÖÖ¾Ö ¤üÖ³ÖÖ›êü ¾Ö †ÖêÖ»Öê¾ÖÖ›üß µÖê£Öê 1úÖ“Ö ×−Ö´ÖáŸÖß 7úÖ¸ü)ÖÖ−Öê †ÖÆêüŸÖ.
o 1837 ´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖ ÃÖÖ¾ÖÔ•Ö×−Ö1ú ™ü¯ÖÖ»Ö ÃÖê¾Öê“Öß ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖ —ÖÖ»Öß. 01 †ÖòŒ™üÖë²Ö¸ü 1854 ¸üÖê•Öß ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê
™ü¯ÖÖ»Ö ¾Ö ŸÖÖ¸ü ÖÖŸµÖÖÓ“Öß ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖ 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ™ü¯ÖÖ»Ö ÃÖê¾ÖÖ Æüß •ÖÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüß ™ü¯ÖÖ»Ö
ÃÖê¾ÖÖ †ÖÆêü.
o ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê :- ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê †Ö1úÖ¿Ö¾ÖÖÖß ÃÖê¾Öê“Öß ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖ 1927 ´Ö¬µÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖê£Öã−Ö —ÖÖ»Öß. 1936 ´Ö¬µÖê µÖÖ“Öê
−ÖÖ´Ö7ú¸ü+Ö "†Öò»Ö ‡Ó›üßµÖÖ ¸êü›üß†Öê" †ÃÖê 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê. 1957 ´Ö¬µÖê µÖÖÃÖ "†Ö1úÖ¿Ö¾ÖÖÖß" Æêü −ÖÖ¾Ö ¤êü+µÖÖŸÖ
†Ö»Öê.
o 1959 ÃÖÖ»Öß ¤êü¿ÖÖŸÖ ×¤ü»»Öß µÖê£Öê ¯ÖÏÖµÖÖêÖß1ú ŸÖŸ¾ÖÖ¾Ö¸ü ¤ãü¸ü¤ü¿ÖÔ−Ö 1ëú¦ü ÃÖã¹ý 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê. ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ−Öê 1972
´Ö¬µÖê ´ÖãÓ²Ö‡Ô µÖê£Öê ¤ãü¸ü¤ü¿ÖÔ−Ö ÃÖê¾ÖÖ ÃÖã¹ý 7êú»Öß. 1982 ´Ö¬µÖê ³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ¸Óü3ÖßŸÖ ¤ãü¸ü×“Ö¡Ö¾ÖÖ+Öß ÃÖê¾ÖêÃÖ ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖ —ÖÖ»Öß.
³ÖÖ¸üŸÖÖ´Ö¬µÖê ¯ÖÏÃÖÖ¸ü ³ÖÖ¸üŸÖß“Öß ÃÖã¹ý¾ÖÖŸÖ 1997 ÃÖÖ»Öß 7ú¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öß. ÃÖ¬µÖÖ“Öê ¤ãü¸ü¤ü¿ÖÔ−Ö“Öê †¬µÖÖ ×¡Ö¯Öã¸üÖ¸üß
¿Ö¸ü+Ö Æêü †ÖÆêüŸÖ.
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Öê :-

¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö Ã£ÖÖ−Ö ¸üÖ•µÖ
×•Ö´Ö 1úÖ²Öì™ü −Öò¿Ö−Ö»Ö ¯ÖÖ1Ôú −Öî×−ÖŸÖÖ»Ö ˆ¢Ö¸üÖÖÓ›ü (Ã£ÖÖ¯Ö−ÖÖ 1936) ¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÆüß»Öê.
×¿Ö¾Ö¯Öã¸üß ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö ×¿Ö¾Ö¯Öã¸üß ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö
7úÖ—Öß¸Óü3ÖÖ ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö •ÖÖê¸üÆü¼ü †ÖÃÖÖ´Ö (‹7úØ¿Ö3Öß 3Öë›üÖ)
50
³Ö¸üŸÖ¯Öã¸ü ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö ³Ö¸üŸÖ¯Öã¸ü ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö
7úÖ−ÆüÖ ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö ´ÖÖÓ›ü»ÖÖ ´Ö¬µÖ¯ÖÏ¤êü¿Ö
−Ö¾Öê3ÖÖ¾Ö ²ÖÓÖ¬Ö ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö 3ÖÖë¤üßµÖÖ ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü
‡Ó×¤ü¸üÖ 3ÖÖÓ¬Öß ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö ¯Öë“Ö −ÖÖ3Ö¯Öæ¸ü, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü
3Öã3ÖÖ´Ö»Ö/´Öêôû‘ÖÖ™ü/œüÖ7ú+ÖÖ 7úÖêôû3ÖÖ•Ö †´Ö¸üÖ¾ÖŸÖß ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü
ÃÖÓ•ÖµÖ 3ÖÖÓ¬Öß ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö ²ÖÖê¸üß¾Ö»Öß ´ÖãÓ²Ö‡Ô, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü
ÃÖÊÖ¦üß /“ÖÖÓ¤üÖê»Öß ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö ¸üŸ−ÖÖ×3Ö¸ßü, ÃÖÖÓ3Ö»Öß, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü
ÃÖÖŸÖÖ¸üÖ, 7úÖê»ÆüÖ¯Öæ¸ü
Ø3Ö›üß ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö --- ŸÖÖ´Ößôû−ÖÖ›ãü
²Öê™ü»ÖÖ ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö ¯Ö»ÖÖ´Öã —ÖÖ¸ü)ÖÓ›ü
²Ö−Ö¸ü3Ö¼üÖ ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö ²Öë3Ö»Öã¹ý 7ú−ÖÖÔ™ü7ú
¸üÖ£ÖÓ²ÖÖê¸ü ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ˆªÖ−Ö --- ¸üÖ•ÖÃ£ÖÖ−Ö
³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ †³ÖµÖÖ¸üµÖ :-

†³ÖµÖÖ¸üµÖ ¸üÖ•µÖ
1ú−ÖÖÔôûÖ ¸üÖµÖ3Ö›ü, ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü. (¯ÖµÖÖÓÃÖÖšüß)
´ÖÖôûœüÖê1ú −Ö3Ö¸ü ¾Ö ÃÖÖê»ÖÖ¯Öæ¸ü (´ÖÖôûœüÖê7ú ¯ÖµÖÖÓÃÖÖšüß)
‡Ó¦üÖ¾ÖŸÖß †³ÖµÖÖ¸ü+µÖÖ ”û¢ÖßÃÖ3Öœü
ÃÖã»ÖŸÖÖ−Ö¯Öã¸ü »Öê7ú †³ÖµÖÖ¸ü+µÖ 3Öã›ü3ÖÖÓ¾Ö, Æü¸üßµÖÖ+ÖÖ
¤üÖÓ›êü»Öß †³ÖµÖÖ¸ü+µÖ ¤üÖÓ›êü»Öß, 7ú−ÖÖÔ™ü7ú
¤üÖ»Ö´ÖÖ ØÃÖ3Ö³Öã´Ö, —ÖÖ¸ü)ÖÓ›ü
ÃÖãÓ¤ü¸ü²Ö−Ö “ÖÖê¾ÖßÃÖ ¯Ö¸ü3Ö+ÖÖ, ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ²ÖÓ3ÖÖ»Ö (¯Ö¼êü¤üÖ¸ü ¾ÖÖ‘Ö)
´ÖÖ−ÖÃÖ ²ÖÖ¸ü¯Öê™üÖ, †ÖÃÖÖ´Ö
‘Ö™ü¯ÖÏ³ÖÖ 7ú−ÖÖÔ™ü7ú
-------------------------------------- 000 --------------------------------------
51
•ÖÖÖ“ÖÖ ³ÖãÖÖê»Ö
o •Ö3ÖÖŸÖ ÃÖª:ÛÃ£ÖŸÖßŸÖ ÃÖ¾ÖÔ ÃÖÖ¬ÖÖ¸ü+Ö ×¸üŸµÖÖ 71 ™üŒ1êú ¯ÖÖÖß ¾Ö 29 ™üŒ1êú •Ö´Öß−Ö †ÖÆêü.
o •Ö3ÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´Öã)Ö ³Öã¯Ö¼ü / )ÖÓ›ü :-
1) †Ö×¿ÖµÖÖ (•Ö3ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüÖ )ÖÓ›/³Öã¯Ö¼üü)
2) †×±Ïú7úÖ
3) ˆ¢Ö¸ü †´Öê¸üß7úÖ
4) ¤ü×Ö+Ö †´Öê¸üß7úÖ
5) µÖã¸üÖê¯Ö
6) †Ó™üÖÙ™ü7úÖ
7) †ÖòÃ™Òêü×»ÖµÖÖ (•Ö3ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ »ÖÆüÖ−Ö )ÖÓ›/³Öã¯Ö¼üü)
o •Ö3ÖÖ´Ö¬µÖê ´ÖÆüŸ¾Ö¯Öã+ÖÔ 05 ´ÖÆüÖÃÖÖÖ¸ü †ÖÆêüŸÖ.
1) ¯ÖÏ¿ÖÖÓŸÖ / ¯Öò×ÃÖ±úß7ú ´ÖÆüÖÃÖÖ3Ö¸ü (•Ö3ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ´ÖÖêšüÖ ´ÖÆüÖÃÖÖ3Ö¸üü)
2) †™ü»ÖÖÓ×™ü7ú
3) ØÆü¤üß
4) †ÖÝ7ú×™ü7ú
5) †Ó™üÖÙ™ü7úÖ ´ÖÆüÖÃÖÖ3Ö¸ ü(•Ö3ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ »ÖÆüÖ−Ö ´ÖÆüÖÃÖÖ3Ö¸üü)
o ¤üôûÖ¾ÖôûÖÖ“µÖÖ ÃÖÖê‡Ô“µÖÖ ¥üÂ™üß−Öê †™ü»ÖÖÓ×™ü1ú ´ÖÆüÖÃÖÖÖ¸ü ÆüÖ ´ÖÆüŸ¾Ö¯ÖãÖÔ ´ÖÖ−Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖÖê. 7úÖ¸ü+Ö ÆüÖ ´ÖÆüÖÃÖÖ3Ö¸ü
†Ö×¿ÖµÖÖ, †´Öê¸üß1úÖ ¾Ö †Ö×±Ïú1úÖ )ÖÓ›üÖÃÖ •ÖÖê›üŸÖÖê.
o Æü•ÖÖ¸üÖê ¾ÖÂÖÖÕ¯Öã¾Öá ÃÖÓ¯Öã+ÖÔ ³Öã´Öß“ÖÖ ³ÖÖ3Ö ‹7úÖ ²ÖÖ•ÖãÃÖ ÆüÖêŸÖÖê µÖÖ ³Öã´ÖßÃÖ "¯ÖÑ×•ÖµÖÖ" µÖÖ −ÖÖ¾ÖÖ−Öê †Öêôû)Ö»Öê •ÖÖ‡Ô. ŸÖ¸ü
ˆ¾ÖÔ×¸üŸÖ •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ "¯ÖÑ£ÖÖ»ÖÃÖÖ" †ÃÖê −ÖÖ¾Ö ¤êü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê ÆüÖêŸÖê. 7úÖÓÆüß ¾ÖÂÖÖÔ−ÖÓŸÖ¸ü ¯ÖÑ×•ÖµÖÖ “Öê ¤üÖê−Ö ŸÖã1ú›êü ÆüÖê¾Öã−Ö
ˆ¢Ö¸êü1ú›üê "†ÓÖÖ¸üÖ" ³Öã´Öß (»ÖÖò¸êü×¿ÖµÖÖ) ¾Ö ¤ü×ÖÖê1ú›êü "ÖÖë›ü¾Ö−Ö" ³Öã´Öß“Öß ×−Ö´ÖáŸÖß —ÖÖ»Öß. ³ÖÖ¸üŸÖ Æêü ÖÖë›ü¾Ö−Ö
³Öã´Öß´Ö¬µÖê µÖêŸÖÖê. †ÓÖÖ¸üÖ ³Öã´Öß ¾Ö ÖÖë›ü¾Ö−Ö ³Öã´Öß µÖÖÓ“µÖÖ ¤ü¸ü´µÖÖ−Ö“µÖÖ •Ö»ÖÖ¿ÖµÖÖÃÖ "™êü×£ÖÃÖ" †ÃÖê ´Æü+Ö™ü»Öê
•ÖÖŸÖ †ÃÖê. ÃÖªÛÃ£ÖŸÖßŸÖ •Ö3ÖÖŸÖ 07 ³Öã¯Ö¼ü / ÖÓ›ü ¾Ö 14 ˆ¯ÖÖÓ›ü †ÖÆêüŸÖ.
o ÃÖãµÖÔ´ÖÖ»ÖÖ :-
o ÃÖãµÖÔ´ÖÖ»Öê´Ö¬µÖê ÃÖª: ¯Ö¸üßÛÃ£ÖŸÖß´Ö¬µÖê 08 3ÖÏÆü, »Ö‘Öã3ÖÏÆü ¾Ö ¬Öã´Ö7êúŸÖã †ÖÆêüŸÖ. µÖÖ †Ö¬Öß †ÃÖ»Öê»µÖÖ 09 ¾µÖÖ ¯»Öã™üÖê µÖÖ
3ÖÏÆüÖ“Öê †ÃŸÖßŸ¾Ö 2006 “µÖÖ ‡Ó›üÖê−Öê×¿ÖµÖÖ´Ö¬Öß»Ö ²ÖÖ»Öß µÖê£Öß»Ö )Ö3ÖÖê»Ö ×¾Ö–ÖÖ−Ö ¯Ö¸üßÂÖ¤êü´Ö¬µÖê −ÖÖ7úÖ¸ü+µÖÖŸÖ †Ö»Öê
†ÖÆêü.
1) ²Öã¬Ö : Mercury :- ²Öã¬Ö ÆüÖ 3ÖÏÆü ÃÖãµÖÖÔÃÖ ÃÖ¾ÖÖÔ×¬Ö7ú •Ö¾Öôû“ÖÖ 3ÖÏÆü †ÖÆêü. ²Öã¬Ö 3ÖÏÆüÖ“ÖÖ ¾µÖÖÃÖ 4880 ×7ú´Öß
‹¾ÖœüÖ †ÃÖã−Ö µÖÖ ²Öã¬Ö 3ÖÏÆüÖ“ÖÖ ¯Ö×¸ü¾Ö»Ö−Ö 7úÖôû ÆüÖ 59 ×¤ü¾ÖÃÖÖÓ“ÖÖ †ÃÖŸÖÖê. ²Öã¬Ö 3ÖÏÆü ÃÖãµÖÔ´ÖÖ»ÖêŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ
¾Öê3Ö¾ÖÖ−Ö 3ÖÏÆü †ÖÆêü. ÃÖãµÖÔ´ÖÖ»ÖêŸÖß ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ »ÖÆüÖ−Ö 3ÖÏÆü ²Öã¬Ö †ÖÆêü. ²Öã¬Ö 3ÖÏÆüÖÃÖ ÃÖãµÖÖÔ³ÖÖê¾ÖŸÖß ³ÖÏ´Ö+Ö 7ú¸ü+µÖÖÃÖ 88
×¤ü¾ÖÃÖ »ÖÖ3ÖŸÖÖŸÖ. ²Öã¬Ö 3ÖÏÆüÖ¾Ö¸ü ¾ÖÖŸÖÖ¾Ö¸ü+Ö −ÖÃÖã−Ö ŸµÖÖ“ÖÖ ¸Óü3Ö ×¯Ö¾ÖôûÃÖ¸ü †ÖÆêü.
2) ¿Öã7Îú : Venus :- ¿Öã7Îú ÆüÖ 3ÖÏÆü ¯Öé£¾ÖßÃÖ ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ •Ö¾Öôû“ÖÖ 3ÖÏÆü †ÖÆêü. ¿Öã7Îú 3ÖÏÆüÖ“ÖÖ †Ö7úÖ¸ü ¾Ö ‘Ö−ÖŸÖÖ
¯Öé£¾Öß¯ÖêÖÖ »ÖÆüÖ−Ö †ÖÆêü ´Æü+Öã−Ö µÖÖ 3ÖÏÆüÖÃÖ ¯Öé£¾Öß“Öß »ÖÆüÖ−Ö ²ÖÆüß+Ö †ÃÖê ´+ÖŸÖÖŸÖ. µÖÖ “ÖÖ ¯Ö×¸ü¾Ö»Ö−Ö 7úÖôû 243
×¤ü¾ÖÃÖ †ÃÖã−Ö ¯Ö×¸ü³ÖÏ´Ö+Ö 7úÖôû 224 ×¤ü¾ÖÃÖ †ÖÆêü. ¿Öã7Îú 3ÖÏÆüÖ“ÖÖ ¯Ö×¸ü¾Ö»Ö−Ö 7úÖôû ‡ŸÖ¸ü 7úÖê+ÖŸµÖÖÆüß 3ÖÏÆüÖ¯ÖêÖÖ
52
•ÖÖÃŸÖ †ÖÆêü. 7úÖ¸ü+Ö 7úß, ¿Öã7Îú 3ÖÏÆüÖ“Öß ¯Ö×¸ü¾Ö»Ö−Ö ×¤ü¿ÖÖ ¯Öã¾Öì7ú›ãü−Ö ¯ÖÛ¿“Ö´Öê7ú›êü †ÖÆêü. ¿Öã7Îú 3ÖÏÆüÖ¾Ö¸ü ÃÖãµÖÔ
¯ÖÛ¿“Ö´Öê7ú›êü ˆ3Ö¾ÖŸÖÖê ¾Ö ¯Öã¾Öì7ú›êü ´ÖÖ¾ÖôûŸÖÖê. ÃÖãµÖÔ ¾Ö “ÖÓ¦ü ¾µÖŸÖß×¸üŒŸÖ ¿Öã7Îú ÆüÖ †¾Ö7úÖ¿ÖÖŸÖß»Ö ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ
ŸÖê•ÖÃ¾Öß3ÖÏÆü †ÖÆêü. ¿Öã7Îú 3ÖÏÆüÖ¾Ö¸ü ÃÖ»°µÖã¸üß7ú †òÃÖß›ü ¯ÖÖÃÖã−Ö ²Ö−Ö»Öê»µÖÖ ×¯Ö¾ÖôûÃÖ¸ü œü3ÖÖÓ“Öê †Ö¾Ö¸ü+Ö †ÖÆêü. µÖÖ
œü3ÖÖÓ´Öãôêû ×3ÖÏ−Ö ÆüÖ‰úÃÖ ‡±êúŒ™ü ÆüÖêŸÖÖê. ŸµÖÖ´Öãôêû ÃÖ¾ÖÖÔŸÖ ˆÂ+Ö 3ÖÏÆ ´ÖÖ−Ö»ÖÖ •ÖÖŸÖê. ²Öã¬Ö ¾Ö ¿Öã7Îú 3ÖÏÆüÖÓ−ÖÖ ‹7úÆüß
ˆ¯Ö3ÖÏÆü −ÖÖÆüß.
o
53

New - संपूर्ण महाराष्ट्राचा भूगोल नोट्स

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

New - संपूर्ण महाराष्ट्राचा भूगोल नोट्स

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

³ÖãÖÖê»Ö

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781) 3

¯Öã¾Öá“ÖÖ ×•Ö»ÆüÖ −Ö×¾Ö−Ö ×•Ö»ÆüÖ ×¾Ö³ÖÖ•Ö−Ö ×¤ü¾ÖÃÖ

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781) 4

¾ÖÃÖ‡Ô ×•Ö. šüÖÖê

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ¯ÖšüÖ¸ü / ¤üÖ−Ö“Öê ¯ÖšüÖ¸ü / ¤êü¿Ö ¯ÖšüÖ¸ü

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü −Ö¤üß ¯ÖÏÖÖ»Öß

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781) 9

o ¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ :-

1úÖê1úÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ −ÖªÖ :- ˆ - ¿ÖÖ - ¾ÖÖ - ¿ÖÖ.

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

o −Ö¤üß ¾Ö 1úÖšüÖ¾Ö¸üß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ¿ÖÆü¸êü :-

o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ †Ö×¤ü¾ÖÖÃÖß •Ö´ÖÖŸÖß :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ‰ú•ÖÖÔ ×−Ö´ÖáŸÖß :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö •Ö»Ö×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö †Öã / †Û¾Ö1ú ×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö Ö×−Ö•Ö ÃÖÓ¯Ö¢Öß :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö 1éúÂÖß ×¾ÖªÖ¯Ößšêü :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÆüÖŸ¾ÖÖ“Öß ¬Ö¸üÖê :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö Æü¾ÖÖ´ÖÖ−Ö ×¾Ö³ÖÖÖ :-

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¤ãü¬Ö ×¾Ö1úÖÃÖ :-

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö 1úÖ¯Ö›ü ˆªÖêÖ :-

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ †ÖîªÖê×Ö1ú ÃÖÓÃ£ÖÖ :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¸üÖÂ™ÒüßµÖ ´ÖÆüÖ´ÖÖÖÔ :-

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö 1úÖÓÆüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ¾ÖÃŸÖã ¾Ö ×´ÖôûµÖÖ“Öß ×šü1úÖÖß :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ“ÖÖ“Öê †ÖµÖÖêÖ/ÃÖ×´ÖŸµÖÖ:-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏÖ×“Ö−Ö »ÖêµÖÖ

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

Ö¸ü´Ö ¯ÖÖµÖÖÓ“Öê —Ö¸êü

´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ ÃÖÓŸÖÖÓ“Öß ÃÖ´ÖÖ¬Öß Ã£Öôêû :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ŸÖôêû, »Öê1úÃÖË, •ÖÖ»ÖÖ¿ÖµÖ :-

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

¸êü»¾Öê 1úÖêšãü−Ö 1úÖêšêü

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö ÃÖÓÃ£ÖÖ :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ ‡ŸÖ¸ü ÃÖÓÃ£ÖÖ :-

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

†¹ý+ÖÖ“Ö»Ö ¯ÖÏ¤êü¿Ö ‡Ô™üÖ−Ö3Ö¸ü ¯ÖÆüÖ›üß −Ö²ÖÖ´Ö ×ŸÖ7úß •µÖÖê3Öà¤ü¸ü •ÖÃÖ¾ÖÓŸÖØÃÖ3Ö

³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö 1ëú¦ü¿ÖÖ×ÃÖŸÖ ¯ÖÏ¤êü¿Ö ²ÖÖ²ÖŸÖ ´ÖÖÆüßŸÖß :-

×¤ü»»Öß ×¤ü»»Öß ØÆü¤üß, ˆ¤ãüÔ , ¯ÖÓ•ÖÖ²Öß ×¿Ö»ÖÖ ×¤üÖßŸÖ ŸÖê•ÖÓ¤ü¸ü Ö®ÖÖ

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

³ÖÖ¸üŸÖÖ“Öê ¯ÖÏÖ1éúŸÖß1ú ×¾Ö³ÖÖÖ :-

1) ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üß ¯ÖÏ¤êü¿Ö :-

3) ˆ¢Ö¸ü ³ÖÖ¸üŸÖßµÖ ´Öî¤üÖ−Öß ¯ÖÏ¤êü¿Ö :-

³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö −Ö¤üß ¯ÖÏÖÖ»Öß :-

1) †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûÖÖ·µÖÖ −ÖªÖ :-

2) ²ÖÓÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖÖ¸üÖÃÖ ×´ÖôûÖÖ·µÖÖ −ÖªÖ :-

3) ×«ü¯Ö1ú»¯ÖßµÖ ¯ÖšüÖ¸üÖ¾Ö¸üß»Ö −ÖªÖ :-

ˆ¢Ö¸ü ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ :-

¯ÖÛ¿“Ö´Ö ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ :-

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

¯Öã¾ÖÔ ¾ÖÖÆüß−Öß −ÖªÖ :-

ÖÖ·µÖÖ ¯ÖÖµÖÖ“Öê ÃÖ¸üÖê¾Ö¸êü :-

³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ×¿ÖÖ¸êü :-

Sunny shinde, Osmanabad (PSI) (9823233781)

³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¾Ö−Ö ÃÖÓ¯Ö¢Öß :-

³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ −ÖªÖ ¾Ö 1úÖšüÖ¾Ö¸üß»Ö ¿ÖÆü¸üê :-

¾ÖÃÖ‡Ô ×•Ö. šüÖÖê

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖ“Öê ¯ÖšüÖ¸ü / ¤üÖ−Ö“Öê ¯ÖšüÖ¸ü / ¤êü¿Ö ¯ÖšüÖ¸ü

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™Òü −Ö¤üß ¯ÖÏÖÖ»Öß

1úÖê1úÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“µÖÖ −ÖªÖ :- ˆ - ¿ÖÖ - ¾ÖÖ - ¿ÖÖ.

o ´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ †Ö×¤ü¾ÖÖÃÖß •Ö´ÖÖŸÖß :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö †Öã / †Û¾Ö1ú ×¾ÖªãŸÖ ¯ÖÏ1ú»¯Ö :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö Ö×−Ö•Ö ÃÖÓ¯Ö¢Öß :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ´ÖÆüÖŸ¾ÖÖ“Öß ¬Ö¸üÖê :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ †ÖîªÖê×Ö1ú ÃÖÓÃ£ÖÖ :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö 1úÖÓÆüß ¯ÖÏ×ÃÖ¨ü ¾ÖÃŸÖã ¾Ö ×´ÖôûµÖÖ“Öß ×šü1úÖÖß :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ ÃÖÓ¿ÖÖê¬Ö−Ö 1ëú¦ü :-

´ÖÆüÖ¸üÖÂ™ÒüÖŸÖß»Ö ¯ÖÏÖ×“Ö−Ö »ÖêµÖÖ

Ö¸ü´Ö ¯ÖÖµÖÖÓ“Öê —Ö¸êü

×¤ü»»Öß ×¤ü»»Öß ØÆü¤üß, ˆ¤ãüÔ , ¯ÖÓ•ÖÖ²Öß ×¿Ö»ÖÖ ×¤üÖßŸÖ ŸÖê•ÖÓ¤ü¸ü Ö®ÖÖ

³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö −Ö¤üß ¯ÖÏÖÖ»Öß :-

1) †¸ü²Öß ÃÖ´Öã¦üÖÃÖ ×´ÖôûÖÖ·µÖÖ −ÖªÖ :-

2) ²ÖÓÖÖ»Ö“µÖÖ ˆ¯ÖÃÖÖÖ¸üÖÃÖ ×´ÖôûÖÖ·µÖÖ −ÖªÖ :-

ÖÖ·µÖÖ ¯ÖÖµÖÖ“Öê ÃÖ¸üÖê¾Ö¸êü :-

³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß ×¿ÖÖ¸êü :-

³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ −ÖªÖ ¾Ö 1úÖšüÖ¾Ö¸üß»Ö ¿ÖÆü¸üê :-

¤êü¿ÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öê ÃÖÖ :-

³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ´ÖÆüŸ¾ÖÖ“Öß Ö×−Ö•Öê :-

³ÖÖ¸üŸÖÖŸÖß»Ö ¯ÖÏ´ÖãÖ †³ÖµÖÖ¸üµÖ :-