Pravila klasifikacije 2 (Fasete)

Dioba i klasifikacija
● Klasifikacija je određivanje mjesta jednog pojma u sistemu pojmova.
● Dioba (divizija) i klasifikacija precizno određuju obim pojma, a definicija određuje
njegov sadržaj
● DEOBA I KLASIFIKACIJA – OBIM
● DEFINICIJA – SADRŽAJ
● Klasifikacija se obavlja radnjom diobe.
● Dioba je podjela obima opštijih pojmova (rodova) na posebnije pojmove (vrste).
● Savršena definicija, u kojoj se navodi najbliži rodni pojam i vrsna razlika, se lako
može dati poslije dobro izvedene klasifikacije
Diobe prema broju članova
● Kada dioba ima dva člana, na primjer, jedan pozitivan pojam i njegovu negaciju, zove
se dihotomija.
● Kad ih je tri, zove se trihotomija, četiri – tetratomija, a pet i više – politomija.
Podioba (subdivizija)
● Svaki pojam svojim obimom obuhvata izvjesne posebnije pojmove, vrste dok, s
druge strane, predstavlja samo jedan dio obima opštijih pojmova.
● Zato našu diobu možemo nastaviti i tada imamo poddiobe.
Elementi diobe
● Rodni pojam koji dijelimo zove se diobna cjelina (totum divisionis).
● Važno je da imamo jasan i jedinstven kriterijum ili princip diobe (fundamentum ili
principium divisionis).
● Vrste na koje se pojam dijeli zovu se članovi diobe (membra divisionis).
Kodiobe (kodivizije)
● Isti pojam možemo podijeliti po više različitih kriterijuma i tada imamo kodiobe.

Organizacija entiteta u fasetu

● podjela po jednom kriteriju čini fasetu
● broj faseta proizvoljan, izbor principa podjele ad hoc, prema potrebi

1
Faseta u tehničkom smislu (dioba po jednom principu)
● Rezultat podjele klasifikacijskog materijala tj. skup svih članova diobe po jednom
diobenom principu naziva se FASETA
● Unutar fasete svaki član diobe prestavlja žarište (engl. focus)
● niz faceta na nekom stupnju podjele čini razdjelbu (engl. array)
● Facete se mogu dalje dijeliti u potpodjele po nekom dodatnom principu

2
3
4
5
Aristotelove kategorije
● prema Aristotelu sve što je čovjek sposoban pojmiti može se svrstati u deset
kategorija
○ substancija (primarne i sekundarne)
○ kvantitet – ekstenzija objekta
○ kvaliteta – određivanje karakteristika
○ relacija – u odnosu na druge objekte
○ mjesto pozicija u odnosu na okruženje
○ vrijeme pozicija u odnosu na slijed događanja
○ pozicija (stanje u odnosu na akciju)
○ stanje (kao razultat trpljenja radnje)
○ akcija (vršnje promjena na nekom objektu)
○ afekcija (prijem promjena uslijed djelovanja nekog drugog objekta)
Kategorija
● kategorija - (od grč. κατηγορέω = potvrditi). različiti načini na koje govorimo i mislimo
o stvarnosti, ali u isto vrijeme i načini na koje sama stvarnost egzistira. Kategorije su
najviši rodovi bića (suprema modorum essendi genera), najopćenitiji iskaz o biću,
najviši pojmovi.
● Aristotel je navodio deset kategorija: supstancija, kvantiteta, kvaliteta, odnos (prema
nečem), mjesto, vrijeme, položaj, posjedovanje, aktivno djelovanje i trpljenje.
● Imaju logičku i ontološku ulogu, omogućuju točno definiranje bića ukoliko ih vode
njihovoj općenitijoj biti.
● Za Kanta kategorije ne označuju najviše načine bitka stvarnosti, nego apriorne forme
našeg spoznavanja.
● On postavlja tabelu od 12 kategorija, koje smatra čistim pojmovima razuma.
(Kategorije kvantitete: jedinstvo, mnoštvo, totalitet; kategorije kvalitete: realnost,
negacija, limitacija; kategorije relacije: supstancijalnost, kauzalnost, uzajamnost
(reciprocitet); kategorije modaliteta: mogućnost, zbiljnost, nužnost
Osnova facetne klasifikacije
● Facetna analiza u svrhu gradnje klasifikacije znanja zasniva se na fundamentalnim
kategorijama pojmova
○ entiteti, stvari, objekti
○ djelovanje/radnja/aktivnost
○ Materijali
○ vršioci radnje
○ Svojstva
○ prostor/mjesto/lokacija/okolina
○ Vrijeme
Fundamentalne facetne kategorije i principi facetne analize
● Ranganathan 1930tih
● 5 fundametalnih kategorija
○ (Personality, Matter, Energy, Space, Time)
○ stvar, materija, energija, prostor, vrijeme
● Classification Research Group 1960tih
○ stvar, dio, materijal, svojstvo, procesi, operacije, vršitelji, trpitelji, proizvodi,
prostor, vrijeme

6
7