Professional Documents
Culture Documents
Uyhy Oi
Uyhy Oi
Uyhy Oi
मा. मंत्री, सार्वजननक आरोग्य र् कुटु ं ब कल्याण, महाराष्र राज्य यांनी नदलेल्या सुचनेनुसार,
राज्यातील अंदाजे 2.92 कोटी, ० ते १८ र्षापयंतची बालके तसेच नकशोरर्यीन मुला-
मुलींच्यासर्ांगीण आरोग्य तपासणीसाठी सार्वजननक आरोग्य नर्भाग, र्ैद्यकीय नशक्षण र् औषधी द्रव्य
नर्भाग, एकात्ममक बाल नर्कास नर्भाग, नशक्षण नर्भाग,आनदर्ासी नर्भाग र् समाजकल्याण नर्भाग
यांच्या समन्र्याने अनभयान राज्यभर राबनर्ण्याचे ननरृीत करण्यात आले आहे .
उनिष्ट :
० ते १८ र्षापयंतच्या बालकांची / नकशोरर्यीन मुला-मुलींची प्राथनमक आरोग्य तपासणी करणे.
आजारी आढळलेल्या बालकांर्र मर्नरत उपचार करणे
गरजू आजारी बालकांना संदभव सेर्ा दे ऊन उपचार करणे. (उदा. औषधोपचार, शस्त्रनक्रया, ई.)
प्रनतबंधाममक आरोग्य सुनर्धा पुरनर्णे.
सुरनक्षत र् सुदृढ आरोग्यासाठी समूपदे शन करणे.
N लाभाथी उिीष्ट N
एकूण बालके (शासकीय र् ननमशासकीय शाळा, खाजगी शाळा र् कननष्ठ महानर्द्यालये, शासकीय अंगणर्ाडी, बालगृहे/
अनाथालये, अंध, नदव्यांग शाळा)= 2.62 कोटी
खाजगी बालर्ाडी र् नसवरी (अंदानजत बालके)= 30 लक्ष
एकूण बालके तपासणी उिीष्ट- 2.92 कोटी
2) खाजगी शाळा,
3) आश्रमशाळा
5) अंगणर्ाडया,
8) अनाथ आश्रम,
१०) शाळा बाहय (यांचे उपरोक्त नदलेल्या नजीकच्या शासकीय शाळा र् अंगणर्ाडीच्या नठकाणी) मुले-मुली.
N बाल आरोग्य तपासणी पथक N
सदर अनभयानंतगवत बालकांच्या तपासणी कनरता स्थाननक पातळीर्र “बाल आरोग्य तपासणी पथक” स्थापन करण्यात
येणार आहे . या पथकामध्ये खालीलप्रमाणे सदस्य असार्ेत-
पथक1:- आरबीएसके आरोग्य पथक (र्ैद्यकीय अनधकारी पुरुष/मनहला, आरोग्य सेनर्का, औषध ननमाण अनधकारी)
यामध्ये खालील अनधकारी/ कमवचारी यांचा समार्ेश असेल, या पथकाद्वारे दररोज मुलांची तपासणी केली जाईल.
र्रील सर्व पथकांसोबत स्थाननक आशा र् अंगणर्ाडी सेनर्का यांनी काम पहार्े.
पथकाची कायवकक्षा- 1) 150 नर्द्याथी प्रती नदन प्रती र्ैद्यकीय अनधकारी आरोग्य तपासणी.
2) शासकीय र् खाजगी शाळा, अंगणर्ाडी यांच्या तपासणीचा कृती आराखडा तयार करणे
3) कायवक्षत्र
े ातील सर्व शाळा र् अंगणर्ाडीला दररोज (सार्वजननक सुट्टी नदर्स र्गळू न) भेटी द्याव्यात
4) तपासणीतील आर्श्यकतेनुसार बालकांना प्रथम, नद्वतीय, तृतीय स्तरार्र उपचाराकनरता संदर्भभत करार्े.
प्रथम स्तर तपासणी
UPHC/ PHC स्तर:
यामध्ये खालील अनधकारी/ कमवचारी यांचा समार्ेश असेल.
र्ैद्यकीय अधीक्षक
सर्व तंत्रज्ञ
दं तरोगतज्ञ
तपासणीची कायवकक्षा- 1) आठर्ड्यातून दोन र्ेळा (दर मंगळर्ारी र् शुक्रर्ारी) प्रा. आ. केंद्रामध्ये, UPHC, ग्रामीण रुग्णालये/
उपनजल्हा रुग्णालये/ CHC/Corporation Hospitals/Maternity Hospitals येथे
यामध्ये खालील अनधकारी/ कमवचारी यांचा समार्ेश असेल. Higher Center (ननदान र् उपचार)
• Clinical Diagnosis
शल्य नचनकमसक • Lab Diagnosis
• Treatment
बालरोगतज्ञ, नभषक, स्त्रीरोग तज्ञ, अत्स्थरोग तज्ञ, नेत्र शल्य नचनकमसक • Referral
नजल्हा रुग्णालय, शासकीय र्ैदयकीय महानर्दयालय, महानगरपानलका रुग्णालय येथील सर्व नर्शेषतज्ञ
2) सर्व स्तर र् तपासणी मध्ये उच्चस्तरीय उपचार र् शस्त्रनक्रयेची आर्श्यकता असलेल्या बालकांना येथे
संदर्भभत करार्े.
सर्व स्तर र् तपासणी मध्ये उच्चस्तरीय उपचार र् शस्त्रनक्रयेची आर्श्यकता असलेल्या बालकांना “Secondary &
Tertiary care services” कनरता करारबद्ध करण्यात आलेली खाजगी रुग्णालये, MJPJAY/ PMJAY अंतगवत
अंगीकृत रुग्णालये र् आरबीएसके अंतगवत अंगीकृत रुग्णालयांमध्ये संदर्भभत करार्े.
N पथक नर्भागणी N
1) अंगणर्ाडी तपासणी- a) RBSK Team
b) भरारी पथके
4) खाजगी शाळा/ अंगणर्ाडी- a) शहरी र् मनपा नठकाणी- UPHC/Corporation Hospital MO & ANM
5) बालगृहे/ अनाथाश्रम- a) मया संस्थेशी संलग्न आरोग्य पथक (शासकीय र्ा खाजगी)
पथकांनी कायवक्रमापूर्ी तपासणीचा सनर्स्तर कृती आराखडा (Micro Planning) सादर करार्ा.
N आरोग्य संस्था र् कायवरत र्ैद्यकीय अनधकारी N
आरोग्य संस्था
अनु. क्र. आरोग्य संस्था संख्या
२ UPHC 651
३ UCHC 117
६ उपनजल्हा रुग्णालय 91
अनभयानाचे ननयोजन
मयादृष्टीने सर्व ग्रामीण, शहरी र् मनपा भागातील संस्थाचा / अनधका-यांचा आढार्ा घेर्ून र्ेळेत तपासणी पुणव
होईल याकनरता सूक्ष्मकृती आराखडा तयार करण्यात यार्ा.
याकनरता मनपा, नगरपानलका, नजल्हा, तालुका ,आरोग्य संस्थास्तरार्र ननयोजन बैठक आयोनजत करण्यात यार्ा.
तपासणीचा सूक्ष्म कृती आराखडा
नर्नर्ध स्तरार्र प्रथम/ नद्वतीय स्तर पथके र् “बाल आरोग्य तपासणी पथक” स्थापन करणे.
पथकननहाय मयांच्या कायवक्षेत्रानुसार तपासणी कनरता सूक्ष्म कृती आराखडा तयार करणे .
प्रमयेक तपासणी पथकाने पुणव नदर्सामध्ये नकमान १५० नर्दयाथी तपासणीचे ननयोजन करार्े.
• आरबीएसके पथकांमार्वत मयांच्या ननयोजनातील तपासणी करण्यात येणार्या शाळा र् अंगणर्ाडी
र्गळू न कायवक्षेत्रातील इतर सर्व उर्वनरत शाळा र् अंगणर्ाडीच्या तपासणीचे गनठत “बाल आरोग्य
तपासणी पथकाने” ननयोजन करार्े.
• नजल्ह्यातील अंध- नदव्यांग शाळा, बालगृहे, अनाथ आश्रम, समाज कल्याण र् आनदर्ासी नर्भाग
र्स्तीगृहे (मुले/मुली) यातील नर्द्यार्थ्यांची तपासणी आरबीएसके पथकामार्वत करण्यात यार्ी.
तपासणी रुपरे षा
अ. तपासणी :
आर्श्यकतेनुसार नर्द्यार्थ्यांचे BP र् तापमान मोजणे र् गरजू नर्द्यार्थ्यांना मर्नरत उपचार र्ा संदर्भभत
करणे.
रक्तक्षय, डोळयांचे आजार, गलगंड, स्र्च्छ मुख अनभयान, दं तनर्कार, हृदयरोग, क्षयरोग, कुष्ठरोग,
कॅन्सर,अस्थमा, एनपलेप्सी ई. आजारांच्या संशनयत रुग्णांना ओळखून मर्नरत संदर्भभत करणे.
BP apparatus
Weighing scale
Measuring tape
MUAC tape
Thermometer
Torch
Snellen’s Chart
Tongue depressor
BMI chart
Infantometer
ब. उपाययोजना र् औषधोपचार :
तपासण्या- नजीकच्या आरोग्य संस्थेमध्ये उपलब्लध सर्व रक्त-लघर्ी-थुंकी तपासण्या, X-ray/ USG,
OAE/ BERA आर्श्यकतेनुसार कराव्यात.
शस्त्रनक्रया
न्यूमोननया, जंतुसंसगव, अनतसार, रक्तक्षय, दृत्ष्टदोष, दं तनर्कार, क्षयरोग, कुष्ठरोग, ई. व्याधींने आजारी
असलेल्या बालकांना राष्रीय आरोग्य कायवक्रमांतगवत दे ण्यात आलेल्या मागवदशवक सूचनेनुसार उपचार
करार्ेत.
समुपदे शन (नर्जात बालकासोबत आलेल्या मातेस स्तनपान, पोषण, BMI (६ ते १८ र्योगटाकनरता) (१८.५
ते २५ च्या दरम्यान ठे र्ण्याबाबत), माननसक आरोग्य,व्यसनमुक्ती)
क. संदभव सेर्ा :
3. प्रयोगशाळा तं त्रज्ञ
4. एलएचव्ही/ HA
हे नशबीर आठर्ड्यातून दोन र्ेळा (दर मंगळर्ारी र् शुक्रर्ारी) प्रा. आ. केंद्रामध्ये आयोनजत करण्यात
येईल.
नद्वतीय स्तर तपासणी र् उपचार (RH/SDH/CHC)
यामध्ये खालील अनधकारी/ कमवचारी यांचा समार्ेश असेल.
1. र्ैद्यकीय अधीक्षक
2. बालरोगतज्ञ
3. नेत्र शल्य नचनकमसक अनधकारी
4. सर्व तंत्रज्ञ
5. दं तरोगतज्ञ
हे नशबीर आठर्ड्यातून 2 र्ेळा (बुधर्ारी र् शननर्ारी) ग्रामीण रुग्णालये/ उपनजल्हा रुग्णालये) येथे आयोनजत करण्यात
येईल.
सदर कायवक्रमाबाबत IEC Bureau मार्वत बॅनरचे प्रोटोटाईप उपलब्लध करुन दे ण्यात येतील. मयाप्रमाणे
नजल्हास्तरार्र र् महानगरपानलका स्तरार्र बॅनर तयार करून घेण्यात यार्ेत. मयाप्रमाणे नजल्ह्यातील सर्व
सार्वजननक नठकाणी सदर बॅनर लार्ण्यात यार्ा (उदा. बस स्थानके, नचत्रपटगृहे, रेल्र्े स्थानके, यात्रेची
या मोनहमेतील उपक्रमांचा जास्तीत जास्त बालकांना र् नकशोरर्यीन मुला-मुलींना लाभ नमळार्ा यासाठी
नजल्हा आरोग्य अनधकारी, नजल्हा शल्य नचनकमसक र् र्ैद्यकीय आरोग्य अनधकारी (म.न.पा.) यांनी
आकाशर्ाणी, स्थननक केबल, र्ृत्तपत्रे यांच्याशी संपकव साधुन सदर अनभयानाबाबत जनजागृती करार्ी.
या कायवक्रमाची मानहती दे ण्यासाठी नर्शेष ग्रामसभा र् स्थाननक पातळीर्र सभांचे ननयोजन करण्यात यार्े.
राज्य कृती दल (टास्क र्ोसव)
कायवक्रमाचे ननयोजन, अंमलबजार्णी र् आढार्ा घेण्याकरीता राज्यस्तरार्र मा.प्रधान सनचर् (आरोग्य नर्भाग) यांच्या
अध्यक्षतेखाली राज्य कृतीदल स्थापन करण्यात यार्े.
राज्य कृतीदल सदस्य खालीलप्रमाणे-
1. मा.प्रधान सनचर् आरोग्य नर्भाग) (अध्यक्ष)
2. मा.सनचर्, (मनहला र् बाल नर्कास नर्भाग) ( सदस्य )
3. मा.सनचर्,(आनदर्ासी नर्कास नर्भाग) ( सदस्य )
4. मा.सनचर्,( र्ैदयकीय नशक्षण र् औषधी द्रर्े नर्भाग) ( सदस्य )
5. मा.सनचर्,(सामानजक न्याय र् नर्शेष सहाय्य नर्भाग) ( सदस्य )
6. मा.सनचर्,( शालेय नशक्षण र् क्रीडा नर्भाग) ( सदस्य )
7. मा.सहसनचर्,( नगर नर्कास नर्भाग) ( सदस्य )
8. मा.सहसनचर्,( ग्रामनर्कास र् पंचायतराज नर्भाग) ( सदस्य )
9. मा.आयुक्त (आरोग्य नर्भाग) ( सदस्य )
10. मा.आयुक्त (मनहला र् बाल नर्कास नर्भाग) ( सदस्य )
11. मा.आयुक्त (आनदर्ासी नर्कास नर्भाग) ( सदस्य )
12. मा.आयुक्त( र्ैदयकीय नशक्षण र् औषधी द्रर्े नर्भाग) ( सदस्य )
13. मा.आयुक्त,( शालेय नशक्षण र् क्रीडा नर्भाग) ( सदस्य )
14. मा.आयुक्त ,(सामानजक न्याय र् नर्शेष सहाय्य नर्भाग) ( सदस्य )
15. मा.आयुक्त(एकात्ममक बाल नर्कास नर्भाग) ( सदस्य )
16. मा. मुख्य कायवकारी अनधकारी, MJPJAY – (सदस्य)
17. मा.संचालक, ( र्ैदयकीय नशक्षण र् औषधी द्रर्े नर्भाग) ( सदस्य )
18. मा.संचालक आरोग्य सेर्ा, मुंबई/पुणे (सनचर् )
19. मा.उपसंचालक आरोग्य सेर्ा, RCH,पुणे ( सदस्य सनचर् )
20. इतर आमं नत्रत सदस्य
नजल्हा कृती दल (टास्क र्ोसव)
कायवक्रमाचे ननयोजन, अंमलबाजर्णी र् आढार्ा घेण्याकनरता नजल्हास्तरार्र मा. नजल्हानधकारी यांच्या अध्यक्षतेखाली नजल्हा कृती
दल (District Stack Force) स्थापन करण्यात यार्े.
कायवक्रमाचे ननयोजन, अंमलबाजर्णी र् आढार्ा घेण्याकनरता मनपास्तरार्र मा.आयुक्त (मनपा) यांच्या अध्यक्षतेखाली मनपा
कृती दल (Corp Stack Force) स्थापन करण्यात यार्े.
सदरची मोनहम यशस्र्ीपणे राबनर्ण्याकनरता नोडल अनधकारी म्हणून नजल्हा प्रजनन र् बाल आरोग्य
अनधकारी यांची नेमणूक करण्यात यार्ी. मयाअनुषंगाने सदर अनभयानाची अंमलबजार्णी
करण्याकनरता नजल्हा, मनपा र् नर्भागीयस्तरार्र कक्ष स्थापन करण्यात यार्ा र् मयामार्वत
सननयंत्रण र् पयवर्क्ष
े ण करण्यात यार्े.
अ.क्र. स्तर जबाबदार अनधकारी
१ प्रा.आ.कें/युपीएचसी र्ैद्यकीय अनधकारी
९ Macrocephaly
१० नसकलसेल
११ थॅलेनसनमया
आजार नर्कासाममक नर्लंब
(Diseases) (Developmental Delay)
२१ मर्चारोग (कुष्ठरोग र्गळता) 41 स्र्मग्नता (Autism)
२२ Otitis Media
42 Speech and Language Delay
२३ कानातील आजार
43 Learning Disorder
२४ Rheumatic Heart Diseases
२५ Bronchial Asthma 44 Attention Deficit Hyperactivity
२६ URTI Disorder
२७ ताप सदृश आजार 45 Cerebral Palsy
२८ डोळयांचा नतरळे पणा ४६ मनतमंद
२९ डोळयातील इतर आजार
३० डोळयातील दृष्टीदोष
३१ पोटातील कृमी
३२ Dental Carries and Other Dental Condition इतर
३३ Convulsive Disorder ४७ Substance Abuse
३४ बालपणातील कुष्ठरोग (Childhood Leprosy) ४८ Menstrual Problem
३5 बालपणातील टी.बी. (Childhood Tuberculosis) ४९ Stress
36 न्यूमोननया (Pneumonia) ५० Depression
37 अनतसार (Diarrhea) ५१ Other Mental Health Issue
38 ककवरोग (Cancer) ५२ RTI/STI
39 अॅलजी
40 इतर आजार
धन्यवाद