a k a y a h a n g

K
n g g u w i s t i k
L i o
Group 2
Tumutukoy sa abilidad ng isang
tao na makabuo at makaunawa
ng maayos at makabuluhang
pangungusap.
Ito ay isang ideyal na sistema ng di-
malay o likas na kaalaman ng tao
hinggil sa gramatika na nagbibigay
sa kaniya ng kapasidad na
gumamit at makaunawa ng wika.
-Noam Chomsky 1965
 Lingguwistikong
Pagtatanghal
Aplikasyon ng sistema ng
kaalaman sa pagsusulat o
pagsasalita.
Sampung Bahagi
ng Pananalita sa
Makabagong
Gramatika
Santiago (1977) at Tiangco (2003)
 Salitang
Pangnilalaman
 1. Mga nominal
Pangngalan – nagsasaad ng pangalan ng tao,
hayop, bagay, pook, katangian, pangyayari, at iba
pa.
Panghalip – pamalit o panghalili sa pangngalan.
 2. Pandiwa
nagsasaad ng kilos o
nagbibigay-buhay sa pangkat
ng mga salita.
 3. Mga panuring
Pang-uri – nagbibigay-turing o naglalarawan
sa pangngalan at panghalip.
Pang-abay – nagbibigay-turing o
naglalarawan sa pandiwa, pang-uri, at
kapuwa pang-abay.
Mga Salitang
Pangkayarian
 1. Mga Pang-ugnay
Pangatnig – nag-uugnay ng dalawang salita, parirala, o
sugnay (halimbawa at, pati, ni, subalit, ngunit).
Pang-angkop — katagang nag-uugnay sa panuring at
salitang tinuturingan (halimbawa na, -ng).
Pang-ukol nag-uugnay sa isang pangngalan sa iba pang
salita (halimbawa sa, ng).
 2. Mga Pananda
Pantukoy — salitang laging nangunguna sa pangngalan
o panghalip (halimbawa si, ang, ang mga).
Pangawing o Pangawil —salitang nagkakawing ng
paksa o simuno at panaguri (halimbawa ay).
 Bukod sa mga bahagi ng pananalita, mahalagang
matutuhan din ang wastong pala-baybayan o ortograpiya
ng wikang Filipino. Mula sa mga naunang gabay sa
ortograpiya (1976, 1987, 2001, 2009), inilathala ng Komisyon
sa Wikang Filipino (KWF) ang 2014 edisyon ng
Ortograpiyang Pambansa.
 Pasalitang Pagbaybay
Ito ay ang pagsusulat ng salita o mga salita sa
pamamagitan ng lahat ng kinakailangan na letra sa tama
nitong pagkakasunod-sunod. Ito ay isa sa mga napaka-
importanteng bahagi ng isang wika.
Pagbaybay na Pasalita
Pantig
Pantitik
Akronim
Binibigkas
Salita
Pagkasunod-sunod
Daglat
Inisyals
Simbolong Pang-agham
PAGSULAT PAGBIGKAS

bayan /bi-ey-way-ay-en/

Plano /pil-el-ey-en-o/

Fajardo /kapital ef-ey-dyey-ey-er-di-o/

 Akronim
Ginagamit ang mga letra na
kumakatawan sa isang saita o tumatayo
bilang kapalit na salita.
 PAGSULAT PAGBIGKAS
MERALCO
/em-i-ar-ey-el-si-o/
(Manila Electric Company)

CAR
(Association of Southeast /si-ey-ar/
Asian Nations)

AIDS
(Acquired Immune Deficiency /ey-ay-di-es/
Syndrome)

EDSA
/i-di-es-ey/
(Epifanio de los Santos Avenue)
 Daglat
Pagpapaikli ng isang salita
bilang representasyon sa isang
salita.
 PAGSULAT PAGBIGKAS

Bb. (Binibini) /kapital bi-bi tuldok/

G. (Ginoo) /kapital dyi tuldok/

Gng. (Ginang) /kapital dyi-en-dyi tuldok/

Kgg. (Kagalang-galang) /kapital key-dyi-dyi tuldok/

Inisyal na tao/bagay
Mga pangunang letra sa bawat
pangalan o ngalan.
 PAGSULAT PAGBIGKAS

MLQ
/em-el-kyu/
(Manuel L. Quezon)

LKS
/el-key-es/
(Lope K. Santos)

AGA
/ey-dyi-ey/
(Alejandro G. Abadilla)

DOA
/di-o-ey/
(Dead on Arrival)
 Inisyal ng
Samahan/Institusyon/Pook
 PAGSULAT PAGBIGKAS
KKK
(Kataas-taasang Kagalang- /kapital key- kapital key- kapital key/
galangang Katipunan)

BSP
/kapital bi- kapital es- kapital pi/
(Bangko Sentral ng Pilipinas)

EDSA
/kapital i- kapital di- kapital es- kapital ey/
(Epifanio de los Santos Avenue)

LRT
/kapital el- kapital ar- kapital ti/
(Light Railway Transit)
 Simbolong
Pang-Agham/Pang
Matematika
PAGSULAT PAGBIGKAS

Fe (iron) /kapital ef-i/

lb. /el-bi tuldok/

kg. /key-dyi tuldok/

NaCl (Sodium) /kapital en-ey-kapital si-el/

Pagbaybay na Pasulat
“kung anong bigkas,
siyang sulat”
Gamit ng Walong
Bagong Titik
 Mordenisadong Alpabeto :
C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z.
Pangunahing gamit ng mga ito ang pagpapanatili ng
mga kahawig na tunog sa pagsulat ng mga salita
mula sa mga katutubong wika sa Filipinas.
Ang mga titik na F,J,V at Z ay napakaimportante
upang, maigalang ang mga kahawig na tunog sa
mga katutubong wika.
 Bagong Hiram na Salita
Tandaan: mga bagong hiram. Ang ibig sabihin, hindi
kailangang ibalik sa orihinal na anyo ang mga hiram na
salitang lumaganap na sa baybay ng mga ito alinsunod sa
abakada.
Hindi dapat ibalik ang F ng orihinal na forma sa Espanyol dahil
ginagamit nang matagal ang pormal.
 Halimbawa:
Pirma -> Firma pinya -> piña
tseke -> cheque kalye -> calle
eksistensiya -> existencia hamon -> jamon
bintana -> Ventana sapatos -> zapatos
Narito naman ang ilang tuntunin sa
pagbaybay ng mga salita, partikular
sa paggamit ng walong dagdag na
titik ( C, F, J, Ñ, Q, V, X, Z) para sa:
1. Pagpapanatili ng mga kahawig na
tunog sa pagsulat ng mga salita
mula sa mga katutubong wika sa
Pilipinas.
 Halimbawa:
palavvun (Ibanag) bugtong
kazzing (Itawes) kambing
jambangan (Tausug) halaman
safot (lbaloy) sapot ng gagamba
masjid (Tausug, Meranaw) gusaling samabahan ng mga Muslim
 2. Mga bagong hiram na salita sa mga
wikang banyaga. Ang mga dating hiram na
salitang lumaganap na sa baybay na ayon
sa abakada ay hindi na saklaw ng
panuntunang ito.
Halimbawa:
selfie
digital detox
3. Pangngalang pantangi na hiram sa
wikang banyaga, katawagang siyenti-
piko at teknikal, at mga salitang
mahirap na dagliang ireispel.
 Halimbawa:
Jason Zeitgeist Cauliflower
Mexico Quorum Bouquet
Nueva Vizcaya Valence flores de mayo

 Bukod sa pagbaybay, pansinin natin ang

mga tuntunin hinggil sa (1) pagpapalit ng D
tungo sa R; at (2) paggamit ng “ng” at “nang”;
na kadalasang ipinagkakamali sa pagsulat:
 1. Sa kaso ng din/rin, daw/raw, ang D ay napapalitan ng R
kung ang sinusundan nitong salita ay nagtatapos sa patinig o
sa malapatinig na W at Y (halimbawa: malaya rin, mababaw
raw). Nanatili ito sa D kung sa katinig naman nagtatapos ang
sinusundang salita (halimbawa: aalis din, malalim daw).
Gayundin, nana-natili ang D kung ang sinusundang salita ay
nagtatapos sa —ra, -ri, -raw, o —ray (halimbawa: maaari din,
araw-araw daw).
2. May limang tiyak na
paggamit ng nang:
bilang kasingkahulugan ng noong (halimbawa: “Nang
dumating ang mga Amerikano sa Pilipinas, kaagad
silang nagpatayo ng mga paaralan.”)
bilang kasingkahulugan ng upang o para (halimbawa:
“Ikinulong ni Ana ang aso nang hindi na ito
makakagat pa.”)
katumbas ng pinagsamang na at ng (halimbawa:
“Malapit nang makauwi ang kaniyang tatay mula sa
Saudi Arabia.”)
pagtukoy sa pang-abay na pamaraan at pang-abay
na panggaano (halimbawa: “Iniabot nang palihim ni
Carl ang liham kay Christine.” “Tumaas nang cobra
ang presyo ng langis.”)
bilang pang-angkop ng inuulit na salita (halimbawa:
“Pabilis nang pabilis ang ikot ng elisi ng eroplano.”)
Maliban sa limang ito, sa ibang pagkakaton ay
kailangang gamitin ang ng.
 Gitling
(-)
Ang unlapi ay nagtatapos sa katinig+salitang
nagsisimula sa patinig.

Halimbawa:
Pag-ibig
Tag-araw
Nag-aral
Mag-isa
 TANDAAN!

hindi nilalagyan ng gitling

paruparo
Halimbawa:
Magmahal
Nagsulat
Magdasal
Salitang Inuulit
Halimbawa:
araw-araw
ihaw-ihaw
isa-isa
iba-iba
 TANDAAN!

hindi nilalagyan ng gitling

paruparo
 TANDAAN!
iba-iba
hindi nilalagyan ng gitling
 TANDAAN!
iba-iba

hindi nilalagyan ng gitling

iba't iba
 Gitling
(-)
Unlapi+Salitang Banyaga
Halimbawa:
nag-jogging
pa-selfie
na-realize
 Gitling
(-)
Unlapi+Pangngalang Pantangi
Halimbawa:
taga-Cebu
maka-Diyos
maka-Rizal
 TANDAAN!
makabayan

makatao
hindi nilalagyan ng gitling
Tagalalawigan
 Gitling
(-)
Tambilang Binabaybay
 Halimbawa:
9 1/4 siyam at isang-kapat
2/3 dalawang-katlo
 Gitling
(-)
Unalapi+Simbolo ng Bilang
 Halimbawa:
ika-9 ng umaga
ika-16 ng Septiembre
tig-2
tig-31
 Gitling
(-)
Kapag pinagkakabit o pinagsasama ang
apelyido ng babae at ng kanyang asawa.

 Halimbawa:
Miriam Defensor-Santiago
Corazon Cojuangco-Aquino
Gloria Macapagal-Arroyo
Gitling
(-)
Tambalang Salita
2 payak na salita
nawalang kataga sa gitna
Halimbawa:
karatig-bayan
Halimbawa:
Karatig na bayan
Halimbawa:
Karatig bayan
 Halimbawa:
karatig-bayan
ingat-yaman
away-bati
pamatay-insekto
Salamat sa
Pakikinig!