Γόρτυνα Κρήτης - Βικιπαίδεια https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%8C%CF%81%CF%8...

Περιεχόμενα
μετακίνηση στην πλαϊνή μπάρα απόκρυψη

▪
Αρχή
▪
1Ιστορία

▪
2Το νόμισμα της αρχαίας Γόρτυνας

▪
3Μνημεία της Γόρτυνας

▪
4Επιγραφή της Γόρτυνας

▪
5Ο Μύθος της Ευρώπης και του Δία

▪
6Εικόνες

▪
7Παραπομπές

▪
8Εξωτερικοί σύνδεσμοι

Γόρτυνα Κρήτης
Από τη Βικιπαίδεια, την ελεύθερη εγκυκλοπαίδεια Συντεταγμένες: 35°3′36.241″N 24°56′58.049″E

Η Γόρτυνα ή Γόρτυν[1] ή Γόρτυς ή Γορτύνη,[2](οι

κάτοικοι: «Γορτύνιοι»),[3] ήταν αρχαία πόλη και Γόρτυνα
αρχαιολογικός χώρος σήμερα της Κρήτης, 45 χιλιόμετρα
νότια του Ηρακλείου. Η Γόρτυνα, η οποία αποτέλεσε την
πρωτεύουσα της Κρήτης και της Κυρηναϊκής κατά την
Ρωμαϊκή εποχή, κατοικήθηκε το 3000 π.Χ. περίπου και
γνώρισε άνθηση κατά τη Μινωική περίοδο, μεταξύ του
1600 – 1100 π.Χ..Καταστράφηκε δύο φορές από
σεισμούς, την δεύτερη μάλιστα ολοσχερώς. Στα ερείπιά
της είναι χτισμένα τα χωριά Άγιοι Δέκα, Μητρόπολη και
Αμπελούζος.

Ιστορία
Υπάρχουν αποδείξεις ανθρώπινης παρουσίας στην
αρχαία Γόρτυνα που χρονολογούνται από την Νεολιθική

1 από 6 2/2/2023, 2:04 π.μ.

Γόρτυνα Κρήτης - Βικιπαίδεια https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%8C%CF%81%CF%8...

εποχή (7000 π.Χ.). Τα περισσότερα τέχνεργα που

αποκάλυψαν οι αρχαιολογικές ανασκαφές
χρονολογούνται στη Μινωική εποχή, καθώς και κάποια
της Δωρικής (1100 π.Χ.). Η πόλη της Γόρτυνας
κατόρθωσε να ξεπεράσει ακόμα και την Φαιστό κατά την
πρώτη χιλιετία π.Χ., η οποία ήταν η δεύτερη
σημαντικότερη πόλη της Κρήτης κατά την Μινωική
εποχή[4]. Η Γόρτυνα αναφέρεται ως πιθανός τόπος
καταγωγής του Θαλήτα, δημιουργού του πυρρίχιου
χορού. Η Γόρτυνα έφτασε στη μέγιστη ακμή της υπό την
Γόρτυνα
Ρωμαϊκή Αυτοκρατορία, οπότε και έγινε η μεγαλύτερη
πόλη και πρωτεύουσα της ρωμαϊκής επαρχίας "Κρήτης 35°3′36″N 24°56′58″E
και Κυρηναϊκής" με πληθυσμό που εκτιμάται σε Χώρα Ελλάδα
περισσότερους από 300.000 κατοίκους. Η πόλη επλήγη
Διοικητική Δήμος
από ισχυρούς σεισμούς κατά τα έτη 415, 448, 531 και
υπαγωγή Γόρτυνας
795[5], ενώ καταστράφηκε το 828 μ.Χ. από Άραβες
εισβολείς. Στη Γόρτυνα οικοδομήθηκε ένας από τους Γεωγραφική Κρήτη
πρώτους χριστιανικούς ναούς, ο καθεδρικός ναός του υπαγωγή
Αγίου Τίτου, πρώτου επισκόπου της Κρήτης. Η βασιλική Υψόμετρο 157 μέτρα
ανεγέρθηκε τον 6 αιώνα μ.Χ. και τα ερείπιά της σώζονται
Ταχ. κωδ. 70012
μέχρι σήμερα[6].
Τηλ. κωδ. 28920
Σχετικά πολυμέσα

Το νόμισμα της αρχαίας Γόρτυνας

Πολλά κέρματα της αρχαίας Γόρτυνας είναι γνωστά.[7]

▪ Τρία κέρματα έχουμε από την εποχή του 4ου αι. π.Χ.
▪ Το ένα απεικονίζει την Ευρώπη. Πέπλος σκεπάζει τα πόδια της
Αρχαίο κέρμα της
από την μέση και κάτω, ενώ αναπαύεται πάνω στα κλαριά του
Γόρτυνας. 4ος αι. π.Χ.
ιερού πλάτανου, ακουμπώντας το κεφάλι στο χέρι της. Στην
πίσω όψη είναι ένας ταύρος που στρίβει το κεφάλι του στα
αριστερά. Το κέρμα έχει διάμετρο 26,5 χιλιοστά και βάρος 11,88
γρ. από στατήρα της Αίγινας.[7]
▪ Το δεύτερο απεικονίζει επίσης την Ευρώπη. Κάθεται στα γυμνά
κλαριά ενός δέντρου και ανασηκώνει τον πέπλο. Ένας αετός
απλώνει τα φτερά του. Η πίσω όψη δείχνει τον ίδιο ταύρο όπως
το προηγούμενο κέρμα. Το κέρμα έχει διάμετρο 24,5 χιλιοστά Αρχαίο κέρμα της
και ζυγίζει 11,46 γραμμάρια. Πρόκειται για στατήρα από την Γόρτυνας. 4ος αι. π.Χ.
Αίγινα.[7]
▪ Το τρίτο κέρμα δείχνει μια γυναικεία κεφαλή (προφανώς της
Ευρώπης) με τυλιγμένα μαλλιά και ένα σκουλαρίκι. Η πίσω όψη δείχνει επίσης τον ίδιο
ταύρο όπως το πρώτο κέρμα. Ζυγίζει 5,19 γραμμάρια και έχει διάμετρο 19 χιλιοστά.
Πρόκειται για δραχμή από την Αίγινα.[7]
▪ Ένα κέρμα έχουμε από τον 3ο αι. π.Χ.. Δείχνει την Ευρώπη καθιστή στον ιερό πλάτανο, ενώ
δίπλα της είναι ο αετός που στρίβει το κεφάλι του προς τα πίσω. Φέρει την επιγραφή [ΓΟ]. Η
πίσω όψη φέρει την επιγραφή ΓΟΡΤΥΝ και δείχνει την Ευρώπη επάνω στον ταύρο με πέπλο
επάνω από το κεφάλι της. Ο ταύρος βηματίζει προς τα αριστερά, ενώ τον περιτριγυρίζει ένα
δάφνινο στεφάνι. Το κέρμα έχει διάμετρο 16,5 χιλιοστά και ζυγίζει 4,87 γραμμάρια.[7]
▪ Ένα κέρμα έχουμε από την εποχή του 2ου - 1ου αι. π.Χ.. Δείχνει την κεφαλή του Δία ή του

2 από 6 2/2/2023, 2:04 π.μ.

Γόρτυνα Κρήτης - Βικιπαίδεια https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%8C%CF%81%CF%8...

Μίνωα σε δεξιό προφίλ, με γένι και διάδημα. Η πίσω όψη φέρει την επιγραφή ΓΟΡΤΥΝΙΩΝ
και απεικονίζει μια γυναίκα που κάθεται σε βράχο και κρατάει τόξο και βέλος. Ζυγίζει 3,09
γραμμάρια και έχει διάμετρο 17,5 χιλιοστά.[7]

Μνημεία της Γόρτυνας

Στην καρδιά της ρωμαϊκής Γόρτυνας βρίσκεται το
Πραιτόριο, η έδρα του Ρωμαίου κυβερνήτη της
Κρήτης. Το πραιτόριο κατασκευάστηκε τον
πρώτο αιώνα μ.Χ., όμως τροποποιήθηκε
σημαντικά στη διάρκεια των επόμενων οκτώ
Ακέραιο αντίγραφο των 12 στηλών του δίκαιου
αιώνων. Στην ίδια περιοχή βρίσκονται τα ερείπια
της πόλης της Γόρτυνας με επιγραφή
των ρωμαϊκών λουτρών καθώς και ο ναός του
βουστροφηδόν
Απόλλωνα και ο ναός των Αιγυπτιακών
Θεοτήτων. Κατά τη διάρκεια των ανασκαφών
αποκαλύφθηκαν επίσης και άλλα τμήματα του ρωμαϊκού οικισμού, όπως το θέατρο, το οποίο
είχε δύο εισόδους και ημικυκλική ορχήστρα, η περίμετρος της οποίας είναι σήμερα ορατή. Πίσω
από το ρωμαϊκό θέατρο, χαραγμένες πάνω σε μεγάλες πέτρινες πλάκες, βρίσκονται επιγραφές
με τους νόμους της Γόρτυνας, σε δωρική διάλεκτο και σε κοινή θέα μέχρι σήμερα.

Επιγραφή της Γόρτυνας

Η Επιγραφή της Γόρτυνας ανακαλύφθηκε το
1884 στο σημείο ενός κτίσματος
κατασκευασμένου από τον Ρωμαίο αυτοκράτορα
Τραϊανό, του Ωδείου, το οποίο χρησιμοποίησε σε
δεύτερη χρήση πέτρες από ένα τοίχο με
επιγραφές, οι οποίες είχαν χρησιμοποιηθεί
επίσης στα θεμέλια ενός προγενέστερου
κτίσματος της ελληνιστικής εποχής. Αρκετά
τμήματα επιγραφών βρίσκονται σε μουσεία σε
ολόκληρο τον κόσμο, τα περισσότερα τμήματα
όμως είναι εμφανή σε μια σύγχρονη κατασκευή
κοντά στα ερείπια του Ωδείου. Ο κώδικας της
[Γόρτυνας] ή "βασίλισσα των επιγραφών", είναι
το πληρέστερο και αρχαιότερο ελληνικό Τμήμα πλάκας από την Επιγραφή της Γόρτυνας
νομοθέτημα. Το όνομά του το πήρε από την πόλη στο Λούβρο
από και την οποία προέρχεται, την Γόρτυνα της
[Κρήτης]. Ανακαλύφθηκε τον 19ον αιώνα.
Χρονολογείται περί 480-460 π.Χ και εμπεριέχει τις σημαντικότερες για την εποχή νομικές
ρυθμίσεις αναφορικά με την επίλυση ζητημάτων μιας εσωτερικής αγροτικής κοινωνίας.

Σημασία του κώδικα Για τους ιστορικούς η σημασία του κώδικα είναι σημαντική καθώς
οριοθετεί το τέλος των πρώιμων χρόνων και και την αρχή ενός δικαιικού συστήματος τεχνικά
αρτιότερου.

Δομή του κώδικα Ο κώδικας πληροί τις προϋποθέσεις της κανονιστικότητας, αφού έχει
χαρακτήρα γενικό, αφηρημένο και απρόσωπο. Παρουσιάζει εσωτερικότητα και εμπεριέχει 26
εσωτερικές παραπομπές σε άλλα σημεία του. Άξιο προς υπογράμμιση είναι το γεγονός ότι
πουθενά δεν αναφέρεται η αρχή που το εξέδωσε και γι' αυτό θεωρείται αγνώστου πατρότητας.
Το κείμενο αρχίζει με επίκληση προς τους θεούς.

Περιεχόμενο του κώδικα Οι διατάξεις του κώδικα καλύπτουν ένα ευρύ φάσμα ποινικού,

3 από 6 2/2/2023, 2:04 π.μ.

Γόρτυνα Κρήτης - Βικιπαίδεια https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%8C%CF%81%CF%8...

αστικού και δικονομικού δικαίου, με αξιοσημείωτο το γεγονός πως δεν ρυθμίζει την
ανθρωποκτονία, πράγμα που ωθεί τους μελετητές να συμπεράνουν που ότι στο θέμα αυτό
διατηρήθηκαν παλαιότερες σχετικές διατάξεις. Σε αντίθεση με πολλές σύγχρονες του κώδικα
επιγραφές αλλά και προγενέστερες, ο κώδικας δεν περιλαμβάνει μόνο τις νέες διατάξεις, αλλά
και γραπτά κείμενα προηγούμενων δικαίων του 7ου αιώνα, όπως επίσης και προφορικές
παραδόσεις. Η διεκδίκηση της κυριότητας ενός δούλου ή προσώπου του οποίου αμφισβητείται η
ελευθερία έρχεται ανάμεσα στις πρώτες διατάξεις του κώδικα. Επόμενες διατάξεις
διαπραγματεύονται αδικήματα κατά των ηθών: μοιχεία, αποπλάνηση, ασέλγεια. Σχετικά με τα
αδικήματα του βιασμού ή της μοιχείας ο νομοθέτης του κώδικα εξαρτά την προβλεπόμενη ποινή
ανάλογα με την ιδιότητα του θύτη και του θύματος (ελεύθερος, δούλος κλπ.) Έπονται διατάξεις
οικογενειακού δικαίου(λύση γάμου λόγω θανάτου, διαζύγιο, έκθεση τέκνων, περιουσιακές
σχέσεις)και συνεχίζει με διατάξεις κληρονομικού δικαίου, εμπράγματου ενοχικού κλπ. Ο
κώδικας παρουσιάζει ομοιότητες τόσο με κώδικες περιοχών εντός του ελληνικού εδάφους όσο
και εκτός, όπως της Μεσοποταμίας. Διατάξεις δικονομικού δικαίου του αττικού κώδικα
επηρεάζουν και τον νομοθέτη της Γόρτυνας, ενώ κάποιες από αυτές χρωματίζονται με δωρικά
στοιχεία όπως ο θεσμός της πατροώκου, δηλαδή της μοναδικής θυγατέρας κληρονόμου. Ένας
κατάλογος ποινών αναφορικά με αδικήματα βιασμού ή μοιχείας με τις ανάλογες χρηματικές
ποινές, εμπεριέχεται στον κώδικα της Γόρτυνας, πρακτική που θυμίζει δίκαια τόσο της αρχαίας
[Μεσοποταμίας] όσο και της ρωμαϊκής Δωδεκαδέλτου.

Ο Μύθος της Ευρώπης και του Δία

Σύμφωνα με τον μύθο της κλασικής ελληνικής μυθολογίας, στη Γόρτυνα κατέφυγε ο Δίας όταν,
μεταμορφωμένος σε ταύρο, απήγαγε την Ευρώπη από τον Λίβανο. Ο Δίας έφτασε στην Γόρτυνα
με μορφή ταύρου και την Ευρώπη καβάλα στην πλάτη του και μόνο κάτω από τoν ιερό πλάτανο
πήρε ανθρώπινη μορφή εξαιρουμένου ενός μόνο μέλους τους σώματος του. Εκεί έκανε έρωτα
στην Ευρώπη επί τρεις ατελείωτες μέρες και νύχτες. Από τη σχέση του Δία με την Ευρώπη
γεννήθηκαν τρία παιδιά, τα οποία έγιναν ο βασιλείς των τριών Μινωικών παλατιών της
Κρήτης[8].

Εικόνες

Πραιτώριο Βασιλική Αγίου Τίτου

4 από 6 2/2/2023, 2:04 π.μ.

Γόρτυνα Κρήτης - Βικιπαίδεια https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%8C%CF%81%CF%8...

Πραιτώριο, Γόρτυνα - πανοραμική

άποψη

Παραπομπές
1. «Γόρτυν πόλις Κρήτης, ούτως δε δια του ν΄ και ύστερον Γόρτυς». «Εκ των Ηρωδιανών περί
ορθογραφίας», σελ. 487, στιχ. 29. Aelius Herodianus, August Lentz, Arthur Ludwich,
«Herodiani Technici reliquiae”, B. G. Teubneri, τόμος 2ος, Λειψία 1868, Herodiani Technici
reliquiae: fasc. prior. Reliqua scripta prosodiaca pathologiam orthographica continens
(Google eBook) (http://books.google.gr/books?id=1A1FAQAAIAAJ&dq=%CE%93%CF%8
C%CF%81%CF%84%CF%85%CE%BD&hl=el&source=gbs_navlinks_s) & σελ. 487, στιχ.
29 (http://books.google.gr/books?id=1A1FAQAAIAAJ&pg=PA487&dq=%CE%93%CF%8C%
CF%81%CF%84%CF%85%CE%BD&hl=el&sa=X&ei=iCVkUsG6LIiUtQaR24GICw&ved=0C
E8Q6AEwBQ#v=onepage&q=%CE%93%CF%8C%CF%81%CF%84%CF%85%CE%BD&f=f
alse)
2. […]«Γόρτυν. Γόρτυνα Μεσαράς. […] Γόρτυν. Η Γόρτυν (και Γόρτυνα, Γόρτυς, Κόρτυς=
κραταιά, ισχυρά)[…].» Πηγή: το βιβλίο του Αντώνιου Θ. Βασιλάκη, «Οι 147 πόλεις της
Αρχαίας Κρήτης», τμηματική αναδημοσίευση στην ιστοσελίδα: – Οι Αρχαίες πόλεις της
Κρήτης - Ιστορία-Μυθολογία-Αρχαιολογία-Εικόνες - Από Γόρτυν έως Ελευθεραί (http://www.k
airatos.com.gr/myweb/arxaiespoleisgortyn-elefterai.htm) και Οι 147 πόλεις της Αρχαίας
Κρήτης (http://cretashop.gr/gr/productsgr/booksgr/147citygr.htm) Αρχειοθετήθηκε (https://we
b.archive.org/web/20100823233702/http://cretashop.gr/gr/productsgr/booksgr/147citygr.htm)
2010-08-23 στο Wayback Machine.
3. Regions: Aegean Islands, incl. Crete (IG XI-[XIII]): Crete - IC IV 179, στίχοι 1-27. IC IV 179 (h
ttp://epigraphy.packhum.org/inscriptions/main?url=oi%3Fikey%3D200618%26bookid%3D29
3%26region%3D7%26subregion%3D26)
4. C.Michael Hogan, Phaistos, The Modern Antiquarian (2007) (http://letmespeaktothedriver.co
m/site/10857/phaistos.html#fieldnotes)
5. Θεοχάρης Δετοράκης, Ιστορία της Κρήτης, Αθήνα 1986, σελ. 132.
6. Alban Butler, The Lives of the Fathers, Martyrs, and Other Principal Saints, published by J.
Duffy (1866)J. Duffy
7. John Ward (1832-1912) και Sir George Francis Hill (1867-1948), επιμ. (1902). Greek coins
and their parent cities (http://www.archive.org/details/greekcoinstheirp00warduoft) (στα
Αγγλικά). Λονδίνο: Murray. Ανακτήθηκε στις 12 Οκτωβρίου 2009.
8. Yves Bonnefoy, Greek and Egyptian Mythologies (1992) University of Chicago Press

5 από 6 2/2/2023, 2:04 π.μ.

Γόρτυνα Κρήτης - Βικιπαίδεια https://el.wikipedia.org/wiki/%CE%93%CF%8C%CF%81%CF%8...

Εξωτερικοί σύνδεσμοι
▪ Η Γόρτυνα στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού (http://odysseus.culture.gr/h
/3/gh351.jsp?obj_id=2355)
▪ Το Ωδείο της Γόρτυνας στην επίσημη ιστοσελίδα του Υπουργείου Πολιτισμού (http://odysseu
s.culture.gr/h/2/gh251.jsp?obj_id=1836)

Ανακτήθηκε από "https://el.wikipedia.org/w/index.php?title=Γόρτυνα_Κρήτης&oldid=9431291"

6 από 6 2/2/2023, 2:04 π.μ.