Teorya sa Kontekstong Filipino

/ Teoryang Pampanitikan
LAYUNIN:

➢Natutukoy ang iba’t ibang teorya sa

panunuring pampanitikan.

➢Nagagamit nang mahusay at wasto

ang mga teorya sa pagsusuri ng mg
a akdang patungkol sa mga isyung
panlipunan.
 Teorya-
➢ Ito ay isang malalim na paghihimay sa mga akdang pa
mpanitikan sa pamamagitan ng paglalapat ng iba’t iba
ng dulog ng kritisismo para sa mabisang pag-unawa s
a malikhaing manunulat at katha.

➢ Ito ay tumutukoy sa mga layuning guston

g iparating ng may akda. Maaring ang mg
a ito ay kanyang saloobin at imahinasyon.
Mula dito ay makakakalap ng impormasy
on at mamulat ang ating isip sa mga kag
anapan sa ating paligid.
Teoryang Pampapanitikan

Isang sistema ng mga kaisipan

at kahalagahan ng pag- aaral
na naglalarawan sa tungkulin
ng panitikan, kabilang ang lay
unin ng may- akda sa pagsula
t at layunin ng tekstong paniti
kan na binabasa
 Teoryang Humanismo

- Ang layunin ng panitikan ay ipakita

na ang tao ang sentro ng mundo.

- Binibigyang- tuon ang kalakasan at

mabubuting katangian ng tao gaya
ng talino, talento at iba pa.
➢Ipinapalagay na si Francisco Petrach (1304-74)
, ang ama ng Humanismo)

➢Nakapokus sa positibong katangian ng

tauhan.
HALIMBAWA:

“Ako ang Daigdig”

ni Alejandro Abadilla

“Titser”
ni Liwayway Arceo
 TEORYANG MORALISTIKO

➢Ipinalalagay ng mga tagapagtaguyod

nito na ang manunulat ay isang nilalan
g na balon ng maraming kaalaman.

➢Ginagamit ng manunulat ang kanyang

akda bilang instrumentong maaaring p
aghanguan ng mga aral.
➢ Layunin ng panitikan na ila
had ang iba’t- ibang paman
tayang sumusukat sa morali
dad ng tao.

➢Ito ay mas namayagpag

sa panahon ng Kastila at
Hapon.
 Bayograpikal

➢ Ang layunin ng panitikan ay ipamalas ang k

aranasan o kasagsagan sa buhay ng may-
akda.
➢ Ipinahihiwatig sa mga akdang bayograpikal
ang mga bahagi sa buhay ng may-akda na
siya niyang pinakamasaya, pinakamahirap,
pinakamalungkot na inaasahang magsilbin
g katuwang ng mambabasa sa kanyang kar
anasan sa mundo.
➢ Ito ay patungkol sa may-akda.
➢ Ang teoryang ito ay tumutukoy sa bakgraw
nd ng may akda, makababasa tayo ng ilan
g mga pangyayaring nangyari sa tunay na
buhay ng may-akda upang mas mapagand
a pa nito ang paghubog sa kanyang sinulat
na akda.
➢ Kakikitaan din ito ng pilosopiya ng may akd
a sa dahilang kababasaan ito ng kanyang
pananaw patungkol sa mga bagay na nais
niyang ihatid sa mga mambabasa.
 Pormalistiko

➢Walang pagtatangkang busisiin sa teor

yang to ang buhay ng may- akda.

➢Tanging ang pisikal na katangian ng ak

da ang pinakabuod ng pagdulog na ito.

➢Ang teksto mismo ang pokus sa pagga

mit ng teoryang pormalistiko.
➢ Ang tunguhin ay matukoy ang nilamaman
, kaanyuan at paraan ng pagkasulat ng a
kda.

➢Samakatuwid, kung ano ang sinasabi ng

may-akda sa kanyang panitikan ang siyang
nais niyang ipaabot sa mambabasa – wala
ng labis at walang kulang. Walang simbolis
mo at hindi humihingi ng higit na malaliman
g pagsusuri’t pang-unawa.
 Historikal

➢ Ang layunin nito ay ipakita a

ng karanasan ng isang lipi ng
tao na siyang masasalamin sa
kasaysayan at bahagi ng kany
ang pagkahubog.

➢ Nais din nitong ipakita na an

g kasaysayan ay bahagi ng bu
hay ng tao at ng mundo.
 ➢Ang puwersang pangkapalligiran at panlip
unan ay may malaking impluwensya sa bu
hay ng may akda.

3 Katangian ayon kay Cruz Balmaceda:

a. May epekto ang kasaysayan na maipaliliwa

nag sa pamamagitan ng pagbabalik – alaala
sa panahong kinasangkutan ng pag- aaral.
b. Kasaysayan ang pangunahing sangkap
o elemento ng panitikan.

c. Pagsasanib ng lipunan, teoryang histori

cal at sosyolohikal.
 Klasismo
➢ Ang layunin ay maglahad ng mga
pangyayaring payak.

➢ Ukol sa pagkakaiba ng estado sa b

uhay ng dalawang nag-iibigan, kar
aniwan ang daloy ng mga pangyay
ari, matipid at piling-pili sa paggami
t ng mga salita at laging nagtatapo
s nang may kaayusan.
 ➢Nakilala sa Grecia bago pa isilang si Kristo.
➢Tumatalakay din ito sa diwa at espirito ng t
ao.

Katangian:
1. May lundayan ng katotohanan, kabutihan at
kagandahan ayon sa diwa ni Rizal.
2. Aristokratiko ang pananaw ng Klasismo
3. Pagkkamalinaw
4. Pagkapayak
5. Pagkamarangal
6. Pagkamatimpi
7. Pagka- obhektibo
8. May hangganan
 Romantisismo

➢ Ang layunin ng teoryang ito ay ipamalas a

ng iba’t ibang paraan ng tao o sumasagisag
sa tao sa pag-aalay ng kanyang pag-ibig sa
kapwa, bansa at mundong kinalakhan.

➢ Ipinakikita rin sa akda na gagawin at gaga

win ng isang nilalang ang lahat upang mai
paalam lamang ang kanyang pag-ibig sa ta
o o bayang napupusuan.
➢ Ang teoryang umusbong sa Europe noong ikalaw
ang hati ng ikalabingwalong dantaon.

➢ Nagpapamalas ang romantisismo ng pag-ibig sa k

alikasan, pagmamahal sa kalayaan ay sa lupang si
nilangan, paniniwala sa taglay na kabutihan ng tao
, paghahangad ng espiritwalidad;

➢ at hindi mga bagay na materyal, hindi sa mga kara

ngyaan at paimbabaw na kasiyahan at kahandaan
magmahal sa babae/lalakeng nag-aangkin ng kap
uri-puri at magagandang katangian, inspirasyon at
kagandahan.
Manunulat ng Akdang Romantisismo

Jean Jacques Rousseau

Johann Wolfgang
Van Geothe
 Realismo

➢ Ipinaglalaban ng teoryang realismo ang katoto

hanan kaysa kagandahan.

➢ Sinumang tao, anumang bagay at lipunan ayo

n sa mga realista, ay dapat maging makatotoh
anan ang paglalarawan o paglalahad. Karaniw
ang nakapokus ito sa pakgsang sosyo-pulitika
l kalayaan, at katarungan para sa mga naapi.
➢ Hangad ng Realismo ang makatotohanan
g paglalahad at paglalarawan ng mga bag
ay, mga tao at lipunan, at alin pa mang p
wedeng mapatunayan sa pamamagitan n
g pag-iisip ng tao.

➢ Higit na binibigyang-pansin ng Realismo

ang paraan ng paglalarawan at hindi ang
uri ng paksa ng isang akda.
 ➢ Kahit na ang paksa ay buhay ng mababa
o pangkaraniwang tao at hindi ng mayay
amang tao (gaya ng Klasismo), tanggap p
a rin ito sa panitikan. Ang tunay na mahal
aga ay ang pagiging obhetibo ng awtor.

➢ Ang katotohanan ang binibigyang-diin at

may layuning ilahad ang tunay na buhay pi
napaksa ang kalagayan na nangyayari sa li
punan tulad ng kurapsyon, katiwalian, kah
irapan at diskriminasyon.

➢ “To see is to believe”

Imahismo

Ang layunin ay gumamit ng m

ga imahen na higit na maghah
ayag sa mga damdamin, kaisi
pan, ideya, saloobin at iba pan
g nais na ibahagi ng may-adka
na higit na madaling maunaw
aan kaysa gumamit lamang ng
karaniwang salita.
 ➢ Naipapahayag ang kalinawan sa m
ga imaheng biswal, eksaktong pagl
alarawan o pagbibigay anyo sa mga
ideya.

➢ Umusbong noong 1900. Nagpapatal

as sa pandama ng mga mambabasa
larawang-diwa o imahe sa ikagagan
da ng akda mga salitang kapag bina
nggit sa akda ay nag-iiwan ng malin
aw at tiyak na larawan sa isipan ng
mambabasa
Siko-analitiko

➢ Nakatuon sa kalagayan ng isang t

ao. Maaaring sa pag-iisip o sa kan
yang pag-uugali.

➢ Pag-aaral sa kilos o gawi ng mga

tauhan at pananalitang ginagamit
ng tauhan.
Makikita ang takbo ng isip n
g katha sa antas ng buhay, p
aninindigan, pinaniniwalaan
, pinahahalaganahan at mga
tumatakbo sa isipan at kama
layan ng may-akda.
 Eksistensyalismo

➢ Ang layunin ay ipakita na may

kalayaan ang tao na pumili o magdesisy
on para sa kanyang sarili na siyang pina
kasentro ng kanyang pananatili sa mund
o (human existence).

➢Nakikita sa mga tauhan na may

kalayaang pumili para sa sarili.
 Dekonstruksyon

Ang layunin ay ipakita ang iba’t ibang as

pekto na bumubuo sa tao at mundo. Pina
niniwalaan kasi ng ilang mga pilosopo at
manunulat na walang iisang pananaw an
g nag-udyok sa may-akda na sumulat kun
di ang pinaghalu-halong pananaw na ang
nais iparating ay ang kabuuan ng pagkata
o at mundo.
 Feminismo

➢ Ang layunin ay magpakilala ng

mga kalakasan at kakayahang
pambabae at iangat ang
pagtingin ng lipunan sa mga kababaihan.

➢ Madaling matukoy kung ang isang pa

nitikan ay feminismo sapagkat babae o
sagisag babae ang pangunahing tauha
n ay ipimayagpag ang mabubuti at ma
gagandang katangian ng tauhan.
 Arketaypal

Ang layunin ng paniti

kan ay ipakita ang mg
a mahahalagang baha
gi ng akda sa pamama
gitan ng mga simbolo.
Ngunit hindi basta-ba
sta masusuri ang mga
simbolismo sa akda.
SOSYOLOHIKAL

➢ Mahihinuha ang kalagaya

ng panlipunan.
Layunin:

➢ Ang layunin ng panitikan ay ipakita a

ng kalagayan at suliraning panlipunan
ng lipunang kinabibilangan ng may-
akda.
➢ Naipapakita rito ang pamaraan ng m
ga tauhan sa pagsugpo sa suliranin o
kalagayan ng lipunan na nagsisilbing
gabay sa mga mambabasa sa magpu
ksa sa mga katulad na suliranin.
Markismo

➢ Mahalagang mapagtuunan ng pansin ang

mga bahaging tiyaking nagpapakita ng pa
glalaban ng malakas at mahina, mayaman
at mahirap.

➢ Makabuluhan rin kung paano natalo ng ma

hina ang malakas ng dukha ng mayaman.
➢ Ginagamit ng mga oryentasyon na ito upan
g mabuksan ang mga isipan at ang mga m
ata ng tao sa pang- aapi at pagsasamantal
ang nagaganap sa lipunan. Ito ay sumibol s
a panahon ng kastila at hapon, at namayag
pag naman sa makabagong panahon.

➢Ang mga paraan ng pag- ahon mula s

a kalugmukan sa akda ay nagsisilbing
modelo para sa mga mambabasa.
 Queer

➢Layunin ng panitikan na
iangat at pagpantayin an
g pang paningin ng lipu
nan sa homosexual.