Konferencja w Poczdamie – Józef Stalin, Harry Truman (prezydent USA), Clement

Attlee (premier Wielkiej Brytanii, który zastąpił Winstona Churchilla); podjęte

decyzje: Polska w granicach na Odrze i Nysie Łużyckiej, włączono Gdańsk, Szczecin,
część Prus Wschodnich (podzielonych między Polskę a ZSRR, do którego przyłączono
Królewiec, czyli Kaliningrad), Niemcy podzielono na 4 strefy okupacyjne i poddano
demilitaryzacji (rozbrojenie), demonopolizacji gospodarki, demokratyzacji życia
politycznego oraz denazyfikacji (likwidacji partii faszystowskiej, ukaranie
zbrodniarzy wojennych); ustalono, że odszkodowania wojenne każde państwo będzie
ściągać w swojej strefie, Polsce odszkodowanie miał wypłacić ZSRR z własnej strefy;
powołano Radę Ministrów Spraw Zagranicznych (USA, ZSRR, Wielkiej Brytanii, Francji
i Chin), która miała przygotować traktaty pokojowe z pozostałymi państwami osi
Harry Truman – prezydent Stanów Zjednoczonych w latach 1945-1953; podjął decyzję o
użyciu broni atomowej w wojnie z Japonią; uczestniczył w konferencji Wielkiej
Trójki w Poczdamie; był autorem „doktryny Trumana”, która mówiła o powstrzymywaniu
przez USA rozwoju komunizmu na świecie
Organizacja Narodów Zjednoczonych – Karta Narodów Zjednoczonych została podpisana
26 czerwca 1945 r., a weszła w życie w październiku 1945 r.; głównym celem ONZ jest
utrzymywanie międzynarodowego pokoju i bezpieczeństwa, rozwiązywanie problemów
gospodarczych, społecznych, kulturalnych i humanitarnych, ochrona praw i godności
człowieka; na czele ONZ stoi sekretarz generalny; przedstawiciele państw-członków
oraz państw posiadających statut obserwatora zasiadają w Zgromadzeniu Ogólnym; Rada
Bezpieczeństwa składa się z członków stałych zprawem weta (USA, Wielka Brytania,
Francja, ZSRR – dziś Rosja oraz Chiny) oraz 10 niestałych członków wybieranych na
2-letnią kadencję – na Radzie Bezpieczeństwa ciąży odpowiedzialność za utrzymanie
pokoju i bezpieczeństwa (może wezwać strony konfliktu na rozmowy, zarządzić
demobilizację wojsk, nałożyć sankcje, ma do dyspozycji siły zbrojne zwane
„błękitnymi hełmami”)
„Żelazna kurtyna” – 5 marca 1946 r. podczas konferencji w Fulton (USA) były premier
Wielkiej Brytanii Winston Churchill użył sformułowania „żelazna kurtyna”, która
oddzielała kraje demokratyczne od państw będących pod wpływem ZSRR
Doktryna Trumana – 12 marca 1947 r. prezydent USA Harry Truman podczas przemówienia
w Kongresie oświadczył, że rządy komunistyczne są zagrożeniem dla powszechnego
pokoju, dlatego Stany Zjednoczone miały „popierać wolne narody, które stawiają opór
próbom podporządkowania ich przez uzbrojoną mniejszość lub za pomocą presji
zewnętrznej”
Plan Marshalla – plan Georga Marshalla, sekretarza stanu USA, przedstawiony w
czerwcu 1947 r.; był to plan pomocy finansowej dla zniszczonej wojną Europy; objął
16 państw, które odbudowały przemysł, handel, powstrzymały inflację i rozwój
konfliktów społecznych; plan przyczynił się do współpracy ekonomicznej i
politycznej, a państwa uczestniczące w nim założyły Europejską Organizację
Współpracy Gospodarczej; Polska i Czechosłowacja zostały zaproszone do planu, ale
pod wpływem Stalina musiały go odrzucić
Zimna wojna – konflikt w polityce międzynarodowej po II wojnie światowej polegający
na rywalizacji między USA a ZSRR i ich sojusznikami; rozwój propagandy, wyścig
zbrojeń, szpiegostwo; symbolem zimnej wojny i „żelaznej kurtyny” był mur berliński
wzniesiony w 1961 r.

Polski Komitet Wyzwolenia Narodowego (PKWN) – Krajowa Rada Narodowa zapowiadała

powstanie rządu i w lipcu 1944 r. po rozmowach ze Stalinem powołano PKWN na czele z
Edwardem Osóbką-Morawskim; 22 lipca 1944 r. PKWN wydał Manifest, w którym ogłosił,
że jest legalnym rządem, zapowiadał reformę rolną i wprowadzenie ustroju
demokratycznego, sojusz z ZSRR, ogólnikowo określał granice Polski; 31 grudnia 1944
r. PKWN przekształcił się w Rząd Tymczasowy Rzeczpospolitej Polskiej
Polska w nowych granicach – granica z ZSRR na tzw. linii Curzona (nad rzeką Bug) z
włączeniem do Polski części Prus Wschodnich; układ graniczny zawarto w sierpniu
1945 r. oraz w 1951 r. o wymianie terytorium (Polska oddała część powiatu
hrubieszowskiego za obszar w Bieszczadach); granicę z Czechosłowacją określał układ
w 1958 r. – do Polski włączono Kotlinę Kłodzką, do Czechosłowacji włączono Zaolzie;
granica polsko-niemiecka na Odrze i Nysie Łużyckiej; potwierdzono granicę układami
w Zgorzelcu w 1950 r. z NRD i w 1970 r. z RFN oraz w 1990 r. po zjednoczeniu
Niemiec
Przesiedlenia ludności – w granicach powojennej Polski mieszkało ok. 24 mln
ludności; z ziem polskich wysiedlono Niemców, na Ziemie Odzyskane przesiedlono
repatriantów zza Buga; w ramach akcji „Wisła” w 1947 r. przesiedlono ok. 150 tys.
ludności ukraińskiej, Łemków i Bojków z Bieszczad na teren Ziem Północnych i
Zachodnich; w porównaniu z II RP Polska powojenna stała się państwem jednolitym
narodowościowo – ziemie polskie zamieszkiwało ok. 2% mniejszości narodowych
Walka z opozycją – w marcu 1945 r. aresztowano 16 działaczy Polskiego Państwa
Podziemnego i wywieziono ich do Moskwy, gdzie w czerwcu 1945 r. odbył się tzw.
proces szesnastu – w radzieckim więzieniu zmarli gen. Leopold Okulicki (dowódca AK)
oraz Jan Stanisław Jankowski (delegat Delegatury Rządu na Kraj), proces był
nielegalny, a protesty Rady Jedności Narodowej pozostały bez echa; środowiska
związane z AK powołały organizację Wolność i Niezawisłość, a działacze narodowi
skupili się m.in. wokół Narodowych Sił Zbrojnych; do najbardziej znanych dowódców
antykomunistycznych należą m.in.: mjr Zygmunt Szendzielorz ps. Łupaszka, mjr Józef
Kuraś ps. Ogień, ppłk Stanisław Kasznica ps. Przepona
Testament Polski Walczącej – 1 lipca 1945 r. Rada Jedności Narodowej wydała
deklarację „do Narodu Polskiego i do Narodów Zjednoczonych”, zakończoną
„Testamentem Polski Walczącej” – był to ostatni dokument Polskiego Państwa
Podziemnego, w którym postulowano m.in. opuszczenie ziem polskich przez wojska
ZSRR, walkę o demokratyczną Polskę, wolność polityczną
Referendum ludowe – 30 czerwca 1946 r. komuniści zorganizowali referendum, aby
odwlec w czasie wybory do sejmu, sprawdzić poparcie społeczne dla partii
komunistycznych i dla opozycyjnego Polskiego Stronnictwa Ludowego; postawiono 3
pytania: 1. Czy jesteś za zniesieniem senatu? 2. Czy jesteś za reformami społeczno-
gospodarczymi? 3. Czy jesteś za granicą na Odrze i Nysie Łużyckiej?; propaganda
komunistów, aby głosować „3xtak”; Stanisław Mikołajczyk wzywał do odpowiedzi „nie”
na 1. pytanie; sfałszowanie wyników referendum przez komunistów
Wybory do sejmu – odbyły się 19 stycznia 1947 r.; komuniści sfałszowali wyniki –
według oficjalnych danych frekwencja wyniosła 89,9%; na blok partii komunistycznych
głosowało ok. 80%, na PSL 10% (według Mikołajczyka na PSL oddano ok. 74%); sejm
wybrał na urząd prezydenta Bolesława Bieruta, na premiera Józefa Cyrankiewicza
Stanisław Mikołajczyk – w latach 1943-44 był premierem rządu emigracyjnego; stał na
czele Polskiego Stronnictwa Ludowego; w Tymczasowym Rządzie Jedności Narodowej w
czerwcu 1945 r. został drugim wicepremierem i ministrem rolnictwa; protestował na
forum międzynarodowym w sprawie fałszowania wyników referendum i wyborów do sejmu;
zagrożony więzieniem opuścił Polskę w 1947 r., aktywnie uczestnicząc w życiu
politycznym emigracji polskiej

Zniszczenia wojenne ziem polskich–39% majątku produkcyjnego w granicach z 1945 r.

uległo ruinie; dotkliwe straty poniosły miasta polskie (ruina infrastruktury,
straty wśród mieszkańców, inteligencji); przemieszczenia ludności spowodowane
zmianą granic; śmierć około 6 mln Polaków, spadek przyrostu naturalnego, choroby,
zwiększenie liczby inwalidów; konfiskata dzieł sztuki i polskiego mienia przez
okupantów
Reforma rolna – dekretem PKWN 6 września 1944 r. wywłaszczeniu bez odszkodowania
podlegały gospodarstwa poniemieckie, „zdrajców narodu” oraz majątki powyżej 50 ha
użytków rolnych w Polsce południowo-wschodniej i powyżej 100 ha na Ziemiach
Odzyskanych; reforma pogłębiła rozdrobnienie gospodarstw, ponieważ nadziały ziemi
były małe – do 3 ha, zwiększone do ok. 5,5–7 ha, a na Ziemiach Odzyskanych w
granicach 7–15 ha; reforma zniszczyła warstwę ziemiaństwa; pod wpływem polityki
radzieckiej władze przystąpiły do odbierania ziemi chłopom i przymusowej
kolektywizacji (tworzono Państwowe Gospodarstwa Rolne)
Nacjonalizacja przemysłu – według ustawy KRN z 3 stycznia 1946 r. państwo przejęło
zakłady poniemieckie, „zdrajców narodu”, przedsiębiorstwa zatrudniające powyżej 50
pracowników na jedną zmianę, przedsiębiorstwa w 17 głównych gałęziach przemysłu
(m.in. górnictwie, hutnictwie, włókiennictwie); reforma zlikwidowała warstwę
burżuazji w Polsce oraz wprowadziła odgórną gospodarkę planową kierowaną przez
powołany w 1945 r. Centralny Urząd Planowania
„Bitwa o handel” – w 1947 r. władze komunistyczne pod pretekstem walki ze wzrostem
cen i spekulacją przejęłykontrolę nad handlem hurtowym i detalicznym; w
konsekwencji zmalała sieć handlowa, wydłużyły się kolejki, zmniejszyła się liczba
warsztatów rzemieślniczych
Socjalistyczny wyścig pracy – tzw. ruch stachanowski polegał na przekraczaniu
przyjętych w przemyśle norm, np.: wyprodukowaniu większej ilości towarów, ułożeniu
większej liczby cegieł, wyrąbaniu więcej węgla (np. Wincenty Pstrowski); realizacja
hasła „kobiety na traktory”
Plan 3-letni – „Plan Odbudowy Gospodarczej” obowiązywał w latach 1947-1949; celem
była odbudowa ze zniszczeń wojennych; realizacja haseł pełnego zatrudnienia; był to
jedyny plan, który wykonano
Plan 6-letni – „Plan Rozwoju Gospodarczego i Budowy Podstaw Socjalizmu” obowiązywał
w latach 1950-1955; planem kierowała Państwowa Komisja Planowania Gospodarczego z
Hilarym Mincem na czele; realizowano założenie industrializacji (uprzemysłowienia)
– np. Nowa Huta koło Krakowa, rozwój przemysłu ciężkiego; kolektywizacja rolnictwa
(PGR)

PZPR – Polska Zjednoczona Partia Robotnicza powstała 15 grudnia 1948 r. z

połączenia Polskiej Partii Robotniczej (PPR) i Polskiej Partii Socjalistycznej
(odłam PPS zwany początkowo RPPS – Robotniczą Partią Polskich Socjalistów); na
czele PZPR stanął Bolesław Bierut; z partii usunięto Władysława Gomułkę pod
zarzutem „odchylenia prawicowo-nacjonalistycznego”
Bolesław Bierut – komunista; w latach 1948-1956 stał na czele PZPR; w latach 1947-
1952 pełnił funkcję prezydenta, w latach 1952-1954 był premierem; zmarł w Moskwie w
marcu 1956 r.; wokół jego osoby rozwinął się kult jednostki – nazywany „ojcem
ojczyzny”, jego imię nosiły zakłady pracy i ulice
Stalinizm w Polsce – komuniści pozwolili na działalność Zjednoczonego Stronnictwa
Ludowego i Stronnictwa Demokratycznego; pozostałe partie zostały zdelegalizowane;
rozprawiono się z opozycją i zbrojnym podziemiem; życie społeczno-gospodarcze
poddano całkowitej kontroli władzy komunistycznej; socrealizm w kulturze i sztuce
(np. kult chłopów i robotników w literaturze, malarstwie; neoklasycyzm w
budownictwie – Pałac Kultury i Nauki w Warszawie, Marszałkowska Dzielnica
Mieszkaniowa w Warszawie, dzielnica Nowa Huta w Krakowie); propaganda komunistyczna
w środkach masowego przekazu; wpływ władzy na edukację dzieci i młodzieży,
działalność Związku Młodzieży Polskiej i Służby Polsce
Represje polityczne – prześladowanie polskich działaczy niepodległościowych,
procesy generałów (np. kara śmierci dla gen. Augusta Emila Fieldorfa-Nila,
rotmistrza Witolda Pileckiego), prześladowania, tortury, zmuszanie do składania
fałszywych zeznań; represje wobec Kościołów w Polsce – konfiskata majątków,
laicyzacja społeczeństwa, pokazowe procesy księży (np. biskupa kieleckiego Czesława
Kaczmarka), aresztowanie prymas Stefana Wyszyńskiego, ograniczenia w budownictwie
sakralnym
Stefan Wyszyński – prymas Tysiąclecia; w latach 1953-1956 internowany z rozkazu
władz komunistycznych; w Komańczy napisał tekst Jasnogórskich Ślubów Narodu
Polskiego; zorganizował obchody Tysiąclecia Chrztu Polski; uczestniczył w obradach
soboru watykańskiego II; był jednym z inicjatorów listu biskupów polskich do
biskupów niemieckich
Konstytucja PRL – uchwalona 22 lipca 1952 r. wprowadziła nową nazwę państwa –
Polska Rzeczpospolita Ludowa; godło – orzeł bez korony; jednoizbowy sejm; duża rola
Rady Państwa, która miała prawo wydawać dekrety z mocą ustawy; zniesiono urząd
prezydenta; w konstytucji były zapisane szerokie prawa obywatelskie, ale ich nie
przestrzegano; w praktyce najważniejszą rolę polityczną spełniała PZPR i jej
pierwszy sekretarz

Polityka mocarstw wobec Niemiec – na konferencji w Poczdamie w 1945 r.podjęto

decyzję o: denazyfikacji (likwidacji faszyzmu i ukaraniu zbrodniarzy wojennych),
demilitaryzacji (rozbrojeniu), dekartelizacji (likwidacji monopoli), demokratyzacji
życia politycznego i decentralizacji władzy (przeniesieniu uprawnień na struktury
lokalne lub samorządowe); podzielono Niemcy na 4 strefy okupowane przez: USA,
Wielką Brytanię, Francję i ZSRR, a Berlin na 4 sektory; władzę nad strefami objęła
Sojusznicza Rada Kontroli
Bizonia – powstała w styczniu 1947 r. z połączenia strefy okupowanej przez USA i
Wielką Brytanię
Trizonia – powstała w wyniku przystąpienia w kwietniu 1947 r. do Bizonii strefy
okupowanej przez Francję; w lutym 1948 r. Trizonię objęto planem Marshalla
Proces norymberski – 20 listopada 1945 r. do 1 października 1946 r. Międzynarodowy
Trybunał Wojskowy wydał 12 wyroków śmierci, 7 osób skazał na wieloletnie więzienie,
3 osoby uniewinniono; za organizacje przestępcze uznano Gestapo, SS, SD (Służbę
Bezpie-czeństwa Rzeszy) i przywódców NSDAP
Blokada Berlina – w czerwcu 1948 r. w Trizonii oraz w sektorach Berlina Zachodniego
przeprowadzono reformę walutową i wprowadzono jednolitą markę niemiecką; Związek
Radziecki na znak protestu rozpoczął 23/24 czerwca 1948 r. blokadę zachodniej
części Berlina – przerwano połączenia drogowe i kolejowe, odcięto dopływ prądu;
Amerykanie i Brytyjczycy zorganizowali most powietrzny, przerzucając wszystko, co
było potrzebne do przeżycia mieszkańcom zachodnich sektorów; Rosjanie zaniechali
blokady Berlina 12 maja 1949 r.
Konrad Adenauer – niemiecki polityk, pierwszy kanclerz Republiki Federalnej Niemiec
w latach 1949-1963; współzałożyciel partii chrześcijańsko-demokratycznej CDU;
zwolennik integracji Europy Zachodniej i odbudowy gospodarczej Niemiec; nie uznawał
granicy polsko-niemieckiej na Odrze i Nysie Łużyckiej; prowadził ugodową politykę
wobec członków NSDAP (nie ukończono procesu denazyfikacji)
Republika Federalna Niemiec – wewrześniu 1949 r. Bundestag ogłosił powstanie RFN z
prezydentem TheodoremHeussem i kanclerzem Konradem Adenauerem; stolicą państwa
zostało Bonn; w 1950 r. RFN uzyskała prawo do prowadzenia własnej polityki
zagranicznej; w 1951 r. Wielka Brytania, Francja i USA ogłosiły deklarację
ozakończeniu wojny zNiemcami; w traktatach paryskich z1954 r. RFN uzyskała prawo do
posiadania własnej armii i udziału w NATO (od 1955 r.)
Niemiecka Republika Demokratyczna – powstała7 października 1949 r. w odpowiedzi na
powstanie RFN; prezydentem został Wilhelm Pieck, premierem Otto Grotewohl; w 1950
r. NRD zawarła układy o nienaruszalności granicy z Polską
Mur berliński – 12/13 sierpnia 1961 r. początek budowy muru berlińskiego; mur stał
się symbolem podziału powojennego świata, ładu jałtańskiego
Okupacja Austrii – w 1945 r. podzielono Austrię i Wiedeń na cztery strefy
okupacyjne pomiędzy: USA, Wielką Brytanię, Francję i ZSRR; 15 maja 1955 r.
podpisano traktat pokojowy, który zapewnił Austrii niezależność

ZSRR po II wojnie światowej – wzrost znaczenia Stalina na arenie międzynarodowej,

który należał do zwycięzców II wojny światowej; polityka żdanowszczyzny (od
nazwiska Andrieja Żdanowa) polegająca na represjach wobec jeńców wojennych,
repatriantów; polityka unifikacji republik z Moskwą poprzez ustanowienie języka
rosyjskiego urzędowym, obsadzie stanowisk Rosjanami lub zrusyfikowanymi
działaczami; polityka antysemityzmu – oskarżenie Żydów o szpiegostwo na rzecz USA
XX Zjazd KPZR – „odwilż” po śmierci Stalina w 1953 r. – amnestia, odejście od
gospodarki nastawionej na przemysł ciężki, nowa polityka w stosunku do rolnictwa,
przemysłu spożywczego i lekkiego; na XX Zjeździe Komunistycznej Partii Związku
Radzieckiego Nikita Chruszczow wygłosił tajny referat, w którym skrytykował
stalinizm, kult jednostki i zerwanie przez państwa demokracji ludowej stosunków z
Jugosławią (rządzoną przez komunistę Josipa Broz-Tito); na zjazd przybyły delegacje
z bloku wschodniego, m.in. delegacja polska pod przewodnictwem Bolesława Bieruta
Nikita Chruszczow – I sekretarz Komunistycznej Partii Związku Radzieckiego w latach
1953-1964; po śmierci Stalina walczył o władzę pokonując Ławrientija Berię; na XX
Zjeździe KPZR skrytykował rządy Stalina i kult jednostki; rywalizował z USA w
zakresie zbrojeń i podboju kosmosu
Układ Warszawski – 14 maja 1955 r. podpisano w Warszawie Układ o Przyjaźni,
Współpracy i Pomocy Wzajemnej, zwany Układem Warszawskim; był to pakt militarny
państw demokracji ludowej na czele z ZSRR; sankcjonował stacjonowanie wojsk
radzieckich na terytorium państw członkowskich, zmuszał państwa do ścisłej
współpracy w polityce zagranicznej i obronnej dyktowanej przez władze radzieckie;
rozwiązany 1 lipca 1991 r.
Powstanie węgierskie – w październiku 1956 r. pod wpływem „odwilży” i wydarzeń w
Polsce organizowano strajki i manifestacje; premier Imre Nagy ogłosił 1 listopada
1956 r. wystąpienie z Układu Warszawskiego, weryfikację układów gospodarczych w
ramach RWPG i neutralność Węgier; 3/4 listopada 1956 r. wojska radzieckie ponownie
wkroczyły do Budapesztu – krwawe stłumienie powstania, śmierć kilku tysięcy osób,
ponad 200 tys. wyemigrowało; premierem został komunista JánosKádár; uprowadzenie i
skazanie na śmierć Imre Nagya (w 1958 r.)

„Odwilż” w Polsce – krytyka przez społeczeństwo polskie sowietyzacji armii

polskiej, na czele której stał marszałek Konstanty Rokossowski, represji wobec
Kościoła (aresztowanie prymasa Stefana Wyszyńskiego), propagandy komunistycznej,
ograbienia społeczeństwa przez niekorzystną wymianę pieniędzy w 1950 r., kryzysu
gospodarki rolnej i przemysłu spożywczego; działalność dyskusyjnego Klubu Krzywego
Koła, tygodnika „Po prostu”, publikacje antypartyjnych utworów, zerwanie z
socrealizmem w sztuce
Kryzys władzy – krytyka stalinizmu na XX Zjeździe KPZR w Moskwie; śmierć Bolesława
Bieruta – I sekretarzem PZPR został Edward Ochab; rywalizacja w PZPR pomiędzy tzw.
puławianami (opowiadali się za reformami) i natolińczykami (przeciwnicy reform);
społeczeństwo domagało się reform, wolności słowa i religii, poprawy warunków
bytowych
Bikiniarze – subkultura młodzieżowa w latach 50. XX wieku; wyróżniały ich kolorowe
skarpety, wzorzyste krawaty, moda wzorowana na kulturze zachodniej; słuchali muzyki
jazzowej; bikinarze byli krytykowani przez władze komunistyczne, do walki z nimi
zaangażowano Związek Młodzieży Polskiej
Poznański Czerwiec 1956 r. – 28 czerwca 1956 r. na ulice Poznania wyszli m.in.
robotnicy Zakładów Cegielskiego (wtedy Stalina) żądając „chleba i wolności”; do
manifestujących robotników skierowano oddziały wojska – wg oficjalnych danych
zginęło 75 osób (w tym 13-letni Romek Strzałkowski), około 800 zostało rannych;
premier Józef Cyrankiewicz skrytykował strajkujących; pod wpływem wydarzeń w
Poznaniu rozpoczęły się strajki w całej Polsce
Władysław Gomułka – komunista, I sekretarz Polskiej Partii Robotniczej; odsunięty
od wpływu na jednoczący się ruch robotniczy i PZPR, był oskarżony o tzw. odchylenie
prawicowo-nacjonalistyczne i aresztowany; w latach 1956-1970 stał na czele Polskiej
Zjednoczonej Partii Robotniczej; 24 października 1956 r. uzyskał ogromne poparcie
społeczne na podczas wiecu Placu Defilad w Warszawie
Polski Październik 1956 r. – 19 października 1956 r. na obrady VIII Plenum KC PZPR
przybyła delegacja radziecka z Nikitą Chruszczowem na czele; Władysław Gomułka
przekonał Rosjan, że nie dojdzie do zmiany ustroju w Polsce i poprosił o
wstrzymanie ruchu wojsk radzieckich na terytorium Polski; Gomułka uzyskał poparcie
społeczne dla tzw. polskiej drogi do socjalizmu (wiec poparcia 24 października 1956
r. w Warszawie) – zwolniono prymasa Stefana Wyszyńskiego z internowania, wycofano
się z represji wobec Kościoła, podpisano nową umowę z ZSRR w sprawie rozliczeń
finansowych obu państw, repatriacji Polaków i stacjonowania wojsk radzieckich na
terenie Polski; wycofano się z przymusowej kolektywizacji wsi
Koniec „polskiej drogi do socjalizmu” – po wyborach do sejmu w styczniu 1957 r.
Gomułka rozpoczął ograniczenia swobód obywatelskich; w październiku 1957 r. zamknął
pismo „Po prostu”, które było symbolem odwilży

Ważne daty:

22 lipca 1944 r. – ogłoszenie Manifestu PKWN

6 września 1944 r. – dekret PKWN o reformie rolnej

19 stycznia 1945 r. – gen. Leopold Okulicki rozwiązał Armię Krajową

25 kwietnia 1945 r. – początek konferencji założycielskiej ONZ w San Francisco w
USA
czerwiec 1945 r. – proces szesnastu w Moskwie
28 czerwca 1945 r. – powstanie Tymczasowego Rządu Jedności Narodowej na czele z
Edwardem Osóbką-Morawskim; w skład rządu weszło 4 ministrów z rządu londyńskiego
(m.in. Stanisław Mikołajczyk)
1 lipca 1945 r. – ogłoszenie Testamentu Polski Walczącej przez Radę Jedności
Narodowej
17 lipca – 2 sierpnia 1945 r. – konferencja w Poczdamie
30 sierpnia 1945 r. – początek działań Sojuszniczej Rady Kontroli
2 września 1945 r. – kapitulacja Japonii
20 listopada 1945 r. – 1 października 1946 r. – proces norymberski

3 stycznia 1946 r. – ustawa KRN o nacjonalizacji przemysłu

5 marca 1946 r. – wystąpienie Winstona Churchilla w Fulton – określenie „żelaznej
kurtyny” i początek zimnej wojny
30 czerwca 1946 r. – referendum ludowe

19 stycznia 1947 r. – pierwsze po wojnie wybory do sejmu sfałszowane przez

komunistów
10 lutego 1947 r. – traktaty pokojowe z sojusznikami III Rzeszy (Włochami,
Bułgarią, Rumunią, Węgrami, Finlandią) podpisane w Paryżu
12 marca 1947 r. – ogłoszenie doktryny Trumana
czerwiec 1947 r. – ogłoszenie planu Marshalla, zwanego Europejskim Planem Odbudowy

23/24 czerwca 1948 r. – 12 maja 1949 r. – blokada zachodniej części Berlina przez
ZSRR
10 grudnia 1948 r. – uchwalenie przez ONZ Powszechnej Deklaracji Praw Człowieka
(m.in. prawo do życia, pracy i wolności)
15 grudnia 1948 r. – powstanie Polskiej Zjednoczonej Partii Robotniczej (PZPR)

1 stycznia 1949 r. – utworzenie PGR (Państwowych Gospodarstw Rolnych)

4 kwietnia 1949 r. – powstanie NATO (Organizacji Paktu Północnoatlantyckiego)
20 września 1949 r. – powstanie Republiki Federalnej Niemiec
7 października 1949 r. – powstanie Niemieckiej Republiki Demokratycznej

28 października 1950 r. – wymiana pieniędzy, zakaz posiadania walut obcych

22 lipca 1952 r. – uchwalenie konstytucji Polskiej Rzeczypospolitej Ludowej (PRL)

5 marca 1953 r. – śmierć Józefa Stalina, początek walki o władzę w ZSRR –

zwycięstwo Nikity Chruszczowa
16 czerwca 1953 r. – początek powstania berlińskiego, krwawo stłumionego przez
wojska radzieckie

14 maja 1955 r. – powstanie Układu Warszawskiego

15 maja 1955 r. – uzyskanie pełnej suwerenności przez Austrię

14-25 lutego 1956 r. – w Moskwie odbył się XX Zjazd Komunistycznej Partii Związku
Radzieckiego, z udziałem delegacji polskiej pod przewodnictwem Bolesława Bieruta
24/25 lutego 1956 r. – wygłoszenie tajnego referatu przez Nikitę Chruszczowa na XX
Zjeździe KPZR
28-30 czerwca 1956 r. – wydarzenia czerwcowe w Poznaniu
19 października 1956 r. – do Warszawy na obrady VIII Plenum KC PZPR przybyła
delegacja radziecka z Nikitą Chruszczowem na czele
23 października 1956 r. – początek powstania węgierskiego
24 października 1956 r. – wiec poparcia dla Władysława Gomułki na Placu Defilad w
Warszawie

październik 1957 r. – zamknięcie czasopisma „Po prostu” – koniec „polskiej drogi do

socjalizmu”
12/13 sierpnia 1961 r. – początek budowy muru berlińskiego