Δηµόσια Οικονοµική Ι

Εισαγωγή

PublicF1

1
 Τι είναι η δηµόσια οικονοµική;
Ò  Αντικείµενο της Δηµ. Οικ. ή Οικονοµικής του
Δηµοσίου Τοµέα είναι: οι λειτουργίες του
κράτους (στόχοι) και ο τρόπος που αυτό
επηρεάζει την κατανοµή των πόρων (µέσα).
Ò  Δηµοσιονοµικά µέσα είναι: δηµόσιες δαπάνες
(G), φορολογία (T) και ο δηµόσιος δανεισµός
(Β).
Συνέπειες των διαφορών ανάµεσα στο G και T
είναι τα δηµοσιονοµικά ελλείµµατα /
πλεονάσµατα και ο δηµόσιος δανεισµός.
G > T -> Δηµοσιονοµικό έλλειµµα (-)
G < T -> Δηµοσιονοµικό πλεόνασµα (+)
G = T -> Ισοσκελισµένο προυπολογισµό
2
 Ò  Επίσης, η Δηµόσια Οικονοµική, εξετάζει τις
µικροοικονοµικές λειτουργίες της κυβέρνησης,
δηλαδή τον τρόπο µε τον οποίο η κυβέρνηση
επιδιώκει να επηρεάσει την κατανοµή των πόρων
και τη διανοµή του εισοδήµατος.
Ò  και εξετάζει τον σταθεροποιητικό ρόλο που παίζει
η κυβέρνηση στις διακυµάνσεις που παρουσιάζει η
οικονοµία.

3
 Οι µορφές του κράτους
Ò  Αναγέννηση 14ο – 17ο αιώνα
Ò  Γαλλία 18ο «Μερκαντιλισµό»
Ò  Αγγλία 18ο A. Smith «Αόρατο χέρι»
Ò  Αγγλία 19ο J.S. Mill, Nassaw Senior:
“Laissez Faire”
Ò  Γερµανία 19ο Α.Wagner «Κοινωνικό ρόλο
του κράτους»
É  Κ.Μαρξ: Κοινωνικό έλεγχο των µ.π µε
κατάργηση της ατοµικής ιδιοκτησίας,
κέρδους, ανταγωνισµού.
4
 Ò  Ο ρόλος του κράτους έτσι όπως το
γνωρίζουµε σήµερα εµφανίζεται µετά την
οικονοµική κρίση του 1929.
Ò  Αγγλία 20ο, J.M. Keynes όπου το κράτος
πρέπει να παρεµβαίνει στην οικονοµική
δραστηριότητα µε σκοπό την σταθεροποίηση
της οικονοµίας.

5
 Απόψεις για το ρόλο του κράτους
Ò  Οργανικήάποψη – Η κοινωνία είναι
πάνω από το άτοµο.
É  Οι
στόχοι της κοινωνίας τίθενται µόνο από τo
κράτος.
Ò  Μηχανιστική άποψη – Το κράτος είναι
ένα όργανο που δηµιούργησαν τα άτοµα
για να επιτύχουν καλύτερα τις ατοµικές
τους επιδιώξεις.
É  Στο
επίκεντρο είναι το άτοµο και όχι η
οµάδα.
6
 Απόψεις για το ρόλο του κράτους
Ò  Οι(ακραίοι) φιλελεύθεροι πιστεύουν σε ένα
πολύ περιορισµένο ρόλο του κράτους και είναι
εναντίον κάθε ενεργού ρόλου του κράτους στην
οικονοµία.

Ò  Οισοσιαλδηµοκράτες, από την άλλη πλευρά,

πιστεύουν ότι η ουσιαστική παρέµβαση του
κράτους είναι απαραίτητη για την ευηµερία
των ατόµων.

7
 Το Νοµικό Πλαίσιο
Ò  Τα Δηµόσια Οικονοµικά προβλέπονται στα
«Συντάγµατα» όλων των χωρών. Ειδικότερα
για την Ελλάδα:
Ò  Οι βασικές οικονοµικές λειτουργίες του κράτους
διατυπώνονται στο Σύνταγµα της Ελλάδος.
Ò  Σε ότι αφορά το ρόλο του κράτους στην
οικονοµία, στο άρθρο 106 του Συντάγµατος
τονίζονται τα εξής:
É  Γιατην εδραίωση της κοινωνικής ειρήνης και την
προστασία του γενικού συµφέροντος το Κράτος
προγραµµατίζει και συντονίζει την οικονοµική
δραστηριότητα στη χώρα, επιδιώκοντας να εξασφαλίσει
την οικονοµική ανάπτυξη όλων των τοµέων της εθνικής
οικονοµίας.
8
 Το νοµικό πλαίσιο
Ò  Επίσης χαράσσοντας τα όρια της δράσης του
ιδιωτικού τομέα το Σύνταγμα ορίζει ότι:
É  “Η ιδιωτική οικονομική πρωτοβουλία δεν επιτρέπεται να
αναπτύσσεται σε βάρος της ελευθερίας και της
ανθρώπινης αξιοπρέπειας ή προς βλάβη της εθνικής
οικονομίας”.
Ò  Από την πιο πάνω διατύπωση είναι σαφές ότι ο
ρόλος του κράτους στην οικονομία είναι πολύ
ευρύς και άπτεται όλων σχεδόν των τομέων
οικονομικής δραστηριότητας.

9
 Το νοµικό πλαίσιο
Ò  Για την προστασία της ιδιωτικής περιουσίας
το Σύνταγμα αναφέρει (άρθρο 17):
Ò  Η ιδιοκτησία τελεί υπό την προστασία του
Κράτους, τα δικαιώματα όμως που απορρέουν
από αυτή δεν μπορούν να ασκούνται σε βάρος
του γενικού συμφέροντος.
Ò  Κανένας δεν στερείται την ιδιοκτησία του, παρά
μόνο για δημόσια ωφέλεια που έχει αποδειχθεί
με τον προσήκοντα τρόπο, όταν και όπως ο
νόμος ορίζει, και πάντοτε αφού προηγηθεί
πλήρης αποζημίωση….
10
 Το νοµικό πλαίσιο
Ò  Πέρα από τις πιο πάνω γενικές διατάξεις, το
κράτος είναι υποχρεωμένο να διασφαλίζει και
μια σειρά από δικαιώματα με σημαντικές
επιπτώσεις στη λειτουργία της οικονομίας.
Έτσι, με βάση το άρθρο 22,
Ò  Η εργασία αποτελεί δικαίωμα και
προστατεύεται από το Κράτος, που μεριμνά
για τη δημιουργία συνθηκών απασχόλησης
όλων των πολιτών... Όλοι οι εργαζόμενοι,
ανεξάρτητα από φύλο ή άλλη διάκριση, έχουν
δικαίωμα ίσης αμοιβής για παρεχόμενη εργασία
ίσης αξίας.
11
 Το νοµικό πλαίσιο
Ò  Ακόμη με βάση το ίδιο άρθρο, παράγραφος 5:
Ò  Το Κράτος μεριμνά για την κοινωνική
ασφάλιση των εργαζομένων, όπως νόμος
ορίζει και με βάση το άρθρο 16
Ò  Όλοι οι Έλληνες έχουν δικαίωμα δωρεάν
παιδείας, σε όλες τις βαθμίδες της, στα
κρατικά εκπαιδευτήρια. Το Κράτος ενισχύει
τους σπουδαστές που διακρίνονται, καθώς και
αυτούς που έχουν ανάγκη από βοήθεια ή ειδική
προστασία, ανάλογα με τις ικανότητές τους.

12
 Το νοµικό πλαίσιο
Ò  Πώς χρηματοδοτούνται όλες αυτές οι
δραστηριότητες του κράτους;
Ò  Σύμφωνα με το άρθρο 4, που αναφέρεται στην
Ισότητα των πολιτών:
«Οι Έλληνες πολίτες συνεισφέρουν χωρίς διακρίσεις
στα δημόσια βάρη, ανάλογα με τις δυνάμεις τους».
Ò  Για να επιτελέσει μάλιστα αυτές τις δραστηριότητες το
κράτος συντάσσει Προϋπολογισμό και όπως
επιτάσσει το άρθρο 79, στον προϋπολογισμό πρέπει
να αναγράφονται «όλα τα έσοδα και έξοδα του Κράτους
για το επόμενο έτος».

13
 Το νοµικό πλαίσιο
Ò  Ο Προϋπολογισμός πρέπει να ψηφιστεί από την
Ολομέλεια της Βουλής ενώ η καταψήφιση του
θα σημαίνει και άρση της εμπιστοσύνης της
Βουλής προς την κυβέρνηση. Επιπλέον η
κυβέρνηση είναι υποχρεωμένη, το αργότερο μέσα
σε ένα έτος από τη λήξη του οικονομικού έτους να
καταθέτει στη Βουλή απολογισμό και γενικό
ισολογισμό του κράτους, που συνοδεύονται από
έκθεση του Ελεγκτικού Συνεδρίου.

14
 Ταξινόµηση των δηµόσιων φορέων µε
βάση την κρατική εµβέλεια παρέµβασης:

Κρατικές
ΟΤΑ ΟΚΑ ΔΗΜ. Τράπεζες,
ΚΔ
ΝΠΔΔ ΕΠΙΧ ΝΠΙΔ

15
 Ò  Κεντρική Διοίκηση (ΚΔ): Βουλή, Κυβέρνηση,
Υπουργεία.
Ò  Οργανισµοί Τοπικής Αυτοδιοίκησης (ΟΤΑ):Δήµοι
Ò  Οργανισµοί Κοινωνικής Ασφάλισης (ΟΚΑ):
ΕΟΠΥ (ΙΚΑ, ΤΕΒΕ, ΟΓΑ....)
Ò  Νοµικά Πρόσωπα Δηµοσίου Δικαίου (ΝΠΔΔ):
Πανεπιστήµια, Νοσοκοµεία, Κέντρα Ερευνών,
Βιβλιοθήκες.
Ò  Δηµόσιες Επιχειρήσεις: ΕΛΤΑ, ΔΕΗ, Δηµοτικές
επιχειρήσεις.
Ò  Κρατικές Τράπεζες: Ταµείο Παρακαταθηκών &
Δανείων.
Ò  Νοµικά Πρόσωπα Ιδιωτικού Δικαίου (ΝΠΙΔ):
Πολιτιστικά Ιδρύµατα, Περιβαλλοντικές ενώσεις
16
 Η διάκριση της Κυβέρνησης
γίνεται σε 2 επίπεδα

Ò  1. Γενική Κυβέρνηση (General Government):

ΚΔ, ΟΤΑ, ΟΚΑ, ΝΠΔΔ

Ò  2. Δηµόσιος τοµέας µε την ευρεία έννοια:

Γενική Κυβέρνηση + Δηµόσιες επιχειρήσεις

17
 Το µέγεθος του κράτους
Π ω ς µ ε τ ρ ά µ ε τ η ν έ κ τ α σ η τ ο υ κ ρ α τ ι κο ύ
παρεµβατισµού και γιατί, η µέτρηση της έκτασης
της κρατικής δραστηριότητας δεν είναι ένα θέµα
χωρίς αµφισβητήσεις;
Το κράτος πέρα από τα χρηµατικά ποσά που δαπανά και τα
οποία είναι εύκολα µετρήσιµα, ασκεί πλήθος άλλων
δραστηριοτήτων οι οποίες δεν είναι εύκολο να αποτιµηθούν
σε χρήµα., π.χ. ρυθµίσεις στην οικονοµική ζωή, χορήγηση
αδειών, κανόνες που αφορούν την υγεία, τις συνθήκες
εργασίας, τη ρύπανση του περιβάλλοντος, κ.ο.κ.

18
 Το µέγεθος του κράτους
Ò  Ενας δείκτης που χρησιµοποιούµε για να µετρήσουµε το
βαθµό, την έκταση της κρατικής δραστηριότητας είναι οι
Δηµοσίες δαπάνες της Γενικής κυβέρνησης ως %
ΑΕΠ. Ο δείκτης αυτός θεωρείται σχετικά αξιόπιστος και
για συγκρίσεις µεταξύ χωρών.
Ò  Ένας παρόµοιος δείκτης είναι οι Φορολογικές δαπάνες
(φορολογικές απαλλαγές) του κράτους.
Ò  Ένας άλλος δείκτης είναι τα Φορολογικά έσοδα του
κράτους ως % ΑΕΠ.
Ò  Ένας δείκτης επίσης είναι οι Δηµόσιες δαπάνες χωρίς
τις µεταβιβαστικές πληρωµές (πχ. Επίδοµα ανεργίας,
οικογενειακό επίδοµα κοκ).

19
20
21
22
23
24
 •  Πίνακας 12. Παραγωγικό Κενό (Output Gap): δείχνει
αυτό που µπορεί να παράγει µια οικονοµία αν το κεφάλαιο
και η εργασία απασχοληθούν σε ρεαλιστικά επίπεδα. Δεν
έχει αναφορά σε επίπεδα πλήρους απασχόλησης.
•  Υπολογίζεται µε στατιστικούς Μ.Ο για τον βαθµό
απασχόλησης των συντελεστών παραγωγής.
•  Αν είναι (+) υπερλειτουργεί η οικονοµία όπως για
παράδειγµα η Γερµανική οικονοµία, αν είναι (-)
υπολειτουργεί.
•  Για παράδειγµα η Ελλάδα το 2019 θα µπορούσε να παράγει
8,6% περισσότερο ΑΕΠ αν είχαν ενταχθεί στην παραγωγική
διαδικασία οι αδρανείς παραγωγικοί συντελεστές. Ένας
τρόπος θεραπείας είναι να ασκηθεί επεκτατική
δηµοσιονονική πολιτική για να αυξηθεί η ζήτηση.
25
 Λειτουργικές Διαφορές / Οµοιότητες
Δηµόσιου και Ιδιωτικού τοµέα
Ò  Διαφορές:
1. Δηµόσιο παράγει δηµόσια αγαθά / Ιδιωτικός παράγει
ιδιωτικά αγαθά
2. Αποφάσεις λαµβάνονται µέσα από τον πολιτικό
µηχανισµό της ψηφοφορίας / οι αποφάσεις λαµβάνονται µε βάση
το κέρδος, τις τιµές.
3. Αποφάσεις αποτυπώνονται στον Κρατικό Προυπολογισµό
(βασικό εργαλείο για την άσκηση της δηµοσιονοµικής πολιτικής).
Ò  Οµοιότητες:
1. Πολλές υπηρεσίες που παρέχονται από το κράτος
µπορούν να παρασχεθούν από τον ιδιωτικό τοµέα. πχ. υγεία,
παιδεία, τηλεπικοινωνίες, αποκοµιδή σκουπιδιών, ασφάλεια.
2. και οι 2 τοµείς χρησιµοποιούν συντελεστές παραγωγής.

26
 Ποια όµως θα ήταν η ΧΡΥΣΗ ΤΟΜΗ µεταξύ
της παραγωγής δηµόσιων + ιδιωτικών
αγαθών?
Θα έπρεπε να υπάρχει ένας µηχανισµός που θα
κατανέµει την παραγωγή µεταξύ των 2 τοµέων εκέι που
ο κάθε τοµέας είναι πιο αποτελεσµατικός για να
µεγιστοποιήσει την κοινωνική ευηµερία (max SW)!

Ποιες είναι οι προυποθέσεις για τη max SW?

1. Άριστη κατανοµή των µ.π
2. Σταθεροποίηση της οικονοµίας
3. Δίκαιη διανοµή του εισοδήµατος
4. Οικονοµική µεγέθυνση
Επειδή κανένα ή κάποιο από τα 4 δεν ισχύει
χρειάζεται η κρατική παρέµβαση στην οικονοµία.
27
 Έρευνα στη Δηµόσια Οικονοµική
Ò  Πολλά στατιστικά δεδοµένα και αναλύσεις των
δηµόσιων οικονοµικών της Ελλάδας και άλλων
χωρών µπορείτε να βρείτε στις ιστοσελίδες της
Ευρωπαϊκής Ένωσης, του ΟΟΣΑ και του Διεθνούς
Νοµισµατικού Ταµείου. Πιο συγκεκριµένα, οι
ιστοσελίδες τις οποίες µπορείτε να
συµβουλευτείτε είναι οι εξής:
Ò  http://ec.europa.eu/economy_finance
Ò  http://ec.europa.eu/taxation_customs/taxation.
Ò  http://www.oecd.org.
Ò  http://www.imf.org.

28
 Έρευνα στη Δηµόσια Οικονοµική
Ò  Για στοιχεία που αφορούν την Ελλάδα µπορείτε να
επισκεφτείτε την ιστοσελίδα του Υπουργείου
Οικονοµικών http://mnec.org , όπου θα βρείτε και
συνδέσµους για την Εθνική Στατιστική Υπηρεσία και
το Γενικό Λογιστήριο του Κράτους. Τέλος, πολύ
χρήσιµη µπορεί να σας είναι και η ιστοσελίδα της
Τράπεζας της Ελλάδος http://www.bankofgreece.gr
Ενδιαφέρον παρουσιάζουν και οι ιστοσελίδες
ερευνητικών ιδρυµάτων όπως του Κέντρου
Προγραµµατισµού και Οικονοµικών Ερευνών (ΚΕΠΕ)
http://www.kepe.gr και του Ιδρύµατος Οικονοµικών
και Βιοµηχανικών Ερευνών (ΙΟΒΕ),
http://www.iobe.gr.

29
 Κεφάλαιο 2

Εργαλεία θετικής ανάλυσης

(Η εμπειρική ανάλυση στη Δημόσια
Οικονομική)

1
 Θετική προσέγγιση της
Δημόσιας Οικονομικής
s  Μια επιδίωξη της Δ.Ο. είναι να εκτιμήσει τις επιδράσεις που
έχουν οι κρατικές πολιτικές στη συμπεριφορά των ατόμων και
στην οικονομία.
s  Η θετική ανάλυση εξετάζει τι υπάρχει και ποιες είναι οι συνέπειες
μιας δημοσιονομικής πολιτικής, χωρίς να εξετάζει αν το
αποτέλεσμα είναι «σωστό», «δίκαιο», κ.λ.π.

s  Στην εμπειρική ανάλυση στη Δ.Ο. μας ενδιαφέρει η εκτίμηση της

αιτιώδους σχέσης μεταξύ κρατικής πολιτικής και κάποιου είδους
συμπεριφοράς.

2
 Η ανάλυση της δημοσιονομικής
πολιτικής
Γιατί είναι τόσο δύσκολο να εκφέρουμε γνώμη για
το ποια είναι τα αποτελέσματα των κυβερνητικών
πολιτικών;

Σε αντίθεση με τις φυσικές επιστήμες, στα οικονομικά είναι
δύσκολο να διεξαγάγουμε ελεγχόμενα πειράματα, όσο και αν
προσέξουμε το πείραμα μας.

Πολύ συχνά δεν υπάρχει δυνατότητα σύγκρισης.

3
 Εναλλακτικά του πειράματος

s  Μπορούμε να χρησιμοποιήσουμε Στατιστικές Μεθόδους

για να μελετήσουμε τις επιπτώσεις μιας κυβερνητικής
πολιτικής.
Παράδειγμα:
«Ποια είναι η επίδραση μιας μείωση των φόρων στην
προσφορά εργασίας;»
Δείτε τον Πίνακα 2.1 του βιβλίου του Rosen κ.α.

4
 Πίνακας 2.1
Συντελεστές φόρου εισοδήµατος και προσφορά εργασίας
Οριακός
Συντελεστής Μέσες ώρες
% εβδοµαδιαία
Έτος

Τα στοιχεία είναι για τις ΗΠΑ.

5
 Ο ρόλος της οικονοµικής θεωρίας
Η φορολογική θεωρία λέει ότι: «καθώς θα
αυξάνονται οι οριακοί φορολογικοί συντελεστές, οι
μ έ σ ε ς ε β δ ο μ α δ ι α ί ε ς ώ ρ ε ς ε ρ γ α σ ί α ς θ α
μειώνονται».

Το παράδειγμα που υπάρχει στον Πίνακα 2.1
αφορά την περίοδο 1955 -2001.

Μπορούμε να πούμε με βεβαιότητα ότι η αύξηση
του φόρου μείωσε την προσφορά εργασίας;
ΟΧΙ!!!
ΓΙΑΤΙ;

6
 Η οικονομική θεωρία μας βοηθά στο να
απομονώσουμε ένα μικρό σύνολο μεταβλητών
που είναι σημαντικές στο να επηρεάσουν τη
συμπεριφορά των εργαζομένων.

7
 s  Η θ ε ω ρ ί α κ ά ν ε ι σ υ χ ν ά μ ε γ ά λ ε ς
απλοποιήσεις και μπορεί να αγνοήσει
κάποιους σημαντικούς παράγοντες.

Το κρίσιμο όμως στοιχείο ενός οικονομικού

υποδείγματος (μοντέλου) είναι να περιορίσει
το πρόβλημα στα πλέον βασικά του στοιχεία.

8
 Στην περίπτωση της προσφοράς εργασίας που εξετάζουμε, ο
μισθός μετά το φόρο αλλάζει λόγω της πολιτικής αύξησης του
φόρου εισοδήματος.
s  Η οικονομική θεωρία προβλέπει ότι η επίδραση στην εργασία
είναι αμφίβολη.
s  Το αποτέλεσμα υποκατάστασης.
s  Το αποτέλεσμα εισοδήματος.

s  Αρα, μόνο η Εμπειρική Ανάλυση, που

βασίζεται σε παρατηρήσεις, σε αντίθεση με τη
θεωρία, μπορεί να δώσει απάντηση στο
ερώτημα αυτό.

9
 Μέθοδοι εμπειρικής ανάλυσης

s  Υπάρχουν τρεις κύριες μέθοδοι:

s  Οικονομετρικές μελέτες
s  Συνεντεύξεις
s  Πειράματα

10
 Οικονοµετρική Μελέτη
Παράδειγµα 1ο
Ο «Νόµος του AdolphWagner» (1835-1917). Διατύπωσε την
ιδέα ότι υπάρχει µία µακροπρόθεσµη σχέση ανάµεσα στις
δηµόσιες δαπάνες και την οικονοµική µεγέθυνση, βασιζόµενος
σε εµπειρικές παρατηρήσεις.

Επιλέγουµε µια ειδική αλγεβρική σχέση που συνοψίζει τις

βασικές µεταβλητές που µας ενδιαφέρουν.
Στην περίπτωση του νόµου του Wagner είναι η εξής:
Gt = α + βGDPt + εt
α, β είναι οι παράµετροι, και ε είναι ένα τυχαίο σφάλµα.
Μόνο όταν το β > 0 επιβεβαιώνεται η ισχύς του νόµου.

11
 Η οικονοµετρική εξειδίκευση για διευκόλυνση της
ερµηνείας των αποτελεσµάτων είναι:

logGt= α + βlogGDPt + ut

Για την Ιταλία, 1980-2010 το αποτέλεσµα είναι:

logGt = 1,33 + 3,24logGDPt (3.68) [0.001]

Για την Ελλάδα, 1980-2010 το αποτέλεσµα είναι:

logGt = - 4,33 + 0,15logGDPt (1.12) [0.298]

* Σε παρένθεση δίνονται τα t – στατιτικά για επίπεδο

σηµαντικότητας 5% και στην αγκίλη η πιθανότητα.
12
13
 ΠΡΟΣΟΧΗ
Έχει µεγάλη σηµασία να αποφεύγεται η σύγχυση
µεταξύ συσχέτισης και αιτιώδους σχέσης.

Γι α τ ί : Το γ ε γ ο ν ό ς ό τ ι δ ύ ο µ ε τ α β λ η τ έ ς
συσχετίζονται δεν αποδεικνύει και ότι η µια
προκαλεί την άλλη!

14
 Παράδειγµα 2ο
Στην περίπτωση της προσφοράς εργασίας, µπορούµε να
πάρουµε την εξής σχέση:
L = α0 + α1wn + α2 A + α3 X1 + α4 X 2 + ε

όπου L είναι οι ώρες εργασίας, wn είναι ο µισθός, και A, X1, και

X2 είναι άλλοι παράγοντες που επηρεάζουν την εργασία. α0 - α4
είναι οι παράµετροι, και ε είναι ένα τυχαίο σφάλµα.

15
 Γ. Γραµµή παλινδρόµησης σε
Α. Διάγραµµα διασποράς Β. Γραµµή παλινδρόµησης
διάγραµµα διασποράς µε
αυξηµένη διασπορά

Η κλίση της γραµµής

παλινδρόµησης είναι
α1

16
 s  Η κλίση μια τέτοιας γραμμής παλινδρόμησης δίνει το
συντελεστή παλινδρόμησης για το ημερομίσθιο.
s  Οταν α1=0, ο καθαρός μισθός δεν έχει καμιά επίδραση
στις ώρες εργασίας.

s  Οταν α1>0, ο καθαρός μισθός αυξάνει την εργασία. Το

αποτέλεσμα υποκατάστασης κυριαρχεί.

s  Οταν α1<0, ο καθαρός μισθός μειώνει την εργασία. Το

εισοδηματικό αποτέλεσμα κυριαρχεί.

s  Η παρουσία του τυχαίου σφάλματος αντανακλά την

επίδραση που έχει στην εργασία παράγοντες που δεν
είναι παρατηρήσιμοι από τον ερευνητή.
17
 ΠΡΟΣΟΧΗ
s  Στην πράξη, η μέθοδος αυτή δεν οδηγεί πάντα σε
ξεκάθαρα αποτελέσματα.
s  Μετά την εκτίμηση του α1, πρέπει να αξιολογηθεί η
αξιοπιστία του.
Είναι κοντά στην αλήθεια;

18
 Αδυναμίες της οικονομετρικής ανάλυσης

s  Ετερογένειες στις διάφορες ομάδες πληθυσμού
s  Διαχρονική μεταβολή των παραμέτρων.
s  Μεροληψία των μεταβλητών που χρησιμοποιήθηκαν
s  Μερικές μεταβλητές είναι δύσκολο να μετρηθούν, π.χ
τα κίνητρα.
s  Αντίστροφη αιτιότητα
s  Οι παρατηρηθείσες μεταβλητές μπορεί να μην
αντιστοιχούν σε μεταβλητές της θεωρίας.
s  Οι ώρες εργασίας δεν είναι το ίδιο με την «εργασιακή
προσπάθεια».

19
 Μέθοδοι εµπειρικής ανάλυσης
Συνεντεύξεις
s  Ο πιο άμεσος τρόπος για να δούμε αν μια πολιτική
επηρεάζει τη συμπεριφορά είναι να ρωτήσουμε αυτούς
που επηρεάζονται.
s  Αυτό γίνεται με ειδικά ερωτηματολόγια, στα οποία
ζητείται απάντηση.

Αδυναμίες των συνεντεύξεων
s  Οι άνθρωποι δεν λένε πάντα την αλήθεια.
s  Οι άνθρωποι μπορεί να ενοχληθούν από τα ερωτήματα
ή να μη δώσουν σημασία γιατί έχουν άλλες
προτεραιότητες.

20
 Μέθοδοι εµπειρικής ανάλυσης
Πειράματα
Αυτά μπορεί να γίνουν (π.χ.) με τη βοήθεια ψυχολόγων.

Αδυναμίες των πειραμάτων

s  Θέματα επιλογής. Ακόμη και αν αρχικά η επιλογή είναι
τυχαία, μπορεί να υπάρξουν προβλήματα........
s  Τα άτομα που καλούνται να λάβουν μέρος σε πειράματα
το γνωρίζουν και αντιδρούν ανάλογα.
s  Εχουν κόστος, που συχνά δεν είναι μικρό.

21
 s  Μερικές οικονομικές θεωρίες ελέγχονται σε πειράματα
στο πλαίσιο εργαστηρίου, συχνά με φοιτητές. Οι μέθοδοι
είναι παρόμοιες με εκείνες που χρησιμοποιούν οι
ψυχολόγοι.
s  Συχνά προσφέρουν κάποιες ανταμοιβές.
s  Το πλαίσιο πάντως είναι τεχνητό.
s  Ο ι φ ο ι τ η τ έ ς δ ε ν ε ί ν α ι σ τ η ν π ρ α γ μ α τ ι κ ό τ η τ α
αντιπροσωπευτικό δείγμα του πληθυσμού.

22
 Σύνοψη εργαλείων θετικής ανάλυσης
s  Ο ρόλος της θεωρίας

s  Μέθοδοι εμπειρικής ανάλυσης

s  Στατιστικές
s  Οικονομετρικές
s  Συνεντεύξεις
s  Πειράματα

23
 Κεφάλαιο 3

Εργαλεία Κανονιστικής Ανάλυσης

(Normative analysis)

1
 Περίγραµµα
Ò  Συνθήκες για αποτελεσµατικότητα κατά Pareto
Ò  Συνθήκες για ισορροπία σε ανταγωνιστικές αγορές
Ò  Το 1o και 2ο Θεώρηµα των Οικονοµικών της Ευηµερίας
Ò  Αποτελεσµατικότητα και ισότητα

2
 Οι προϋποθέσεις για την
max της Κοινωνικής Ευηµερίας
Ò  1. Αριστη κατανοµή των πόρων.
Ò  2. Σταθεροποίηση της οικονοµίας

Ò  3. Δίκαιη διανοµή του Υ

Ò  4. Οικονοµική µεγέθυνση

Το θεωρητικό πλαίσιο που χρησιµοποιείται στη δηµόσια

οικονοµική είναι τα οικονοµικά της ευηµερίας και το εργαλείο
που χρησιµοποιείται είναι η Κανονιστική Ανάλυση και η
αναλυτική επινόηση του κουτίου του Edgeworth.

Βασική έννοια είναι: η αποτελεσµατικότητα κατά Pareto.

3
 Αποτελεσµατικότητα κατά pareto:
ορισµός
Ò  Μια κατανοµή είναι αποτελεσµατική ή άριστη κατά Pareto
όταν δεν υπάρχει άλλη εφικτή κατανοµή που να βελτιώνει τη
θέση ενός ατόµου χωρίς να χειροτερεύει τη θέση κάποιου
άλλου ατόµου.

Ò  Έχουµε βελτίωση κατά Pareto όταν µια ανακατανοµή των

πόρων βελτιώνει τη θέση κάποιου ατόµου χωρίς να
χειροτερεύει τη θέση κανενός άλλου ατόµου.

4
 Αποτελεσµατικότητα κατά Pareto:
Ò  Ας υποθέσουµε ότι έχουµε δύο άτοµα, τον Α και την Ε και
υπάρχει µια ορισµένη ποσότητα προϊόντος που µοιράζεται
µεταξύ των δύο ατόµων.
Ò  Η ωφέλεια την οποία αποκοµίζουν τα δύο άτοµα µπορεί να
παρασταθεί γραφικά στο ακόλουθο διάγραµµα:

Ò  Στον κάθετο άξονα παρίσταται η ωφέλεια (χρησιµότητα) του Α

(UA) και στον οριζόντια η ωφέλεια της Ε (UE) .

5
 Αποτελεσµατικότητα κατά Pareto:
ορισµός
UΑ Η γραµµή UU λέγεται καµπύλη
U δυνατοτήτων ωφέλειας

Όλα τα σηµεία πάνω στην καµπύλη

δυνατοτήτων ωφέλειας είναι
άριστα κατά Pareto

0
U UE
6
 Βελτίωση κατά Pareto:
ορισµός
UΑ
Β

Γ
Α

0
UE
7
 1ο θεµελιώδες θεώρηµα των
οικονοµικών της ευηµερίας
Μια ανταγωνιστική οικονοµία που λειτουργεί σωστά,
µπορεί να δηµιουργήσει µια αποτελεσµατική κατανοµή
των πόρων χωρίς καµιά κρατική παρέµβαση.

Ò  Προσφορά σταθερή: S
Ò  2 άτοµα Α και Ε.
Ò  2 αγαθά: Χ και Υ σε µια αµιγώς ανταλλακτική
οικονοµία.
Ò  ή 2 συντελεστές παραγωγής: Κ και L σε µια
οικονοµία παραγωγής.

8
 1ο θεµελιώδες θεώρηµα των
οικονοµικών της ευηµερίας: Πρόβληµα
Η λειτουργία των ανταγωνιστικών αγορών
UΑ όµως µπορεί να µας οδηγεί πάνω στην
Δ
U καµπύλη δυνατοτήτων χρησιµότητας, αλλά αν
µας πάει στο Θ, η διανοµή της ευηµερίας είναι
Θ σχετικά ίση. Αν µας πάει όµως στο σηµείο Δ
τότε η διανοµή είναι άνιση, αφού η ωφέλεια
του Α είναι πολύ µεγάλη και της Ε πολύ
µικρή.

0
U UE
9
 2ο θεµελιώδες θεώρηµα των
οικονοµικών της ευηµερίας
Ò  Το 2ο θεµελιώδες θεώρηµα λέει ότι αν γίνει η κατάλληλη
κατανοµή των ΑΡΧΙΚΩΝ αποθεµατικών πόρων, και µετά
αφεθούν τα άτοµα να κάνουν ελεύθερα τις συναλλαγές τους,
τότε θα φτάσουµε σε αποτελεσµατική κατανοµή των
πόρων.

Ò  Άρα, δεν απαιτείται καµιά κρατική παρέµβαση για να έχουµε

αποτελεσµατική κατανοµή κατά Pareto, σε µια ανταγωνιστική
οικονοµία

10
 Οι αποτυχίες της αγοράς
Όµως οι ανταγωνιστικές - ιδιωτικές αγορές, σχεδόν πάντα, δεν δίνουν
αποτελεσµατικές λύσεις.
Γιατί:
s  1) Δεν υπάρχουν οι συνθήκες του Τέλειου Ανταγωνισµού. π.χ. Μονοπώλια,
Ολιγοπώλια... Υπάρχει Ασύµµετρη πληροφόρηση.
s  2) Υπάρχουν τα Δηµόσια αγαθά: δεν έχουν τιµή΄αλλά το όφελος τους
διαχέεται στο κοινωνικό σύνολο!
s  3) Υπάρχουν οι Εξωτερικότητες: Αγαθά και υπηρεσίες που δηµιουργούν
πρόσθετο όφελος ή κόστος για το οποίο δεν πληρώνουµε τιµή ή δεν
αποζηµιωνόµαστε.
s  4) Υπάρχουν οι Ατελείς αγορές: Ο ιδιωτικός τοµέας δεν παρέχει ορισµένες
υπηρεσίες γιατί ο κίνδυνος είναι µεγάλος.
s  5) Χρειάζεται Δικαιότερη Διανοµή του Εισοδήµατος
s  6) Οι βασικές Υποδοµές στοιχίζουν πολύ οπότε ο ιδιωτικός τοµέας δεν τις
αναλάµβανει εξ’ολοκλήρου.
11
 Ισορροπία σε ανταγωνιστικές αγορές
—  Γι α τ η ν ε π ί τ ε υ ξ η ι σ ο ρ ρ ο π ί α ς σ ε έ ν α σ ύ σ τ η µ α
ανταγωνιστικών αγορών, πρέπει να ικανοποιούνται τρεις
προϋποθέσεις:
—  Τα άτοµα max U (.) τους
—  Οι επιχειρήσεις max Π (.)
—  Οι αγορές εκκαθαρίζονται

12
 Μax W(.) του ατόµου υπό περιορισµό
—  Ο Α έχει να επιλέξει µεταξύ δύο αγαθών: µήλων και
σοκολάτας, µε δεδοµένες τις τιµές τους (PM, PΣ).
—  Ο Α θα max U(.), µε δεδοµένο τον εισοδηµατικό του
περιορισµό (Υ). Μαθηµατικά, θα βρούµε τη λύση του
προβλήµατος για (QM, QΣ) :
MaxQM ,QΣ U (QM , QΣ )
υ.π . PM QM + PΣQΣ = Y

Διαγραµµατικά σηµαίνει να βρούµε την ανώτατη καµπύλη

αδιαφορίας, που εφάπτεται µε τη γραµµή του εισοδηµατικού
13
περιορισµού.
 QΣ
(ποσότητα
Σοκολάτας)
3

2
max W

0 1 2 3 QM
(ποσότητα µήλων)

14
 Μax W(.) του ατόµου υπό περιορισµό
—  Στο σηµείο αυτό η κλίση της καµπύλης αδιαφορίας (MRS) είναι ίση
µε την κλίση της γραµµής εισοδηµατικού περιορισµού.

MU M PM
MRS M ,Σ ≡ =
MU Σ PΣ
—  Είναι απαραίτητο επίσης, το εισόδηµα να εξαντλείται.

Y = PM QM + PΣQΣ
15
 —  Ο Α όσο και η Ε max U(.) όταν:
A
(1) A MU M PM
MRSM,Σ ≡ A
=
MU Σ PΣ
E
E MU M PM
(2) MRSM,Σ ≡ E
=
MU Σ PΣ
—  Άρα, έχουµε αποτελεσµατικότητα κατά Pareto για την
κατανοµή µήλων και σοκολάτας µεταξύ του Α και της Ε όταν
ισχύει η συνθήκη (3):
A E
MRS M ,Σ = MRS M ,Σ

16
 Καµπύλες ζήτησης
Περαιτέρω αύξηση του PM δίνει το συνδυασµό
QΣ (PM,QM) µε ακόµη λιγότερα µήλα

Αύξηση του PM δίνει έναν άλλο συνδυασµό

(PM,QM) µε λιγότερα µήλα.

Αρχικό σηµείο µεγιστοποίησης

χρησιµότητας (PM,QM).

Ο
QM
QM,3 QM,2 QM,1
Με µια άυξηση στην τιµή των µήλων η ζητούµενη ποσότητα
17 µειώνεται
 Καµπύλες ζήτησης (D)
PM Σε ψηλή τιµή για µήλα η ζητούµενη
ποσότητα είναι QM,3
Σε µικρότερη τιµή για µήλα η
PM,3 ζητούµενη ποσότητα είναι QM,2

Σε µικρότερη τιµή για µήλα η

PM,2 ζητούµενη ποσότητα είναι QM,1

PM,1
Ζήτηση
για µήλα

QM,3 QM,2 QM,1 QM

18 Καµπύλη ζήτησης για µήλα

 Καµπύλη ζήτησης (D) =
Καµπύλη οριακού οφέλους (ΜΒ)
Κάθε σηµείο της καµπύλης ζήτησης δείχνει το
PM όφελος που αποκοµίζει το άτοµο από την
κατανάλωση του αγαθού αυτού. Άρα η καµπύλη
ζήτησης είναι και καµπύλη οριακού οφέλους.
PM,3

PM,2

PM,1
Ζήτηση
για µήλα

19 QM,3 QM,2 QM,1 QM

 Οικονοµικά της Ευηµερίας:

Ò  Από τις 4 προυποθέσεις maxSW οδηγούµαστε στα

Οικονοµικά της Ευηµερίας που είναι ο κλάδος της
οικονοµικής θεωρίας που ασχολείται µε το κατά πόσο είναι
επιθυµητές από την κοινωνία κάποιες εναλλακτικές
οικονοµικές.

Ò  Χρησιµοποιούµε ως εργαλείο µια αναλυτική επινόηση:

«Το κουτί του Edgeworth».

20
 Κουτί του Edgeworth:
Ανταλλαγή
Άτοµο A Y Άτοµο B
Y

21 X X
 Κουτί του Edgeworth:
Ανταλλαγή
Y X
Άτοµο A Άτοµο
B

22 X Y
 Κουτί του Edgeworth:
Ανταλλαγή
X Άτοµο B

Y
Y

23
Άτοµο A X
 Οικονοµικά της ευηµερίας:
Γενική ισορροπία

Αριστοποίηση κατά Pareto στην ανταλλαγή

σε µια οικονοµία µε δύο άτοµα και δύο αγαθά

24
 Κουτί του Edgeworth
0E
Σοκολάτες
q

A1
E1
0A Μήλα
25
 Κουτί του Edgeworth
0E
Σοκολάτες Είναι το q
q άριστο κατά
Pareto ;

A1
E1
0A Μήλα
26
 Κουτί του Edgeworth
0E
Σοκολάτες
Σηµεία ανώτερα
q κατά Pareto ;

A1
E1
0A Μήλα
27
 Κουτί του Edgeworth
0E
Σοκολάτες
q

A2
A1
E1
0A Μήλα
28
 Κουτί του Edgeworth
0E
Σοκολάτες
q

A3
A2
A1
E1
0A Μήλα
29
 Κουτί του Edgeworth
q 0E
Σοκολάτες
Άριστες κατά
Pareto
κατανοµές

A3
A2
A1
E3 E1
E2
0A Μήλα
30
 Κουτί του Edgeworth
Σοκολάτες
0E
MRSAΣM= MRSΕΣM
q

Γραµµή
Άριστων
σηµείων

A3
A2
A1
E1
E3 E2
0A Μήλα
31
 Κουτί του Edgeworth

Πώς φτάνουν τα άτοµα από

το σηµείο q στη γραµµή
άριστων σηµείων;

32
 Κουτί του Edgeworth
0E
Σ
q

0A
33 Μήλα
 Κουτί του Edgeworth
0E

q
Πιθανές τιµές αγοράς

0AD Μήλα
34
 Κουτί του Edgeworth
0E
Σ
q

Η γραµµή αυτή εκφράζει

κάποιο λόγο τιµών
που έχει επιλεγεί
αυθαίρετα
0A
35
Μήλα
 Κουτί του Edgeworth
0E
Σ
E7

A5

0A
36
Μήλα
 Κουτί του Edgeworth
ΜE
Σ 0E
ΣA ΣE
E7

A5

37
0A ΜA Μ
 Κουτί του Edgeworth
ΜE Μ΄E
Σ 0E
ΣA ΣE
E7
Σ΄E

Σ΄A
AD5

0A
ΜA Μ’A Μ
38
 Κουτί του Edgeworth
ΜE Μ’E
Σ 0E
ΣA ΣE
E7
Σ’E

Σ’A
AD5

0A
ΜA Μ’A Μ
39
 Κουτί του Edgeworth
ΜE Μ’E
Σ 0E
ΣA ΣE
E7
Σ’E
Πλεόνασµα

Σ’A
A5
Έλλειµµα

0A
ΜA Μ’A Μήλα
40
 Κουτί του Edgeworth
ΜE Μ’E
Σ 0E
ΣA ΣE

Σ’A Σ’E

0A
ΜA Μ’A
41
 Κουτί του Edgeworth
ΜE Μ’E
Σ E θέλει να 0E
πουλήσει
ΣA ΣE

Σ’A Σ’E

A θέλει να
αγοράσει
0A
ΜA Μ’A
42 Μήλα
 Κουτί του Edgeworth
MRSAΣM= MRSΕΣM=PM/ΡΣ
ΜE Μ’E
Σ 0E
E θέλει να πουλήσει
ΣA ΣE
A θέλει να E θέλει να
πουλήσει
αγοράσει

Σ’A Σ’E

A θέλει να
αγοράσει
0A
ΜA Μ’A
43 Μήλα
 Συνθήκες για την ανταγωνιστική ισορροπία

—  MRSA = MRSE (Αποτελεσµατική κατανοµή κατά Pareto)

—  Η ζητούµενη ποσότητα είναι ίση µε την προσφερόµενη
ποσότητα σε όλες τις αγορές.

44
 Κουτί του Edgeworth και
Κοινωνική δικαιοσύνη
ΜE
Σ
ΣA ΣE

Υποθετικές
αρχικές κατανοµές

45
ΜA Μήλα
 Κουτί του Edgeworth
AE
Σ
FA FE

Υποθετικές
αρχικές κατανοµές

Ποια από αυτές τις

κατανοµές είναι
Κοινωνικά Δίκαιη;
46
AA Μήλα
 Καµία από τις 3 δεν είναι δίκαιη! Ο Pareto δεν
αναφέρθηκε ποτέ στην Κοινωνική δικαιοσύνη!

Η κοινωνία µπορεί να προτιµά µια αναποτελεσµατική

κατανοµή. Αυτό δίνει µια δικαιολογία για κρατική
παρέµβαση στην οικονοµία.

ΠΡΟΣΟΧΗ:
Δεν σηµαίνει όµως ότι και το κράτος θα τα κάνει
καλύτερα. Κάθε περίπτωση πρέπει να αξιολογείται µε
βάση τα υπέρ και τα κατά της.

47
 Αριστοποίηση στην παραγωγή
—  Ας υποθέσουµε ότι τα δύο αγαθά, σοκολάτες (Σ) και µήλα
(Μ), παράγονται µε τη χρήση δύο συντελεστών παραγωγής,
του κεφαλαίου(K) και της εργασίας (L), οι οποίοι είναι σε
σταθερή προσφορά και απασχολούνται πλήρως.
—  Οι αγορές είναι τέλεια ανταγωνιστικές.
—  Ακολουθώντας διαδικασία παρόµοια µε εκείνη που
ακολουθήσαµε στην περίπτωση του καταναλωτή έχουµε.

48
 Αριστοποίηση στην παραγωγή

LΣ
0Σ
KΜ
KΣ

Μ2
Σ1
Μ1 Σ2
0Μ
49 LΜ
 Αριστοποίηση στην παραγωγή
LΣ
KΜ H 0Σ

Ποσότητα KΣ
Ποσότητα σοκολάτας
µήλων

Μ4
Σ5
50
0Μ LΜ
 Αριστοποίηση στην παραγωγή
LΣ
0Σ
KΜ H

KΣ
Ποσότητα
Ποσότητα σοκολάτας
µήλων

Περιοχή βελτίωσης
kατά Pareto
Μ4
0Μ Σ5
51 LΜ
 Αριστοποίηση στην παραγωγή

Πώς οι παραγωγοί φτάνουν από το σηµείο Η,

στην γραµµή άριστων σηµείων;

52
 Αριστοποίηση στην παραγωγή
LΣ
KΜ H
0Σ

KΣ
Μήλα Σοκολάτες

Μ4
Σ5
53 0Μ LΜ
 Αριστοποίηση στην παραγωγή

LΣ
0Σ
KΜ H
KΣ

54 0Μ LΜ
 Αριστοποίηση στην παραγωγή
LΣ
KΜ 0Σ
H

KΣ

Μείωση στο
κεφάλαιο

55
 Αριστοποίηση στην παραγωγή
LΣ
0Σ
KΜ H
Αύξηση KΣ
κεφαλαίου
Μείωση
κεφαλαίου

0Μ
56 LΜ
 Αριστοποίηση στην παραγωγή
LΣ
0Σ
KΜ H
KΣ

Πλεονάζον
κεφάλλαιο

57
0Μ LΜ
 Αριστοποίηση στην παραγωγή
LΣ
0Σ
KΜ H
KΣ

Αύξηση
εργασίας

0Μ LΜ
58
 Αριστοποίηση στην παραγωγή
LΣ
0Σ
KΜ H Μείωση εργασίας
KΣ

Αύξηση εργασίας

59
0Μ LΜ
 Αριστοποίηση στην παραγωγή
MRΤSΣKL= MRΤSΜKL
LΣ
KΜ Ο΄

KΣ
P3

P1 P2

Μ4
Σ5 Μ2 Σ3
60
Ο LΜ
 Συνολική αριστοποίηση:
στην κατανάλωση και στην παραγωγή
Σ

X1
Σ5

X2
Σ3

X3

Μ2 Μ4 Μήλα
61
 Συνολική αριστοποίηση:
στην κατανάλωση και στην παραγωγή
Σ
X1 κλίση = MRTΜ,Σ = PM/PΣ
Σ7
ΔΣ MRT Μ,Σ = (ΔΣ/ΔΜ) =
X2
Σ6 (MCΜ/MCΣ)

ΔΜ

Μ2 Μ3 Μ
62
 Συνολική αριστοποίηση:
στην κατανάλωση και στην παραγωγή
Σ

Σ* X2

Κουτί Edgeworth µε
την Καµπύλη των
ανταλλαγών

Μ* Μ
63
 Συνολική αριστοποίηση:
στην κατανάλωση και στην παραγωγή
Σ
X1
Σ’

Σ* X2

Σ~ X3

Μ’ Μ* Μ~ Μ
64
 Συνολική αριστοποίηση:
στην κατανάλωση και στην παραγωγή
Σ
X1
Σ’

Σ* X2

Σ~ X3

Μ’ Μ* Μ~ Μ
65
 Μ Ο΄

Χ3 Καµπύλη
Χ2 Ανταλλαγών
Χ1

66
Ο Σ
 Με µια αντιστροφή των αξόνων που θα κάνουµε βρίσκουµε την
καµπύλη δυνατοτήτων παραγωγής

Σ
X1
Σ’

Σ* X2
Καµπύλη δυνατοτήτων
παραγωγής

Σ~ X3

Μ’ Μ* Μ~ Μ
67
 Συνολική αριστοποίηση:
στην κατανάλωση και στην παραγωγή
Καµπύλες δυνατοτήτων
UE
χρησιµότητας για διάφορα
κουτιά Edgeworth σε όρους
χρησιµότητας (U).
(Πρόερχεται από την
προβολή των καµπυλών
ανταλλαγής όπως είναι στη
Διαφ. 66)

UA

68
 Συνολική αριστοποίηση:
στην κατανάλωση και στην παραγωγή
Σ

Σ* P2
MRTΣΜ

Μ* Μ
69
 Συνολική αριστοποίηση:
στην κατανάλωση και στην παραγωγή
Σ MRTΣΜ = MRSΑ= MRSE

Σ* P2

Μ* Μ
70
 Συνολική αριστοποίηση:
στην κατανάλωση και στην παραγωγή
UE Περιβάλλουσα καµπύλη
δυνατοτήτων χρησιµότητας

S’

Τ’

Q’

UA

71
 Συνολική αριστοποίηση:
στην κατανάλωση και στην παραγωγή
UE WK = ( UA , UE )
WJ
Σηµείο ευηµερίας υπό
περιορισµό

UA

72
 Συνολική αριστοποίηση:
στην κατανάλωση και στην παραγωγή
WK = ( UA , UE )
WJ
Σηµείο ευτυχίας υπό
περιορισµό

UE

UΑ
73
 Γενικά οι συνθήκες για µεγιστοποίηση
ευηµερίας max W(.) είναι:

A
MRS XY = MRS B
XY = MRT XY

PX MC X
MRT XY = =
PY MCY

PX
MRT XY = = MRS XY
PY

74
 Συνθήκες για µεγιστοποίηση ευηµερίας
Ανταγωνιστική ισορροπία Αποτελεσµατικότητα
è κατά Pareto
Μεγιστοποίηση
της ευηµερίας καταναλωτή Αποτελεσµατικότητα
στην ανταλλαγή
A PX
MRS XY =
PY
A B
B PX MRS XY = MRS XY
MRS XY =
PY

75
 Συνθήκες για µεγιστοποίηση ευηµερίας
Ανταγωνιστική ισορροπία Αποτελεσµατικότητα
κατά Pareto
Ελαχιστοποίηση κόστους è

Αποτελεσµατικότητα
X w στην παραγωγή
MRTS LK =
r

w Y
Y
MRTS LK =
X
MRTSKL = MRTS KL
r

76
 Συνθήκες για µεγιστοποίηση ευηµερίας

Ανταγωνιστική Αποτελεσµατικότητα
ισορροπία κατά Pareto
è
Μεγιστοποίηση Συνολική
κέρδους αποτελεσµατικότητα
MC X
PX =MCX MRTXY =
MCY
PY =MCY PX
= = MRS XY
PY

77
 Κεφάλαιο 4

Δηµόσια αγαθά

1
 Δηµόσια αγαθά: ορισµός
Ò  Τα Δηµόσια αγαθά είναι εκείνα τα αγαθά που ανταγωνσιτική
αγορά δεν µπορεί να παράγει, κατά Pareto, αποτελεσµατικά!

ΓΙΑΤΙ;
Τα αµιγή (γνήσια) δηµόσια αγαθά έχουν δύο βασικά χαρακτηριστικά:
É  Αδυναµία αποκλεισµού (P = 0): Δεν είναι δυνατό να διαιρεθούν
σε µονάδες ώστε να διατεθούν µόνο σε εκείνα τα άτοµα που είναι
διατεθειµένα να πληρώσουν.
É  Μη ανταγωνιστικά στην κατανάλωση (στη χρήση τους)
(MC+1 = 0): Το κόστος παροχής του αγαθού για ένα επιπλέον
άτοµο είναι µηδέν.

2
 Παραδείγµατα δηµόσιων
και ιδιωτικών αγαθών

Ò  Δηµόσια αγαθά Ò  Ιδιωτικά αγαθά

É  Εθνική άµυνα É  cd

É  Μη συνωστισµένος δρόµος É  Υπηρεσίες υγείας

É  Φάροι É  Συνωστισµένος δρόµος

É  Δικαιοσύνη É  Αυτοκίνητο

É  ... É  ...

3
 Αποτίµηση δηµόσιων αγαθών

Ò  Όλα τα άτοµα καταναλώνουν την ίδια ποσότητα του

δηµόσιου αγαθού.
Ò  Αλλά το οριακό όφελος (MB) που αποκοµίζει το κάθε
άτοµο µπορεί να είναι διαφορετικό.
É  Π.χ. το όφελος που αποκοµίζει το κάθε άτοµο από τη
θέα του Παρθενώνα στην Ακρόπολη της Αθήνας δεν
είναι το ίδιο.

4
 Διακρίσεις των Δηµοσίων Αγαθών

1.  Αµιγή (γνήσια) δηµόσια αγαθά

2.  Μη γνήσια δηµόσια αγαθά
α) Αποκλεισµός είναι εφικτός, αλλά ανεπιθύµητος
β) Αποκλεισµός είναι εφικτός, αλλά πότε
επιθυµητός και πότε ανεπιθύµητος
3.  Τοπικά δηµόσια αγαθά
4.  Παγκόσµια δηµόσια αγαθά
 Μη-γνήσια Δηµόσια Αγαθά

Ò  Τα περισσότερα αγαθά που θεωρούµε ως δηµόσια

αγαθά µπορεί να µην ικανοποιούν πλήρως τις
υποθέσεις για µη ανταγωνιστική κατανάλωση και για
τη δυνατότητα αποκλεισµού.
É  πχ Η χρήση ενός δρόµου που δεν έχει κίνηση είναι
δηµόσιο αγαθό. Όταν όµως υπάρχει συνωστισµός,
τότε η χρήση του είναι ανταγωνιστική (MC+1 ≠ 0 )

6
 Ιδιωτικά αγαθά
που παρέχονται από το δηµόσιο
Ò  Το γεγονός ότι κάποια αγαθά παρέχονται από το κράτος δεν
σηµαίνει ότι τα αγαθά αυτά είναι δηµόσια!
Ò  Τα αγαθά αυτά δεν ικανοποιούν καµιά από τις υποθέσεις για τα
δηµόσια αγαθά και γι’ αυτό λέγονται «ιδιωτικά αγαθά που
παρέχονται από το κράτος»
Ò  Π.χ. η ιατρική περίθαλψη είναι µια υπηρεσία η οποία είναι
ανταγωνιστική στη χρήση και στην οποία µπορεί να επιβληθεί η
αρχή του αποκλεισµού.

7
Εξηγήστε γιατί είναι ή δεν είναι γνήσια δηµόσια αγαθά τα
παρακάτω:

Φάρµακα
Συγκοινωνίες
Φυλακές
Τηλεφωνικές υπηρεσίες
Νερό
Νοσοκοµεία
Δικαιοσύνη
Internet
Αίθουσες θεάτρου, κινηµατογράφου
Εκχιονιστικές Υπηρεσίες
Αποτελεσµατική παροχή Ιδιωτικών αγαθών
—  Όπως έχουµε δει (στην Κανονιστική Ανάλυση) η καµπύλη
ζήτησης (D) συνάγεται από τις καµπύλες αδιαφορίας του
ατόµου.
—  Κάθε σηµείο στην καµπύλη ζήτησης κάθε ατόµου
αντιπροσωπεύει την προθυµία του να πληρώσει για κάθε µια
επιπλέον µονάδα του αγαθού.
—  Άρα κάθε σηµείο της καµπύλης ζήτησης δείχνει το οριακό
όφελος (MB) του ατόµου από την κατανάλωση µιας επιπλέον
µονάδας του αγαθού.
—  Η καµπύλη ζήτησης είναι η καµπύλη οριακού οφέλους (MB)

9
Αποτελεσµατική παροχή ιδιωτικών αγαθών
—  Ας υποθέσουµε ότι τα άτοµα έχουν να επιλέξουν µεταξύ
µήλων και CD, δύο ιδιωτικών αγαθών.

—  Επειδή το αγαθό που καταναλώνεται από το άτοµο i δεν

µπορεί να χρησιµοποιηθεί από άλλα άτοµα, το ιδιωτικό
οριακό όφελος (ΜΡΒ) είναι και το κοινωνικό οριακό
όφελος (MSB).

—  Άρα στην περίπτωση αυτή MSB = MPB.

10
 Αποτελεσµατική παροχή ιδιωτικών αγαθών

—  Με δεδοµένο ότι το οριακό ιδιωτικό όφελος (MΡB) είναι ίσο µε

τον οριακό λόγο υποκατάστασης µεταξύ του αγαθού αυτού και
ενός άλλου αγαθού π.χ. του αγαθού αναφοράς, έχουµε ότι:
MSB = MRSM,CDi
όπου “i” είναι το κάθε άτοµο στην κοινωνία

—  Ξέρουµε ότι για τα ιδιωτικά αγαθά η αποτελεσµατικότητα

απαιτεί: MRSM,CDi = MCM

11
 Αποτελεσµατική παροχή ιδιωτικών αγαθών
—  Ας υποθέσουµε ότι έχουµε δύο άτοµα (1 και 2) και το καθένα
καταναλώνει δύο ιδιωτικά αγαθά x και y, µε τιµές px και py,
αντίστοιχα.

—  Τα άτοµα έχουν αντίστοιχα εισόδηµα Μ1 και Μ2.

—  Ας θεωρήσουµε το αγαθό x ως αγαθό αναφοράς, οπότε η σχετική
τιµή του y είναι p=(py/px)

12
 Αποτελεσµατική παροχή ιδιωτικών αγαθών

—  Το άριστο επίπεδο παροχής των ιδιωτικών αγαθών δίνεται από

τη λύση του προβλήµατος

Max x1 , x2 , y1 , y2U1 ( x1 , y1 ) + U 2 ( x2 , y2 )
s.t. x1 + x2 + py1 + py 2 = M 1 + M 2
Για ένα ιδιωτικό αγαθό, οι καταναλωτές ζητούν διαφορετικές
ποσότητες στην ίδια τιµή. Για να βρούµε τη συνολική ζήτηση
ενός αγαθού, ορίζουµε µια τιµή και προσθέτουµε τις ποσότητες
που ζητούνται από όλα τα άτοµα στην τιµή αυτή.
Οριζόντια άθροιση

13
Αποτελεσµατική παροχή ιδιωτικών αγαθών

Τιµή S=MSC
µήλων

MSB =D1+2
D2 D1
Μήλα
0 Q2 Q1 QΣυνολο
14
 Ισορροπία στην αγορά ιδιωτικών αγαθών

—  Ισορροπία εκεί που η καµπύλη προσφοράς τέµνει την

καµπύλη ζήτησης.
—  Όλοι πληρώνουν την ίδια τιµή, P.
—  Τα άτοµα καταναλώνουν το καθένα διαφορετικές ποσότητες
του αγαθού, Q.
—  Το αποτέλεσµα αυτό είναι: αποτελεσµατικό κατά Pareto.

15
Παράδειγµα ιδιωτικών αγαθών
Τιµή Α (DfA) Ε (DfA) Αγορά (DfA+E)

€11 5 1 6

€9 7 3 10

€7 9 5 14

€5 11 7 18

€3 13 9 22

€1 15 11 26

16
Αποτελεσµατική παροχή Δηµόσιων Αγαθών

Ò  Η αριστοποίηση από κοινωνική άποψη απαιτεί το οριακό

κοινωνικό όφελος να είναι ίσο µε το οριακό κοινωνικό
κόστος: MSB=MSC
Ò  Οριακό κοινωνικό όφελος (MSB)
É  Η αξία για την κοινωνία από την κατανάλωση µιας
επιπλέον µονάδας αγαθού.
Ò  Οριακό κοινωνικό κόστος (MSC)
É  Το κόστος της κοινωνίας από την παραγωγή µιας
επιπλέον µονάδας αγαθού.

17
 Αποτελεσµατική παροχή Δηµόσιων Αγαθών
Ò  Έστω ότι οι άνθρωποι έχουν να επιλέξουν µεταξύ ενός
ιδιωτικού (x) και ενός δηµόσιου αγαθού (G).
Ò  Το οριακό όφελος (προθυµία πληρωµής) του G για τα άτοµο i
είναι:
i
MU G
MRSGi , x = i
MU x
q Το οριακό κοινωνικό όφελος (MSB) είναι το άθροισµα του
οφέλους όλων των ατόµων:
n
i
MSB = ∑
i =1
MRS xG

18
 Αποτελεσµατική παροχή Δηµόσιων Αγαθών
Ò  Η αποτελεσµατικότητα στην παροχή του δηµόσιου αγαθού
προϋποθέτει τον Κανόνα του Samuelson :
n
i MCG
∑ MRS
i =1
xG =
MCx
= MRTxG

Ò  Ένα δηµόσιο αγαθό θα προσφέρεται µέχρις ότου το άθροισµα των

οριακών λόγων υποκατάστασης των ατόµων είναι ίσο µε το
οριακό κόστος παραγωγής του αγαθού.

19
 Αποτελεσµατική παροχή Δηµόσιων Αγαθών
Ò  Εναλλακτικά µπορούµε να γράψουµε τον κανόνα του
Samuelson ως εξής:
n
i
∑ MB = MCG
i =1
Ò  Όλοι καταναλώνουν την ίδια ποσότητα, G
Ò  Το οριακό όφελος διαφέρει από άτοµο σε άτοµο.
Ò  Η Αποτελεσµατικότητα επιβάλλει το άθροισµα των οριακών
οφελών να είναι ίσο µε το οριακό κόστος του αγαθού.

20
 Αποτελεσµατική παροχή δηµόσιων
αγαθών: Μαθηµατικά
Ò  Η άριστη παροχή δηµόσιου αγαθού είναι η λύση, για
παράδειγµα, στο πρόβληµα:
max U 2 ( x2 , G)
s.t. U 1 ( x1, G) και F ( X, G)
µε χ 1 + χ 2 = X

Δηλαδή, έχουµε δύο άτοµα, το 1 και το 2 και χ είναι το ιδιωτικό

αγαθό, G το δηµόσιο αγαθό.

Η λύση του προβλήµατος µε τη µέθοδο Lagrange µας δίνει τον:

«Κανόνα του Samuelson» (Δείτε το άρθρο του Samuelson που
υπάρχει στην πρόσθεση βιβλιογραφία στο e-learning).
21
 2 2 1 1
L = U (x ,G)+ λ1[U (x ,G)]+ λ2 F(X,G)
F.O.C
∂L
= 0 → UG2 + λ1UG
1
+ λ2 FG = 0 (1)
∂G
∂L
= 0 → U x22 + λ1U 1x1 = 0 (2)
∂x2

∂L
= 0 → λ1U 1x1 + λ2 FX = 0 (3)
∂X

22
 U x22
Από τη σχέση (2): λ1 =
U 1x1

Βάζω τη (2) στην (3):

U x22 U x22
*U 1x1 + λ2 FX = 0 → λ2 = −
U 1x1 FX

Από τη σχέση (1):

! 1 $ U 2 ! 1 $ U2 ! 1 $
2 2 1 x
## 2 && *UG + x1 *UG * ## 2 && − 2 * FG * ## 2 && = 0
" U x2 % U x1 " U x 2 % FX " U x2 %
2 1
UG UG F
→ 2
+ 1
= G
U x2 U x1 FX

23
Δηλαδή, το άθροισµα των MRS ανάµεσα στα ιδιωτικά και
δηµόσια αγαθά είναι ίσο µε τον MRT.
2 1
MRS +MRS = MRTG,X
G,x 2 G,x1
2

ή ∑ MRS = MRT
ι=1

24
 Αποτελεσµατική παροχή Δηµόσιων
Αγαθών: Διαγραµµατικά
Ò  Το Οριακό Κοινωνικό Όφελος (MSB) µπορεί να
παρασταθεί µε τη συνολική καµπύλη ζήτησης
É  Η καµπύλη κάθε ατόµου αντιπροσωπεύει το όφελος
(την προθυµία πληρωµής) για κάθε επιπλέον µονάδα
αγαθού.
É  Η συνολική καµπύλη ζήτησης αντιπροσωπεύει το
συνολικό όφελος (τη συνολική προθυµία πληρωµής) για
µια επιπλέον µονάδα αγαθού.
Ò  Το οριακό κοινωνικό κόστος (MSC) µπορεί να παρασταθεί
µε τη συνολική καµπύλη προσφοράς

25
Ò  Για ένα δηµόσιο αγαθό, ο καθένας έχει την ίδια
ποσότητα δηµόσιου αγαθού.
É  Το οριακό όφελος ( η προθυµία πληρωµής µπορεί
να είναι διαφορετική για κάθε άτοµο).

Ò  Για να συναγάγουµε τη συνολική καµπύλη ζήτησης,

κρατούµε σταθερή την ποσότητα και προσθέτουµε τα
ατοµικά οφέλη για να βρούµε το συνολικό όφελος.

Κάθετη άθροιση

26
 Αποτελεσµατική παροχή δηµόσιων
αγαθών: Διαγραµµατικά
ΜΒ.
MC

6 Άριστη παροχή δηµόσιου

αγαθού

4 D1 S=MSC

2 MSB=D1+2
D2
1

0 ποσότητα
1 5
27
 Αποτελεσµατική παροχή δηµόσιων αγαθών

Ποσότητες Δ.Α

1 2 3 4

Α (DrA ) €300 €250 €200 €150

Ε (DfE) €250 €200 €150 €100

Αγορά €550 €450 €350 €250
(DfA+E)
28
 Σύγκριση των συνθηκών για την άριστη
παροχή ιδιωτικών και δηµόσιων αγαθών
Ò Δηµόσια αγαθά
Η συνολική καµπύλη συνάγεται µε κάθετη άθροιση και
n
i MCG n

∑ MRS
i =1
xG =
MCx
= MRTxG ∑ MB i
= MCG
i =1

Ò Ιδιωτικά αγαθά
Η συνολική καµπύλη συνάγεται µε οριζόντια άθροιση και

29
 Αποτελεσµατική παροχή
δηµόσιων αγαθών: Προβλήµατα
Ò  Αυτό το κίνητρο να καταναλώνεις ελεύθερα το αγαθό
χωρίς να πληρώνεις οφείλεται στο ότι το δηµόσιο αγαθό
χαρακτηρίζεται από: µη ανταγωνιστική χρήση και
αδυναµία αποκλεισµού.
Ò  Ένα άτοµο καταναλώνει το αγαθό ακόµη και όταν δεν
πληρώνει καµιά τιµή γι’ αυτό (φοροδιαφεύγει ή / και
φοροαποφεύγει).

30
 Ιδιωτική παροχή δηµόσιων αγαθών
Ò  Πότε η ιδιωτική παροχή δεν αντιµετωπίζει το πρόβληµα του
δωρεάν χρήστη;
Ò  Τρεις παράγοντες είναι σηµαντικοί
Ò  1) Έντονες προτιµήσεις: Υψηλή ζήτηση
É  Όταν κάποια άτοµα έχουν ιδιαίτερα υψηλή ζήτηση για δηµόσια
αγαθά, τότε µπορεί να έχουµε ιδιωτική παροχή, η οποία όµως
µπορεί να µην είναι αποτελεσµατική.
Ò  2) Αλτρουισµός
É  Οι άνθρωποι ενδιαφέρονται για τους άλλους.
É  Το πρόβληµα του δωρεάν χρήστη µπορεί να ξεπεραστεί µόνο µε
πλήρη αλτρουισµό.
Ò  3) Αίσθηµα συνεισφοράς στα κοινά
É  Άτοµα παίρνουν ικανοποίηση µε το να συνεισφέρουν σε δηµόσια
αγαθά.
É  Δεν λύνει όµως το πρόβληµα της υπο-προσφοράς.
31
 Δηµόσια παροχή δηµόσιων αγαθών

Προβλήµατα µε τη δηµόσια παροχή:

É  Είναι δύσκολο να µετρηθεί το κόστος και τα οφέλη των
δηµόσιων αγαθών.
É  Είναι δύσκολο να προσδιοριστούν οι προτιµήσεις του
ατόµου για δηµόσια αγαθά και οι συνολικές προτιµήσεις.

32
 Δηµόσια ή Ιδιωτική παραγωγή;;;

Ò  Πώς παρεµβαίνει το κράτος;

Ò  Η παροχή δηµόσιων αγαθών από το κράτος δεν
σηµαίνει ότι η παραγωγή των αγαθών γίνεται από το
δηµόσιο τοµέα.
Ò  Ιδιωτικοποίηση σηµαίνει να πάρουµε
δραστηριότητες που ασκούνται από το κράτος και
να τις δώσουµε στον ιδιωτικό τοµέα είτε για παροχή
είτε για παραγωγή.

33
Δύο βασικές µορφές αποτυχίας της αγοράς όσον αφορά τα µη
γνήσια δηµόσια αγαθά:
1. Υποκατανάλωση

34
 2.  Υποκατανάλωση / Υπερκατανάλωση

Γιατί; το πρόβληµα του Free-rider (λαθρεπιβάτη).

Ò  Τα άτοµα µπορεί να έχουν κίνητρα να αποκρύπτουν τις

αληθινές τους προτιµήσεις για ένα δηµόσιο αγαθό.
Ò  Αν ο Α µπορεί να κάνει την Ε να πληρώσει για το δηµόσιο
αγαθό τότε αυτός µπορεί να χρησιµοποιήσει το εισόδηµα του
για άλλους σκοπούς και να απολαµβάνει το όφελος που
διαχέεται στο κοινωνικό σύνολο από το δηµόσιο αγαθό.

Γι’ αυτό η ιδιωτική αγορά µπορεί να αποτύχει να παράσχει την

αποτελεσµατική ποσότητα δηµόσιου αγαθού.

35
 Γνήσια & Μη-γνήσια Δηµόσια Αγαθά
Τα Δ.Α που δίνονται παρακάτω είναι τοποθετηµένα ως εξής γιατί:

36 36
 Ιδιωτικά αγαθά που παρέχονται δηµόσια

Ò  Πρόκειται για αγαθά που παρέχονται δηµόσια είτε εκεί

που P = MC, είτε δωρεάν P = 0, και για τα οποία υπάρχει
µεγάλο οριακό κόστος που σχετίζεται µε τον εφοδιασµό
επιπρόσθετων ατόµων.
2. Υπερκατανάλωση όταν Ρ = 0: Δηµιουργείται
απώλεια ευηµερίας, ο βαθµός της οποίας εξαρτάται
από την ελαστικότητα της καµπύλης ζήτησης.

Διάγραµµα Α: Ζήτηση για Νερό

Διάγραµµα Β: Ζήτηση για ιατρικές υπηρεσίες

37 37
38
 Λύσεις στο πρόβληµα της υπερκατανάλωσης
µη γνήσιων Δ.Α
Ò  Τέλη χρήσης
É  Πλεονέκτηµα: Εκείνοι που ωφελούνται επωµίζονται και το
κόστος
É  Μειονεκτήµατα: Καταλήγει σε υποκατανάλωση. Η εφαρµογή
ενός συστήµατος τιµολόγησης προσθέτει κόστος συναλλαγών
Ò  Ενιαία παροχή
É  Πλεονέκτηµα: Εξοικονόµηση κόστους συναλλαγών
É  Μειονεκτήµατα: Οδηγεί κάποιους σε υποκατανάλωση και
άλλους σε υπερκατανάλωση. Τα άτοµα µε υψηλή ζήτηση ίσως
να συµπληρώνουν τη δηµόσια κατανάλωση αυξάνοντας το
συνολικό κόστος συναλλαγών
Ò  Αναµονή σε ουρές
É  Πλεονέκτηµα: Αγαθά (όπως η ιατρική περίθαλψη) δεν
κατανέµονται απαραίτητα µε βάση το ποιος είναι πιο πλούσιος
É  Μειονεκτήµατα: Η εναλλακτική βάση κατανοµής (σύµφωνα µε
το ποιος διαθέτει ελεύθερο χρόνο) ίσως να µην είναι επιθυµητή.
Χάνεται χρόνος
39 39
 Συνθήκες αποτελεσµατικότητας για τα Δ.Α
Τα αµιγή δηµόσια αγαθά προσφέρονται αποτελεσµατικά όταν το
άθροισµα των οριακών λόγων υποκατάστασης (όλων των ατόµων)
ισούται µε τον οριακό λόγο µετασχηµατισµού.
É  Ο οριακός λόγος υποκατάστασης δηµόσιων αγαθών µε ιδιωτικά
αγαθά µάς λέει ποια ποσότητα του ιδιωτικού αγαθού είναι διατεθειµένο
να θυσιάσει ένα άτοµο για να λάβει µία επιπλέον µονάδα του δηµόσιου
αγαθού.
É  Το άθροισµα των οριακών λόγων υποκατάστασης µας λέει ποια
ποσότητα ιδιωτικού αγαθού είναι διατεθειµένα να θυσιάσουν όλα µαζί
τα µέλη της κοινωνίας προκειµένου να λάβουν µία επιπλέον µονάδα του
δηµόσιου αγαθού, η οποία θα καταναλωθεί από κοινού από όλους.
É  Ο οριακός λόγος µετασχηµατισµού αναφέρεται στην ποσότητα του
ιδιωτικού αγαθού που πρέπει να θυσιαστεί ώστε να αποκτηθεί (+1) µία
επιπλέον µονάδα του δηµόσιου αγαθού.
§  Άρα η αποτελεσµατικότητα απαιτεί η συνολική ποσότητα που είναι
διατεθειµένα να θυσιάσουν τα άτοµα –το άθροισµα των οριακών λόγων
υποκατάστασης– να ισούται µε την ποσότητα που πρέπει να θυσιάσουν
–τον οριακό λόγο µετασχηµατισµού.

40 40
Καµπύλες ζήτησης για τα δηµόσια αγαθά

Ò  Ατοµική καµπύλη ζήτησης

41 41
Ò  Συλλογική καµπύλη ζήτησης

Φορολογική τιµή

42 42
 Αποτελεσµατική παραγωγή δηµόσιων αγαθών
Ò  Η αποτελεσµατική παραγωγή απαιτεί ότι το άθροισµα των
οριακών λόγων υποκατάστασης ισούται µε τον οριακό λόγο
µετασχηµατισµού.
Ò  Η αποτελεσµατική παραγωγή επιτυγχάνεται στην τοµή της
συλλογικής καµπύλης ζήτησης, όπως σχηµατίζεται από την
κατακόρυφη άθροιση των καµπυλών ζήτησης κάθε ατόµου, µε
την καµπύλη προσφοράς.
Ò  Διαφορετικά επίπεδα

αποτελεσµατικότητας σχετίζονται
µε διαφορετικές κατανοµές
εισοδήµατος.

43
43
 Στρεβλωτική φορολόγηση και
αποτελεσµατική προσφορά δηµόσιων αγαθών
Ò  Το ότι τα έσοδα που συγκεντρώνονται για τη χρηµατοδότηση
των δηµόσιων αγαθών προέρχονται από στρεβλωτικούς
φόρους έχει συνέπειες στην αποτελεσµατική προσφορά των
δηµόσιων αγαθών.

Ò  Η ποσότητα των ιδιωτικών αγαθών από τα οποία πρέπει να

παραιτηθούν τα άτοµα προκειµένου να λάβουν µια επιπλέον
µονάδα δηµόσιων αγαθών είναι µεγαλύτερη από ό,τι θα ήταν
αν το κράτος µπορούσε να συγκεντρώσει έσοδα µε τρόπο που
να µην έχει στρεβλωτικές επιδράσεις στα κίνητρα και να µην
είναι δαπανηρός στη διαχείρισή του

44 44
Ò  Μπορούµε να ορίσουµε την Εφικτή Καµπύλη Παραγωγής, ως
αυτή η οποία δίνει το µέγιστο επίπεδο κατανάλωσης ιδιωτικών
αγαθών που είναι συµβατό µε κάθε επίπεδο δηµόσιων αγαθών, για
το δεδοµένο φορολογικό σύστηµα.

45
 Καµπύλη Υπολειµµατικής ζήτησης

Για να είναι αποτελεσµατική,

κατά Pareto, η παραγωγή Δ.Α., στο
σηµείο G, όταν η κ.α. του Α είναι η
U1, θα πρέπει ο MRSB να είναι ίσος
µε την κλίση της καµπύλης Υπολειµµατικής
ζήτησης.MRSB = MRT - MRSA
Η απόσταση ΑΒ αντιπροσωπεύει
την ποσότητα ιδιωτικών αγαθών που
αποµένουν στον Β. Η ευηµερία του Β
max στο σηµείο επαφής της κ.α του
και της καµπύλης υπολειµµατικής
ζήτησης.

46 46
 Η διαχείρηση του κράτους (Δηµόσια διοίκηση)
ως δηµόσιο αγαθό:

Ò  Το αποτελεσµατικό κράτος µπορεί να µειώσει τους φορολογικούς

συντελεστές χωρίς να µειώσει τις κρατικές υπηρεσίες (δηµόσιες
δαπάνες), αλλά περιορίζοντας την σπατάλη! Δηλαδή, µπορεί να
κάνει αποτελεσµατική διαχείρηση των πόρων. Έτσι το
αποτελεσµατικό κράτος ποτέ δεν θα αυξήσει τους φορολογικούς
συντελεστές (t) πάνω από το max t* (καµπύλη Laffer, άριστη
φορολογία) γιατί τότε τα φορολογικά έσοδα θα µειωθούν και άρα
και οι δηµόσιες δαπάνες.
 Ιδιωτική παροχή

Ò  Το µείγµα ιδιωτικής και δηµόσιας παροχής εξαρτάται από:

É  τα σχετικά κόστη υλικών και µισθοδοσίας: Ποιος
τοµέας είναι πιο ακριβός;
É  Διοικητικά κόστη: Μπορούν τα πάγια κόστη να
κατανεµηθούν σε µεγάλη οµάδα του πληθυσµού;
É  Ποικιλία προτιµήσεων. Η ιδιωτική παροχή είναι πιο
αποτελεσµατική όταν ποικίλουν οι προτιµήσεις, επειδή
τα άτοµα κανονίζουν την κατανάλωση τους µε βάση τις
προτιµήσεις τους.
É  Διανεµητικές επιπτώσεις. Από άποψη δικαιοσύνης
µπορεί να θεωρηθεί ότι κάποια αγαθά πρέπει να είναι
διαθέσιµα σε όλα τα άτοµα. π.χ παιδεία, υπηρεσίας
υγείας, κ.ά.

48
 Ιδιωτική παροχή
Ò  Ακόµη και αν συµφωνούµε ότι ένα αγαθό πρέπει να
προσφέρεται από το Δηµόσιο, δεν είναι βέβαιο ότι
πρέπει και να παράγεται από το δηµόσιο τοµέα.
É  π.χ. οι υπάλληλοι για τον έλεγχο ασφάλειας στα
αεροδρόµια.
Ò  Τα στελέχη του δηµόσιου τοµέα µπορεί να µην έχουν
ισχυρά κίνητρα για έλεγχο του κόστους, λόγω
απουσίας του κινήτρου του κέρδους, του φόβου
εξαγοράς, ή κινδύνου χρεοκοπίας.
Ò  Η ποιότητα των δηµόσιων υπηρεσιών µπορεί όµως να
είναι καλύτερη, κυρίως λόγω του ότι τα ιδιωτικά
συµβόλαια δεν καλύπτουν όλα τα ενδεχόµενα.

49
 Άλλες κατηγορίες δηµοσίων αγαθών:
1.  Τοπικά Δηµόσια Αγαθά

Θα πρέπει να έχουν επιπλεόν τα εξής 2 χαρακτηριστικά:

É  Περιορισµένη γεωγραφική εµβέλεια (το όφελος
διαχέεται σε ορισµένες περιοχές).
É  Να µην δηµιουργούνται οικονοµίες κλίµακας
(δηλαδή, το LAC δεν πρέπει να µειώνεται)

50
Ò Ποιος αποφασίζει ποια αγαθά & υπηρεσίες θα παραχθούν
τοπικά όταν υπάρχει το «πρόβληµα της αποκάλυψης των
προτιµήσεων;
Ò  Δεν υπάρχουν πολιτικές λύσεις στο πρόβληµα του
Free-Riding.
Αν όµως οι ΟΤΑ διαφέρουν... στο ύψος της
φορολόγησης, στις παρεχόµενες υπηρεσίες και το
κόστος µετεγκατάστασης και εύρεσης εργασίας είναι
χαµηλό τότε:
Ισχύει το Μοντέλο του Tiebout (1956): «Ψηφίζω µε τα
πόδια». Παράδειγµα: Ιαπωνία

51
Άλλες κατηγορίες δηµοσίων αγαθών:
2. Παγκόσµια Δηµόσια Αγαθά

Θα πρέπει να έχουν επιπλεόν τα εξής τέσσερα

χαρακτηριστικά:
•  το όφελος να διαχέεται σε περισσότερες από 1
χώρες
•  το όφελος να διαχέεται σε πολλές κοινωνικό-
οικονοµικές οµάδες
•  το όφελος να διαχέεται σε 1 ή πολλές γενεές

52
53
Ασκήσεις για τα Δηµόσια Αγαθά

54
 Σύνοψη

Ò  Ορισµός δηµόσιου αγαθού

Ò  Συνολική καµπύλη ζήτησης
Ò  Αποτελεσµατική παροχή δηµόσιων αγαθών
Ò  Πρόβληµα του δωρεάν χρήστη
Ò  Ιδιωτική ή δηµόσια παροχή;;;
Ò  Τοπικά & Παγκόσµια δηµόσια αγαθά
Ò  Ασκήσεις για τα Δ.Α

55
 Κεφάλαιο 5

Εξωτερικότητες

1
 Εξωτερικότητες
s  Τι είναι η Εξωτερικότητα: Η δραστηριότητα μιας πλευράς
επηρεάζει άμεσα την ευημερία μας άλλης πλευράς με τρόπο
που δεν μεταβιβάζεται μέσω του μηχανισμού της αγοράς.

s  Τα δημόσια αγαθά μπορούν να θεωρηθούν ως ένα είδος

εξωτερικότητας (J. Stiglitz).

s  Μπορεί να είναι πόροι που ανήκουν σε ιδιώτες – πόροι που

ανήκουν στο σύνολο.

s  Οι εξωτερικότητες δημιουργούνται τόσο από καταναλωτές

όσο και από επιχειρήσεις.

s  Οι εξωτερικότητες ή εξωτερικές κοινωνικές επιδράσεις

μπορεί να είναι θετικές ή αρνητικές.
2
 Οι εξωτερικότητες ή οι εξωτερικές κοινωνικές
επιδράσεις μπορεί να είναι:

1. θετικές ή αρνητικές (ανάλογα με το κοινωνικό
όφελος ή κόστος που προκαλούν)
2. Με βάση την προέλευση τους: εξωτερικότητες από
την κατανάλωση, την παραγωγή ή μεικτές.
3. Με βάση τη γεωγραφική κάλυψη: Γεωγραφικά
περιορισμένες ή Γενικού χαρακτήρα.
4. Με βάση την κατεύθυνση: Μονομερείς ή Αμοιβαίες.

3
 Ιδιωτικές Λύσεις στο πρόβληµα των
εξωτερικοτήτων
Ι. Το θεώρηµα του Coase (1960)

“The problem of social cost”. Όταν τα εµπλεκόµενα µέρη

παραδεχτούν ότι υπάρχουν εξωτερικότητες και οι τίτλοι
ιδιοκτησίας είναι καλά προσδιορισµένοι τότε οι ιδιωτικές
πλευρές µπορούν να αρχίσουν τις διαπραγµατεύσεις ώστε να
εσωτερικεύσουν την εξωτερικότητα.

Απαραίτητες προϋποθέσεις για να λειτουργήσει το θεώρηµα

του Coase είναι:
s  Τα συναλλακτικά κόστη µεταξύ των εµπλεκόµενων µερών να
είναι µικρά.
s  Η εξωτερικότητα να εντοπίζεται εύκολα.
s  Οι ιδιοκτήτες ενός πόρου έχουν τα νοµικά µέσα να αποτρέψουν
4
την καταστροφή της περιουσίας τους.
 Οι Διαπραγµατεύσεις και το θεώρηµα του Coase
MSC = MPC + MD
€

MPC

D
Β
Α

C
MD

MB
0
Q* Q0 Q ετησίως
5 Κοινωνικά αποτελεσµατική ποσότητα
Παραγόµενη ποσότητα
 Στο παράδειγµά µας πρέπει να ξέρουµε
ποιοι ρυπαντές είναι επιβλαβείς;

s  Χρειαζόµαστε εµπειρικές ενδείξεις για το ποια είναι η επίδραση

της ρύπανσης στη δηµόσια υγεία.

s  Ποιες δραστηριότητες προκαλούν ρύπανση;

s  Πόσο αποτιµάται η ζηµιά που προκαλείται;

s  Χρειαζόµαστε εµπειρικές ενδείξεις για την επίδραση της

ρύπανσης στις τιµές των κατοικιών.

6
 Άλλες ιδιωτικές λύσεις στις εξωτερικότητες:

ΙΙ. Συγχωνεύσεις
ΙΙΙ. Κοινωνικοί Μηχανισµοί (κοινωνικές
κυρώσεις ή κοινωνικοι συµβιβασµοί).

Οι ιδιωτικές λύσεις όµως τις περισσότερες φορές δεν

έχουν επιτυχία! Και γι’ αυτό χρειάζεται η Κρατική
Παρέµβαση.

7
 Αποτυχίες των ιδιωτικών λύσεων
Λόγοι αποτυχίας στην αντιµετώπιση των εξωτερικοτήτων:

•  Προβλήµατα από τη φύση των δηµόσιων αγαθών

(πχ πρόβληµα του λαθρεπιβάτη)
•  Προβλήµατα ατελούς πληροφόρησης (πχ σχετικά µε
το ποσό είναι διατεθειµένο να δεχτεί ένα άτοµο
προκειµένου να αποζηµιωθεί για την εξωτερικότητα +
αν υπάρχει κίνητρο για µη αποκάλυψη της αλήθειας)
•  Κόστη συναλλαγών
•  Προβλήµατα προσφυγής µε ένδικα µέσα (όµως τότε
υπάρχει αβεβαιότητα για τα αποτελέσµατα ή/και άνιση
πρόσβαση)
8
 Κρατικές αντιδράσεις στις εξωτερικότητες
Ι. Φόροι
MSC = MPC + MD
€ (MPC + cd)
Έσοδα από το φόρο Pigou MPC

d
i
j c
MD

MB
0
Q* Q1 Q ετησίως
9
 Κρατικές αντιδράσεις στις εξωτερικότητες:
II. Επιδοτήσεις
MSC = MPC + MD
€ (MPC + cd)
MPC
Επιδότηση

d k
i
g
j c h
MD

MB
e
0
Q* Q1 Q ετησίως
10
 Αλλες κρατικές αντιδράσεις στις εξωτερικότητες:

ΙΙΙ. Τέλη ρύπανσης (f) στις εκποµπές ρύπων σε κάθε
µονάδα παραγόµενου προϊόντος.
ΓΙΑΤΙ;
Δείξαμε ότι ένας φόρος που επιβάλλεται σε κάθε μονάδα προϊόντος, μπορεί να
οδηγήσει στο κοινωνικό επιθυμητό αποτέλεσμα, ΑΛΛΑ: ενδέχεται να μη δίνει
κίνητρο στο άτομο (στον επιχειρηματία) να αναζητήσει άλλο τρόπο μειώσεις της
ρύπανσης, εκτός απ’ αυτόν μείωσης της παραγωγής του!
«Για ποιο λόγο ο Χ να εγκαταστήσει μια τεχνολογία ελέγχου της ρύπανσης, αν
αυτή δεν αλλάξει τις φορολογικές του υποχρεώσεις;;;»
Αρα



Ενας άλλος τρόπος είναι: η επιβολή ενός τέλους στις εκπομπές ρύπων
(emissions fee).

11


 “Τέλος στις εκπομπές ρύπων” μπορεί να επιβληθεί σε κάθε μονάδα
παραγόμενου προϊόντος. Επομένως, η αποτελεσματική ποσότητα
μείωσης της ρύπανσης είναι η e* και το τέλος εκπομπών το f*.

€ MC

f*

MSB
0
ρ*
12 Μείωση της ρύπανσης

ΙV. Αδεια ρύπανσης (Ανώτατα όρια εκπομπών –
εμπορίας ρύπανσης)
σε σχέση με τα “τέλη στις εκπομπές ρύπων”


•  Αντίδραση στον πληθωρισμό

•  Αντίδραση σε μεταβολές κόστους

•  Αντίδραση στην αβεβαιότητα

13

“Ανώτατα όρια εκποµπών και εµπορίας ρύπων”
vs “τέλους στις εκποµπές ρύπων”
Διάγραµµα A

MC’
€ MC*

f*

MSB
0 ρf ρ’ ρ*
14 Μείωση της ρύπανσης

Mικρή µείωση της ρύπανσης Μεγάλη µείωση της ρύπανσης

 “Ανώτατα όρια εκποµπών και εµπορία”
vs “τέλους στις εκποµπές ρύπων”
Διάγραµµα B
MC’

€ MC*

f*

MSB
0 ρf ρ’ ρ*
15 Μείωση της ρύπανσης

Μικρή µείωση της Μεγάλη µείωση της ρύπανσης

 Διάγραµµα Α: Όταν η καµπύλη MSB από τη µείωση της ρύπανσης είναι
ελαστική και MC* τότε η µείωση της ρύπανσης είναι ρ*. Αν όµως το κόστος
είναι υψηλότερο από ότι αναµενόταν MC’, τότε το σύστηµα ανώτατών ορίων
και εµπορίας οδηγεί σε πολύ µικρή µείωση της ρύπανσης ρ’ και το τέλος
εκποµπών ρύπων οδηγεί και αυτό σε ακόµα πιο µικρή µείωση της ρύπανσης (ρ*
σε ρ’).

Διάγραµµα Β: Όταν η καµπύλη MSB από τη µείωση της ρύπανσης είναι

ανελαστική και MC* τότε η µείωση της ρύπανσης είναι ρ*. Αν όµως το κόστος
είναι υψηλότερο από ότι αναµενόταν MC’, τότε το σύστηµα ανώτατών ορίων
και εµπορίας οδηγεί σε µικρή µείωση της ρύπανσης ρ’ και το τέλος εκποµπών
ρύπων οδηγεί και αυτό σε µικρή µείωση της ρύπανσης (ρ* σε ρ’).

Ωστόσο, το σύστηµα ανώτατων ορίων και εµπορίας είναι πιο

αποτελεσµατικό όταν το κόστος είναι υψηλότερο απ’ ότι αναµενόταν.

16
 Διανεμητικές Επιδράσεις

s  Από την επιβολή προστίμου ή τέλους στις εκπομπές

των ρύπων.

s  Από το σύστημα ανώτατων ορίων και εμπορίας

ρύπων.

17
 V. Ρυθµιστικοί έλεγχοι

Πρόκειται για ένα είδος ρύθµισης που στηρίζεται σε:

s  Οικονοµικά κίνητρα

s  Τεχνολογικές προδιαγραφές

s  Πρότυπα επιδόσεων

18
 Κεφάλαιο 6
ΔΗΜΟΣΙΑ ΕΠΙΛΟΓΗ

1
 Ò  Πώς προσδιορίζεται το ύψος παραγωγής των
δηµοσίων αγαθών σε µια δηµοκρατική κοινωνία;

Ò  Ποια είναι τα προβλήµατα στη δηµόσια παραγωγή

αγαθών;

Ò  Πως ψηφίζει ένας αντιπροσωπευτικός

φορολογούµενος;

2
MB
MC MC
MB
MC MC

MB
MB
G* G* Δηµόσιες δαπάνες (G)
Δηµόσιες δαπάνες (G)
PB PB

A max όφελος
+
A max όφελος
-
+ G*
- G

G* G

3
 v  Ποιο παράγοντες προσδιορίζουν τη στάση των ατόµων για
παραγωγή δηµοσίων αγαθών;

1.  Ατοµικό εισόδηµα

2.  Προτιµήσεις
3.  Φύση του φορολογικού
συστήµατος

Διαγραµ. Α: Αναλογική φορολόγηση

Διάγραµ. Β: Ενιαία φορολόγηση

Αναλογικό φορολογικό συντελεστή:

G=t N Y,
t= GNY όπου Υ είναι το µέσο εισόδηµα

Προοδευτικό φορολογικό συντελεστή:

G=t N Yi όπου i είναι το εισόδηµα µε
βάση το φορολογικό κλιµάκιο.

4
 Η χρησιµότητα των ατόµων εξαρτάται από επίπεδο της δηµόσιας δαπάνης, Διάγραµµα Α.

Διάγραµµα Α

Η χρησιµότητα των ατόµων ως συνάρτηση του G µε ενιαία φορολογηση, Διάγραµµα Β.

Διάγραµµα Β

5
 Άµεση Δηµοκρατία (Direct democracy)
Πλειοψηφικοί Κανόνες Ψηφοφορίας
3 ψηφοφόρους και 3 είδη δαπανών, Α,
Β, Γ για να εγκριθεί το ένα είδος.
Ψηφοφόροι

—  Απόλυτη πλειοψηφία: είναι ένας Σειρά X M K

πλειοψηφικός κανόνας ψηφοφορίας επιλογής
όπου προκειµένου να εγκριθεί ένα 1η A Γ B
πρόγραµµα απαιτείται 50% των
ψήφων συν µία ακόµα ψήφος 2η B B Γ
Σχετική πλειοψηφία: κερδίζει η 3η Γ A A
πρόταση που συγκεντρώνει τις
περισσότερες ψήφους.
—  Ενισχυµένη πλειοψηφία: κερδίζει
η πρόταση που συγκεντρώνει τα 2/3.

6
 Προβλήµατα:

—  Το «Παράδοξο της Ψηφοφορίας»

– οι προτιµήσεις ενδέχεται να µην Ψηφοφόροι
είναι συνεπείς.
Σειρά X M K
—  Μπορεί να γίνει διαχείριση επιλογής
Ηµερήσιας Διάταξης (Ατζέντας) 1η A Γ B
– ώστε να καθοριστεί η διαδικασία
της σειράς µε την οποία γίνεται η 2η B A Γ
ψηφοφορία για να διασφαλίσουµε
το επιθυµητό αποτέλεσµα 3η Γ B A
—  Κυκλικό αποτέλεσµα– Η
ψηφοφορία ανά ζεύγη µπορεί να
συνεχιστεί στο διηνεκές χωρίς τη
λήψη απόφασης.

7
 ΣΧΗΜΑΤΙΚΗ ΑΠΕΙΚΟΝΙΣΗ ΤΩΝ ΠΡΟΤΙΜΗΣΕΩΝ

Μονοκόρυφες προτιµήσεις
Χρησιµότητα

Δικόρυφες προτιµήσεις

X
M

A B Γ
8
 Α
Με µονοκόρυφες, Α, Β υπάρχει πάντα
ισορροπία στην πλειοψηφική ψηφοφορία ενώ
στις δικόρυφες προτιµήσεις Γ ενδέχεται να µην
υπάρχει ισορροπία.

9
ΤΟ ΘΕΩΡΗΜΑ ΤΟΥ ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΨΗΦΟΦΟΡΟΥ
(Median Voter theorem)
«Αν οι προτιµήσεις των ατόµων είναι µονοκόρυφες και ο κανόνας που
ακολουθείται για τις επιλογές είναι ο πλειοψηφικός τότε το αποτέλεσµα της
ψηφοφορίας θα αντανακλά τις προτιµήσεις του διάµεσου ψηφοφόρου (median
voter)».

•  Για τις προτιµήσεις υποθέτουµε οτι ισχύει η µεταβατική ιδιότητα από αριστερά
προς τα δεξιά.

•  Ο διάµεσος ψηφοφόρος ενδέχεται να έχει εισόδηµα (Υ) > ή < = µε το µέσο

εισόδηµα. Όταν η κατανοµή του Υ είναι ασύµµετρη τότε θα υπάρχει διαφορά
ανάµεσα στο Υ το διάµεσου και στο εισόδηµα του µέσου ψηφοφόρου
Στο Διαάγραµµα Α έχουµε µια συµµετρική κατανοµή του Υ, ενώ στο Β
ασύµµετρη επειδή υπάρχουν λίγα πολύ πλούσια άτοµα.
Παράδειγµα 1. Κατανοµή εισοδήµατος Υ = 40, 50, 55, 110, 150

Μέσο Υ = ΣΥ/5 = 81 Διάµεσο Υ = n + 1 /2 = 3

Παράδειγµα 2. Κατανοµή εισοδήµατος Υ = 40, 50, 60, 70, 80

Μέσο Υ = 60 Διάµεσο Υ =60

 Διάµεσος Ψηφοφόρος & Εκλογές:
Ο υποψήφιος που βρίσκεται στη διάµεσο θα νικήσει τον υποψήφιο που
βρίσκεται µακριά, επειδή θα κερδίσει όλες τις ψήφους αριστερά από το
Δ και κάποιες που βρίσκονται στα δεξιά µεταξύ Δ και Χ.

Αριθµός Ψηφοφόρων

Δ Χ
13 Προοδευτικός Συντηρητικός
 ΔΙΑΜΕΣΟΣ ΨΗΦΟΦΟΡΟΣ & ΦΟΡΟΛΟΓΙΚΟΙ ΣΥΝΤΕΛΕΣΤΕΣ

Έστω ότι η τελική κατανάλωση ενός ατόµου δίνεται από τη σχέση:

Ο διάµεσος ψηφοφόρος θέλει να max t έτσι ώστε:

Έτσι ο φορολογικός συντελεστής t θα είναι ίσος:

Όπου δ = ½

Παράδειγµα 1:
Έχουµε 5 ψηφοφόρους µε εισόδηµα = {0,1,2,3,9}
Το διάµεσο εισόδηµα = 2
Το µέσο εισόδηµα = 3
15 Φορολογικός συντελεστής = 1
 Παράδειγµα 2:
Έχουµε 5 ψηφοφόρους µε εισόδηµα = {0,1,2,3,4}
Το διάµεσο εισόδηµα = 2
Το µέσο εισόδηµα = 2
Φορολογικός συντελεστής = 0

Παράδειγµα 3:
Έχουµε 5 ψηφοφόρους µε εισόδηµα = {0,1,2,3,59}
Το διάµεσο εισόδηµα = 2
Το µέσο εισόδηµα = 13
Φορολογικός συντελεστής =11

Γιατί στο παράδειγµα 2, o t = 0;

16
 ΣΥΝΕΠΕΙΕΣ ΤΟΥ ΘΕΩΡΗΜΑΤΟΣ
ΤΟΥ ΔΙΑΜΕΣΟΥ ΨΗΦΟΦΟΡΟΥ

—  Τα δικοµµατικά συστήµατα τείνουν να δηµιουργούν σταθερές

ισορροπίες.
—  Η αντικατάσταση των άµεσων δηµοψηφισµάτων από ένα
αντιπροσωπευτικό σύστηµα δεν έχει επίδραση στο αποτέλεσµα

17
 ΑΛΛΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ ΠΟΥ ΕΠΗΡΕΑΖΟΥΝ ΤΗΝ ΨΗΦΟ

—  Μονοδιάστατες ιεραρχήσεις πχ. µικρός η µεγάλος

προυπολογισµός
—  Ιδεολογία πολιτικών κοµµάτων
—  Προσωπικότητα των πολιτικών
—  Ηγετική ικανότητα των πολιτικών
—  Συµµετοχή ψηφοφόρων

18
 Το Παράδοξο της ψηφοφορίας (Voting paradox)
«Αδυναµία του πλειοψηφικού συστήµατος να παράγει συνεπή αποτελέσµατα
όταν οι προτιµήσεις δεν είναι µονοκόρυφες! Το φαινόµενο αυτό εξαρτάται από
τον αριθµό των ψηφοφόρων και τη δοµή των προτιµήσεων».
Δίνονται οι προτιµήσεις 3 ερευνητών για 3 διαφορετικά ερευνητικά προγράµµατα. Τι
µορφής είναι οι προτιµήσεις τους;

19
 Η µέθοδος Condorcet (Condorcet Method)

Είναι µια µέθοδος ψηφοφορίας προκειµένου να εκλεγεί µια

επιλογή µε βάση τον κανόνα της πλειοψηφίας (Majority rule),
όταν υπάρχουν άνω των δυο επιλογών.

Έστω ότι έχω τρεις επιλογές 1, 2 και 3 σύµφωνα µε την

µέθοδο Condorcet διενεργώ διαδοχικές ψηφοφορίες ανά δυο
επιλογές και ο νικητής όλων των δυαδικών ψηφοφοριών είναι
ο Condorcet Winner.

Παράδειγµα: αρχικά διενεργώ ψηφοφορία ανάµεσα στις

επιλογές 1 και 2 και ψηφίζεται η επιλογή 2, µετά ανάµεσα
στην 2 και στην 3 και ψηφίζεται πάλι η 2, τότε ο Condorcet
Winner είναι η επιλογή 2. Για να υπάρχει Condorcet
νικητής οι συλλογικές προτιµήσεις πρέπει να ικανοποιούν το
αξίωµα της µεταβατικότητας (Transitivity).
20
 Το Θεώρηµα του Αδυνάτου του Arrow
Ò  Το θεώρηµα αδυναµίας του Arrow
É  Είναι αδύνατο να βρεθεί κάποιο σύστηµα ψηφοφορίας που
να ικανοποιεί και τα έξι κριτήρια για να ισχύουν οι
συναρτήσεις κοινωνικής ευηµερίας.

Ò  Τι σηµαίνει το θεώρηµα αυτό?

É  Δεν είναι οπωσδήποτε αδύνατο να βρεθεί ένας συνεπής
κανόνας λήψης αποφάσεων, αλλά δεν υπάρχει κάποια
εγγύηση ότι αυτό θα συµβεί.

21
 ΑΛΛΟΙ ΤΡΟΠΟΙ ΠΡΟΣΔΙΟΡΙΣΜΟΥ ΤΟΥ ΥΨΟΥΣ ΤΩΝ
ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ

1. ΙΣΟΡΡΟΠΙΑ LINDAHL
0’
Μερίδιο A

DA S

Μ*
Μερίδιο B

DB

0 G* G ετησίως
22
Για την ισορροπία Lindahl, προσθέτουµαι
κατακόρυφα τις δυο καµπύλες ζήτησης,
αθροίζοντας τις φορολογικές τιµές των 2
ατόµων και η συνολική κανµπύλη ζήτησης
τέµνει την καµπύλη προσφοράς στο επίπεδο
G*.
 2. ΔΗΜΟΣΙΟΙ ΥΠΑΛΛΗΛΟΙ/ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΕΣ

—  Ποιος είναι ο ρόλος των γραφειοκρατών στον καθορισµό

του ύψους των δηµοσίων δαπανών;

—  Ποιες είναι οι επιδιώξεις των γραφειοκρατών;

24
 ΤΟ ΥΠΟΔΕΙΓΜΑ ΓΡΑΦΕΙΟΚΡΑΤΙΑΣ ΤΟΥ NISKANEN

V
C
€
Max V
A:MB=MC

Πραγµατικό προϊόν
Αποτελεσµατικό προϊόν
0
25 Q* Q
Q ετησίως
 3. ΟΜΑΔΕΣ ΣΥΜΦΕΡΟΝΤΩΝ

—  Ο σχηµατισµός Οµάδων Συµφερόντων µε βάση:

—  Πηγή εισοδήµατος: Κεφάλαιο ή Εργασία

—  Ύψος εισοδήµατος (Πλούσιοι ή Φτωχοί)
—  Πηγή εισοδήµατος: Κλάδος απασχόλησης
—  Γεωγραφική περιοχή: κάτοικοι αγροτικών περιοχών ενδιαφέρονται
για τις αγροτικές επιδοτήσεις...
—  Δηµογραφικά και προσωπικά χαρακτηριστικά: άνεργοι,
συνταξιούχοι είναι υπέρ πλούσιων συνταξιοδοτικών προγραµµάτων,
πολύτεκνοι, ΑΜΕΑ...

26
 4. ΠΡΟΣΟΔΟΘΗΡΙΑ (RENT-SEEKING)

Pk

Πρόσοδοι
YB
P S=MC

Q Q* D
Τόνοι γάλα ετησίως
27 MR
 5. ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ (LOGROLLING)

Ψηφοφόροι

Έργο Χ Μ Κ Συνολικό
καθαρό όφελος
(ΤΡΒ) Θετικό
Νοσοκοµείο 200 -50 -55 95

Βιβλιοθήκη -40 150 -30 80

Πισίνα -120 -60 400 220

28
 ΠΟΛΙΤΙΚΕΣ ΣΥΜΜΑΧΙΕΣ (LOGROLLING)

Ψηφοφόρος

Έργο Χ Μ Κ Συνολικό
καθαρό όφελος
(ΤΡΒ)
Αρνητικό
Νοσοκοµείο 200 -110 -105 -15

Βιβλιοθήκη -40 150 -120 -10

Πισίνα -270 -140 400 -10

29
 6. ΛΟΙΠΟΙ ΠΑΡΑΓΟΝΤΕΣ

—  Δικαστική εξουσία
—  Δηµοσιογράφοι
—  Εµπειρογνώµονες

30
 Πως ερµηνεύεται η αύξηση των δηµοσίων δαπανών;

—  Φαινοµενική αύξηση / πραγµατική αύξηση

—  Η αύξηση του πληθυσµού
—  Οι προτιµήσεις των πολιτών
—  Η επίδραση των πολέµων / απειλές πολέµου (εξοπλιστικός
ανταγωνισµός).
—  Νόµος της αύξουσας επέκτασης της οικονοµικής δράσης του
δηµοσίου (Adolf Wagner)
—  Θεωρίας της «κλιµακωτής» αύξησης των δηµοσίων
δαπανών ( Peacock & Wiseman)
—  Τυχαία γεγονότα
—  Μεταβολές στις κοινωνικές απόψεις
31 —  Αναδιανοµή εισοδήµατος
 ΘΕΣΜΙΚΕΣ ΑΛΛΑΓΕΣ ΣΤΗΝ ΔΙΑΔΙΚΑΣΙΑ ΚΑΤΑΡΤΙΣΗΣ
ΚΑΙ
ΕΚΤΕΛΕΣΗΣ ΤΟΥ ΠΡΟΫΠΟΛΟΓΙΣΜΟΥ ΓΙΑ ΤΟΝ
ΕΛΕΓΧΟ ΤΗΣ ΑΥΞΗΣΗΣ ΤΩΝ ΔΗΜΟΣΙΩΝ ΔΑΠΑΝΩΝ
1. Μεσοπρόθεσµο πλαίσιο σύνταξης του προϋπολογισµού
2. Λογικές και συνετές υποθέσεις για µακροοικονοµικές
εξελίξεις
3. Τεχνικές προϋπολογισµού από «άνω προς τα κάτω»
4. Χαλάρωση των ελέγχων των εισροών από την κεντρική
κυβέρνηση
5. Επικέντρωση στα αποτελέσµατα των προγραµµάτων των
δηµοσίων δαπανών
6. Διαφάνεια του προϋπολογισµού και λογοδοσία
7. Σύγχρονες µέθοδοι οικονοµικής διαχείρισης
32
 Κεφάλαιο 10
Stiglitz & Rosengard

Δηµόσιες Δαπάνες

1
 Ò  Οι δηµόσιες δαπάνες είναι το 1ο βασικό σκέλος του
Κρατικού Προϋπολογισµού.

Ò  Οι δηµόσιες δαπάνες αποβλέπουν στην επίτευξη των

οικονοµικών στόχων του κράτους:
É  Σταθεροποίηση της οικονοµίας
É  Αναδιανοµή του εισοδήµατος
É  Οικονοµική µεγέθυνση

Ò  Οι δηµόσιες δαπάνες είναι τα Δηµοσιονοµικά Μέσα

που διαθέτει η εκάστοτε κυβέρνηση για την επίτευξη
των παραπάνω στόχων.

2
 Ταξινόµηση των Δηµοσίων Δαπανών
1. Λειτουργική ταξινόµηση: αναφέρεται στην κοινωνική ανάγκη που
στοχεύει να καλύψει και περιέχει 5 υποκατηγορίες.

2.  Οικονοµική ταξινόµηση: αναφέρεται στη ζήτηση του κράτους για αγαθά & υπηρεσίες
από τον ιδιωτικό τοµέα και περιέχει 3 υποκατηγορίες.

3.  Διοικητική ταξινόµηση: αναφέρεται στο βαθµό αποκέντρωσης, το κόστος κοινωνικής

ασφάλισης, και τα περιθώρια ιδιωτικοποιήσεων και περιέχει 4
υποκατηγορίες.

3
 Ποιοί είναι οι σκοποί που
εξυπηρετούνται µε την
ταξινόµηση των δηµοσίων
δαπανών:

Σκοποί:
Αποτελεσµατική διεξαγωγή κρατικών
δραστηριοτήτων
1.  Λειτουργική
Οικονοµική πολιτική
2.  Οικονοµική
3.  Διοικητική Αποτελεσµατική εκτέλεση του
Κρατικού Προϋπολογισµού

4
 Πρακτική άσκηση: Να προβείτε στην οικονοµική, λειτουργική και
διοικητική ταξινόµηση των παρακάτω δηµόσιων δαπανών.

1.  Δαπάνες ηλεκτροφωτισµού των δρόµων του Δήµου Θεσσαλονίκης

2.  Δαπάνες προµήθειας 18 αεροσκαφών F-35 από την Πολεµική Αεροπορία
3.  Αγορά εµβολίων για την COVID-19
4.  Δαπάνες αγοράς παλαιού κτιρίου από το ΑΠΘ για τη στέγαση του Τµήµατος
Οικονοµικών Επιστηµών
5.  Δαπάνες ΕΟΠΥ για την προστασία της µητρότητας
6.  Επιχορηγήσεις σε βιβλιοθήκες
7.  Απόρρητες δαπάνες κεντρικής υπηρεσίας Υπ. Εθνικής Άµυνας
8.  Έξοδα µετακίνησης του µόνιµου προσωπικού των τελωνείων.
9.  Επιχορηγήσεις ΟΤΑ
10.  Προµήθεια συστηµάτων υψηλής τεχνολογίας για την ΥΠΑ

5
11. Μισθώµατα κτιρίων για τη στέγαση δηµοτικών σχολείων
12. Δαπάνες ανέγερσης φυλακών εκτός κατοικηµένων περιοχών
13. Επιχορηγήσεις αγροτικών στεγαστικών δανείων από το ΤΠΔ
14. Δαπάνες προµήθειας υποβρυχίων από το Πολεµικό Ναυτικό
15. Επίδοµα Πληροφορικής από το Υπουργείο Υγείας
16. Προµήθεια ΗΥ για την Ειδική Γραµµατεία Αθλητισµού
17. Δαπάνες Βορειουαντλαντικού Συµφώνου (ΝΑΤΟ)
18. Ασφαλιστικές Εισφορές της Γραµµατείας Πολιτικής Προστασίας
19. Δαπάνες ηλεκτροφωτισµού της Γενικής Διεύθυνσης Αρχαιοτήτων &
Πολιτιστικής Κληρονοµιάς
20. Επιδότηση δανείου για την απόκτηση 1ης Κατοικίας από τον Οργανισµό
Εργατικής Κατοικίας.
 Οι επιδράσεις των Δηµοσίων Δαπανών:

Α. Αποτελεσµατικότητα

Οι δηµόσιες δαπάνες προκαλούν αναποτελεσµατικότητες στην παραγωγή και

κατανάλωση αγαθών και υπηρεσιών.

Οι αναποτελεσµατικότητες είναι πιο έντονες όταν υπάρχει περιορισµένη

πληροφόρηση για το προϊόν πχ. Ιατρική περίθαλψη ή αν το ενδιαφέρον για το
κόστος είναι µειωµένο γιατί πληρώνει το κράτος ότι δαπανά το άτοµο.

7
 Β. Κίνητρο για Εργασία & Διανοµή του Εισοδήµατος

Η επίδραση των δηµοσίων δαπανών διακρίνεται σε:

1. Εισοδηµατικό αποτέλεσµα
2. Αποτέλεσµα υποκατάστασης

Ι. Δηµόσιες δαπάνες για αγαθά & υπηρεσίες έχουν µόνο:

Εισοδηµατικό αποτέλεσµα ΓΙΑΤΙ;

Ιδιωτικά
Αγαθά Διάγραµµα 1
(εργασία) Β
Α

Α’ Β’

Δηµόσια αγαθά
(ελεύθερος χρόνος)

8
 ΙΙ. Μεταβιβαστικές πληρωµές σε νοικοκυριά & επιχειρήσεις έχουν:

Εισοδηµατικό αποτέλεσµα

Αποτέλεσµα υποκατάστασης

ΓΙΑΤΙ;

Διάγραµµα 2
30 lit
Μεταβιβαστικές πληρωµές σε είδος γάλα
στα νοικοκυριά:

Εισοδηµατικό αποτέλεσµα στο

Διάγραµµα 2

9
 Αποτέλεσµα υποκατάστασης: Διάγραµµα 3

Διάγραµµα 3

10
 Αναποτελεσµατικότητα από το ίδιο το κράτος: Το ίδιο το κράτος µπορεί να
προκαλέσει αναποτελεσµατικότητες που θα έχουν τη µορφή «σπατάλης». Στο
διάγραµµα 4 όταν το κράτος πληρώσει ένα σταθερό ποσοστό (%) του καλαθιού
της νοικοκυράς (επιδότηση AE) σε σχέση µε το όταν πληρώσει µια σταθερή
ποσότητα του καλαθιού της νοικοκυράς (επιχορήγηση ΗF) τότε αποταµιεύει το
ποσό EG.

Για το νοικοκυριό όµως είναι το ίδιο,

έχει την ίδια ευηµερία!
Διάγραµµα 4

11
 Μεταβιβαστικές πληρωµές στις επιχειρήσεις:

1. Επιδότηση της τιµής όλων των παραγόµενων προϊόντων:

Εισοδηµατικό αποτέλεσµα (όπως το διάγραµµα 1)

2. Επιδότηση της τιµής των προϊόντων συµπληρωµατικών στον

ελεύθερο χρόνο:
Εισοδηµατικό αποτέλεσµα + Αποτέλεσµα υποκατάστασης (όπως το διάγραµµα 3)

3. Επιδότηση της τιµής των προϊόντων συµπληρωµατικών στην

εργασία:
Εισοδηµατικό αποτέλεσµα + Αποτέλεσµα υποκατάστασης

Εργασία Α’

12 Β Ελ. χρόνος
 Μεταβιβαστικές πληρωµές σε είδος ή σε χρήµα; Ποια από τις δύο κατηγορίες είναι
ποιο αποτελεσµατική; Δεν έχει αποσαφηνιστεί!!!
Αν ισχύει η:
«Αρχή της Κυριαρχίας του Καταναλωτή» è σε Χρήµα.
Εµείς επιλέγουµε τον συνδιασµό των αγαθών που κατά την κρίση µας max την ευηµερία µας!

Αν ισχύει η:
«Αρχή του Πατερναλιστικού ρόλου του κράτους» è σε Eίδος.
Το κράτος επιλέγει για τα άτοµα τα αγαθά γιατί αυτά λαµβάνουν εσφαλµένες αποφάσεις!
------------------------------------------------------//-----------------------------------------------------

Μια εναλλακτική µορφή κρατικής ενίσχυσης, αντί των

µεταβιβαστικών πληρωµών είναι:

Αρνητικός Φόρος Εισοδήµατος: είναι µια µονοµερής οικονοµική παροχή του

κράτους προς τα χαµηλά εισοδήµατα και αποβλέπει στην εξασφάλιση του Ελάχιστου
Ορίου Συντήρησης.

Θεωρείται η πιο αποτελεσµατική µορφή εισοδηµατική πολιτικής για την καταπολέµηση

της φτώχειας γιατί απλοποιεί τις γραφειοκρατικές διατυπώσεις και ενισχύει τα νοικοκυρία
µε βάση την εισοδηµατική κατάσταση.
13
 Γ. Χρονικές επιδράσεις των Δηµοσίων δαπανών
Παράδειγµα: Επιδότηση ενοικίου για το κοινωνικό αγαθό – Κατοικία

1.  Βραχυχρόνια: Διάγραµµα Α

2.  Μακροχρόνια: Διάγραµµα Β

14
 ΑΝΤΙΣΤΑΘΜΙΣΗ ΜΕΤΑΞΥ
ΑΠΟΤΕΛΕΣΜΑΤΙΚΟΤΗΤΑΣ και ΔΙΚΑΙΟΣΥΝΗΣ

1.  Μερικές φορές τα διάφορα είδη δηµοσίων δαπανών µπορεί να καταλήξουν σε

βελτιώσεις κατά Pareto, καλυτερεύοντας τη θέση κάποιων ατόµων χωρίς να
χειροτερεύουν τη θέση κανενός άλλου (αποτελεσµατικότητα).

2.  Άλλα συνήθως, υπάρχουν σχέσεις αµοιβαίας αντιστάθµισης µεταξύ της

δικαιοσύνης και της αποτελεσµατικότητας.

3.  Και σε σχέση µε την προσφορά εργασίας, συνήθως όσο πιο προοδευτικό είναι το
φορολογικό σύστηµα τόσο θα µειώνονται τα οριακά κίνητρα για εργασία
(αναποτελεσµατικότητα).

15
 Στα Διαγράµµατα Α και Β απεικονίζονται η καµπύλη δυνατοτήτων δικαιοσύνης-
αποτελεσµατικότητας για κάποιο είδος δηµόσιας δαπάνης και οι καµπύλες
αδιαφορίας δύο ατόµων.
Στο Διάγραµµα Α, ο Φιλάργυρος είναι πολύ λιγότερο
διατεθειµένος να θυσιάσει αποτελεσµατικότητα για
να κερδίσει δικαιοσύνη απ' ότι ο Σπάταλος. Το Ε1
είναι το σηµείο που ο Σπάταλος θεωρεί άριστο, ενώ
το Ε2 είναι άριστο κατά την άποψη του Φιλάργυρου.

Ο Φιλάργυρος επιλέγει ένα σηµείο µε υψηλότερη

αποτελεσµατικότητα, αλλά χαµηλότερη δικαιοσύνη
απ' ό,τι ο Σπάταλος. Εποµένως, η πηγή της διαφωνίας
ως προς τη δέουσα πολιτική έγκειται στις αξιακές
διαφορές των δύο ατόµων.

Στο Διάγραµµα Β απεικονίζεται µια κατάσταση όπου

οι διαφορές στην πολιτική των δηµοσίων δαπανών
προέρχονται από τις διαφορές εκτιµήσεων
αναφορικά µε τη φύση των σχέσεων αµοιβαίας
αντιστάθµισης. Ο Φιλάργυρος νοµίζει ότι για να
λάβει κανείς µια µικρή αύξηση της
δικαιοσύνης, πρέπει να θυσιάσει πολλή
αποτελεσµατικότητα ενώ ο Σπάταλος πιστεύει ότι µια
µεγάλη αύξηση της δικαιοσύνης µπορεί να επιτευχθεί
µε µια µικρή απώλεια αποτελεσµατικότητας.
16
 Παράδειγµα: η απόφαση να επιβληθούν διόδια σε µια γέφυρα σηµαίνει ότι το
κόστος της αναλαµβάνεται από εκείνους που τη χρησιµοποιούν. Αυτό επιθυµούν οι
περισσότεροι για λόγους δικαιοσύνης, καθώς είναι άδικο να αναγκάζεται να
πληρώσει για τη γέφυρα κάποιος που δεν τη χρησιµοποιεί στη διαδροµή του.

Υπάρχει όµως κόστος αποτελεσµατικότητας σε χρήµα και σε χρόνο: είναι οι

µισθοί των εισπρακτόρων διοδίων και ο χρόνος των οδηγών.

Επίσης, αν κάποιοι οδηγοί αποθαρρύνονται να χρησιµοποιήσουν τη γέφυρα (όταν

δεν έχει εξαντληθεί η χωρητικότητα της), τότε η ελλιπής χρήση της προκαλεί και
άλλη απώλεια αποτελεσµατικότητας.

17
 Από τη σκοπιά της Δηµόσιας Επιλογής (σύνδεση µε το κεφάλαιο 6):
Ο σχεδιασµός και η υιοθέτηση οποιουδήποτε προγράµµατος δηµόσιων δαπανών εµπλέκει
πολλά άτοµα και οµάδες µε διαφορετικούς στόχους και διαφορετικές πεποιθήσεις για
το πώς λειτουργεί η οικονοµία. Το πρόγραµµα που τελικά υιοθετείται αποτελεί συµβιβασµό
µεταξύ των απόψεών τους, αλλά ο δε συµβιβασµός που προκύπτει πιθανώς δεν ταιριάζει µε
κάθε ξεχωριστή άποψη και µπορεί να φαίνεται ασύµβατο µε οποιοδήποτε µεµονωµένο
σύνολο στόχων.
Στις δηµοκρατίες τα διάφορα είδη δηµοσίων δαπανών, εν µέρει τουλάχιστον,
ανταποκρίνονται στις επιθυµίες και τις αντιλήψεις των ψηφοφόρων.

Αλλά είναι γνωστό ότι η πολιτική διαδικασία διαµορφώνεται από τα ειδικά

συµφέροντα και ότι τα προγράµµατα που προκύπτουν συνήθως αντανακλούν αυτά τα
ειδικά συµφέροντα.

Ο σχεδιασµός των διάφορων προγραµµάτων δηµοσίων δαπανών επηρεάζει την έκταση

στην οποία αυτά υπόκεινται σε πολιτικές πιέσεις ή διαφθορά.

18
 Ασκήσεις

1.  Δείξτε ποια είναι η µοναδική περίπτωση που µια µεταβιβαστική πληρωµή σε είδος ή σε
χρήµα θα έχει το ίδιο επιθυµητό αποτέλεσµα για το νοικοκυριό;

2. Οι οικονοµολόγοι Leftwich και Sharp στο “The Economics of Social Issues”

διατύπωσαν µια ενδιαφέρουσα πρόταση για τον Αρνητικό Φόρο Εισοδήµατος (ΑΦΕ).
«Η κρατική ενίσχυση πρέπει να είναι ίση µε τη διαφορά του 50% του
πραγµατοποιούµενου εισοδήµατος από το ελάχιστο όριο συντήρησης». Δείξτε κατά πόσο
η πρόταση αυτή ενθαρρύνει το κίνητρο για εργασία. Έστω ότι η Ελληνική Κυβέρνηση
έχει ορίσει το ελάχιστο όριο συντήρησης στα 500€.

Πίνακας 1
Ώρες εργασίας Εισόδηµα από ΑΦΕ Τελικό Εισόδηµα
εργασία
0 0 500
5 100
20 400
35 500

19  
 3. Υποθέστε ότι ένα άτοµο κατανέµει το εισόδηµα του ανάµεσα στο κοινωνικό αγαθό «κατοικία» και άλλα
καταναλωτικά αγαθά. Επίσης το άτοµο αυτό µπορεί να εισπράξει από το κράτος µια µεταβιβαστική πληρωµή σε
είδος µε την µορφή κουπονιών για τρόφιµα. Η ποσότητα των κουπονιών όµως εξαρτάται από το καθαρό εισόδηµα
του - χωρίς το κόστος «κατοικίας». Τι θα συµβεί στον εισοδηµατικό του περιορισµό και τι αποτέλεσµα θα υπάρξει
(υποκατάστασης ή εισοδηµατικό);

4. Το κράτος αποφασίζει να επιδοτήσει τα δίδακτρα των µεταπτυχιακών στα δηµόσια πανεπιστήµια. Αυτή
η απόφαση πως θα επηρεάσει τη ζήτηση για µεταπτυχιακά; Ποιο είναι το αποτέλεσµα εισοδηµατικό ή
υποκατάστασης; Ποια είναι η αποτυχία της αγοράς που προσπαθεί να αντιµετωπίσει αυτό το είδος δηµόσιας
δαπάνης;

5. Ποια είναι η πιο αποτελεσµατική µεταβιβαστική πληρωµή, αυτή σε είδος ή αυτή σε χρήµα;

20