Filipino 10

Ikatlong Markahan – Modyul 7:

Paglisan (Buod)
Nobela mula sa Nigeria ni Chinua Achebe
Isinalin sa Filipino ni Julieta U. Rivera

Inihanda ni:

VERGEL Q. PERALTA
Guro I, Pangasinan National High School

Sinuri nina:
VIRGINIA O. ESTRADA
Ulongguro VI, Kagawarang Filipino

MELCHORA N. VIDUYA
Edukasyong Tagamasid I, Filipino

Pinagtibay ni:

CARMINA C. GUTIERREZ, EdD

Hepe Edukasyong Tagamasid, CID
 Filipino 10
Ikatlong Markahan – Modyul 7:
Paglisan (Buod)
Nobela mula sa Nigeria ni Chinua Achebe
Isinalin sa Filipino ni Julieta U. Rivera

i
Filipino – Ikasampung Baitang
Alternative Delivery Mode
Ikatlong Markahan – Modyul 7: Paglisan (Buod)
Nobela mula sa Nigeria ni Chinua Achebe
Isinalin sa Filipino ni Julieta U. Rivera

Isinasaad sa Batas Republika 8293, Seksiyon 176 na: Hindi maaaring

magkaroon ng karapatang-sipi sa anomang akda ang Pamahalaan ng
Pilipinas. Gayonpaman, kailangan muna ang pahintulot ng ahensiya o
tanggapan ng pamahalaan na naghanda ng akda kung ito ay
pagkakakitaan. Kabilang sa mga maaaring gawin ng nasabing ahensiya o
tanggapan ay ang pagtakda ng kaukulang bayad.

Ang mga akda (kuwento, seleksiyon, tula, awit, larawan, ngalan ng

produkto o brand name, tatak o trademark, palabas sa telebisiyon, pelikula,
atbp.) na ginamit sa modyul na ito ay nagtataglay ng karapatang-ari.
Pinagsumikapang matunton ang mga ito upang makuha ang pahintulot sa
paggamit ng materyal. Hindi inaangkin ng mga tagapaglathala at mga may-
akda ang karapatang-aring iyon. Ang anomang gamit maliban sa modyul na
ito ay kinakailangan ng pahintulot mula sa mga orihinal na may-akda ng
mga ito.

Walang anomang parte ng materyal na ito ang maaaring kopyahin o

ilimbag sa anomang paraan nang walang pahintulot sa Kagawaran.

Inilathala ng Kagawaran ng Edukasyon

Kalihim: Leonor Magtolis Briones
Pangalawang Kalihim: Diosdado M. San Antonio

Paunang Salita

Para sa Tagapagdaloy:

Malugod na pagtanggap sa asignaturang Filipino 10 ng Alternative

Delivery Mode (ADM) Modyul para sa araling Panitikan ng Africa at Persia
(Iran)!
Ang modyul na ito ay pinagtulungang dinisenyo, nilinang at sinuri ng
mga edukador mula sa pampubliko at pampribadong institusyon upang
gabayan ka, gurong tagapagdaloy at upang matulungang makamit ng mag-
aaral ang pamantayang itinakda ng Kurikulum ng K to 12 habang kanilang
pinanagumpayan ang pansarili, panlipunan at pang-ekonomikong hamon
sa pag-aaral.
Ang tulong-aral na ito ay inaasahang maiuugnay ang mag-aaral sa
mapatnubay at malayang pagkatuto ng mga gawain ayon sa kanilang
kakayahan, bilis at oras. Naglalayon din itong matulungan ang mag-aaral

ii
upang makamit ang mga kasanayang hinihingi ng ika-21 siglo habang
isinasaalang-alang ang kanilang mga pangangailangan at kalagayan.

Bilang karagdagan sa materyal ng pangunahing teksto, makikita

ninyo ang kahong ito sa pinakakatawan ng modyul:

Mga Tala para sa Guro

Ito'y naglalaman ng mga paalala,

panulong o estratehiyang magagamit sa
paggabay sa mag-aaral

Bilang tagapagdaloy, inaasahang bibigyan mo ng paunang kaalaman

ang mga mag-aaral kung paano gamitin ang modyul na ito. Kinakailangan
ding subaybayan at itala ang pag-unlad nila habang hinahayaan silang
pamahalaan ang kanilang sariling pagkatuto. Bukod dito, inaasahan mula
sa iyo na higit pang hikayatin at gabayan ang mag-aaral habang
isinasagawa ang mga gawaing nakapaloob sa modyul.

Para sa mag-aaral:

Malugod na pagtanggap sa asignaturang Filipino 10 ng Alternative

Delivery Mode (ADM) Modyul para sa araling Panitikan ng Africa at Persia
(Iran)!

Ang kamay ay madalas gamiting simbolo ng kakayahan, aksiyon at

layunin. Sa pamamagitan ng ating mga kamay tayo ay maaaring matuto,
lumikha at magsakatuparan ng gawain. Ang kamay sa tulong-aral na ito ay
sumisimbolo na ikaw, bilang isang mag-aaral, ay may angking kakayahang
matutuhan ang mga kaugnay na kompetensi at kasanayan. Ang iyong pang-
akademikong tagumpay ay nakasalalay sa iyong sarili o sa iyong mga
kamay.

Ang modyul na ito ay ginawa bilang tugon sa iyong pangangailangan.

Layunin nitong matulungan ka sa iyong pag-aaral habang wala ka sa loob
ng silidaralan. Hangad din nitong madulutan ka ng mga makabuluhang
oportunidad sa pagkatuto.

iii
 Ang modyul na ito ay may mga bahagi at icon na dapat mong
maunawaan.

Alamin Sa bahaging ito, malalaman mo ang mga

dapat mong matutuhan sa modyul.

Subukin Sa pagsusulit na ito, makikita natin kung

ano na ang kaalaman mo sa aralin ng
modyul. Kung nakuha mo ang lahat ng
tamang sagot (100%), maaari mong
laktawan ang bahaging ito ng modyul.

Balikan Ito ay maikling pagsasanay o balik-aral

upang matulungan kang maiugnay ang
kasalukuyang aralin sa naunang leksyon.

Tuklasin Sa bahaging ito, ang bagong aralin ay

ipakikilala sa iyo sa maraming paraan
tulad ng isang kuwento, awitin, tula,
pambukas na suliranin, gawain o isang
sitwasyon.

Suriin Sa seksyong ito, bibigyan ka ng maikling

pagtalakay sa aralin. Layunin nitong
matulungan kang maunawaan ang
bagong konsepto at mga kasanayan.

Pagyamanin Binubuo ito ng mga gawaing para sa

malayang pagsasanay upang mapagtibay
ang iyong pang-unawa at mga kasanayan
sa paksa. Maaari mong iwasto ang mga
sagot mo sa pagsasanay gamit ang susi
sa pagwawasto sa huling bahagi ng
modyul.

Isaisip Naglalaman ito ng mga katanungan o

pupunan ang patlang ng pangungusap o
talata upang maproseso kung anong
natutuhan mo mula sa aralin.

Isagawa Ito ay naglalaman ng gawaing

makatutulong sa iyo upang maisalin ang
bagong kaalaman o kasanayan sa tunay
na sitwasyon o realidad ng buhay.
Tayain Ito ay gawain na naglalayong matasa o
masukat ang antas ng pagkatuto sa
pagkamit ng natutuhang kompetensi.

iv
Karagdagang Gawain Sa bahaging ito, may ibibigay sa iyong
panibagong gawain upang pagyamanin
ang iyong kaalaman o kasanayan sa
natutuhang aralin.

Susi sa Pagwawasto Naglalaman ito ng mga tamang sagot sa

lahat ng mga gawain sa modyul.

Sa katapusan ng modyul na ito, makikita mo rin ang:

Sanggunian Ito ang talaan ng lahat ng

pinagkuhanan sa paglikha o
paglinang ng modyul na ito.

Narito ang mga mahahalagang paalala sa paggamit ng modyul na ito:

1. Gamitin ang modyul nang may pag-iingat. Huwag lalagyan ng

anomang marka o sulat ang anomang bahagi ng modyul. Gumamit ng
hiwalay na papel sa pagsagot sa mga pagsasanay.
2. Huwag kalimutang sagutin ang Subukin bago lumipat sa iba pang
gawaing napapaloob sa modyul.
3. Basahing mabuti ang mga panuto bago gawin ang bawat pagsasanay.
4. Obserbahan ang katapatan at integridad sa pagsasagawa ng mga
gawain at sa pagwawasto ng mga kasagutan.
5. Tapusin ang kasalukuyang gawain bago pumunta sa iba pang
pagsasanay.
6. Pakibalik ang modyul na ito sa iyong guro o tagapagdaloy kung tapos
nang sagutin lahat ng pagsasanay.

Kung sakaling ikaw ay mahirapang sagutin ang mga gawain sa modyul

na ito, huwag mag-aalinlangang konsultahin ang iyong guro o tagapagdaloy.
Maaari ka rin humingi ng tulong sa iyong mga magulang, sa nakatatanda
mong kapatid o sinoman sa iyong mga kasama sa bahay na mas
nakatatanda sa iyo. Laging itanim sa iyong isipang hindi ka nag-iisa.
Umaasa kami, sa pamamagitan ng modyul na ito, makararanas ka ng
makahulugang pagkatuto at makakukuha ka ng malalim na pang-unawa sa
kaugnay na mga kompetensi. Kaya mo ito!

v
 Alamin

Kamusta ka? Ako nga pala si Tonio ang iyong makakasama sa paglalakbay sa
modyul na ito. Kung handa ka na ihanda mo na ang iyong puso’t isipan at tayo’y
maglalakbay na.
Ang modyul na ito ay dinisenyo at nilikha kung saan una sa isip ng manunulat
ang kaalamang malilikom mo bilang mag-aaral. Ito ay ginawa upang makatulong sa
iyo na matutuhan ang tungkol sa Nobela, gramatika at retorika.
Sinasaklaw ng modyul na ito na magamit ang iba’t ibang sitwasyong
pangkaalaman. Ang wikang ginamit ay kumikilala sa pagkakaiba ng antas ng
talasalitaan ng mga mag-aaral na katulad mo. Ang mga aralin ay inihanay upang
makasunod sa istandard na pagkakasunod-sunod sa asignatura. Gayunpaman, ang
pagkakasunod-sunod ng iyong mga binasa ay maaaring mabago batay sa uri ng
teksbuk o sanggunian na iyong ginagamit.

Pagkatapos ng ating paglalakbay, inaasahan kong magagawa mo ang mga sumusunod:

Mga Pinakamahahalagang Kasanayang Pampagkatuto (MELC)

Natutukoy ang tradisyong kinamulatan ng Africa at/o Persia batay sa napakinggang diyalogo
F10PN-IIIh-i-81

Nasusuri ang binasang kabanata ng nobela batay sa pananaw / teoryang pampanitikan na

angkop dito F10PB-IIIh-i-85

Nasusuri ang napanood na excerpt ng isang isinapelikulang nobela F10PD-IIh-i-79

Nailalapat nang may kaisahan at magkakaugnay na mga talata gamit ang mga pag-ugnay sa
panunuring pampelikula F10WG-IIh-i-76

Nagagamit ang iba’t ibang batis ng impormasyon tungkol sa magagandang katangian ng

bansang Africa at/o Persia F1OEP-IIf-32

vi
Subukin
PAUNANG PAGTATAYA

A. Panuto: Isulat ang Tama kung wasto ang pahayag, Mali naman kung hindi.
______ 1. Si Chinua Achebe ang nagsulat ng nobelang “Paglisan”.
______ 2. Labingsiyam taong gulang noon si Okonkwo nang matalo niya sa isang
labanan si Amalinze, ang Pusa.
______ 3. Kinilalang matatakutin at talunan si Okonkwo ng kanilang tribo.
______ 4. Si Unoka ang tatay ni Okonkwo na kilalang magiting na mandirigma.
______ 5. Pinatay ni Okonkwo si Ikemefuna upang ipakita ang kaniyang
katapangan.
______ 6.Matinding depresyon ang naramdaman ni Okonkwo sa pagpatay niya sa
bata.
______ 7. Umalis sa kanilang nayon si Okonkwo kasama ang kaniyang pamilya
dahil
sa hirap ng buhay.
______ 8. Sinunog ang mga natirang hayop, kubo, at mga naiwang pag-aari ni
Okonkwo tanda ng paglilinis sa buong pamayanan sa kasalanan nito
______ 9. Layunin ng mga misyonero na dalhin ang Kristiyanismo sa Mbanta at
hindi
ang tuligsain sila.
______ 10. Tumiwalag ang mga kaangkan ni Okonkwo upang maghimagsik laban
sa
mga misyonaryo.

B. Tukuyin ang mga hinihiling na sagot sa bawat aytem at piliin sa kahon ang
kasagutan. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

nobela simbolismo tagpuan pananalita tauhan pamamaraan

banghay damdamin pananaw tema

_______11. Nagbibigay ng mas malalim na kahulugan sa tao, bagay, at

pangyayarihan.
_______ 12. Diyalogong ginagamit sa nobela.
_______ 13. Istilo ng manunulat sa pagsulat ng akda.
_______ 14. Nagbibigay kulay sa mga pangyayari.
_______ 15. Paksang-diwang binibigyan ng diin sa nobela.
_______ 16. Lugar at panahon ng mga pinangyarihan.
_______ 17. Nagpapagalaw at nagbibigay buhay sa nobela.
_______ 18. Pagkasunod-sunod ng mga pangyayari sa nobela
_______ 19. Panauhang ginagamit ng may-akda.
_______ 20. Isang mahabang kathang pampanitikan na naglalahad ng mga
pangyayaring pinaghahabi ng isang mahusay na pagbabalankas.

Aralin Ang Elemento ng Nobela

1.1
Balikan

Gawain 1: Sanay Say

Panuto: Kumatha ng isang maikling sanaysay tungkol sa paksang nakasulat.
Isulat ang sagot sa sagutang papel.

Kalagayan ng Pag-aaral Ngayong New Normal

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_______________________

Gawain 2: Scrambled Letter, Gawing Better

Panuto: Ayusin ang mga letra sa bawat bilang upang makilala ang sinisimbolo ng
mga bagay na tanyag sa bansang Africa. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

1. KMOUINAKYSNO
3. EPSRIUTI

2. PGALLIIWNGAA 4. TARDISOYN
 2

5. IAGNN- BYANA

Tuklasin

Ang nobela ay isang mahabang kathang pampanitikan na naglalahad ng

mga pangyayaring pinaghahabi ng isang mahusay na pagbabalankas na ang
pinakapangunahing sangkap ay ang pagbabalangkas ng hangarin ng tauhan at ng
hangarin ng katunggali sa kabila. Isang masining na pagsasalaysay ng maraming
pangyayaring magkasunod at magkaugnay. Ang mga pangyayaring ito ay may
kaniya-kaniyang tungkuling ginagampanan sa pagbuo ng isang matibay at kawili-
wiling balangkas na siyang pinakabuod ng nobela.

Ang mga pangyayaring ito ay may kani-kaniyang tungkuling ginagampanan

sa
pagbuo ng isang matibay at kawili-wiling balangkas na siyang pinakabuod ng
nobela
-binubuo ng mga kabanata -maraming tauhan at pangyayari na kinasasangkutan
ng
2 o higit pang tauhan. Ang nobela bilang panitikan ay may mga elementong kagaya
ng mga sumusunod:

Mga elemento ng Nobela

1. Tagpuan – Lugar at panahon ng mga pinangayarihan
2. Tauhan – Nagpapagalaw at nagbibigay buhay sa nobela
3. Banghay – Pagkakasunod-sunod ng mga pangyayari sa nobela
4. Pananaw – Panauhang ginagamit ng may-akda a.) una – kapag kasali ang
may-akda sa kuwento, b.) pangalawa – ang may akda ay nakikipag-
usap, at c.) pangatlo – batay sa nakikita o obserbasyon ng may akda
5. Tema – Paksang-diwang binibigyan ng diin sa nobela
6. Damdamin – Nagbibigay kulay sa mga pangyayari
7. Pamamaraan – Istilo ng manunulat
8. Pananalita – Diyalogong ginagamit sa nobela
9. Simbolismo - Nagbibigay ng mas malalim na kahulugan sa tao, bagay, at
pangyayarihan.
 3

Suriin
Ang nobela ay itinuturing na makulay, mayaman at makabuluhang anyo
ngpanitikang tuluyan. Binubuo ito ng mga yugto na nagsasalaysay ng mga kawing
kawing na pangyayari ng buhay ng mga tao na bukod sa nagbibigay-aliw ay
nagpapakilos at pumupukaw sa damdamin at kamalayan ng mga mambabasa.

Sa nobela, maraming mga pangyayari ang inilahad, samantalang sa

maikling kuwento, iisang pangyayari lamang ang inilalahad. Iisa ang balangkas ng
nobela at maikling kuwento ngunit nagkakaiba lamang ito sa nilalaman dahil ang
mga pangyayaring isinasalaysay dito ay may kaugnayan sa lipunang ginagalawan
ng mamamayan at naglalarawan ng kultura ng bawat bansang pinanggalingan
nito.

Ang mga sumusunod ay katangiang dapat taglayin ng nobela:

a) maliwanag at maayos na pagsulat ng mga tagpo at kaisipan,

b) pagsaalang-alang sa kailangang kaasalan, c) kawili-wili at pumupukaw ng
damdamin, d) pumupuna sa lahat ng larangan sa buhay at sa mga aspekto ng
lipunan tulad ng gobyerno at relihiyon, e) malikhain at may dapat maging
maguniguning paglalahad, at f) nag-iiwan ng kakintalan.

Gawain 3: Ipaliwanag Mo!

Panuto: Bigyan ng sariling kahulugan ang ilang elemento ng nobelang makikita sa
ibaba. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

Elemento ng Nobela Paliwanag

Banghay

Damdamin

4
 Pananalita

Pananaw

Simbolismo

Aralin Ikatlong Markahan – Modyul 7:

Paglisan (Buod)
1.2 Nobela mula sa Nigeria

Paglisan (Buod)
Nobela mula sa Nigeria ni Chinua Achebe
Isinalin sa Filipino ni Julieta U. Rivera

Si Okonkwo, isang matapang at respetadong mandirigma, nagmula sa lahi

ng mga Umuofia, isang hindi gaanong kilala at hindi kalakihang tribo sa Nigeria. 
Labingwalong taong gulang noon si Okonkwo nang matalo niya sa isang
labanan si Amalinze, ang Pusa. Dahil dito kinilala ang katapangan ni Okonkwo
mula Umuofia hanggang Mbaino.  Sa  maraming pagkakataon, ipinamalas ni
Okonkwo ang kaniyang katapangan upang mapagtakpan ang laman ng kaniyang
dibdib laban sa kaniyang ama, si Unoka na sa kaniyang tingin ay mahina at
talunan. Walang nagawang mahusay ang kaniyang amang si Unoka dahil sa
kaniyang katamaran. Sa halip, puro kahihiyan ang iniwan nito sa kanilang
pamilya sapagkat nag-iwan pa ito ng maraming utang sa mga kanayon bukod pa

5
sa pinabayaan niya ang kaniyang pamilya. Ang naging buhay na  ito ni Unoka ay
laban kay Okonkwo. Kaya pinatunayan niyang naiiba siya sa kaniyang ama. Para
patunayan ang kaniyang kakayahan sa pamumuno, pinamahalaan niya ang siyam
na nayon. At siya ay nagtagumpay. Tatlo ang kaniyang naging asawa, nakapundar
ng mga ari-arian na nagpapatunay lamang ng kaniyang pagiging masipag. Naging
matapang na mandirigma at makapangyarihan siya sa buong nayon. Dahil dito,
siya ay kinilalang lider ng kanilang tribo.
Dahil sa kaniyang kakayahan sa pamumuno, pinili si Okonkwo ng mga
kanayon upang ipagtanggol si Ikemefuna, ang lalaking kinuha bilang tanda ng 
pakikipagkasundo sa kapayapaan sa pagitan ng Umuofia at isang nayon
pagkatapos mapatay ng tatay ni Ikemefuna ang isang babaeng Umuofian. Tumira
ang batang lalaki kina Okonkwo. Naging magiliw at magkasundo naman ang
dalawa. Itinuring ng bata si Okonkwo bilang pangalawang magulang. 
Isang araw, lihim na ipinaalam  ni Ogbuefi Ezeudu, isa sa matatandang
taga-Umuofia, ang planong pagpatay kay Ikemefuna. Binalaan ni Ezeudo na huwag
makialam sa planong ito si Okonkwo. “Hindi ka dapat makialam  sa isasagawang
iyon ng  kalalakihan ng Umuofia sapagkat isang ama na ang turing ni Ikemefuna
sa iyo,” wika ni Ogbuefi Ezeudu kay Okonkwo. Dahil dito, gumawa ng paraan si
Okonkwo.  PInaniwala niyang ihahatid na si Ikemefuna sa kaniyang tunay na ina.
Naglakbay ang bata kasama ang ilang kalalakihan ng Umuofia. Sa gitna ng
kanilang paglalakbay, sinugod ng mga kasamang lalaki si Ikemefuna upang
patayin ngunit nakatakas ang bata. Nagpasaklolo ito sa kaniyang ama-amahan.
Noon ay nasa harapan ng mga katribo si Okonkwo upang mapanatili ang
ipinakitang katapangan, tinaga niya ang bata sa harapan nila sa kabila ng
paghingi ng awa sa itinuring na ama. Nakalimutan ni Okonkwo ang naging usapan
nila ni Ogbuefi Ezeudu. Umuwi si Okonkwo na mag-isa. Wala na ang batang
tumulong at gumabay sa kaniya. Naging simula naman iyon ng malaking
pagbabago kay Okonkwo. Hindi na siya makakain, hindi na makatulog, hindi na
rin makapag-isip nang maayos.  Ramdam niya sa kaniyang sarili ang depresyong
siya rin naman ang may pagkakamali  kaya’t upang maibsan ang kapighatian at
huwag matulad sa kaniyang ama na isang sawi ay nagtungo siya sa kaniyang
kaibigang si Obierika. Humingi siya ng payo rito  at nakaramdam naman siya ng
kaunting gaan ng loob. Nagkasakit naman noon si Ezinma, anak na babae ni
Okonkwo, ngunit gumaling din sa tulong ng mga halamang gamot na ipinanlunas
ng kaniyang ama.
Lumipas ang panahon, nabalitaan ni Okonkwo na namatay si  Ogbuefi
Ezeudu. Nakaramdam  ng konsensiya  si Okonkwo sapagkat nang huling
makausap niya ito  ay noong bigyan siya nito ng babala tungkol sa pagkonsulta sa
orakulo na papatayin si Ikemefuna. Pinuno ng malalakas na tunog ng tambol na
sinasabayan ng alingawngaw ng  malakas na putok ng baril ang maririnig  sa
paligid habang nakaburol si Ogbuefi Ezeudu.  Kagimbal-gimbal na trahedya ang
bumulaga sa lahat ng mga naroroon nang pumutok ang baril ni Okonkwo at
tamaan ang labing-anim na taong gulang na anak ng yumao. Dahil dito,
kailangang pagbayaran ni Okonkwo ang nagawang kasalanan laban sa kaniyang
kaangkan. Isang malaking pagkakasala sa diyosa ng Lupa ang pumatay at
makapatay ng kauri. Hinakot lahat ni Okonkwo ang kaniyang mga ari-arian at
mahahalagang kagamitan at nagtungo sa Mbanta, lugar ng kapanganakan  ng
kaniyang ina dala ang kaniyang buong pamilya. Sinunog ang mga natirang hayop,
kubo, at mga naiwang pag-aari ni Okonkwo tanda ng paglilinis sa buong
pamayanan sa kasalanan nito. Malugod naman silang tinanggap ng mga kaanak
higit lalo ang tiyuhin nitong si Uchendu.

6
Tinulungan nila sina Okonkwo na makapagpatayo ng kanilang munting
pamayanan at pinahiram ng mga butil na pagsisimulan ng kanilang munting
kabukiran.

Malagim at mahirap man ang sinapit ni Okonkwo, pinilit niyang tanggapin ang
lahat at muling magbalik sa kung saan siya nagmula. 
                Dumaan ang dalawang taon ng pagkakapatapon kina Okonkwo. Sa mga
taong iyon matiyagang kinukuha at inaani ni Obierika ang mga pananim ni
Okonkwo sa dating lugar. Ibinebenta niya ito at ibinibigay ang pinagbilihan kay
Okonkwo. Buong sipag niya itong ginagawa hanggang sa makabalik na si Okonkwo
sa Umuofia. Isang masamang balita naman noon ang ipinabatid ni Obierika nang
minsang nagdala siya ng pinagbilhan kay Okonkwo. Winasak daw  ng mga puti
ang Abame, isa ding pamayanan ng mga Umuofia. 
                Hindi naglaon, may mga dumating na misyonero sa Mbanta.  Sa tulong
ng isang interpreter na si G. Kiaga, kinausap ni G. Brown, lider ng mga misyonero
ang mga taga-Mbanta. Ayon sa kanila, ang pagsamba sa mga diyos-diyosan ay
isang malaking kasalanan at hindi katanggap-tanggap sa  simbahan. Lalong 
hindi  maunawaan ng mga taga-Mbanta kung paanong  ang Tatlong Persona ay
naging iisang Diyos katulad ng ipinaliliwanag ng mga misyonero tungkol sa dapat
na pagsamba sa iisa lamang na Panginoon. Layunin ng mga misyonero na dalhin
ang Kristiyanismo sa Mbanta at hindi ang tuligsain sila. Nagkasakit si G. Brown at
pinalitan ni Rev. James Smith, isang malupit at bugnuting misyonero. Nagkaroon
ng relihiyon ang mga taga-Mbanta. Habang isinasagawa ang taunang seremonya
para sa pagsamba sa Bathala ng Lupa hinablot ni Enoch ang takip sa mukha ng
isang Egwugwu, katumbas ng pagkitil sa espiritu ng mga ninuno. Kinabukasan,
sinunog ng Egwugwu ang tahanan ni Enoch at ang simbahang itinayo nina Rev.
Smith.
                Ikinapanlumo ng Komisyoner ng distrito ang naganap na panununog sa
kanilang  simbahan. Dahil dito humiling siya ng pakikipagpulong sa pinuno ng
mga Umuofia. Sa pulong, pinosasan ang mga dumalong pinuno ng mga Umuofia at
ikinulong. Nakatikim ng pandudusta, masasakit na salita at pang-aabuso ang mga
pinuno ng Umuofia.
                Pagkatapos mapalaya ang mga bilanggo, agad silang nagpulong at
napagkasunduang tumiwalag. Inakala ni Okonkwo na nais ng mga kaangkan na
maghimagsik kung kaya’t gamit ang machete pinatay niya ang pinuno ng mga
mensaherong lumapit sa mga kaangkan niya. Hinayaan naman ng tao na
makatakas ang iba pang mensahero at doon napagtanto ni Okonkwo na hindi
handa ang kaniyang mga kaangkan sa isang giyera.
Dumating sa lugar ni Okonkwo ang Komisyoner ng Distrito upang imbitahan siya
sa isang pagdinig sa korte subalit  natagpuan na lamang niyang nakabitin si
Okonkwo. Nagpatiwakal si Okonkwo.  Ibinaba nina Obierika ang katawan ni
Okonkwo.
Gumimbal sa buong nayon ang nangyaring ito  sapagkat kinikilala nila na ang
pagpapatiwakal ay isang malaking kasalanan at bukod dito si Okonkwo ay nakilala
sa pagiging matapang at malakas. “Ang taong iyan ay kilala at tanyag sa buong
nayon, dahil sa kaniyang ginawang pagpapatiwakal, matutulad lamang siya sa
isang inilibing na aso.” Sabi ni Obierika, ang kaniyang kaibigan

7
 Suriin

Alam mo ba na…

Ang Nigeria ay isa sa mga bansa sa Africa na may malaking ambag sa panitikan?
Sa kasalukuyan, maraming akdang pampanitikan mula sa Nigeria ang nasusulat sa
Ingles dahil na rin sa impluwensiya ng mga bansang kanluran.

Ang panitikan ng Nigeria ay sadyang nakapagpataas ng kamalayan ng

mamamayan ng bansa pagdating sa isyu ng uri ng pamumuhay, kultura, tradisyon, at
suliranin sa politika. Gayundin ang tungkol sa kasarian at kalagayan na kababaihan sa
lipunan. Mga akdang pampanitikan din ang nakatulong upang maiangat ang kanilang
kalagayan tungo sa pagkakaroon ng makabagong talakay sa mga akda na aagapay sa
makabagong uri ng pamumuhay ng mga taga Nigeria. Sinasabing ang kakaunting mga
akda na nasusulat sa ilang diyalekto ng Nigeria ay mas tumatalakay sa kung ano ang
nakaraan, lumipas o naglaho na.

Sa nobela ni Chinua Achinebe na pinamagatang Things Fall Apart, ipinakita sa

atin ang kumplikadong mga batas at gawi ng angkang pinagmulan ni Okonkwo, sa
pagpapanatili ng maayos na ugnayan. Halimbawa nito ay ang pagsasalo o pag-alok ng
lambanog at kola nuts na binanggit sa kabuuan ng nobela ang isang paraan ng mga Igbo
ng mapayapang pakikiharap sa sino mamng tatanggaping bisita sa tahanan o sino mang
taong pakikiharapan. Ang gayong gawi ay pagpapakita ng maayos na paraan ng
pagtanggap o pagtanggi sa kung ano man ang pakay o layon ng paghaharap. Isang
paraan ng pakikipagkapwa-tao ng mapayapa para sa mga Igbo ang nasabinggawi. Kapag
nanghihiram ng pera at sisingilin na, mahusay naming hinaharap ng mga Igbo ang
nasabing maniningil. Bumabanggit sila ng mga sawikain na angkop sa nais nilang
ipabatid na mensahe. Malinaw na sinasabi ng mga kultura at nakagisnang tradisyon ng
mga Igbo ang kanilang pagiging payapa sa pagharap ng ganitong suliranin.

8
Gawaing 4: Ilantad Na!
Panuto: Magbigay ng kahulugan sa salitang nakasulat. Isulat sa iyong sagutang
papel ang sagot.

Katapangan

Gawain 5: Talasalitaan
Panuto: Piliin sa pares ng salita sa bawat bilang ang angkop na kahulugan ng
salita. Gamitin ito sa pangungusap. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

abubot dekorasyon
1. palamuti

ipinaalam isinangguni
2. ipinabatid

napagtagumpayan nalampasan
3. napagwagihan

4. magpartirintas nagpasalapid nagpapusod

5. kagimbal-gimbal kagulat-gulat kataka-taka

Gawain 6: Reaksyon
Panuto: Sagutin ang mga tanong gamit ang mga pang-ugnay. Isulat ang sagot sa
sagutang papel.
1. Ilarawan mo si Okonkwo batay sa iyong binasang buod.

2. Ano-anung mukha ng kahinaan ang iniiwasan ni Okonkwo? Ano ang

simbolo ng pagkakaroon ng asal-babae ng kalalakihan para kay Okonkwo?

9
 3. Makatuwiran ba ang ginawa ni Okonkwo kay Ikemefuna? Patunayan.

4. Batay sa mga ipinakita ni Okonkwo karapat-dapat ba siyang kilalaning

isang magiting na mandirigma? Bakit?

5. Paanong ipinakita ni Okonkwo ang kaniyang katatagan sa kaniyang

paniniwala at paninindigan?

6. Sa panaanong paraan ipinakita sa akda ang pagtanggap ni Okonkwo sa

kaniyang pagkatalo at muling magbalik sa kaniyang pinagmulan?

7. Sang-ayon ka bas a naging wakas ng nobela? Pangatuwiranan ang sagot.

8. Kung isasapelikula ang nasabing nobela, ano-anong bahagi ang iyong

bibigyang

Gawain 7: Pahiwatig Mo
Panuto: Ipaliwanag ang sumusunod na tradisyon mula sa Africa. Isulat sa
sagutang papel ang sagot.

1. Pagsasalo sa alak na gawa sa palm at koala nuts sa tuwing may pag-

uusapang mahalagang bagay.
2. Paggamit o pagbigkas ng mga Igbo ng mga sawikain kapag dumarating ang
mga maniningil ng utang.
3. Pagkonsulta sa Orakulo ng mga Igbo bago lumusong o magdeklara ng
giyera.
4. Pagkakaroon ng kinikilalang relihiyon.
5. Pagsunog sa mga ari-aring maiiwan ng nagkasala kapag siya at naipatapon.

Gawain 8: Fan-Fact-Analyzer
Panuto: Gamit ang graphic organizer, pagsunod-sunurin ang mga pangyayari sa
binasang buod ng isang nobela mula sa Nigeria.

10
 Aralin
Pang-ugnay Gamit sa
1.3 Pagpapaliwanag

Pagyamanin
Alam mo ba na…
sa pagsusuri o pagbibigay ng ebalwasyon sa isang iskrip may mga bagay tayong dapat
bigyan ng pansin? Ayon kay Ricky Lee sa kaniyang akalat na Trip to Quiapo Scriptwriting
Manual, una, kailangang maging malinaw muna ang konseptong pinag-uusapan. Ikalawa,
malaman ang major concepts ng material. Ikatlo, dapat konektado ang lahat ng gusting
sabihin ng sumulat ang kung tungkol saan ba talaga ang istorya. Kailangang masagot ang
anomang mga tanong tungkol dito. Kailangang ang bawat bahagi ay magkakaugnay.
Makakamit naman ang maayos na paghahanda ng iskrip kung masusing bibigyang-tuon
hindi lamang ang pagkakaugnay ng mga pangyayari kundi sa pagbuo ng mga diyalogo.
Malaki ang maitutulong ng mga pang-ugnay sa pagbuo ng mga diyalogong ito.

Sa pagsusuri naman ng isang pelikula, bumubuo ka ng pagpapaliwanag sa mga

detalyeng nais na bigyan ng pansin. Maaring pagpapaliwanag sa magandang nakita sa iskrip
at o sa pelikulang pinanood gayundin naman sa pagpapaliwanag ng mga naging kahinaan
ng iskrip at/o ng pelikulang pinanood. Ayon sa aklat na Gramtikang Pedagohikal ng wikang
Filipino ni Vilma M. Resuma, maipapaliwanag ang isang argument o punto sa tatlong
paraan: (1) pagpapalawak at/o pagpapaliwanag ng kahulugan (2) pagbibigay ng mas tiyak,
detalyado, at higit na maliwanag na deskripsyon, kabilang na sa puntong ito ang mga
paggamit ng pang-ugnay, pagtutulad at pag-iiba-iba, at (3) pagbibigay ng halimbawa.
Makatutulong nang malaki ang paggamit ng mga pang-ugnay upang maging mabisa ang
pagpapaliwanag. Ilan sa mga ito ay mga pang-angkop na ginagamitbilang pang-ugnay upang
mapadulas ang pagbigkas ng salita. Ang pang-angkop na na, ng, g. Ginagamit ang na kapag
ang salitang aangkupan at nagtatapos sa katinig, ang g naman ay ginagamit sa mga salitang
nagtatapos sa n at ginagamit naman ang ng sa mga salitang aangkupan na nagtatapos sa
patinig. Maliban dito, ang mga pangatnig na bagamat, upang, at, tulad ng , kapag, kung, at
iba pa ay magagamit din sa mahusay na pagpapaliwanag.

11
Gawain 9: Pang-ugnay
Panuto: Lagyan ng angkop na pang-ugnay ang mga patlang upang mabuo ang
talata.

Sa nobelang isinulat ni Chinua Achebe magatagumpay na inilahad ang kagiliw-giliw

_________ tradisyon ng mga taga-Africa. Sa simula ay negatibo ang ipinamalas na
paraan ni Okonkwo, lumilitaw naman sa kabuuan ng nobela, siya ang
protagonista_______ susuriing mabuti, kapansin-pansin ang isa pang kultura na
mababanaag sa mga taga-Umuofia. Akala ng mga kanlurani______ bansa ang mga
taga-Africa ay likas na tahimik. Malinaw na ipinakita ni Achebe ang kabalintunaan
nito sa ugaling taglay ng umuofia na sila ay may komplikadong wika, punong-puno ng
talinghaga______ may masining na paraan____ pamamahayag.

Isaisip
Gawain 10: Basahin at Suriin
Panuto: Narito ang bahagi ng iskrip ng Sarah, Ang Munting Prinsesa na isinulat ni
Shaira Mella Salvador sa Direksiyon ni Romy V. Suzara. Gamit ang pormat na
kasunod, suriin ang bahagi ng iskrip. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

I. Pamagat:
II. Mga Tauhan
III. Buod ng Pelikula
IV. Banghay ng mga Pangyayari
a. Tagpuan
b. Protagonista
c. Antagonista
d. Suliranin
e. Mga kaugnay na pangyayari o mga pagsubok sa paglutas ng
suliranin
f. Mga ibinunga

V. Paksa o Tema
VI. Mga Aspektong Teknikal
a. Sinematograpiya
b. Musika
c. Visual Effects
d. Set Design
VII Kabuuang Mensahe ng Pelikula

12
Adaptasyon mula sa nobelang A Little Princess
Matapos mamatay ang ina ni Sarah ay napilitan siyang iwanan ng kaniyang amang
si Capt. Ralph Crewe sa isang boarding house. Nang ibalita ni Mr. Barrow na patay
na si Mr. Crewe ay ayaw panatilihin si Sarah sa boarding house ng head mistress
na si Miss Minchin. Ipinagtanggol siya ng kapatid ni Miss Minchin na si Miss
Amelia.

SEQ. 19-A INT. HALLWAY OUTSIDE MISS MINCHIN’S HOUSE OFFICE DAY.
Sarah hurries down the stairs. Bitbit niya si Emily (doll). Hustong nakalabas na ng
office ni Miss Minchin si Mr. Barrow. He walks towards the main entance. Sarah
sees him.
SARAH: Papa! Papa!
Mr. Barrow does not look back. Tuloy-tuloy ito sa paglakad.
Finally when Mr. Barrow nears the school entrance, he turns around to look at her.
Show the surprise and the disappointment on Sarah’s face. Mr. Barrow shakes his
head sadly and walks away.
SEQ. 19-B INT. MINCHIN’S OFFICE. SAME DAY
Back in the office, Miss Minchin and Miss Amelia discuss the issue. Miss Amelia is
depressed about Sarah’s situation.
MISS AMELIA: (naiiyak) Kawawa naman si Sarah… kailangang tulungan natin
siya Ate.
MISS MINCHIN: (sharply) Anong kawawa? Mas kawawa tayo!
Hindi tayo bahay ampunan, baka akala mo.
MISS AMELIA: Saan siya pupunta, Ate? Narinig mo ang sinabi ni Mr. Barrow…
walang ibang kukupkop kay Sarah.
MISS MINCHIN: Hindi ko na problema iyon…
MISS AMELIA: Alangan naming itaboy natin ang bata?
MISS MINCHIN: Alam mo naming nakasangla sa banko ang eskwelahang ito…
baon na baon tayo sa utang kay Mr. Crisford… nasaan ang utak mo, Amelia?
MISS AMELIA: Nasaan ang konsensiya mo, Ate?
MISS MINCHI: (raises her voice) Bakit kasalanan ko ba kung bakit namatay ang
ama ni Sarah?
Because of their heated discussion, the two women failed to take notice of Sarah’s
presence. Sarah is standing outside Miss Minchin’s door, crying softly. Miss Amelia
sees her.
MISS AMELIA: Sarah…
Miss Minchin looks over shoulder at Sarah. The little girl quietly walks away
cluctching Emily close to her.

13
 Isagawa
Gawain 11: GRASPS
Panuto: Suriin ang nobelang tinalakay sa aralin at pagkatapos ay ibigay ang mga
hinihiling sa gawain. Gayahin ang pormat at isulat ang sagot sa papel.

Goal Ikaw ay makasusulat ng suring basa tungkol sa nobelang

tinalakay
Role Ikaw ay magiging isang manunuri
Audience Guro, mga kapwa mag-aaral.
Situation Ipagpalagay mo na isa kang manunuri ng isang nobela
Product Suring basa
Standard A. Makatotohanan……………………………………………….20 puntos
B. Masining………………………………………………………..30 puntos
C. Kaalaman sa paksa…………………………………………..30
puntos
D. Maayos na paglalahad……………………………………….20
puntos
Kabuoan…………………………………………………………...100
puntos

I. Pamagat: Ang Paglisan

May-akda:_____________________
Tauhan:
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_________
Tagpuan: ____________________________
Genre: : ____________________________

II. Buod:

__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
___________________________________________________________________________
 14
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________

III. Paksa:
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_________
IV. Bisa: (sa isip, sa damdamin)
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_________
V. Mensahe:
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
_________
VI. Teoryang ginamit: ( Naturalismo, Eksistensiyalismo,Realismo at iba pa)
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________
__________________________________________________________________________________

Tayahin
Pangwakas na Pagtataya
A. Panuto: Tukuyin ang mga hinihiling na sagot sa bawat aytem at piliin sa kahon
ang
kasagutan. Isulat ang sagot sa sagutang papel.

nobela simbolismo tagpuan pananalita tauhan pamamaraan

banghay damdamin pananaw tema

_______ 1. Lugar at panahon ng mga pinangyarihan.

_______ 2. Nagpapagalaw at nagbibigay buhay sa nobela.
_______ 3. Pagkasunod-sunod ng mga pangyayari sa nobela
_______ 4. Panauhang ginagamit ng may-akda.
 15
_______ 5. Isang mahabang kathang pampanitikan na naglalahad ng mga
pangyayaring pinaghahabi ng isang mahusay na pagbabalankas.
_______ 6. Nagbibigay ng mas malalim na kahulugan sa tao, bagay, at
pangyayarihan.
_______ 7. Diyalogong ginagamit sa nobela.
_______ 8. Istilo ng manunulat sa pagsulat ng akda.
_______ 9. Nagbibigay kulay sa mga pangyayari.
_______ 10. Paksang-diwang binibigyan ng diin sa nobela.

B. Panuto: Isulat ang Tama kung wasto ang pahayag, Mali naman kung hindi.
______ 11.Matinding depresyon ang naramdaman ni Okonkwo sa pagpatay niya sa
bata.
______ 12. Umalis sa kanilang nayon si Okonkwo kasama ang kaniyang pamilya
dahil
sa hirap ng buhay.
______ 13. Sinunog ang mga natirang hayop, kubo, at mga naiwang pag-aari ni
Okonkwo tanda ng paglilinis sa buong pamayanan sa kasalanan nito
______ 14. Layunin ng mga misyonero na dalhin ang Kristiyanismo sa Mbanta at
hindi
ang tuligsain sila.
______ 15. Tumiwalag ang mga kaangkan ni Okonkwo upang maghimagsik laban
sa
mga misyonaryo.
______ 16. Si Chinua Achebe ang nagsulat ng nobelang “Paglisan”.
______ 17. Labingsiyam taong gulang noon si Okonkwo nang matalo niya sa isang
labanan si Amalinze, ang Pusa.
______ 18. Kinilalang matatakutin at talunan si Okonkwo ng kanilang tribo.
______ 19. Si Unoka ang tatay ni Okonkwo na kilalang magiting na mandirigma.
______ 20. Pinatay ni Okonkwo si Ikemefuna upang ipakita ang kaniyang
katapangan.
 16

Susi saPagawawasto

Paunang Pagtataya Gawain 2:

A. 1. KOMUNIKASYON
1.Tama 6. Tama 2. PANGLILIGAW
2.Tama 7. Mali 3. ESPIRITU
3.Mali 8. Tama 4. TRADISYON
4.Mali 9. Tama 5. INANG-BAYAN
5.Tama 10. Tama Gawain 3. iba-iba ang sagot
Gawain 4. iba-iba ang sagot

B
11. Simbolo Gawain 10: iba-iba ang sagot
12. Pananalita Gawain 11: iba-iba ang sagot
13. Pamamaraan
14. Damdamin Pangwakas na Pagtataya:
15. Tema A.
16. Tagpuan 1. Tagpuan
17. Tauhan 2. Tauhan
18. Banghay 3. Banghay
19. Pananaw 4. Pananaw
20. Nobela 5. Nobela
6. Simbolo
Gawain 1: iba-iba ang sagot 7. Pananalita
Gawain 5: 8. Pamamaraan
1. dekorasyon 9. Damdamin
2. ipinaalam 10. Tema
3. napagtagumpayan
4. nagpapusod B.
5. kagulat-gulat 1. Tama 6. Tama
Gawain 6. iba-iba ang sagot 2. Mali7. Tama
Gawain 7. iba-iba ang sagot 3. Tama 8. Mali
Gawain 8: iba-iba ang sagot 4. Tama 9. Mali
Gawain 9: 5. Tama 10. Tama
1. na
2. ng
3. ng
4. ng
5. g

17
Sanggunian
https://www.slideshare.net/FelixZacharyAsilom/pangugnay

https://www.slideshare.net/daniholic/filipino-grade-10-learning-module-unit-3?
fbclid=IwAR3SH8tdG0fN3cX3cTmyfEN3TzzVaWC3Zo9Vghk_ZKXukfcytdF27TUINc
M

Elements of Literature nina Holt et. al. 2008. Texas, USA

https://www.slideshare.net/daniholic/filipino-grade-10-learning-module-unit-3

https://www.myph.com.ph/2011/10/ang-pang-ugnay.html#.YBpufFVfjIU

https://filipino10niwarville.blogspot.com/2015/08/paglisan-buod.html

18