Professional Documents
Culture Documents
Mi̇kro İkti̇sat 6. Hafta
Mi̇kro İkti̇sat 6. Hafta
MİKRO İKTİSAT
İÇİNDEKİLER
Esneklik
Talep Esnekliği
Talebin Fiyat Esnekliği
Talebin Gelir Esnekliği ve Engel Eğrisi
Talebin Çapraz Esnekliği
Arz Esnekliği
Tarım Teorileri
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
ESNEKLİK
Esneklik, alıcı ve satıcıların piyasa koşullarında oluşan değişime karşı nasıl
cevap verdiklerini gösteren bir kavramdır. Talebin fiyat esnekliği fiyatta
meydana gelen %1’lik değişimin talep edilen miktarı yüzde kaç
değiştirdiğini gösterir.
Yani fiyattaki bir değişime karşı miktarın ne kadar değişeceğini ifade eder.
Arz esnekliği ise bir malın arz edilen miktarını etkileyen bağımsız
değişkendeki (malın kendi fiyatı) değişmenin arz edilen miktarı ne kadar
etkilediğini gösterir.
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
TALEP ESNEKLİĞİ
Talep esnekliği;
𝐐𝟐 −𝐐𝟏
𝐐𝟏 𝐝𝐐/𝐐 𝐝𝐐 𝐏
𝐝
𝐞 = 𝐏𝟐 −𝐏𝟏 = =
𝐝𝐏/𝐏 𝐝𝐏 𝐐
𝐏𝟏
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
SORU:
A noktasından B noktasına doğru bir hareket olduğunu
düşünelim. Bu durumda malın fiyatı 8 TL’den 4 TL’ye
(%50) düşmüş ve talep edilen miktar 10 adetten 30
adete çıkarak % 200 artmıştır. Bu değerlerle malın talep
esnekliğini hesaplayalım.
ÇÖZÜM:
𝑄2 − 𝑄1 30 − 10
𝑑 𝑄1 10
𝑒 = = = −4
𝑃2 − 𝑃1 4−8
𝑃1 8
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
1. 𝒆𝒅 = 0
2. 𝒆𝒅 = ∞
3. 𝒆 > 1
𝒅
4. 𝒆𝒅 = 1
5. 𝒆𝒅 < 1
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
1. 𝒆 = 0
𝒅
2. 𝒆𝒅 = ∞
3. 𝒆 > 1
𝒅
𝐞𝐝 = 1 birim esneklik.
4. 𝒆 = 1
𝒅
5. 𝒆𝒅 <1
1. 𝒆𝒅 = 0
2. 𝒆𝒅 = ∞
3. 𝒆 > 1
𝒅
4. 𝒆𝒅 = 1
5. 𝒆𝒅 < 1
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
i. Yay Esnekliği
Talebin fiyat esnekliğinin ölçümünde hataları en aza
indirmek için kullanabileceğimiz yöntemlerden birincisi
yay esnekliği yöntemidir.
𝑸𝟐 − 𝑸𝟏
𝒅 𝑸𝟏 + 𝑸𝟐
𝒆 =
𝑷𝟐 − 𝑷𝟏
𝑷𝟏 + 𝑷𝟐
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
𝑸 𝟐 − 𝑸𝟏
𝒅 𝑸𝟏
𝒆 =
𝑷𝟐 − 𝑷𝟏
𝑷𝟏
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
Esneklik ve Eğim
𝒅𝑸/𝑸 𝒅𝑸 𝑷 𝟏 𝑷
𝒆𝒅 = = =
𝒅𝑷/𝑷 𝒅𝑷 𝑸 𝑬ğ𝒊𝒎 𝑸
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
SORU:
Q=10-2P fonksiyonu geçerli olduğunda fiyat 2 ise talep fiyat esnekliği kaçtır?
ÇÖZÜM:
𝑄2 −𝑄1
𝑑𝑄/𝑄 𝑑𝑄 𝑃 2 2
=
𝑑 𝑄1
𝑒 = 𝑃2 −𝑃1 = = 2x = ise P=2, Q=6 çıkar.
𝑑𝑃/𝑃 𝑑𝑃 𝑄 6 3
𝑃1
1 2 2
Esneklik = −1 = − = −0,66 (inelastik talep)
6 3
2
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
Malın İkame Edilebilirlik Durumu: Kolaylıkla ikame edilebilen malların talep esneklikleri
yumuşaktır/birden büyüktür (𝐞𝐝 > 1). İkamesi zor yada mümkün olmayan malların talep
esneklikleri ise serttir/birden küçüktür (𝐞𝐝 < 1).
Malın Tüketici Bütçesindeki Önem Derecesi: Tüketici bütçesinin önemli bir kısmını
kapsayan malların talep esneklikleri yumuşaktır. Malın fiyatı tüketicinin bütçesinin çok
küçük bir kısmını kapsıyor ise bu mala olan talep esnekliği daha sert olacaktır.
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
Talep Esnekliği ve Zaman: Malın fiyatındaki değişim kısa süreli olduğunda malın esnekliği
yumuşak olacaktır. Malın fiyatındaki değişim uzun süreli olduğunda malın esnekliği sert
olacaktır.
𝐦
%ΔQ (Talep edilen miktardaki yüzdelik değişme)
𝐞 =
%ΔM (Gelirdeki yüzdelik değişme)
𝐐𝟐 −𝐐𝟏
𝐐𝟏 𝐝𝐐/𝐐 𝐝𝐐 𝐌 𝟏 𝐌
𝐦
𝐞 = 𝐌𝟐 −𝐌𝟏 = = =
𝐝𝐌/𝐌 𝐝𝐌 𝐐 𝐄ğ𝐢𝐦 𝐐
𝐌𝟏
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
SORU:
Bir tüketicinin geliri 900 TL’den 1000 TL’ye çıktığında tüketim miktarı 60
kg’dan 90 kg’a çıkmaktadır. Tüketicinin gelir esnekliği kaç olur?
ÇÖZÜM:
Tüketicinin gelirindeki bir değişim talepte her zaman bir artışa veya azalmaya yol
açmayabilir. Talep edilen malın özelliğine göre gelir esnekliği pozitif yada negatif değerler
alabilir.
Tüketicilerin geliri arttığında talep ettikleri miktarları arttırdıkları, yani gelir esnekliğinin
pozitif olduğu mallar, normal mallar olarak adlandırılır. Tüketicilerin gelirleri arttıkça daha
fazla et, balık gibi zorunlu malları talep etmesi veya sinema, konser gibi kültürel hizmetleri
talep etmesi buna örnek olarak gösterilebilir.
Tüketicinin geliri arttıkça talep edilen miktarları azalan, yani gelir esneklikleri negatif olan
mallar ise düşük mallar olarak adlandırılır. Örneğin tüketiciler gelirleri arttığında margarin
yerine tereyağı kullanmaya başlayabilirler yada daha çeşitli gıdalarla
beslenebildiklerinden ekmek tüketimlerini azaltabilirler.
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
Engel eğrisi, bireysel talep eğrisinin gelir düzleminde çizilmiş haline benzetilebilir.
Normal mallar için çizilen Engel eğrisi pozitif eğimli iken düşük mallar için çizilen
Engel eğrisi ise negatif eğimlidir.
𝐜
%Δ𝐐𝐀 (A malının talep edilen miktardaki yüzdelik değişme)
𝐞 =
%Δ𝐏𝐁 (B malının fiyatındaki yüzdelik değişme)
𝒄
𝒅𝑸𝑨 /𝑸𝑨 𝒅𝑸𝑨 𝑷𝑩
𝒆 = =
𝒅𝑷𝑩 /𝑷𝑩 𝒅𝑷𝑩 𝑸𝑨
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
SORU:
A malının fiyatı 30 TL den 60 TL ye çıktığında B malından talep edilen
miktar 20 kg’dan 10 kg’a düşmektedir. A ve B malı arasındaki çapraz
talep esnekliği kaç olur?
ÇÖZÜM:
𝑐
𝑑𝑄𝐴 /𝑄𝐴 𝑑𝑄𝐴 𝑃𝐵 10 − 20 30
𝑒 = = = 𝑥 = −0,5
𝑑𝑃𝐵 /𝑃𝐵 𝑑𝑃𝐵 𝑄𝐴 60 − 30 20
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
Çapraz talep esnekliğinde ikame, tamamlayıcı ve serbest malların analizi yapılır ve çıkan
sonuçlar şu şekilde yorumlanabilir:
Çapraz talep esnekliği pozitif (+) ise ilgili mallar aralarında ikamedir. (Coca Cola-Pepsi)
Çapraz talep esnekliği negatif (-) ise ilgili mallar aralarında tamamlayıcıdır. (Araba-Tekerlek)
Çapraz talep esnekliği sıfır (0) ise ilgili mallar bağımsız (ilişkisiz) mallardır. (Süt-Koltuk)
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
ARZ ESNEKLİĞİ
Talepte olduğu gibi arzda da mal ya da hizmet fiyatlarındaki değişimler bu mal ya
da hizmetlerin arz edilen miktarını etkilemektedir. Üreticilerin mal ya da hizmet
fiyatlarındaki değişim karşısında arz ettikleri mal ya da hizmet miktarlarını değiştirme
duyarlılığı ise arzın fiyat esnekliği olarak tanımlanmaktadır.
Talep yasasından faklı olarak arz yasasında üreticiler arz ettikleri mal ya da hizmet
fiyatlarının artması durumunda arz ettikleri mal ve hizmet miktarını arttırmak isterler
dolayısıyla arz edilen mal miktarı ve fiyat arasında doğru yönlü bir ilişki vardır ve arz
esnekliğinin değeri de pozitif olmaktadır.
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
Arzın fiyat esnekliği, bir malın arz edilen miktarındaki yüzde değişmenin o malın
fiyatındaki yüzde değişmeye oranlanması ile hesaplanır.
𝒔
%ΔQ (Arz edilen miktardaki yüzdelik değişme)
𝒆 =
%ΔP (Fiyattaki yüzdelik değişme)
𝑸𝟐 −𝑸𝟏
𝑸𝟏 𝒅𝑸/𝑸 𝒅𝑸 𝑷
𝒔
𝒆 = 𝑷𝟐 −𝑷𝟏 = =
𝒅𝑷/𝑷 𝒅𝑷 𝑸
𝑷𝟏
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
SORU:
Şekilde görüldüğü üzere başlangıçta belirli bir malın arz
dengesi A noktasında oluşmuştur. Bu noktada malın fiyatı 5
TL, arz edilen miktarı ise 18 adettir. Malın fiyatı 7 TL’ye
yükseldiğinde üreticiler bu maldan daha fazla arz etmek
istemekte ve yeni denge B noktasında oluşmaktadır. Yeni
denge noktasında malın arz edilmek istenen miktarı ise 30
adete yükselmektedir. Bahsi geçen malın arz esnekliğini
hesaplayalım.
ÇÖZÜM:
𝑄2 − 𝑄1 30 − 18
𝑄1
𝑠
𝑒 = = 18 = 1,66
𝑃2 − 𝑃1 7−5
𝑃1 5
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
Esnek Olmayan (İnelastik) Arz (𝒆𝒔 <1): Mal fiyatlarında gerçekleşen bir birimlik artış
karşısında üreticilerin arz ettiği mal miktarında bir birimden daha az bir artış yaşandığında
yani arzın esneklik değerleri 1’den küçük olduğunda esnek olmayan arz söz konusudur.
Birim Esnek Arz (𝒆𝒔 =1): Mal fiyatlarında gerçekleşen bir birimlik artış karşısında üreticiler arz
ettikleri mal miktarını bir birim arttırıyorlarsa yani arz esnekliği bire eşitse birim esnek arz söz
konusudur.
Esnek Arz (𝒆𝒔 >1): Son olarak mal fiyatlarındaki bir birimlik artış karşısında üreticiler arz
ettikleri mal miktarını bir birimden fazla artırıyorlarsa yani arz esnekliği birden fazla ise
esnek arz söz konusudur.
TALEP VE ARZ ESNEKLİKLERİ
TARIM TEORİLERİ
Tarım denilince, esneklikle ilişkili olan, iki teori akla gelmektedir. Bu
teoriler şunlardır:
Kaynakça
DİNLER, Zeynel. (2013). Mikro Ekonomi. Bursa: Ekin Yayınevi.
GÖKDEMİR, Levent. Mikro İktisat Ders Notları. İnönü Üniversitesi İİBF İktisat Bölümü
ŞENER, Sefer. Mikro İktisat. İstanbul Üniversitesi Açık Ve Uzaktan Eğitim Fakültesi. Ortak
Dersler.
TEŞEKKÜRLER