KALAGAYAN NG SINING AT KULTURA

(State of Culture and the Arts)

Borador, August 2006
Balangkas:

I. Introduksyon sa sining at kultura 3. Cultural diversity

II. Kasaysayan ng sining at kultura sa Pilipinas 4. Kultura ng turismo
A. Panahon bago dumating ang kolonyalismo C. Kulturang Popular at Artipisyal
B. Panahon ng Kolonyalismong Kastila D. Kultura ng Korupsyon
C. Panahon ng Kolonyalismong US E. Kultura ng Panunupil at Pasismo
D. Panahon ng Neokolonyal na Paghahari ng US 1. Kultura ng terorismo
E. Panahon ng pananalakay ng Hapon 2. Kultura ng pangangayupapa
F. Panahon ng Batas Militar IV. Konklusyon at mga resolusyon
III. Kasalukuyang krisis ng sining at kultura sa Pilipinas A. Mga hamon at panawagan
A. Kulturang kolonyal, pyudal at burges B. Mga tungkulin
B. Kultura ng Globalisasyon
1. Malayang kalakalan
2. Kulturang makadaigdig

I. INTRODUKSYON SA SINING AT KULTURA

ANG PILIPINAS AY NASA GITNA NG TUMITINDING KRISIS PAMPULTIKA AT PANG-EKONOMYA . Habang kaliwa’t kanan ang bangayan ng
mga paksyon ng naghaharing uri sa gobyerno, patuloy naman na nasasadlak sa matinding kahirapan ang mamamayang Pilipino.
Walang tigil ang pagtaas ng presyo ng langis at ng mga bilihin habang nananatiling salat sa sahod ang mga manggagawa at walang
sariling lupa ang mga magsasaka.
Sa ganitong kalagayan, mas lalong nananaig ang panawagan at pakikibaka para sa pampulitika at pang-ekonomyang
pagbabago. Gayunpaman, ang pagbabagong ito ay hindi magiging ganap kapag walang kasabay na pangkulturang pakikibaka. Dito
umuusbong ang mahalagang papel ng mga alagad ng sining at manggagawang pangkultura sa lipunan.
 Ang masaklaw na tanaw sa pulitika at ekonomya ng ating bansa ay magsisilbing patnubay sa pagtatasa natin ng kalagayan
ng sining at kultura, at ng mga kaukulang programa sa pagpapaunlad nito. Mahalaga rin ang kritikal na pagsusuri sa mga patakaran sa
kultura ng pamahalaan at pribadong sektor, kulturang popular, inisyatiba ng mga komunidad ng artista, proyekto ng mga institusyon, at
gawain ng pambansa-demokratikong kilusan.
Sa pamamagitan ng papel na KALAGAYAN NG KULTURA AT SINING, hinihimok ang lahat para: 1) magsagawa ng mas malalim at
mas malawak pang pag-aaral at pananaliksik sa kalagayan ng sining at kultura sa bansa ngayon; 2) maglinaw ng posisyon (kanino?)
sa iba’t ibang usaping pampulitika, pang-ekonomya at pangkultura; at 3) bumuo ng pagkakaisa sa hanay ng mga artista at
manggagawang pangkultura. Lalamanin ng maikling pag-aaral na ito ang istorikal na pagbaybay sa sining at kultura ng ating bansa at
mga tampok na pang-kulturang isyu sa kasalukuyan.
Ang papel na ito ay magsisilbi ring tuntungan ng mga talakayan para sa Philippine Cultural Summit na may partikular na
temang “Paggigiit ng Tungkulin ng Artistang Pilipino sa Pambansang Kaunlaran sa Panahon ng Globalisasyon”. Ang aktibidad na ito
ay ilulunsad para pagkaisahin ang tindig ng mga artista at manggagawang pangkultura hinggil sa relasyon ng umiiral na pampulitika at
pangekonomyang kaayusan sa sining at kultura. Higit sa lahat, nilalayon nitong pasiglahin ang gawaing pangkultura para sa isang
tunay na malaya at demokratikong lipunan na may pambansa, pangmasa at syentipikong kultura.

Depinisyon

Ang kultura ay sumasakalaw sa lahat ng ideya, kostumbre at kaugalian na umiiral sa isang lipunan sa isang takdang panahon.
Saklaw nito ang paraan ng pag-iral at mga tunguhin ng kaisipan sa pilosopiya, pulitika, ekonomya, syensyang pangkalikasan at
panlipunan, kaalaman sa batas, moralidad at sining at panitikan. Ito’y pinapasa mula sa isang henerasyon tungo sa susunod na
henerasyon kaya’t ang umiiral na kultura ay akumulasyon ng mga nagdaang gawi at kaisipan.
Ang kultura ay hinuhulma ng at sumusuhay sa sistemang pang-ekonomya at pampulitika. Hindi mapaghihiwalay ang tatlo.
Kung kaya’t ang mga dominanteng pwersa sa ekonomya at pulitika ng isang lipunan ang siya ring dominanteng pwersa sa kultura.
Gayundin, ang kulturang taglay ng isang indibidwal ay hindi maihihiwalay sa kanyang katayuang pang-ekonomya at
pampulitika. Ang kanyang katayuan ang nagtatakda ng kanyang pananaw at panlasa: kung ano ang maganda at pangit; kung ano ang
mahalaga at hindi; kung ano ang tama at mali; at kung ano ang kikilusan at ang hindi papansinin.
Tinataguriang sining ang lahat ng larangan at likha na ginagamitan ng malikhaing pag-iisip – ang pagtransporma sa mga
karanasan at kaisipan ng tao tungo sa isang likha o materyal na pwersa na nagbibigay ng pagkaunawa sa paligid. Kung kaya’t
sinasabing ang sining at panitikan ang pinakamaganda at pinakasensitbong repleksyon ng paglalagom ng katotohanang panlipunan.
Ang mga larangan ng sining, gaya ng sining biswal, dula, sayaw, awit at musika, panitikan, at pelikula, ay paggugrupo ng mga likha
ayon sa mga partikular na elemento at disiplina ng sining.

II. KASAYSAYAN NG SINING AT KULTURA SA PILIPINAS

Ang sining at kultura ay hinuhulma ng malawak na aspeto ng buhay. Ito ay repleksyon ng paglalagom ng mga ideya at
paninindigan; ng ayos, gawi at panlasa; ng kilos at reaksyon; ng karanasan; ng kasaysayan. Ang kasaysayan ng sining at kultura ng
Pilipinas ay kasaysayan ng tunggalian sa pagitan ng malawak na sambayanang Pilipino at ng naghaharing uri. Para sa sambayanan,
mahalaga ang sining at kultura sa paglinang ng lipunang makatarungan. Sa kabilang banda, ito ay minamanipula ng mga naghaharing
uri sa larangan ng ekonomya at pulitika upang maglingkod sa kanilang interes. Pinapatunayan ito ng kasaysayan.

A. BAGO DUMATING ANG KOLONYALISMO

Bago dumating ang mga kolonyalistang Kastila sa Pilipinas, maunlad na ang lipunang Pilipino(?) Sa larangan ng ekonomya,
laganap na ang pagsasaka at pakikipagkalakalan sa mga katabing-bayan. Sa pulitika, mayroong konseho ng mga datu (council of
elders) ang mga tribo, laganap na ang mga baranggay at may mga sultanato sa Mindanao at Sulu.
May umiiral nang tatlong sistema ng lipunan sa Pilipinas: mala-alipin at malakomunal, pyudal at primitibong komunal.
Ang sistemang mala-alipin at malakomunal ang pinakalaganap at ito’y umiiral sa mga baranggay. Ang naghaharing uri dito ay
ang mga raha at datu na may pribadong pag-aari at namamahala sa lupang komunal kung saan sumisingil sila ng upa sa lupa sa anyo
ng tributong panrelihiyon. Ang pinaghahariang uri ay ang mga maharlika o malayang mamamayan, ang mga timawang nagsasaka sa
mga lupa ng mga naghaharing uri at maharlika at mga alipin.
Ang pyudal na sistema ang pinakamaunlad na sistema na umiral sa mga sultanatong Moro sa Mindanao at Sulu. Ang mga
naghaharing uri ay ang mga sultan (na pinakadominante) at mga datu na parehong may lupang pag-aari. Ang pinaghahariang uri ay
mga guro sa relihiyon, eskribyente at pinunong mandirigma; at mga magsasaka na nagbabayad ng upa sa lupa sa anyo ng buwis sa
relihiyon.
 Ang primitibong komunal na sistema ang pinakamababang anyo ng organisasyon ng lipunan na umiral sa tribo ng mga Ita.
Dito'y walang pribadong pag-aari sa lupa kaya walang mga uri. Lahat ng makapagtatrabaho sa tribo ay sumasama sa pangingisda,
pangangaso at pangangalap ng pagkain at pinaghahatian ang nakakalap.

Katutubong kultura

Sa relihiyon, nanaig sa kalakhan ang animismo at paniniwala sa maraming diyos, habang ang Islam ay lumaganap na rin sa
Sulu, Mindanao hanggang umabot sa Maynila. Umunlad ang mga awit at musika, mga tula at dramang panritwal, pag-uukit, pagtatatu
at paggawa ng alahas. (ano ang general na tema?), Mayroong panitikan at alibata (katutubong alpabeto). Maunlad ang pagyayaring
kamay (handicrafts) at paggamit ng metal Malalaki ang mga bahay ng naghaharing-uri at mga bangka para sa kalakalan at gera.

B. SA PANAHON NG KOLONYALISMONG ESPANYOL

Bilang bahagi ng paghahati-hati sa mundo ng mga makapangyarihang bansa, sinakop ng Espanya ang Pilipinas noong ika-16
siglo. Nangingibabaw na ang kapangyarihan nito sa iba’t ibang bahagi ng daigdig at nasa rurok na ito ng sistemang pyudal. Tulak ng
pagyabong ng merkantilismo at pag-usbong ng manupaktura sa Europa, lalong pinalawak ng Espanya ang pangongolonya. Sinakop
ng Espanya ang Pilipinas para gawing istasyon ng pakikipagkalakalan sa Tsina at kalapit na mga pook, makuha ang ginto't
mamahaling metal, saganang pagkain at iba pang pangangailangan.

Kolonyal at pyudal na lipunan

Upang tuluyang masakop ang Pilipinas at ipalaganap ang pyudalisno, ginamit ng mga kolonyalista ang mga sumusunod:
Ang taktikang “manghati at maghari” (“divide and conquer”). Kasabay nito ang kumbinasyong krus at espada, kung saan ang
pilit na pagpapayakap sa pananampalata kung saan binigyan ng mga pribelehiyo ang ilang datu at raja sa mga nasakop na baranggay
upang gamitin sila para sakupin ang iba pa. yang Kristyano ay sinabayan ng pwersang militar sa pagsupil sa mga lumalaban. Nanaig
sila dito, maliban sa mga sultanato sa Mindanao at sa mga katutubo sa kabundukan.
Ang sistemang enkomienda kung saan ang mga nalupig na baranggay ay pinagsama-sama bilang isang “enkomienda” at
ipinamahagi sa mga naunang orden ng mga prayle at sa mga upisyales. Kasabay nito ang sapilitang pagpapatrabaho sa mamamayan
sa paghahawan ng mga gubat para palawakin ang lupaing pag-aari ng mga kolonyalista at pagtatayo ng mga simbahan.
Ang sistemang asyenda, nang buksan ng Espanya ang Pilipinas sa pandaigdigang kalakalan, at kung saan ang mga lupain ay
ibinaling sa pagtatanim ng mga produktong pang-eksport, tulad ng tubo, kopra, tabako, kape at abaka. Ang ekonomyang nakasasapat
sa sarili ay unti-unti nang hinahalinhan ng ekonomyang nakabatay sa salapi; nagsimula nang tumungo sa sistemang malapyudal mula
sa pyudalismo. Humigpit ang sapilitang pagtatarabaho upang itayo ang mga riles ng tren, bagong daungan, bagong kalsada at
sistema ng komunikasyon, para sa pagpapabilis ng produksyon at distribusyon. Dito umusbong ng uring manggagawang Pilipino
Kasabay nito ang sistemang kasama, kung saan ipinaupa ng mga prayle at upisyal na Espanyol ang mga asyenda sa mga
arendero (lokal na panginoong maylupa) at ipinarsela sa mga sakahan ang lupa at ipinatrabaho sa mga magsasaka sa kundisyong
hatian ng ani. Dito lumitaw ang burgesyang Pilipino, na binubuo ng mga komprador at ilustrado o mga komersyante at ng mga anak
nilang nakapag-aral sa kolehiyo. (kasabay din nito ang paglitaw ng mga prolet)

Kulturang kolonyal at pyudal

Bilang mga panginoong maylupa at tagapangasiwa ng lipunan, ang mga prayle ang tumupad ng pangunahing papel pangkultura.
Winasak ang mga materyal na likhang simbolo ng pananampalataya at kaisipan ng katutubo, at pinalitan ito ng krus o simbolo ng
“kaligtasan”. Napalitan ang mga anito ng mga rebulto ng mga santo at poon; at ang mga anting-anting ay naging mga Kristyanong
iskapular at medalyon. Ang mga istatwang panrelihiyon na kamukha ng mga kastilla (maputi, matangos ang ilong, mapusyaw na kulay
ng buhok) ay pinalaganap bilang imahen ng “hari” o “diyos” o “alagad ng kabutihan”. Nauso rin ang ang mga “moro-moro” o mga
pagtatanghal na nagpapakita ng pagkatalo ng moro sa mga kristyano, taliwas sa tunay na kasaysayan. Maging ang alibata ay pinalitan
ng titik romano. Ang mga babasahing komedya, awit at corrido ay nagpalaganap ng pantasya ng mga buhay ng hari at reyna.
Kasabay ng ganitong kaisipang kolonyal, ipinalaganap ang kaisipang pyudal sa pamamagitan ng simbahan Katoliko, tulad ng
kahirapan bilang kapalaran o kagustuhan ng diyos; na ang mahihirap at inaapi ay makararating sa langit, na ipinapakita sa imahen ng
matiising Kristo at mahinhing Birhen; na ang salita ng prayle ay salita ng diyos. Ipinadali nito ang pang-aapi at sapilitang
pagpapatrabaho sa mga Pilipino.
Pagpasok ng ika-18 siglo, ang mga ilustrado ang naging mga bagong patron ng sining na sumunod rin sa pamantayang
kolonyal. Halimbawa, ipinalaganap bilang simbolo ng karangyaan ang pagkakaroon ng isang portrait o pintang larawan ng sarili o ng
pamilya, katulad ng malaganap noon sa Europa. Sa edukasyon, ang mga katutubo ay limitado ang pag-aaral sa kumbento
samantalang ang mga Kastila o may dugong Kastila ay nag-aral sa mga kolehiyo at unibersidad.
Sa loob ng mahigit 300 taon na pangongolonya sa Pilipinas, pinalaganap ng simbahan ang kolonyal at pyudal na kultura
upang maging kimi, sunud-sunuran at pasibo ang mamamayan.

“Rebolusyong pangkultura”

Ngunit taliwas sa inaasahan ng Espanya, nanaig ang mapanlabang diwa ng Pilipin. Nagkaroon ng mahigit sa 200 ng
pagbabangon laban sa mga Kastila at mga patakaran nito. Lumaganap at lumakas ang mga ito at lumikha ng isang mapanlabang
tradisyon sa sambayanang Pilipino. Marahas na sinupil at sinugpo ng mga kolonyalistang Espanyol ang mga pagbabangon ng
mamamayan. Sapilitang pinapagsundalo ang maraming Pilipino para ipanlaban sa mga rebelde.
Maging ang mga ilustrado ay naglunsad ng mga kilusan laban sa kolonyalista. Kinwestyon ng kilusang sekularisasyon ng
mga paring Pilipino ang kontrol at kapangyarihan ng dayuhang prayle at hiningi ang pagpapatalsik sa mga ordeng relihiyoso mula sa
mga parokya. Ang mga pinuno ng kilusang sekularisasyon na sina Padre Gomez, Burgos at Zamora ay pinaratangang kasabwat sa
mga pag-aalsa at sila’y ginarote.
Pinalaganap naman ng kilusang propaganda ng mga ilustradong gaya ni Jose Rizal, Marcelo del Pilar, Graciano Lopez Jaena,
Juan at Antonio Luna ang diwa ng nasyunalismo. Inilunsad ito ng mga ilustradong pumunta sa Espanya para mag-aral at
mangampanya ng mga reporma sa Pilipinas. Nangunguna dito si Rizal, na siyang sumulat ng Noli Me Tangere at El Filibusterismo,
dalawang mapangahas na nobelang nagpapahayag ng mga katiwalian at pagkahipokrito ng mga prayle. Ipinagbawal ang mga
babasahing ito. Nandyan din si Jaena at del Pilar ng peryodikong La Solidaridad na nagpakta rin ng pangaabuso ng mga prayle. Ito
ay ipinasara. Itinayo nila ang La Liga Filipina at nanawagan sa mga Pilipino na tumindig bilang isang bansa ngunit hindi nanawagan ng
paghiwalay sa Espanya. Pagkaraan ng 6 na buwan, ang kanilang lider na si Rizal ay binaril ng firing squad ng kolonyal na
pamahalaan.
Malaki ang naitulong ng mga kilusang ito upang maihanda ang kaisipan at diwang makabayan ng sambayanan. Matatawag
ito “rebolusyong pangkultura” na naging inspirasyon sa pagtatatag ng Katipunan (KKK), na naglayon ng paghihiwalay ng Pilipinas sa
Espanya sa pamamagitan ng armadong pakikibaka.
 Ang opisyal na wika na ginamit ng KKK sa Maynila at karatig nito ay ang Tagalog, kung kaya’t ang paggamit ng Tagalog ay
naging simbolo ng nasyunalismo at ang mga panitikang nasusulat sa Tagalog ay pumapel sa makabayang adhikain.
Ang kanilang Supremo o lider, si Andres Bonifacio, ang nagsulat ng Katapusang Hibik ng Pilipinas, Ang Dapat Mabatid ng
mga Tagalog, at ang tulang Pag-ibig sa Tinubuang Lupa. Ang tinatatawag na Utak ng Katipunan, si Emilio Jacinto, ay patnugot ng
Kalayaan, ang opisyal na taliba ng KKK. Siya rin ang nagsulat ng Kartilya ng Katipunan, Liwanag at Dilim, Kalayaan, Sa mga
Kababayan at iba pa.

Rebolusyong 1896

Sinimulan ng Katipunan ang Rebolusyon ng 1896, sa pamumuno ni Andres Bonifacio, isang manggagawa. Lumawak ang
kasapian nito, mayorya mula sa mga manggagawa at magsasaka, hanggang makapaglunsad sa buong bayan ng isang digma para sa
pambansang pagpapalaya. Inihudyat ng Sigaw sa Pugadlawin ang pagsisimula ng armadong paglaban sa mga kolonyalista.
Ipinaglaban nito pambansa-demokratikong hangarin para sa soberanya ng bansang Pilipino, ang kalayaang sibil, ang pagkumpiska sa
mga asyenda ng mga prayle para ipamahagi sa mga magsasaka at ang paghihiwalay ng estado sa Simbahan.
Umani ng maraming tagumpay ang sambayanang Pilipino. Naitaboy mula sa maraming bahagi ng bayan ang mga
kolonyalistang Espanyol, laluna sa Luzon.

C. SA PANAHON NG KOLONYALISMONG US

Noong maagang bahagi ng ika-20 siglo, ang dating malayang kumpetisyon sa kapitalismong US ay umunlad na tungo sa
monopolyo kapitalismo o ang pangingibabaw ng mga higanteng korporasyon na may monopolyo sa ekonomya. Sa ganitong
kalagayan, ang mga produktong nililikha ay hindi na nakokonsumo sa loob ng US. Upang bumukas ng iba pang pamilihan, sumali na
ang US sa muling paghahati-hati ng mundo. Ang ganitong monopolyong kapitalismo ay tinatatawag ding modernong imperyalismo,
dahil sa katangian nito ng pananakop ng ibang bansa, sa udyok ng kapitalismo. Para makapang-agaw ng mga kolonya, ginera ng US
ang Espanya noong 1898.
Pagsiklab ng Digmaang Espanyol-Amerikano, sinamantala ng mga rebolusyonaryong Pilipino ang magandang pagkakataon
para paigtingin ang pakikibaka sa mga kolonyalistang Espanyol. Bumagsak ang paghahari ng Espanya sa buong kapuluan liban sa
Intramuros at ilang di-mahalagang garison.
Ngunit naudlot ang tagumpay nito. Imbis na sumuko sa Pilipino, nakipag-areglo ang Espanya sa US at binenta ang Pilipinas
sa halagang US$20m. Nanghimasok at marahas na sinakop ng imperyalismong US ang Pilipinas sa pamamagitan ng superyor na
kakayanang militar. Ipinagpatuloy ng mga rebolusyunaryong Pilipino ang pagdepensa sa kalayaan at magiting na nilabanan ang
bagong kolonisador. Nag-umpisa ang gyerang Pilipino-Amerikano.
Malupit ang pagtugis ng mga Amerikano sa mga rebolusyonaryong Pilipino. Binihag ng mga Amerikano ang sinumang
pinaghihinalaan. Gumamit sila ng torture sa mga bihag. Nanunog sila ng mga bahay at mga bodega ng palay. Kinubkob nila ang mga
sibilyan sa mga barrio sa isang sentrong lugar at binantaang papatayin ang sinumang lalabas doon. Huminto ang produksyon sa
pagsasaka; maraming nagkasakit at namatay; laganap ang kagutoman sa mga mamamayan. Nang hinostage ng mga Amerkano ang
mga kababayan, nasira ang loob ng mga rebolusyonaryo at unti-unting sumuko. Ngunit may ilang nagpatuloy lumaban na maliliit na
grupo (katulad nina?)
Agad itinatag ng US ang gobyernong militar at isa sa mga unang batas na prinoklama ay ang Sedition Law (1901. Bitay o
pagkulong sa mga Pilipinong tumututol sa pamumuno ng bansang Amerika); Brigandage Act (1902. Pagtatakda sa mga Guerillas
bilang mga bandido na siyang maaring parusuhan ng bitay at pagkulong); at Flag Law (1907. Pinagbabawal ang paglalantad ng
bandera ng Pilipinas o ng Katipunan).

Kolonyal at malapyudal na lipunan

Ang nagsisimulang malapyudal na ekonomya ng Pilipinas sa panahon ng kolonyalismong Espanyol ay ipinagpatuloy ng US.
Isinakatuparan nito sa Pilipinas ang imperyalistang layunin nito: pakinabangan ang likas na yaman at murang lakas-paggawa;
tambakan ito ng sobrang produkto at kapital; at gamitin ang Pilipinas bilang base sa pagkontrol sa Tsina at iba pang bahagi ng Asya.
Dumami ang mga produktong nililikha ng mga manggagawa at magsasaka. Ngunit lalong tumindi ang pagsasamantalang
kolonyal, pyudal at malapyudal.

Kulturang kolonyal, pyudal at burges

Upang lubusang mapaamo ang Pilipino, mimaksimisa ng US ang dati nang umiiral na kulturang kolonyal at pyudal at agad
ipinalaganap ang kulturang maka-imperyalista at ang ideolohiyang liberal na demokrasya. Pinatibay ng US ang pangongolonya nila sa
tulong ng mga ilustradong tumanggap ng kanilang kapangyarihan para maproprotektahan ang kanilang interes. Kasama na dito ang
mga orden ng mga prayle na minintina ang kanilang mga lupain at pribadong paaralan, kaya tumulong ang mga ito sa pagbubunsod ng
kolonyal, pyudal at burges na kaisipan.
Upang mapalambot ang puso ng bihag na bayan ang unang tinutukan ng US ay ang edukasyon. Pinakalat ang mahigit na 500
Amerikanong guro o “thomasites” sa Pilipinas upang magturo ng Ingles, ang mga mahalaga (values) ayon sa mga Amerikano at ang
istilo ng pamumuhay ng Amerikano upang gawing “sibilisado” ang Pilipino. Nanguna pa ang simbahang Katoliko sa pagpapalit ng
paring Amerikano sa mga paring Kastila sa mga institusyong akademiko kung saan inihahanda ang mga istudyante para propesyunal
na makapwesto sa lipunang pinaghaharian ng US. Itinayo at pinalawak nito ang sistema ng pampublikong edukasyon upang
maipalaganap ang kulturang kolonyal at maka-imperyalista sa pamamagitan ng pagkontrol sa mga kurikulum at mga libro.
Ipinalaganap ang Ingles bilang opisyal na wikang ginagamit sa gobyerno, korte, akademya at iba pang institusyon.
Sinimulan rin nila ang sistemang pensyonado, ang pagpapadala sa US ng mga piling estudyante para sa mas mataas na
edukasyon at magsilbing susunod na guro at administrador ng gobyerno (“technocrats”). Ipinagmalaki ng US na bahagi ito ng
pagsibilisa sa mga mabababang uri o mapagpalang asimilasyon (“benevolent assimilation”) mapagpalang asimilasyon na kunwari’y
para turuang mamahala sa sariling gobyerno ang mga Pilipino, ngunit sa totoo ay treyning para sa mga lokal na tuta.
May dumating rin mga eksperto sa antropolohiya at tinawag ang mga katutubo na mga “primitibo” at “barbaric,” ngunit ang iba
ay “maaring turuan bilang manggagawa.” Nung 1904, nag-organisa ang Amerika ng eksposisyon sa St. Louis (Missouri, USA) upang
ipagmalaki ang kanilang mga sakop na teritoryo. Naghakot sila ng katutubo mula sa mga bansang ito, kasama na ang mula sa
Pilipinas, at ipinakita silang mga “mabalasik” at di-sibilisado.
Nung 1908, itinatag ang Unibersidad ng Pilipinas upang magsanay ng mga elitistang intekwal sa ilalim ng sistemang
edukasyon ng Amerikano at tinanaw na mga susunod na hanay na mga lokal na lider. Sa parehong taon, itinatag ang School of Fine
Arts bilang unang sangay ng pamantasan. Ito’y dahil sa pangangailangan ng mga dumaming kompanyang Amerikano para sa kanilang
advertisements.
Sa puntong ito, nakasisiguro na ang mga Amerikano sa kanilang mga maasahang lider na Pilipino, sapagkat bukod sa
pagsasanay sa kaisipang kanluranin, ang mga may karapatang bumoto ay limitado sa mga may lupang pagaari, at sa mga marunong
gumamit ng wikang ingles o kastila.
 Dominado din ng US ang masmidya. Sa pagunlad ng teknolohiya, bumilis ang pagpasok ng mga sine mula sa Hollywood at
iba pang instrumento ng masmidya tulad ng TV at radyo. Ang mga ito’y naging dagdag na ahente sa pagpapalaganap ng panlasang
maka-US. Bukod dun, ito rin ay naging daluyan ng pagpapakilala sa mga produktong gawa sa US.
Sa kabila nito, nanaig pa rin ang makabayang mithiin sa pamamagitan ng sining at panulat. 

Kulturang makabayan

Nagpatuloy ang pagtatanghal ng mga makabayang zarsuela nung mga unang taon ng pananakop ng Amerikano. Halimbawa
ang mga sinulat nina Aurelio Tolentino (Kahapon, Ngayon at Bukas), Juan Abad (Tanikalang Ginto), Severino Reyes (Walang Sugat),
Tomas Remigio (Malaya) at Gabriel Beato (Ang Katipunan). Sina Tolentino at Abad ay ikinulong sa bisa ng Anti-Subversion Law dahil
sa kanilang mga akda.
Sa larangan ng media, lumabas ang El Renacimiento, isang diaryong makabayan. Ngunit nung ilabas nito ang editoryal na
“Aves de Rapina” (Mga Ibong Mandaragit) na pinatatamaan ang isang opisyal na Amerikano sa kanyang katangiang “buwitre” at
“bampira”, nagsampa ng kasong libelo ang opisyal (Dean Worcester) laban sa editor (TM Kalaw) at hinatulan ng Amerikanong huwes
na ipagbili ang diaryo para bayaran ang danyos.

Kilusang makabayan

Muling bumwelo ang kilusan para sa kalayaan nung dekada 1930. Lumakas ang mga lihim at armadong kilusan laban sa
US. Lumakas rin ng kilusang manggagawa na humantong sa pagbabawal sa kanilang mag-rali. Nung igiit nila ang karapatang ito nung
Araw ng Manggagawa taong 1931, inaresto ang marami sa kanilang kasama ang kanilang lider na si Crisanto Evangelista. Kasabay ng
mga nagaganap ay ang pag-usbong ang mga likhang panulat at awit na naghahayad ng kaawa-awang kalagayan ng bayang gapi at
nagmamaliw ng kalayaan.
Halimbawa ay ang mga awit na: Kundiman [1929. musika ni Bonifacio Abdon at panitik ng manunula-mandudulang si Patricio
Mariano]; at Bayan Ko [1928. musika ni Constantino de Guzman at panitik ng manunulang si Jose Corazon de Jesus]. Nariyan rin ang
mga tula ni Amado V. Hernandez (Lumuha ka Aking Bayan), at ang Pasyon ding Talapagobra o Ang Pasyong-Tula ng mga
Manggagawa (1936) ni Lino G. Dizon ng Partido Sosyalista ng Pilipinas.
Sa Gitna at Timog Luzon, naglunsad ng pag-aalsa ang mga Sakdalista nung 1935. Nagkaroon rin ng mga pulopulong
pagaalsa sa Mindanao (1923- pagaalsa ng mga Maranao sa Tugaya ; 1923-1924 Parang, Cotabato, sa pamumuno ni Datu Santiago ;
at 1927 pagaalsang pinamunuan ni Datu Tahil laban sa pagbubuwis sa lupa at cedula).
Para palamigin ang umuinit na kilusan para sa kalayaan, nagtakda ng 10-taon Commonwealth Period ang Amerika para sa
pagsubok sa sariling pamamahala ang mga Pilipino. Ang mga namunong mga lokal ay ang mga nagaral sa sistemang edukasyon ng
Amerika at mga may kapangyarihan sa ekonomya.
D. SA PANAHON NG PANANALAKAY NG HAPON
Malubha ang krisis sa mga kapitalistang bayan noong mga taong 1930. Sinimulan ng mga pasistang kapangyarihan ang
Ikalawang Digmaang Pandaigdig. Inilunsad ito para mang-agaw ng mga kolonya at iligtas ang kanilang sarili sa malubhang krisis.
Nasakop ng imperyalismong Hapones nila ang Maynila noong 1942. Hindi puspusang ipinagtanggol ng mga imperyalistang US ang
Pilipinas. Sa halip, tumakas ang mga upisyales na Amerikano at ng gubyernong Komonwelt patungong US.
Sa hanay ng naghaharing uri, may pumanig sa mga Hapon at tumulong sa pagtayo ng papet na gubyerno. Noong 1943,
ibinigay ng mga mananakop ang huwad na kasarinlan sa Pilipinas. Sa kabila nito, sumiklab ang magiting na pakikibaka at
pakikidigmang gerilya. Ang pagpapalaya ng bayan ang naging tema ng sining at panitikan. Ang diwang rebolusyunaryo ang nagpalaya
sa malawak na bahagi ng bayan, hindi ang imperyalistang US.

E. SA PANAHON NG NEOKOLONYAL NA PAGHAHARI NG US

Pagbalik ng imperyalismong US sa Pilipinas, binomba nito ang mga syudad at kabayanan ng Pilipinas para lumpuhin ang
ekonomya ng Pilipinas at mas madaling naipailalim muli sa kapangyarihan nito. Marahas nitong sinalakay ang mga rebolusyunaryo.

Malapyudal at malakolonyal na lipunan

Sa panahong ito, sumusulong ang mga kilusan sa pambansang pagpapalaya at ang mga bayang sosyalista sa iba't ibang
bahagi ng daigdig. Sa pangambang sumiklab ang isang digmang mapagpalaya, ibinigay ng imperyalismong US ang huwad na
kalayaan sa Pilipinas noong Hulyo 4, 1946,
Tiniyak ng imperyalismong US na magpapatuloy ang kontrol nito sa Pilipinas sa pamamagitan ng iba’t ibang kasunduang
pang-ekonomya at pampulitika. Kaya sa pagkakatatag ng papet na republika, naging malakolonyal at malapyudal ang lipunang
Pilipino. Ang lahat ng rehimen, mula kay Roxas hanggang sa kasalukuyan, ay nagpatuloy lang ng ganitong sistema.
Upang panatilihin ang kontrol nito sa Pilipinas, pinaigting pa ng US ang paggamit nito ng mga larangan at makinaryang
pangkultura, tulad ng lenggwahe, sistemang pang-edukasyon, sining at panitikan, mas midya, pilosopiya, mga syensyang panlipunan,
batas, ekonomika at kurso sa pagninegosyo at mga ispesyal na ahensya.
Lalong lumaganap ang maka-imperyalistang masmidya, tulad ng radyo, dyaryo, telebisyon, pelikula at iba pang klase ng
nakasulat at elektronik na midya. Bukod sa taga-anunsyo ng mga produkto ng US at tagatimpla ng panlasa ng Pilipinong konsyumer,
ipinagtatanggol at binibigyang-katwiran nito ang mga kampanya at proyektong imperyalista, gaya na lamang ng globalisasyon at
gerang agresyon ng US sa iba’t ibang bansa.

Kilusang anti-imperyalista

Ang malakas na agresyong pangkultura ng imperyalismong US ay nilabanan ng mga intelektwal na kabataan, propesyunal at
lider manggagawa, manunulat, makata at mga rebolusyonaryo noong 1950s at 1960s. Lumaganap ang mga progresibo at
makabayang ideya, kaisipan at kultura hanggang sumibol ang bagong demokratikong kultura na may malakas na anti-imperyalistang
nilalaman.

Ang bagong demokratikong rebolusyon sa kultura ay tinaguriang Ikalawang Kilusang Propaganda. Ito ay sumulong sa anyo
ng malalaking rali at martsa, malawakang teach-in at grupong talakayan, masiglang pagtataguyod sa pambansang wika,
pamumulaklak ng protestang sining at literatura, bagong oryentasyon ng pananaliksik sa lipunan at pagtuturo ng syensya sa hanay ng
maraming guro at estudyante.

Ang mga estudyante, lider manggagawa, guro at ibang propesyunal ay nagbuo ng mga organisasyon sa iba’t ibang lunsod sa
bansa para itaguyod ang bagong demokratikong rebolusyon at likhain ang bagong demokratikong kultura. Sa Unang Sigwa ng 1970,
libu-libong kabataan-estudyante, intelektwal, manggagawa at aktibista ang tumungo sa mga pagawaan, komunidad at kanayunan
upang gumampan ng rebolusyonaryong gawain sa hanay ng masa.
 Maraming naitatag na mga pambansa demokratikong organisasyong pangkultura gaya ng Gintong Silahis, PAKSA, NPAA at
iba pa. Ang mga ito ay nanawagan ng isang kulturang pambansa, syentipiko at makamasa. Lumaganap ang mga progresibo,
makabayan at rebolusyonaryong sining at panitikan.

G. SA PANAHON NG BATAS MILITAR

Upang sagkaan ang sumisiglang kilusang masa, marahas na sinupil at sinalakay ng rehimeng Marcos ang mamamayan. Sa
tulong ng imperyalismong US, ipinalaganap nito ang militarisasyon at binuo ang mga yunit sa "kontra-insureksyon". Noong Septyembre
21, 1972, pormal na idineklara nito ang batas militar.

Kultura ng pasismo

Itinaguyod nito ang interes ng mga naghaharing uri, nangunguna na dito si Marcos at ang kamag-anak at kroni, habang sinusupil
ang karapatan ng mamamayan. Maging ang Konstitusyon ng 1935 ay binago para panatilihin ang malakolonyal at malapyudal na
kaayusan. Dumami ang kaso ng pang-aabuso, pag-aarest, pagkukulong, tortyur at pamamaslang.
Sa ganitong kalagayan, nag-ibayo ang paglaban ng mamamayan sa diktadura. Maraming mga aktibista ang tumungo sa
kanayunan upang sumapi sa Bagong Hukbong Bayan (New People’s Army o NPA) upang isulong ang armadong pakikibaka. Sa
kalunsuran, ipinagpatuloy ang ligal na demokratikong pakikibaka. Ang mga aktibista at mangagawang pangkultura ay nagpatuloy ng
pakikibaka at paglikha ng mga anti-pasistang sining at panitikan.
Dahil sa pagtindi ng pasismo, nagkaroon ng paksyunan maging sa hanay ng naghaharing uri. Sa harap ng matinding
paglaban ng mamamayan, nalagay sa panganib ang interes ng US kung kaya pagkatapos ng hungkag na "snap elections" ng 1986,
hinikayat ng US ang paksyong Ramos-Enrile-RAM sa loob ng AFP para mag-alsa. Ito ay sinuportahan ng Simbahang Katoliko at mga
negosyante, hanggang sa magresulta sa pag-aalsang EDSA noong Pebrero 1986.
Bagamat bumagsak ang rehimeng Marcos, ipinagpatuloy ng mga sumunod sa kanya ang maka-imperyalistang kaayusan
kung kaya’t lalong tumitindi ang krisis ng malakolonyal at malapyudal na lipunan.

III. KASALUKUYANG KRISIS NG SINING AT KULTURA SA PILIPINAS

A. KULTURANG KOLONYAL, BURGES AT PYUDAL

SA KASALUKUYANG PANAHON NG GLOBALISASYON nananaig ang US bilang pinamakapangyarihang bansa sa usapin ng

ekonomya at pulitika. Pinananatili nito na malakolonyal at malapyudal ang lipunang Pilipino. Sa ganitong sistemang panlipunan, ang
mga dominanteng pwersa ay ang imperyalistang US, ang malalaking burgesya-komprador at malalaking panginoong maylupa. Bitbit
ng mga ito ang dominanteng kulturang kolonyal, burges at pyudal, na pinapatili ng dalawang nangingibabaw na pwersa sa kulturang
Pilipino: ang imperyalistang US (na mas nangingibabaw) at ang Simbahang Katoliko.

Kulturang kolonyal

Dahil sa dominasyon ng US sa ekonomya at pulitika ng Pilipinas, ito rin ang nangingibabaw sa kasalukuyang kultura, kaya
ang dominanteng kultura ay may aspetong kolonyal. Mas pinapahalagahan nito kung ano rin ang mahalaga sa pamantayan ng US at
ginagaya ang sistemang pangekonomya, pampulitika at pangkultura ng US, sa halip na itaguyod ang pambansang identidad.
Ipinapalaganap nito ang mga ideyang palasamba at pala-asa sa US. Binibigyang katwiran nito ang patuloy na pagkontrol at
pagsasamantala ng dayuhan sa sambayanang Pilipino at itinataguyod ang mga pananalakay at panghihimasok ng US sa ibang bayan.
Ito ang naguudyok sa mga Pilipino na tanggapin ang panghihimasok at kontrol ng US sa bansa bilang isang normal o kaya’y mas
makabubuting kalagayan. Itinataguyod nito ang mababang pagtingin ng Pilipino sa sarili, sa halip na magpunyagi sa mga tagumpay na
nakamit ng pakikibaka; pilit na pinapatay ang diwang makabayan at anti-imperyalista ng mga Pilipino.
Ilang manipestasyon ng kulturang kolonyal ay ang: paggamit ng Ingles bilang opisyal na wika sa mga paaralan, midya,
negosyo at gubyerno; maka-imperyalistang diwa sa mga kurikulum at libro – halimbawa, itinuturo na ang mga Amerikano ang nagligtas
sa mga Pilipino laban sa mga Kastila; regionalism – isang labi ng “manghati at maghari” na taktika ng mga kolonisador; paghihiwalay
ng kalagayan ng pambansang minorya sa pambansang kalagayan; dominasyon ng mga dayuhang produkto sa pamilihan; at ang
pagtangkilik sa mga ito dahil sa pagtingin na mas mahusay ang gawa ng mga dayuhan; negatibong pag-stereotype sa Pilipino bilang
tamad at walang disiplina; mas mataas na pagtingin sa mga dayuhan o may dugong banyaga; at iba pa.

Kulturang burges

Ang kulturang burges ay nagtataguyod sa interes ng mga kapitalista. Ito ay komersyalisadong kultura: tinitingnan nito ang masa bilang
malaking palengke ng mamimili lamang, nilalait o binabansot ang kanilang kapasidad at hinuhubog ang kanilang panlasa ayon sa
interes ng kapitalista. Nilalansi nito ang mamamayan, tinatawag na“pangmasa” ang sa totoo’y mababaw, walang katuturan, at pang-
aliw lamang. Ang pagmamaliit dito ay sinasadya para mamanhid ang mga tao sa kalunosdunos na mga nagaganap sa sarili at
kapaligiran habang isinsulong ang pagkamal ng tubo. Nilikha nito ang “pangangailangan” ng masa, na sa totoo’y pangangailangn ng
mga kapitalista. Itinataguyod nito ang mga kaisipang tulad ng eskapismo, konsumerismo, pesimismo at iba pang kaisipang taliwas sa
interes ng mamamayan.
Ilang manipestasyon ng kulturang burges ay ang: pagtrato sa babae bilang kalakal; mga iba’t ibang luho at bisyo, katulad ng
pag-iinom, pagdodroga at paninigarilyo; mga palabas sa radyo, telebisyon at sine na nagbibigay-aliw lamang; mga programang
naghihikayat ng kumpetisyon at indibidwalismo katulad ng mga reality shows; pagdagsa ng mga advertisements o commercials at
lubusang pagtangkilik sa mga produktong inilalako nito; mga “charitable” na gameshows; at iba pa.

Kulturang pyudal

Pinaiiral ng kulturang pyudal ang kamangmangan at walang-batayang mga paniniwala at kagawian na humahadlang sa pag-
unlad ng panlipunan at pampulitikang kamulatan. Pinapatuloy nito sa mas malawak na saklaw ang pyudal na relasyon sa pagitan ng
naghaharing uri at ang pinaghaharian, tulad ng sa panginoong maylupa at magsasaka. Tinitingnan nito bilang normal ang mga
mapagsamantala at ang mapang-aping kalagayan. Ang Simbahang Katoliko ay pangunahing nagbibitbit ng kulturang pyudal, na
sinusuhayan naman ng imperyalistang US.

Ilang manipestasyon ng kulturang pyudal ay ang: mababang pagtingin sa kababaihan at kabataan; mga pamahiin at
paniniwalang metapisikal; bulag na panatismo sa relihiyon upang sagutin ang mapagsamantala at ang mapang-aping kalagayan; mga
programang pinananatiling pala-asa sa dole-outs at mangmang ang masa, katulad ng gameshows at pantaserye; sweepstakes, lotto at
iba pang pagsusugal bilang lunas sa kahirapan; pagsensura sa mga progresibong palabas o yaong nagpapakita ng katotohanang
panlipunan; at iba pa.
 SA KASALUKUYANG PANAHON, IBAYO ANG PANANALAKAY SA LARANGAN NG KULTURA. Ang dalawang pinakadominanteng pwersa sa
kultura – ang imperyalismong U.S. at ang simbahang Katoliko – ay gumagamit ng mga mas sopistikadong pamamaraan upang ipagpatuloy at
palawakin ang kanilang dominasyon. Kinakasangkapan ng mga ito ang estado upang higit pang ipalaganap ang kulturang kolonyal, burges at pyudal,
sa pamamagitan ng mga patakaran ng globalisasyon, kulturang popular, korupsyon, at panunupil at pasismo.

B. KULTURA NG GLOBALISASYON

Bilang kasaping bansa ng World Trade Organization (WTO), at sumusunod sa mga patakaran ng World Bank-International
Monetary Fund (WB-IMF), ang Pilipinas ay nakapailalim sa mga kasunduan at patakarang pinagkakaisahan at idinidikta ng mga
economic superpowers o mga imperyalistang bansa. Sa ngalan ng “globalisasyon ng malayang pamilihan” o “free market
globalization”, ipinalaganap ng mga ito ang mga neoliberal na patakaran ng liberalisasyon, deregulasyon at pribatisasyon upang
pahigpitin ang kanilang dominasyon sa ekonomya at pulitika ng mga maliliit na bansa.
Sa pamamagitan ng iba’t ibang kasunduan sa WTO, hinihikayat o sapilitang binubuksan ng mga malalakas na bansa ang mga
lokal na pamilihan ng mga atrasadong bansa. Halimbawa, dahil mas maunlad ang teknolohiya at mas malaki ang industriya ng US,
nagagawa nitong idikta o impluwensyahan ang mga patakaran ng mga atrasadong bansa upang ipamudmod ang kanilang surplas na
mga produkto.
Pinadali rin ng WTO ang dominasyon ng mga imperyalistang bansa sa mga serbisyo, sa pamamagitan ng General Agreement
on Trade in Service (GATS). Ang mga bansang may iisang interes sa isang partikular na sektor (tulad ng edukasyon, pabahay,
pinansya, telecommunications at iba pa) ay nagbubuklod upang magpaabot ng “kolektibong mungkahi” sa mga indibidwal na bansa.
Kadalasan, ang mga imperyalistang bansa ang nangunguna dito, kung kaya’t ang pagdidiin sa mga gobyerno para tugunan ang
mungkahi ay mas malaki kaysa dati.

Sa pamamagitan naman ng kasunduan sa Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights (TRIPS), pinapadali para sa
mga higanteng korporasyon at ahensya ang pamumuhunan, pagbili, pag-agaw, pagkontrol at pagmomonopolyo sa mga: 1) likhang
sining at ang distribusyon ng mga ito (sa pamamagitan ng copyright at mga kaakibat nito); 2) tatak (trademarks) at indikasyong
pangheograpiya (geographical indications ) o pantukoy sa pinagmulan ng produkto ; at 3) imbensyon (sa papamagitan ng patente),
industrial design at trade secrets.

Sa ilalim ng ganitong sistema, lalong naging atrasado ang maraming bansang tinataguriang umuunlad at di-maunlad. Sa
Pilipinas, tumindi ang pagdausdos ng kabuhayan ng mga mamamayan, buhat nang aprubahan ng rehimeng Ramos ang pagsapi sa
WTO.

Malayang kalakalan ng mga produktong pangkultura

Ang malayang kalakalan ay nangangahulugan ng malayang pagpasok ng mga produktong pangkultura sa Pilipinas, katulad
ng mga pelikula, aklat, software at musika. Kabilang dito ang mga serbisyong tumutugon sa pagpapalaganap at preserbasyon ng mga
produktong pangkultura, gaya ng distribusyon at pagpapalabas ng pelikula. Sa buong mundo, ang US ang pinakamalaking exporter ng
mga produktong pangkultura ngayon.
Halos monopolyado na ng US ang produksyon at distribusyon ng produktong pangkultura, kapwa sa lokal at pandaigdigang
saklaw. Upang kumita, kaakibat nito ay ang paghulma sa panlasa ng mga tao upang lumikha ng demand o pangangailangan para sa
kanyang mga produkto, ayon sa dikta ng mga higanteng korporasyon ng US, na lumilikha ng mga komersyal at industriyal na produkto.
Para sa mga Pilipino, madaling tanggapin ang mga produktong ito dahil nahulma na ang panlasa ng mga Pilipino sa pamantayang
Amerikano.
Sa ganitong kalagayan, nahihirapang makipag-kumpetensya o tuluyang nalulugi ang mga lokal na industriyang pangkultura.
Para makapanatili, ang pamilihan sa Pilipinas ay natutulak sa iba’t ibang pamamaraan: pagpapababa ng sahod, kontraktwalisasyon at
pagtanggal sa mga manggagawa, katulad ng nangyayari sa mga TV at film productions; pilit na pag-angkop ng mga likhang sining sa
pamantayang komersyal; panggagaya para sumang-ayon sa “imported” na pamantayan ng kahusayan; at pamimirata upang kumita
nang malaki sa mababang kapital. Habang sa isang banda, ang panggagaya ay kinukunsinti ng mga dayuhang korporasyon dahil
pinalalaganap pa nito ang dayuhan o anila’y “global” na panlasa, ang pamimirata nama’y malupit nilang nilalabanan sa larangan ng
intellectual property rights dahil umuuk-ok ito sa kanilang tubo. Hindi nga ba’t palagian ang panghuhuli sa mga nagbebenta ng pirated
CDs? Ngunit hindi ito tuluyang mapawi dahil sa pagpupumilit ng mga maliliit na negosyanteng kumita at ng mga mamimiling makaranas
din ng mga dayuhang produkto sa murang halaga.
Dahil wala o kulang ang suporta mula sa gubyerno, ang mga ahensyang pangkultura at mga indibidwal na artista ay natutulak
na humingi ng suporta mula sa mga pribadong korporasyon kung kaya’t lumakas ang kontrol ng mga ito sa kultura. Ang mga sining na
nalilikha ay nalilimitahan at nakatugon sa pang-aakit ng mga mamumuhunan.
Ang ganitong kalagayan ay lalong pang dadausdos kapag naisulong ang mungkahing charter change ng administrasyong
Arroyo kung saan kabilang ang pag-alis ng mga restriksyong pang-ekonomya sa dayuhang pag-mamay-ari. Kung ngayon pa lang ay
dominado na ng US ang ekonomya, pulitika at kultura, paano na kapag naipasa ang charter change na ito?

Kulturang makadaigdig (World-class culture)

Upang makalamang sa kumpetisyon sa pandaigdigang kalakalan, isinusulong ng gobyerno ang kulturang makadaigdig o
world-class culture. Makikita ang manipestasyon nito sa mga paaralan kung saan mas binibigyan ng diin ang mga kurso na lilikha ng
mga gradweyt para sa mga multinasyunal na kumpanya. Pinaiiral din ang Ingles bilang opisyal na wika sa paaralan upang mahubog
ang bagong henerasyon sa paggamit ng Ingles sa pandaigdigang kalakalan, halimbawa, para sa mga call centers; at sa kanilang
pagiging mga sunsunod na OFWs, na isang malaking pinagkakakitaan ng gobyerno.
Ang pagiging “world-class” ay ang pagtataglay ng katangian na maaaring “ipanlaban” sa pandaigdigang kumpetisyon sa iba’t
ibang aspeto. Halimbawa ay ang mga world-class artists, katulad ni Lea Salonga. Bagamat dati na siyang magaling na artista, naging
mas mataas ang pagtingin sa kanya dahil sa tinangkilik siya ng mga dayuhan.
Hindi mapag-aalinlanganang dominante ang kulturang maka-dayuhan sa ating bansa, na kitang-kita sa musika, pelikula at
pananamit. Gayon sa kabilang banda nama’y marami ang hindi nakakaunawa sa mayamang kulturang Pilipino ng iba’t ibang tribo at
etnolinggwistikong grupo sa bansa. Para sa marami, walang masama sa ganito, dahil ang dayuhan – partikular na ang US – ang
pamantayan ng pag-unlad at kahusayan. Mapaminsala ang ganitong kaisipan dahil hindi naiuugat ang kultura sa relasyong pang-
ekonomya at pampulitika at nagiging tagapagdala pa ng anti-nasyunal na mga ideya ang kulturang tinatangkilik at ginagaya.
Sa harap ng globalisasyon ng kultura, ang paninindigan ng gobyerno ay makikita sa papel na Culture and Arts: Issues and
Challenges ng National Commission for Culture and the Arts (NCCA) . Ayon dito, “though global trends are dictated by the powerful
countries, a strong national identity and personal dignity will allow the Filipino to cope with global influences without degrading his
values and principles.” Bagamat aminado ito na nadidiktahan ng mga malalakas na bansa ang sistemang panlipunan, kapansin-pansin
ang baluktot na konsepto ng gobyerno hinggil sa kultura: na ito ay hindi maaapektuhan ng kalagayang pang-ekonomya at pampulitika
ng bansa; na ang paninindigan para sa pambansang kultura o identity ay hiwalay sa paninindigang pang-ekonomya at pampulitika. Sa
katotohanan, isa itong pagpapaliwanag upang maging katanggap-tanggap ang globalisasyon at dominasyon ng mga malalakas na
bansa, katulad ng US.
Cultural Diversity

Ang cultural diversity o ang pagkakaiba-iba ng mga kultura sa buong daigdig ay ang pagtingin na may esensyal na kaibahan
ang isang kultura sa iba at nararapat lamang na protektahan at paunlarin ang kaibahang ito. Sa kalakalang pangkultura, ito ay
pagkakaroon ng balanse sa palitan ng produkto at serbisyong pangkultura.
Ngunit nagiging hungkag ang konseptong ito kapag hinihiwalay ito sa mga usaping pampulitika at pang-ekonomya.
Mapananatili ba ng mga katutubo ang kanilang kultura kung sila ay sapilitang inaalis sa kanilang lupain? Sa anong antas
makikipagturingan nang matino sa mga Muslim kung patuloy silang itinatakwil at binabansagang terorista?
Ang kalakaran ng globalisasyon hinggil sa cultural diversity – na tinatangkilik ng gobyerno – ay ang paglikha ng napakaraming
produkto at serbisyo mula sa iba’t ibang kultura. Ang pagkakaroon ng “kakaiba,” ispesipiko, “walang katulad,” at exotic na kulturang
magiging mabenta sa pamilihan ang kaisipang gumagabay dito. Dagdag pa, niroromantisa nito ang samu’t saring tribo at komunidad
na maging materyal ng imahinasyon at pantasya ng “mas maunlad” na sibilisasyon.
Tampok ito sa mga maiinit na debate sa internasyonal na mga pagpupulong at mga lokal na programang pang-edukasyon. Sa
nakaraang 31st UNESCO (United Nations Educational, Scientific and Cultural Organization)- International Theater Institute Congress
and Theater Olympics na inilunsad sa Pilipinas, naging tema ang Mobilizing Cultural Diversity to achieve the UN Millennium
Development Goals (MDGs). Isa itong matingkad na halimbawa ng paggamit sa makinaryang pangkultura upang ipalaganap ang
imperyalistang globalisayon. Bagamat nilalahad sa MDGs ang pag-aalis ng laganap na kahirapan, gutom, at sakit sa buong mundo sa
unang bahagi ng ikatlong milenyo, sadya naman nitong iniiwasan ang mga istruktural na isyu na siya mismong dahilan sa mga
suliraning sinasabing lulutasin. Wala sa programa nito ang pagtugon sa mga panawagan ng walang-kondisyong pagkansela sa utang
ng mga mahihirap na bansa, ng pagbaliktad sa mga patakarang pang-ekonomya na idinidikta ng WTO at IMF-WB; ng paglutas sa
kawalan ng lupa ng magsasaka sa mga agrikultural na bansa; at sa mababang pasahod, kawalan ng benepisyo at disempleyo ng mga
manggagawa. Sa madaling sabi, hindi malulutasan ng MDGs ang kahirapan dahil dinesenyo lamang ang mga ito upang gawing “maka-
tao” ang imahe ng mga imperyalista at sa aktwal ay isulong ang globalisasyon. Kapansin-pansin din ang pag-iwas sa direktang
pagendorso sa mga kasunduang internasyunal na humahamon sa mga patakakaran ng WTO katulad ng UNESCO Convention on the
Protection and Promotion of the Diversity of Cultural Expressions, na nagbibigay diin sa prinsipyo ng soberanya, sa ugnayan ng
ekonomya sa kultura, sa pagrespeto sa mga karapatang sibil.

Ang UNESCO-ITI Congress ay naganap sa gitna ng pagkasira mga lokal na industriyang pangkultura, bunga ng mga maling
praktika at patakaran sa kalakalan. Ito ay pagsasalarawan ng pagtalikod sa tunay na diwa ng cultural diiversity. Nararapat lamang na
tuligsain ito batay sa mapagpalayang adhikain ng cultural diversity – bilang tuntungan ng pagkakaisa para sa pagbabago.

Kultura ng Turismo

Pansin na siguro natin ang paglaganap ng samu’t saring festival sa buong kapuluan at kumpetisyon upang magkaroon ng
rekord (gaya ng sa Guinness) ang mga lokalidad. Bahagi ito ng kultura ng turismo, isang konseptong pinagtutunggalian rin. Nakabubuti
ang turismo sapagkat napag-aaralan ng mamamayan ang kanilang kasaysayan, tradisyon, pamana at siyempre pa’y kultura. Sa gayo’y
nagiging mas malalim ang kanyang pag-unawa sa sarili at sa iba. Ngunit kapag kaakibat na ng turismo ang nauna nang natalakay na
mga patakaran ng globalisasyon, nahihigop ang kultura sa rekisitos ng pandaigdigang kalakalan.
Kung ang pangunahing layunin ay kumita at hindi edukasyon, nagiging kapital ang turismo sa komersiyalisasyon ng kultura.
Masalimuot ang usapin ng pangangalakal ng kultura dahil natatali sa palitan ng salapi ang interaksyong pangkultura. Upang
makaugnay sa kultura ng iba, kailangan nang bilhin ang produktong nagtataglay nito. Hahanapin ang mga aspeto ng kultura na
magiging mabenta, iyong kakaiba, hindi pa alam, ispektakular, nakakatawa at nakakaaliw sa panlasa ng mga turista, dayuhan man o
lokal. Bukod pa sa pinagkakakitaan ang kultura, mas masahol ang usapin ng panghihimasok sa isang kultura at ang artipisyal na
pagpoproseso dito upang maging mabenta sa pinakamaraming tao. Madalas kaysa hindi, nababago sa masalimuot na paraan ang
isang kultura kundi man ito tuluyang nasisira.
Sa praktika ng gobyerno, ginagamit nito ang kultura bilang tugon sa kahirapan, pangunahin sa pamamagitan ng turismo. Sa
isang banda ay sinusuportahan nito ang produksyon ng mga tradisyunal na kagamitan. Subalit ang mga hilaw na materyales para sa
produksyon ng mga ito ay nanganganib na dahil sa panghimasok ng mga pribadong kumpanya sa mga lupang ninuno. Ang
pagbubukas ng bansa sa mga dayuhang mining companies at sa militarisasyon ay salungat rin sa pagsuporta sa produksyon ng
tradisyunal na kagamitan. Kung kaya’t ang produksyong tinutukoy ng gobyerno ay kapitalistang produksyon, hindi tradisyunal.
Hindi rin dapat kaligtaan ang kaakibat na industriya ng turismo, ang paglala ng prostitusyon. Kadalasan na sa bawat lungsod
at bayan na dinarayo ng mga turista, nagkakaroon ng mga pasilidad para sa pagbebenta ng katawan. Hindi na lamang tanawin ang
tinitingnan at pagkain ang tinitikman kundi pati ang katawan.

C. KULTURANG POPULAR AT ARTIPISYAL

SA KULTURANG POPULAR natin masusing mapapag-aralan ang mga pananaw sa tunggalian ng mga uri at panlipunang
pagbabago. Dahil sa ito ay tinatangkilik ng nakararami at tumutugon sa mga kahilingan at panlasa ng masa, binibigyan ng ispesyal na
atensyon ang kulturang popular. Ito nga ba ay popular dahil ito ang tunay na kultura ng masa? O nagiging popular ito dahil pilit itong
ipinamumudmod sa masa, hinuhubog ang kanilang panlasa hanggang sa tanggapin na nila ito bilang sariling kultura?
Ang naganap na trahedya nitong nakaraang Pebrero sa Ultra stadium ay nagpapakita ng hysteria na makaalpas sa kahirapan.
Dahil sa pangako ng mga papremyo ng Wowowee, dinumog ng mga tao, partikular ng mga nanay at bata, ang palabas at marami ang
namatay sa stampede. Dole-out ang ipinamumudmod ng variety shows, mga papremyong galing din naman sa supertubo ng mga
kompanyang isponsor ng programa. Ang masama pa nito, aktibong ginagawang tanga, pala-asa, mapamahiin, at desperadong
makakuha ng salapi ang mga mahihirap. Alam naman natin na palagiang pinipintasan ang studio contestants habang nagkakandarapa
sila sa pera. Todo naman ang pasasalamat nila sa mga isponsor at indibidwal na donor, na para bang utang sa kanila ang pantawid-
gutom ng masa. Nagkukubli at iniaasa sa pagiging mapagkawanggawa ang pag-unlad ng buhay ng mamamayan.
Naghahanap ng kaligtasan ang masa; ang mga samu’t saring fantaserye ang nagbibigay ng oportunidad na ito, matapos ang
buong araw na hirap sa pagtatrabaho. Hinihiling sa atin ang pagiging kritikal sa pag-aaral ng tagumpay ng mga programang ito.
Isaalang-alang natin ang mga aspeto ng pormula, teknolohiya, marketing strategies (sponsorship kaugnay ng mass reception), at mga
tema ng palabas. Ang bida ba ay indibidwal o kolektibo? Tingnan kung ang mga karakter ay: anarkista, mapagsarili, hambog, anti-
institusyon, anti-sosyal, maawain, matulungin, organisado, mapanuri, at iba pang mga pag-uugaling susi sa paglutas ng suliranin.
Pinakamahalaga’y suriin kung paano inuusisa ang mga problema ng pamilya’t lipunan, pamahalaan at mga grupo, krimen at
imoralidad. Sa huling pagsusuri (at mas malalimang antas), ano ang pagtingin sa kapayapaang nakabatay sa katarungang panlipunan?
Seguridad sa buhay ng mayayaman at mahihirap? Relasyon ng pamilya at kasarian? Motibo at pag-asa ng pagbabago? Napakarami at
masalimuot ang mga usaping isinisiwalat ng mga telenobela’t pantaserye na kailangan nating pag-aralan upang maging aktibong
kalahok ang malawak na masa sa progresibong pakikibaka.
Ang kulturang popular ay artipisyal kapag ito’y “binebenta” ng industriyang pangkultura ng mga lokal na naghaharing-uri at ng
imperyalismo sa masang mamimili. Dahil ang mga lokal na naghaharing uri at imperyalismo ang may hawak ng halos lahat ng mayor
na industriya sa kultura at sining (sa musika, pelikula, atbp.), tinatatakan nila kung ano ang “pang-masa”, “bakya” o “jologs”. Agresibong
ibinebenta at isinasalaksak sa isipan at panlasa ng masa ang ganitong kulturang mapang-alipin – ginagawa nitong “tanga” ang masa
sa isang mapanlinlang at disimuladong paraan at ito’y manipulasyon para sa tubo lamang.

D. KULTURA NG KORUPSYON

ANG “KULTURA NG KORUPSYON” ay ang pananatili ng malawakang korupsyon (o ang pag-ubuso sa posisyon para sa sariling
interes) dahil hinahayaan o pinapayagan ito ng burukrasya. Kadalasan ay nasasangkot din dito ang ordinaryong mamamaya kapag
nagbibigay siya ng suhol para makalusot sa mga pasikot-sikot ng burukrasya. Ngunit hindi ibig sabihin ay gusto niya ito; nasasangkot
siya dito dahil ganito ang kalakaran.

Niyuyurakan ng korupsyon ang karapatan ng mga mamamayan. Kadalasan, ang mga dehado ay hindi na nagrereklamo dahil
ang mga imbestigasyon o reklamo ay napakahaba pa ng proseso. Mahal ang litigasyon, mabagal (at kwestyonable) ang sistema ng
hustisya, at nananaig ang mga may impluwensya sa burukrasya. Ang ganitong kalagayan ay nagreresulta sa pagiging pasibo o
walang-pakialam.

Sa loob ng burukrasya, mas tumitindi ang korupsyon habang pataas nang pataas ang posisyon dahil dumarami ang
dinadaanang proseso. Ang ganitong kultura ay tinatangkilik ng mga naghaharing uri dahil ang kanilang kalagayang pang-ekonomya
ang nagtitiyak sa kanilang hawak sa kapangyarihang pampulitika. Karaniwan sa kanila ang pag-abuso sa posisyon, kaya kahit may
tunggalian sa kanilang hanay, napipilitan silang bigyan ng proteksyon ang isa’t isa.

Nang maupo si Arroyo bilang pangulo, nangako siya na wawaksihin ang korupsyon, dahil isa sa mga pangunahing isyu para
sa pagpatalsik sa sinundan niyang pangulong Estrada ay ang malawakang korupsyon. Ngunit sunod-sunod ang mga naglitawang
iskandalo sa rehimeng Arroyo, katulad ng over-priced na Diosdado Macapagal Highway, ang preferential treatment na binigay sa mga
CODE-NGO bonds, ang kontrobersya ng “Jose Pidal”, ang pandaraya sa eleksyon, ang fertilizer scam, ang pagbigay ng Pag-ibig Fund
sa El Shaddai, ang paggamit ng pondo ng mga OFWs sa OWWA para sa eleksyon, at iba pa.

Kaya naman hindi rin maaasahan ang binuo niyang progama para labanan ang korupsyon. Ang programang ito ay may
tatlong larangan: 1) ang pagsusulong ng values formation sa hanay ng mga opisyal at empleyado ng gobyerno; 2) ang lifestyle check
na tutuligsa sa mga nag-aabuso ng kanilang posisyon; at 3) ang pagbawas sa oportunidad para sa katiwalian sa pamamagitan ng
kompyuterisasyon at deregulasyon ng mga transaksyon ng gobyerno.

Sa talong binaggit, ang bago lang dito ay ang pagsulong ng values formation. Kailangan daw ito dahil ang korupsyon ay hindi
masosolusyunan ng law enforcement lamang. Kaya sa pamamagitan ng E.O. No. 314, binuo ni Arroyo ang Presidential Commission
on Values Formation (PCVF) na pangangasiwaan ng Office of the President. Si Arroyo din ang tagapangulo (chairperson) nito. Sa
kanya iuulat ang anumang impormasyon hinggil sa katiwalian ng mga opisyal at empleyado. Sino ang mag-uulat laban sa Pangulo?

Dagdag pa dito ang nakalahad sa patakaran ng gobyerno hinggil sa Anti-corruption (Chapter 20 ng Medium Term Philippine
Development Plan 2004-2010): “…To improve the country’s ability to attract foreign investments means building an effective
government bereft of graft and corruption…”. Ang pundasyon ng kampanya laban sa korupsyon ng gobyerno ay ang pag-akit sa mga
mamumuhunan. Ang ganitong disenyo ay para lamang umangkop sa rekisitos ng Asia-Pacific Economic Cooperation (APEC) at ng iba
pang institusyon ng globalisasyon. Kung susuriin ang MTPDP 2004-2010 Chapter 20, angkop it upang makakuha ng pondo mula sa
APEC, na mayroong $2.5 m para sa Anticorruption and Transparency Capacity Building Program nito.

Laganap ang kultura ng korupsyon, na sinusuhayan ng imperyalismo upang matiyak ang pagyuko ng burukrasya sa kaniyang
mga maniobra, lalo na sa negosyo. Anumang kampanya ng gobyerno laban sa korupsyon ay hindi magtatagumpay hanggat
sinusuhayan nito ang mapagsamantalang sistema ng globalisasyon at ng naghaharing uri. Kung kayat maging ang mga
“demokratikong” proseso, katulad ng eleksyon at people’s initiative sa chacha, ay hindi na rin maasahan bilang solusyon sa ganitong
kultura.
E. KULTURA NG PANUNUPIL AT PASISMO

DAHIL HINULMA SA IMAHE ng sistemang pampulitika ng U.S., tinataguriang “demokrasya” ang sistemang pampulitika ng
Pilipinas. “Demokrasya” dahil pinanghahawakan ang mga demokratikong karapatan – isa na dito ang karapatan sa malayang
pamamahayag o freedom of expression. Malaya nga ba ang mga Pilipino?
Sa usaping pang-ekonomya, laganap ang kontraktwalisasyon, isang patakaran na pinalaganap ng globalisasyon. Sa ganitong
sistema, anim na buwang trabaho lang ang binibigay sa manggagawa o kawani; hindi mapapasakanya ang mga benepisyo at
karapatang mag-unyon ng regular na empleyado. Dagdag pa dito ang mga patakaran ng kapitalista upang walang pagkakataong
magsama-sama ang mga empleyado sa loob ng kumpanya. Sa ilang pagkakataon, dinadahas at hinaharass agad ang mga
empleyadong nagpapakita ng mga unang senyales ng pagkakaisa.
Mas matindi pa ang pang-aaping nararanasan ng mga magsasaka sa kanayunan. Ang dati nang paghihirap na dulot ng
pyudal na relasyon sa pagitan ng panginoong maylupa at magsasaka ay dinagdagan pa ng tumitinding militarisasyon, na
kinasasangkapan ng mga panginoong maylupa upang ipagpapatuloy ang ang kanilang pang-aapi.
Batay sa datos ng IBON, 80% ng mga Pilipino ay mahirap. Sinasabing “mahirap” ang isang tao o pamilya kapag kapos sila sa
rekurso para sagutin ang mga batayang pangangailangan sa pagkain, tirahan, pananamit, edukasyon at kalusugan. Sa kalagayang
ito, malimit lang na bumubukas sa kanila ang oportunidad upang magpahayag at maiparinig ang kanilang mga hinaing.
Dagdag pa dito ang mga tuwirang pamamaraan ng gobyerno sa pagsupil sa kalayaang sibil. Sa mga nakalipas na buwan,
sunod-sunod ang mga mapayapang kilos-masa laban sa korupsyon at pandaraya ni Gloria Arroyo noong eleksyon ng 2004, at laban
sa mga bulok na patakarang pang-ekonomya ng gobyerno. Ang tugon ni Arroyo dito ay ang paglagda sa Executive Order 464 na
pumipigil sa mga kawani ng gubyerno na humarap sa at matanong ng Senado o Kongreso kung hindi niya pahihintulutan. Nilagdaan
niya rin ang Presidential Proclamation 1017 upang ideklara ang state of emergency, pagbawalan ang mga kilos protesta at bigyan ng
awtoridad ang mga pulis na idispers nang marahas ang anumang pagtitipon, manghimasok sa mga publikasyon at arestuhin at ikulong
ang mamamayan kahit walang kaso.
Kung papansining mabuti, ang usapin ng pagsensura o censorship ay lampas na sa dating arena ng “moralidad” sa mga
palabas, katulad ng naging isyu sa pelikulang “Live Show” o sa kamakailan lang na pagsensura sa “I-witness.” Sa kasalukuyan, nasa
antas na ito ng sensura sa kalayaang sibil. From reel life to real life, ika nga.
Ang pinakarurok ng panunupil at pasismo ng administrasyong Arroyo ay ang walang habas na pagpatay sa mga aktibista,
mamamahayag at taong simbahan, na kalakhan ay nagmula sa mga progresibo at militanteng organisasyon o kaya ay kritikal sa mga
patakaran ng gobyerno. Ito ang pinakamatinding pagsupil o pagsensura sa karapatang magpahayag – ang pagpatay sa mga taong
nagpapahayag para wala nang mga ideya o salita na kailangan pang i-sensura. Ang mga pagpatay, karahasan at harassment ay
nagsilsilbi sa pagtanim ng takot sa taumbayan. Ang mensahe: para hindi masaktan, huwag nang makialam. Pinipipilit na gawing
manhid ang mga mamamayan sa ganitong kalagayan.

Kultura ng terorismo
 Sa kanayunan naman makikita ang pinatinding militarisasyon na dumadagok sa kalagayan ng mga magsasaka at mga
katutubo. May itinatakdang curfew hour at checkpoints, ipinagbabawal ang flashlights, kinakailangang laging may hawak na sedula
ang mga residente, madalas na may pinaparatangan bilang “NPA” o nagsisimpatiya sa NPA. Marami nang kaso ng pananakot,
pambubugbog at pamamaslang ngunit halos hindi ito nababalitaan dahil ang mga militar rin ang tumatayo bilang lokal na gubyerno sa
ilang lugar. Bahagi ito ng “all-out war” ng gobyerno, alinsunod sa “giyera laban sa terorismo” ng US.
Kaya minamadali din ni Arroyo ang pagpasa ng Anti-Terrorism Bill (ATB) upang gawing “ligal” ang paghahalughog at paghuli
nang walang warrant, palawigin ang karapatang maniktik ng gobyerno batay sa malabnaw na paghihinalang “banta sa seguridad”, at
bigyang-katuturan ang iba pang paglabag sa karapatang pantao. Kaagad makikita na ang puntirya nito ay ang pagpigil sa mga
mamamayang kumikilos laban sa sistemang nang-aapi at nagpapahirap sa kanila. Bukod sa dikta at pakinabang ng US, ang ATB ay
tinutulak ni Arroyo upang supilin ang mga kilusang tumutuligsa sa kanyang panunungkulan.
Ang lahat ng mga maniobrang ito ay bahagi ng kultura ng kultura ng terorismo ng estado kung saan sa ngalan ng paglaban sa
mga umano’y krimen, pinatitindi ang pamamaslang, paniniil at paniniktik. Dapat maging mapanuri ang taumbayan sa iba’t ibang
pamamaraan ng panlalansi ng gobyerno upang mabigyan ng katuturan o pabanguhin ang inilulusad nitong kultura ng terorismo:
● development projects na may kalakip na medical at livelihood programs;
● research assistance, study programs, at iba pang subsidyo sa edukasyon na nakatuon sa mga ispesipikong rehiyon at
lokalidad, grupo, sektor, at mga usaping may kinalaman sa paniniwala, pag-iisip, tradisyon, ritwal, at buhay; kasama na dito
ang cultural endowment ng gobyerno;
● mass media public affairs at information projects at mga likhang-sining na may lantaran at di-lantarang artikulasyon ng anti-
mamamayang patakaran ng gubyerno laban sa mga tumutuligsa, lalo na sa progresibo at militanteng kilusan; at
● pagpapalaganap ng mga layuning pampulitika, pang-ekonomya at militar sa kultural na pamamaraan.

Kultura ng pangangayupapa

Ginagamit ng gobyerno ang islogang “culture of peace” para palubagin ang loob ng mga nag-aaway na grupo. Ang iba’t ibang
cultural exchange programs na binubuo ng immersion activities at mga pagtatanghal ay aktibo nitong sinusuportahan upang idiin ang
“esensiyal na pagiging mapayapa at mapagkasundo” ng mga kultura. Subalit wala ito sa konteksto. Halimbawa, ang mapanlabang
tradisyon ng maraming katutubo sa Cordillera ay pinahihina at pinipilit gawing masunurin sa pagpapaloob sa development aggression
projects ng pambansa at lokal na gobyerno.
Isa pang halimbawa ay ang gera laban sa terorismong isinusulong ng US, kung saan ang Pilipinas ay nagiging lunsaran na rin
ng digmang idinidiin ang pangkulturang katangian. Binabansagan ang Islam bilang sibilisasyon ng mga barbaro at terorista. Ang
“militanteng Islam” ay ipinapailalim sa “mapayapang Kristiyanismo”; sa totoo’y binibigyan lang nito ng katuturan ang sistematikong
pagsasantabi sa mga karapatang pantao ng mga Muslim sa Mindanao at iba’t ibang bahagi ng bansa. Ang islogang “culture of peace”
ng gobyerno ay kapayapaang mabuway dahil hindi nakasandig sa makatarungang kaayusan ang natututunan ng mamamayan.
Ang totoong ipinamumudmod ng gobyerno ay ang kultura ng pananahimik, ng pangangayupapa (subservience) – tanggapin
ang kalagayan, huwag nang umangal. Isang pagsasalarawan ng ganitong kalagayan ay ang Pinoy Big Brother. Ang hindi nakikitang
Big Brother ang siyang nagpapatakbo sa istorya: boses lang niya ang naririnig at kailangang sundin ang lahat ng utos niya. Kapag
wala si Big Brother, 24 oras namang makikita ang mga kalahok sa camera, at maraming naisisiwalat sa kanila na gustong-gusto
panoorin ng publiko. Ang mga manonood ay kinukumbinsing kabahagi sila ng demokrasyang ito sa pamamagitan ng text voting (na
daang milyon ang kita). Bitbit ng imahe ng pasismo ang reality show at nasasalamin ito sa tunay na nating buhay. Ang simbolikong
kaayusan ang siyang nagtatakda ng ating pagkilos, pananalita, at pati na rin pag-iisip. Natutuwa ang mga manonood sa mga kalahok
habang hindi naman sila nakikita ng mga ito – para na rin itong pamboboso o voyeurism. Hindi na namamalayan ng mga manonood
na maaaring maging sila ay tinitiktikan o objects of surveillance na rin.

IV. KONKLUSYON AT MGA RESOLUSYON

PINATITINGKAD NG GLOBALISASYON, kulturang popular, korupsyon at panunupil at pasismo ang dominanteng kulturang kolonyal,
burges at pyudal.
Sa panahon ng globalisasyon, hindi maikakaila ang kolonyal na pagsamba at pag-asa ng Pilipinas sa US sa iba’t ibang
aspetong panlipunan. Ipinapalaganap din ang burges na pananaw sa lahat ng bagay bilang kalakal, kabilang ang mga likhang sining.
Tulad ng ibang kalakal, ito’y binebenta para sa tubo o bilang pamumuhunan. Ito’y pinapatawan ng halaga batay sa salapi, hindi batay
sa kahalagahan nito sa isang lahi o sangkatauhan. Ang kaisipan na nais hubugin ng globalisasyon ay ang pagkamal ng tubo bilang
katuturan at layunin ng tao sa kanyang buhay. Ang bawat gawi ay para sa kanyang sariling pampinansyang pag-unlad, ang batayan ng
pagdesisyon ay kung may kikitaing pera, at ang mga dakila ay ang nakapagkamal ng maraming pera at pag-aari. Kanya-kanya ang
pagkayod para sa pagunlad ng kabuhayan ng sarili, walang pakialam at pagmamalasakit sa kapakanan ng iba at ng lipunan. Ang
ganitong kultura ay haligi sa pagpapanatili ng imperyalistang globalisasyon. Sapagkat, para madikta ang ekonomya at pulitika ng
buong mundo, kailangan mahulma rin ang pyudal na pagtanggap sa mapang-aping kaayusan bilang bahagi ng buhay na hindi kayang
baguhin.
Ang umiiral na kulturang popular ay kadalasang nagmumula sa imperyalismong US. Tinatangkilik ito ng lokal na naghaharing
uri ng panginoong maylupa at burgesya komprador at ipinamumudmod sa masa hanggang sa kalaunan ay nagiging bahagi na ito
buhay ng masa. Sa mga matitingkad na halimbawa ng kulturang popular, pinaiiral din ang pyudal na kultura: ipinapalaganap ang
atrasadong paniniwala sa kapalaran, sa swerte, sa pantasya. Sa ganitong panlilinlang, naitatago na ang ultimong layunin ng mga ito
ay ang tubo.
Naisasalarawan naman ng kultura ng korupsyon ang pagsasabwatan ng imperyalismong US at mga lokal na naghaharing uri
upang panatilihin ang burukrata-kapitalismo o ang pagpapatakbo sa gubyerno nang parang negosyo at para sa pagpapayaman ng
mga nakaupo sa kapangyarihan. Inuuk-ok din nito ang mga “demokratikong” proseso, dahil lahat ay naging bahagi na ng kulturang ito.
Itinutulak nito ang masa na maging kimi at pabayaan na ang mga katiwalian sa gobyerno.
Ang pinakamatinding nagsasalarawan ng dominanteng kultura ay ang kultura ng panunupil at pasismo ng estado. Ipinapakita
ang tumitinding panunupil sa ekonomya na sumusuhay sa tumitindi ring panunupil sa pulitika, hanggang sa maging bahagi na ito ng
kultura. Ang lumalaking bilang ng karahasan at pamamaslang ay manipestasyon ng kultura ng terorismo na ipinapalaganap ng US sa
buong mundo. Ito ang tumutulak sa masa upang manahimik at magpakayupapa.
Ang ganitong kalagayan sa kultura ay sumasalamin sa malakolonyal na estado at malapyudal na ekonomya ng bansa.
Naisasalarawan ng kulturang ito ang tumitindi at mas sopistikadong pagsasabwatan ng imperyalismo, burukrata kapitalismo at
pyudalismo – ang tatlong ugat ng kahirapan sa Pilipinas.

A. MGA HAMON AT PANAWAGAN

Maraming mamamayan ang tumututol sa mga kasalulukuyang patakarang pang-ekonomya at pampulitika dahil dama naman
talaga ang mga negatibong tama nito sa katawan at kaluluwa, o sa kabuhayan at kultura. Buhay ang pakikibaka laban sa mga
patakaran at sa mga tagapagsulong nito. Ngunit marahas at mapanlinlang ang kaaway kaya’t ang pagkilos ay kinakailangang tuloy-
tuloy at masigla. 
 Habang totoong ang puntirya sa pagbabago ng lipunan ay ang pampulitika at pang-ekonomyang istruktura, magiging ganap
lang ang layuning ito kung may kasabay na pangkulturang pakikibaka. Ganyan kahigpit ang relasyon ng pulitika at ekonomya sa
kultura. Sa larangan ng kultura, ang tugon sa ganitong kalagayan ay ang pagsalungat sa dominanteng kultura. Kung ang dominante
ay kolonyal, burges at pyudal, ang ipantatapat ay ang kabaliktaran nito: kulturang pambansa, pangmasa at syentipiko.

Ang kulturang pambansa ay: nagtataguyod at nagtatanggol sa pambansang soberanya at kasarinlan ng sambayanang
Pilipino; nakikibaka sa kamalayang kolonyal at kaisipang alipin; nilalabanan ang bawat pananalakay ng US sa kultura; pnahahalagahan
ang nagsasariling identidad ng Pilipino, ang pambansang pamana sa kultura at ang mayamang kultura ng iba’t ibang rehiyon at ng mga
pambansang minorya; ipinagyayabong ang patriyotismo, paggalang sa sarili at pag-asa ng bansa sa sarili; at ipinagbubunyi ang
masidhing pakikibaka at mga tagumpay ng bansang Pilipinas upang magsilbing inspirasyon sa pagtatamo ng mas malalaking
tagumpay.

Ang kulturang syentipiko ay: nagtataguyod ng syentipikong pananaw at pamamaraan; nagpapaunlad ng kritikal at
masiyasat na pag-iisip; nagbibigay ng malaking halaga at pansin sa gawaing edukasyon; at sumasalungat sa kaisipang pyudal na
nagsasara sa pagiging mapanuri, humahadlang sa pag-unlad ng kamulatan at paglikha ng bagong teknolohiya at pag-unlad ng
siyensiya at pumapatay sa kahandaan sa panlipunang pagbabago.

Ang kulturang pangmasa ay: nagmumula at naglilingkod sa interes ng sambayanang Pilipino, laluna sa masang anakpawis;
sumasalamin at nagpapahayag ng kalagayan, pangangailangan at mithiin ng masa; binabaka ang umiiral na paniniwala at kaugaliang
dekadente, burges, pyudal, anti-mamamayan at anti-kababaihan; at ibinabandila ang tunay na papel ng masa bilang mga bayani at
siyang tagapaglikha ng kasaysayan.
Hindi maaasahan ang agad na pag-usbong ng kulturang pambansa, syentipiko at pangmasa sa isang lipunang
mapangapi. Mapapaunlad lang ito kapag ang kilusan pangkultura ay kasabay ang kilusan ng mga mamamayan para sa pagbabago ng
lipunan. Malaki ang papel ng mga alagad ng sining sa pakikibakang ito, at katungkulan ng bawat isa ang paglahok. Ngunit dahil sa
komprehensibong saklaw nito, ang gawaing pangkultura ay hindi lamang gawain ng mga alagad ng sining. Ang gawaing pangkultura
ay gawain ng lahat.
Malaking ambag ang magagawa ng inisyatiba ng bawat isang artista pero higit na mas malaki kapag ang mga alagad ng
sining ay magsamasama sa pagtatasa hinggil sa lipunan at kultura, at sa paghanay ng mga tungkuling kailangan gampanan.

D. MGA TUNGKULIN

Mahalagang mapasigla ang produksyon ng mga obrang makapagmumulat sa mga katotohanang nagaganap sa lipunan at
mga sining na sumasalamin sa mga hinaing at adhikain ng sambayanan na sa proseso’y huhulma ng kulturang naguudyok ng pagkilos
laban sa di makatwirang sistema. Ngunit di natin magagawa ito kapag ang katotohanang alam natin ay yung sa sarili lang, at ang
pagkilos na mauudyok ay kanya-kanya lamang. Sa totoo, ang pansariling ekspresyon minsa’y pinalululwan ng mga tagapagtaguyod ng
imperyalistang globalisasyon. Gusto nilang mabahiran ng ilusyon ng demokrasya, samantalang alam naman nilang walang
patutunguhan ang indibidwal na pagkilos.
Kaya kailangang sama-samang gawin ng mga alagad ng sining ang mga sumusunod na pangkalahatang tungkulin:
1) Isulong ang pambansa, syentipiko at pangmasang kultura.
2) Paglingkuran ang malawak na sambayanan. Ialay ang ating talino at galing para sa kalakhan ng lipunan na inaapi
at pinagsasamantalahan.
3) Maging bahagi ng buhay at pakikibaka ng sambayanan. Malilikha lamang ang mga obra na tunay na naglilingkod
sa masa kung tayo ay makikisalamuha at mabubuhay sa piling ng masa.
4) Paunlarin ang kaalamang panlipunan. Kilalanin at talakayin ang mga usaping may kinalaman sa pulitika,
ekonomya at kultura ng ating lipunan at sangkatauhan.
Sama-sama din nating tuparin ang mga sumusunod na partikular na tungkulin:
1. Pagbibigay ng edukasyon hinggil sa gawaing pangkultura at sining at panitikan, at ang mahalaga at integradong papel nito sa
pagbabago ng lipunan;
2. Malawakan at sistematikong pag-aaral sa mga makabayan, progresibo at rebolusyunaryong akda hinggil sa sining;
3. Paglantad at paglaban sa mga anti-mamamayan, maka-imperyalista at pyudal na pakana at propaganda na lumalabas sa
masmidya;
4. Paglikha at pagpapalaganap ng mga progresibo at makabayang likhang-sining, kabilang na ang transpormasyon at paglalapat
ng progresibo at makabayang nilalaman sa mga katutubo, tradisyunal at popular na porma ng sining at panitikan;
5. Pagpapasigla sa panunuring masa ng mga likhang sining;
6. Pagbibigay ng libreng pagsasanay sa iba’t ibang disiplina ng sining;
7. Pagpapaunlad ng maraming bilang ng mga aktibista at manggagawang pangkultura;
8. Pagtatayo ng mga grupo at organisasyong pangkultura sa hanay ng masang manggagawa, magsasaka, kabataan at
propesyunal.
9. Pakikipag-alyansa at pagpapakilos sa iba’t ibang artista, manunulat, manggagawang pangkultura at intelektwal sa loob at
labas ng bansa.