‫د ظهــــــــورافکار آموزشــی‬

‫مرکـــز‬

‫پشـــــــــــــتو‬
‫د کانکورچمتوالی لپاره‬

‫پښویه‬
‫بدیع او بیان‬
‫د ادب تاریخ‬
‫او د کانکور مهم ټکې‬
‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬

‫پښویه (ګرامر)‬
‫پښویه‪ :‬هغه اصول اوقواعد چې د ژبې داخلي جوړښت تشریح کوي پښویه بلل کیږي یا په بل عبارت‬
‫هغه اصول او قواعد چه مونږ ته سم ویل‪ ،‬سم لیکل اوسم لوستلورازده کوي‪ .‬هغه پښویه ده‪.‬‬

‫ژبه‪ :‬په لنډه توګه ویالی شو‪ ،‬چې ژبه د پوهولو او راپوهولو وسیله ده‪ .‬یعنی مونږ د ژبه په وسیله‬
‫پوهیږواوپوهوو‪.‬‬

‫د پښتوالفباتوري‬
‫په پښتوژبه کې دوه څلویښت(‪ )۴۲‬توري شتون لري‪.‬چې په الندې ډول ښودل کیږی‪.‬چې بی له عربي توري‬
‫(‪ )۳۰‬دانه کیږي‪.‬‬

‫ځ‬ ‫چ‬ ‫ج‬ ‫ث‬ ‫ټ‬ ‫ت‬ ‫پ‬ ‫ب‬ ‫الف‬

‫ړ‬ ‫ز‬ ‫ر‬ ‫ذ‬ ‫ډ‬ ‫د‬ ‫خ‬ ‫ح‬ ‫څ‬
‫ظ‬ ‫ط‬ ‫ض‬ ‫ص‬ ‫ښ‬ ‫ش‬ ‫س‬ ‫ژ‬ ‫ږ‬
‫ن‬ ‫م‬ ‫ل‬ ‫ګ‬ ‫ک‬ ‫ق‬ ‫ف‬ ‫غ‬ ‫ع‬
‫ی‬ ‫ء‬ ‫ه‬ ‫هـ‬ ‫و‬ ‫ڼ‬

‫سوچه پښتوتوري‬
‫له دغوتوروڅخه اته (‪ )۸‬توري یې سوچه پښتوتوري دي‪ .‬چې دغې تورې یوازې په پښتوژبه ده ‪ .‬چې په نورو‬
‫ژبوکې شتون نلری اوپه الندې ډول ښودل کیږي‪.‬‬

‫ڼ‬ ‫ښ‬ ‫ږ‬ ‫ړ‬ ‫ډ‬ ‫ځ‬ ‫څ‬ ‫ټ‬

‫لکه‪:‬ټال‪ ،‬ټبر‪ ،‬څادر‪ ،‬څپلۍ‪ ،‬ځوان‪ ،‬ځای‪ ،‬ډار‪ ،‬ډنګر‪ ،‬ړوند‪ ،‬ږمنځ‪ ،‬ږیره‪ ،‬ښار‪ ،‬ښاروالی‪ ،‬اتڼ‪ ،‬رڼا‪...‬‬

‫لس عربي مستعارتوري‬

‫په پښتوژبه کې لس عربي توري د مستعارپه ډول راوړل کیږی‪ .‬چې پښتوالفباتوري بشپړوی‪ ،‬چې په‬
‫الندې ډول ښودل کیږی‪.‬‬
‫ق‬ ‫ف‬ ‫ع‬ ‫ظ‬ ‫ط‬ ‫ض‬ ‫ص‬ ‫ذ‬ ‫ح‬ ‫ث‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪2‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫مرستندوی غږونه‬
‫کومکې غږونه په پښتوژبه کې پردوه ډوله دي‪ .‬یوډول یې خوځندي اوبل ډول یې توري دي‪ .‬مونږټول اصلی‬
‫توري د دغوتورو او غږونو په واسله ویالی شو‪ .‬دا ځکه چې اصلی یاچوپ توري بی د کومکې توري ویل نه‬
‫کیږی‪.‬‬

‫‪ -۱‬خوځندي(حرکتونه)‪:‬عبارت له هغوحرکتونوڅخه دی چې یوتوري په حرکت راوړی‪.‬اوپه الندې ډول دي‪.‬‬

‫الف ـ زور‪:‬هغه ده چې یوتوري په حرکت راولی اوآوازیې په پورته خواته بیایی‪ .‬لکه‪:‬لو‪ ،‬کنډو‪ ،‬غر‪...‬‬

‫چې (ل‪،‬ډ‪،‬غ) زورلری اوآوازیې په پورته ځواته دی‪.‬‬

‫ب ـ زورکۍ‪ :‬هغه ده چې یوتوري په حرکت راولې اود یومایل کرښه په بڼه لیکل کیږی‪ .‬لکه‪:‬شل‪ ،‬وچ‪ ،‬مچ‪...‬‬

‫فاضل‪ِ ،‬ویر‪...‬‬
‫ج ـ زیر‪ :‬هغه ده چې یوتوري په حرکت راولې او آوازیې په ښکته خواته بیایی‪ .‬لکه‪:‬عا ِقل‪ِ ،‬‬
‫چې (ق‪،‬ض‪،‬و) زیرلری اوآوازیې په ښکته خواته کړي دي‪.‬‬

‫د ـ پیښ‪ :‬هغه ده چې یوتوری په حرکت راولی اوآوازیې د یوکوچنۍ واوغوندې کوی‪.‬لکه‪:‬ګل‪،‬تجاهل‪،‬ګوند‪...‬‬

‫چې (ګ‪،‬هـ‪،‬ګ) پیښ لری اوآوازیې د واوغوندې دی‪.‬‬

‫چ – غړوندی ( سکون) ‪ :‬پنځوس ‪ ،‬درلود ‪...‬‬

‫خچ‪ :‬عبارت د آوازد فشارڅخه ده چې په ځینې تورو باندې راوړل کیږی‪.‬او د هغه په معنی کې بدلون راوړی‪.‬‬

‫لکه‪:‬غوټه یا غوټه ‪ ،‬او داسې نور‪...‬‬

‫مرستدوی توري په پښتوژبه کې څلورتوري دي‪.‬چې عبارت دي له‪:‬‬ ‫‪ -۲‬مرستندوی توري‪:‬‬

‫‪ -۴‬ی‬ ‫‪ -۳‬ه‪.‬‬ ‫‪ -۲‬واو‪.‬‬ ‫‪ -۱‬الف‪.‬‬

‫دغه توری د کلمې په منځ‪ ،‬پای او اول کې راځی‪.‬‬ ‫‪ -۱‬الف‪:‬‬

‫لکه‪ :‬اند ‪ ،‬انا ‪ ،‬ژړا ‪ ،‬نیا ‪ ،‬الر‪ ،‬پالر او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۲‬واو‪ :‬واوپه پښتوژبه کې پرڅلورډوله دي‪.‬‬

‫الف‪ -‬نرم واو‪ :‬هغه واوته وایې چې د مځه توری یې زورولری او نرم ویل کیږي‪.‬‬

‫لکه‪:‬پلو‪،‬لـــو‪،‬کنـــــــډو او داسې نور‪...‬‬

‫ب ‪ -‬څرګندواو‪ :‬هغه ته وایې چې دمخه توری یې څرګنداودروند پیښ ولري‪.‬‬

‫لکه‪:‬چاقو‪،‬زانګو‪ ،‬تالو او داسې نور‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪3‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫ج‪ -‬اوږد واو‪ :‬هغه واوته وایې چې اوږد اونرم ویل کیږی‪.‬او د مخه توری یې اوږد پیښ ولری‪.‬‬

‫لکه‪ٌ :‬مور‪ ،‬اٌور‪ ،‬زانګو‪ ،‬پښتو اوداسې نور‪...‬‬

‫د‪ -‬کوچنی واو‪ :‬هغه واو ته وایې چې د مخه توری یې سپک اولنډ پیښ ولری‪.‬‬

‫لکه‪ :‬لومړی ‪ ،‬تاسو‪ ،‬پوښتنه او داسې نور‪...‬‬

‫‪( -۳‬ی) ‪ :‬ی په پښتو ژبه کې پرپنځه ډوله ده‪.‬‬

‫الف ‪ -‬نرم (ی)‪ :‬هغه ی ته وایې چې د مخه توری یې زور ولری او نرم ویل کیږی‪.‬او د کلمې په منځ او پای‬
‫کې راځې‪.‬‬

‫‪ -‬د کلمې په منځ کې دوه ټکي څنګ په څنګ اېښودل کیږی‪ .‬لکه‪ :‬لیال ‪ ،‬خیر‪ ،‬پیل او داسې نور‪...‬‬
‫‪ -‬د کلمې په پای کې د ساده ی په څیرلیکل کیږی چې بله کومه نښه نلری‪ .‬لکه‪ :‬ښوونکی ‪ ،‬ټولګی‪...‬‬
‫د کارولو له پلوه‪ :‬نرم(ی) یوازې د مفرد مذکر نومونوپه پای کې راځې ‪ .‬لکه‪ :‬بریالی‪ ،‬زلمی‪...‬‬
‫نوټ‪ :‬نرم (ی) تل پاس (پورته) تلفظ کیږی‪ .‬لکه‪ :‬بریالی‪ ،‬زمری‪ ،‬لیال‪ ،‬خیر او داسې نور‪...‬‬

‫ب‪ -‬څرګند (ي) ‪ :‬هغه ي ته وایې چې د مخه توری یې څرګند زیرولری او د کلمې په منځ او پای کې‬
‫راځې‪ .‬لکه‪:‬‬
‫‪ -‬د کلمې په منځ کې د نرم ی په څیر لیکل کیږی او دوه ټکي څنګ په څنګ اېښودل کیږی‪.‬‬
‫لکه‪:‬سپین ‪ ،‬شین‪،‬سریزه او داسې نور‪...‬‬
‫‪ -‬د کلمې په پای کې د نرم ی په څیر لیکل کیږی او الندې یې دوه ټکي خوا په خوا اېښودل کیږی‪.‬‬
‫لکه‪ :‬سړي ‪ ،‬موچي ‪ ،‬دوبي او داسې نور‪...‬‬
‫د کارولو له په پلوه څرګند(ي)‪:‬‬
‫‪ -‬د جمع مذکرنومونو په پای کې راځي‪ .‬لکه‪ :‬سړي ‪ ،‬ښوونکي ‪ ،‬منګي او داسې نور‪...‬‬
‫‪ -‬د مذکر د نسبتي ستاینومونولپاره راځي‪ .‬لکه‪ :‬موچي ‪ ،‬دوبي ‪ ،‬کرزي او داسې نور‪...‬‬
‫‪ -‬د مفرد ښځینه نومونوته راځي‪ .‬لکه‪ :‬دوستي ‪ ،‬بیاتي ‪ ،‬ښادي او داسې نور‪...‬‬

‫نوټ‪:‬څرګند (ي) تل الندې (دروند) ویل کیږی‪ .‬لکه‪ :‬ښادي ‪ ،‬څیر‪ ،‬سړي او داسې نور‪...‬‬

‫ج ‪ -‬زورکۍ واله (ۍ) ‪ :‬هغه ۍ ته وایې چې د مخه توری یې زورکۍ ولری‪ ،‬او یوازې د کلمې په‬
‫پای کې راځي‪ .‬لکه‪ :‬هګۍ ‪ ،‬کړکۍ ‪ ،‬نجلۍ ‪ ،‬ماڼۍ او داسې نور‪...‬‬
‫د کارولو له پلوه‪ :‬زورکۍ واله ۍ یوازي د مفرد مونث نومونو په پای کې راځي‪.‬‬
‫لکه‪ :‬نجلۍ ‪ ،‬تورپیکۍ ‪ ،‬منګۍ او داسې نور‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪4‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫‪ -‬زورکۍ واله ۍ تل پاس تلفظ کیږی‪ .‬لکه‪ :‬نجلۍ ‪ ،‬تورپیکۍ ‪ ،‬منګۍ او داسې نور‪...‬‬

‫د ‪ -‬اوږد (ې) ‪ :‬هغه ې ته وایې چې د مخه توری یې اوږد زیر ولری ‪ ،‬او د کلمې په منځ او پای‬
‫کې راځي ‪.‬‬
‫د کلمې په منځ کې د نرم ی په بڼه کیکل کیږی او دوه ټکي الندې په الندې اېښودل کیږي‪.‬‬
‫لکه‪ :‬اېښودل ‪ ،‬هېر‪ ،‬تېر دوداسې نور‪...‬‬
‫د کلمې په پای کې نرم ی په بڼه کیکل کیږی او دوه ټکي الندې په الندې اېښودل کیږي‪.‬‬
‫لکه‪ :‬الندې ‪ ،‬خونې ‪ ،‬لوبې ‪ ،‬کوټې اوداسې نور‪...‬‬
‫د کارولو له پلوه (ې)‪:‬‬
‫‪ -‬د جمعې د ښځینه نومونو(بې سا) ته راځي‪.‬‬
‫لکه‪ :‬خونې ‪ ،‬کوټې ‪ ،‬کتابچې ‪ ،‬پاڼې او داسې نور‪...‬‬

‫ه ‪ -‬امریه (ئ) ‪ :‬د ا ئ ډیری ود امر پر مهال استعمالیږي‪ ،‬او تل د ښځینه او نارینه د جمعو او د‬
‫افعالو په پای ګې راځي ‪.‬‬
‫لکه‪ :‬ودریږئ ‪ ،‬والړسئ ‪ ،‬ولولئ اوداسې نور‪...‬‬

‫‪( -۳‬ه)‪ :‬ه په پښتو ژبه کې پر دوه ډوله ده‪:‬‬

‫‪ -‬الف‪ :‬څرګند او لوی ه ‪ :‬هغه ده چې څرګند ویل کیږی ‪ ،‬او د مخه توري یې زور ولری ‪.‬‬
‫لکه‪ :‬پاڼه ‪ ،‬کتابچه ‪ ،‬پڼه ‪ ،‬لښته او داسې نور‪...‬‬
‫د کارولو له پلوه‪ :‬څرګند ه یوازې د مفرد ښځینه نومونو په پای کې راځي ‪.‬‬
‫لکه‪ :‬ښځه ‪ ،‬پېغله ‪ ،‬پاڼه ‪ ،‬کتابچه ‪ ،‬پڼه او داسې نور‪...‬‬

‫ب‪ :‬کوچنۍ ه ‪ :‬هغه ه ته وایې چې ورو ویل کیږی او د محه توری یې زورکۍ ولری ‪.‬‬

‫لکه‪ :‬پسه ‪ ،‬زړه ‪ ،‬نیکه او داسې نور‪...‬‬

‫د کارولو له پلوه‪ :‬دا ه یوازې د مفرد مذکر نومونو په پای کې راځي ‪.‬‬

‫لکه‪ :‬پسه ‪ ،‬زړه ‪ ،‬نیکه او داسې نور‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪5‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫مورفیم ( کلیمه ) یا د کالم توکي یا د کلمې ډولونه‬

‫کلمه‪ :‬هغه لفظ چې د یوې معنی د افادې لپاره له خولې څخه راوځي ‪ ،‬هغه کلمه ده‪.‬‬

‫یا په بل عبارت یو معنی لرونکې لفظ ته کلمه وایې‪.‬‬

‫د کلیمه ډولونه ‪:‬‬

‫سربلونه او ستر بلونه ‪:‬‬

‫هغه ګردانیدونکي مقید مورفیمونه دي چې په خپلواکه توګه معنا نه لري مګر له خپلواکه مستقل کلیمو سره یو‬

‫ځای یو مانا افاده کوي‪.‬‬

‫الف ‪ :‬سربلونه ( پشینه ها ) ‪ :‬هغه بی مانا توري دي چې د نوم په مخه راځي او د هغه دریځ په جمله کې‬

‫معلوموي‪ .‬لکه ‪ :‬په ‪ ،‬له ‪ ،‬تر ‪ ،‬پر‪ ،‬د ‪ ،‬بې ‪ ،‬و ‪...‬‬

‫اوستر بلونه ( پسینه ها) ‪ :‬هغه ادات دي چې دیو نوم ‪ ،‬فقره یا جمله وروسته راځي ‪ .‬لکه ‪ :‬کې ‪ ،‬سره ‪ ،‬پورې‬

‫پسې ‪ ،‬باندې لپاره ‪ ،‬الندې ‪ ،‬ته ‪ ،‬څخه ‪ ،‬وروسته ‪ ،‬پرته ‪...‬‬

‫زه په کوټه کې یم‪.‬‬ ‫تر ماښام وروسته راځم‪.‬‬
‫تاړي( وندونه)‬
‫هغه تړلي او مقید مورفیمونه دي چي له ازوادو کلیمو سره پیوست راځي او هغو معنا معلوم کیږي‪.‬‬
‫او په دوه ډوله دي‪:‬‬
‫‪ -۱‬مختاړي( پیشوند) ‪ :‬دکلیمه به سر کې راځي او دا هم په دوه ډوله دي ‪ :‬صرفی او کلمه جوړونکی‬
‫مختاړي‪.‬‬
‫الف ‪ :‬صرفی مختاړي ‪ :‬د نهی او نفی په مهال کې راځي لکه ‪ :‬مه خوره ! نه وینم ‪...‬‬
‫ب ‪ :‬کلمه جوړونکی مختاړي ‪ :‬لکه ‪ :‬پرې ‪ ،‬بې ‪ ،‬ننه ‪ ،‬در ‪ ،‬خوا‪ ،‬هم ‪ ...‬بی فکره ‪ ،‬راځم ‪...‬‬
‫‪ – ۲‬روستاړی( پسوند ها ) ‪ :‬دکلیمه په آخر کې راځي او بیا په دوه ډوله دي ‪:‬‬
‫الف ‪ :‬صرفی ‪ :‬چې د فعل په آخر کې راځي او د هغه شخص څرګندوي‪ .‬لکه ‪:‬‬
‫زه راځم‬ ‫مفرد متکلم‬ ‫راځم‬ ‫م‬
‫ته خوړې‬ ‫مفرد مخاطب‬ ‫خورې‬ ‫ې‬
‫موږ خوړو‬ ‫جمع متکلم‬ ‫خوړو‬ ‫و‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪6‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫‪......‬‬ ‫جمع مخاطب‬ ‫خورئ‬ ‫ئ‬
‫مفرد مذکر غاییبب‬ ‫خوری‬ ‫ی‬
‫مفرد مونث غاییب‬ ‫راغلله‬ ‫ه‬
‫جمع مذکر غایب‬ ‫راغلل‬ ‫ل‬
‫جمع مونث لپاره‬ ‫راغللې‬ ‫ې‬
‫د کالم توکي په الندې دول دي ‪.‬‬
‫‪ -۶‬ادات‬ ‫‪ -۵‬قیدونه ‪،‬‬ ‫‪ -۴‬ستاینوم ‪،‬‬ ‫‪ -۳‬فعل ‪،‬‬ ‫‪ -۲‬نومځري ‪،‬‬ ‫‪ -۱‬نوم ‪،‬‬

‫‪ -۱‬نوم ‪:‬‬
‫نوم ‪ :‬هغه کلمه ده چې پرته د زمانې ښودلو څخه خپلواکه معنی ولری ‪ ،‬او د ځای ‪ ،‬شی او شخصو‬
‫د نومولو لپاره کارول کیږی‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬کابل ‪ ،‬احمد ‪ ،‬کتاب ‪ ،‬څوکۍ او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۲‬نومځري‪ :‬هغه لفظ چې د نوم ځای ونیسي او د هغه د تکرار څخه مخنوی وکړي ‪ ،‬نومځري‬
‫ویل کیږی ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬دی ‪ ،‬زه ‪ ،‬هغه ‪ ،‬دوی ‪ ،‬هغوی ‪ ،‬دا ‪ ،‬دې اوداسې نور‪...‬‬

‫‪ -۳‬فعل ‪ :‬هغه کلمه ده چې د زمانې په دخالت سره خپلواکه معنی ولری ‪ ،‬او یو فعل یا چار په یوه‬
‫وخت څرګند کړی‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬خورم ‪ ،‬وخوړ ‪ ،‬به خورم ‪ ،‬ځم ‪ ،‬الړ‪ ،‬ځم به او داسې نور‪...‬‬

‫‪ :‬ستاینوم یا صفت د نوم حالت او څرنګوالي بیانوي‪.‬‬ ‫‪ -۴‬ستاینوم‬

‫لکه ‪ :‬سپین ‪ ،‬غټ ‪ ،‬خوښ ‪ ،‬غمجن او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۵‬قید ‪ :‬هغه کلمه ده چې پر فعل ‪ ،‬صفت او یا بل قید باندې ورزیاتیږی ‪ ،‬او د هغو معنی مقید کوی‬
‫‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬عبدالوکیل یو ډیر هوښیار هلک دی ‪ ،‬چې په دغه جمله کې ډیر قید ده د هوښیار لپاره‪،‬‬
‫ژرژر ‪ ،‬ورو ورو ‪ ،‬نن ‪ ،‬پرون اوداسې نور‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪7‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬

‫هغه کلمه ده چې په خپلواکه ډول معنی نلري او د نومونو او فعلونو سره کارول کیږی‪.‬‬ ‫‪ -۶‬ادات ‪:‬‬
‫لکه ‪ :‬له ‪ ،‬تر ‪ ،‬د ‪ ،‬څخه ‪ ،‬کې ‪ ،‬ترڅو‪ ،‬پورې او داسې نور‪...‬‬
‫مثال ‪ :‬له کابل څخه تر بامیان پورې یو ساعت الره ده ‪.‬‬
‫ته دلته ترڅو وخت یې ‪.‬‬

‫نوم د معنا له مخې‬

‫نوم د معنی له مخې په پنځه ډوله دی ‪.‬‬

‫‪ -۵‬مجرد نوم‬ ‫‪ -۴‬د جنس نوم ‪،‬‬ ‫‪۳‬ـ د جمعیت نوم ‪،‬‬ ‫‪ -۲‬عام نوم ‪،‬‬ ‫‪ -۱‬خاص نوم ‪،‬‬
‫‪ :‬هغه نوم دی چې د خاص شی ‪ ،‬خاص ځای او خاص شخصو باندې داللت کوی‬ ‫‪ -۱‬خاص نوم‬
‫‪.‬‬
‫د اشخاصو خاص نوم دري ډولونه لري‪.‬‬
‫الف – تخلص ‪ :‬لنډ نوم دی چې شاعران ‪ ،‬لیکواالن اوځینې نور خلک د ځان لپاره ټاکي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬رښتین ‪ ،‬رشاد ‪ ،‬الفت ‪ ،‬بارګزي او داسې نور‪...‬‬
‫ب ‪ -‬محض نوم ‪ :‬هغه نوم دی چې د زیږیدنې په وخت یو چا باندې اښودل کیږی ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬احمد ‪ ،‬کریم ‪ ،‬سپین ګل ‪ ،‬توریالی او داسې نور‪...‬‬
‫ج – لقب ‪ :‬هغه ده چې د یو صفت یا خصوصیت له مخې د درناوې په توګه چاته ورکړ کیږی ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬احمد شا بابا ‪ ،‬نازو انا ‪ ،‬بابا مزاري ‪ ،‬زرغونه انا او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۲‬عام نوم ‪ :‬هغه نوم دی چې د یو عام شی ‪ ،‬عام شخص او عام ځای باندې داللت وکړی ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬سړی ‪ ،‬غوښه ‪ ،‬هنداره ‪ ،‬نندارتون ‪ ،‬کتاب اوداسې نور‪...‬‬
‫نوټ ‪ :‬که چیرې له عام نوم نه مخکې اشاري ضمیرونه راوړل شي د خاص نوم معنا ورکوي ‪.‬‬
‫دغه کتاب ‪ ،‬هغه نندارتون ‪ ،‬دا کتابچه او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۳‬د جمعیت نوم ‪ :‬هغه نوم دی چې په لفظ کې مفرد وی او په معنا د یو جمعیت معنی راکوي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬لښکر ‪ ،‬ولس ‪ ،‬جرګه ‪ ،‬رمه او داسې نور‪...‬‬
‫نوټ ‪ :‬د جمعیت نوم لومړی جمع نلری او د ډیرو جمعیتونو په اعتبارجمع کیږي ‪.‬‬
‫لګه ‪ :‬لښکرې ‪ ،‬ولسونه ‪ ،‬جرګې ‪ ،‬رمې او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۴‬د جنس نوم ‪ :‬هغه نوم دی چې د اشیا او اجسام باندې اېښودل کیږی ‪ ،‬او دغه نوم دوه ډولونه‬
‫لري ‪.‬‬
‫الف ‪ :‬هغه ده چې قابل د شمارش دی ‪ .‬لکه ‪ :‬میز‪ ،‬قلم ‪ ،‬کتاب ‪ ،‬تخته او داسې نور‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪8‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫ب ‪ :‬هغه ده چې قابل د شمارش نه دی ‪ .‬لکه ‪ :‬اوبه ‪ ،‬تیل ‪ ،‬غنم او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۵‬د معنی یا مجرد نوم ‪ :‬هغه نوم دی چې په سترګو نه لیدل کیږی ‪ ،‬یعنی مادې وجود نلري ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬عقل ‪ ،‬پوه ‪ ،‬ویره اوداسې نور‪...‬‬

‫نوم د جوړښت له مخې‬

‫په پښتو ژبه کې نوم د جوړښت له مخې په دوه ډوله دی ‪.‬‬
‫الف – ساده نوم ‪ :‬هغه نوم ته وایې چې یو مفرد کلمه وي او ترکیبي توکې ونلري ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬اور ‪ ،‬کابل ‪ ،‬الس ‪ ،‬مڼه اړ داسې نور‪...‬‬

‫ب ‪ :‬مرکب نوم ‪ :‬هغه نوم ته وایې چې ترکیبې توکي ولري یعنې مفرد نه وي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬اورګاډي ‪ ،‬الس ماغو ‪ ،‬دشت برچي ‪ ،‬پښتون خوا او داسې نور‪...‬‬

‫مذکراو مونث (ښځینه او نارینه)‬

‫ټول نومونه په پښتو ژبه کې د جنسیت له مخې پر دوه ډوله دي (نارینه او ښځینه) چې دغه دواړه‬
‫ځېنې نښې او عالمې لري چې یو د بل څخه توپېرکیږي چې په الندې ډول ښودل کیږي‪.‬‬

‫الف – د نارینه نوم نښې ‪ :‬کوم نومونه او صفتونه چې په پای کې یې دغې توري راغلی وي‬
‫نارینه نوم کڼل کیږی ‪.‬‬
‫‪ -۱‬څرګند واو ‪ :‬لکه ‪ :‬تالو ‪ ،‬باړخو ‪ ،‬ماڼو ‪ ،‬الس ماغو او داسې نور‪...‬‬
‫‪ -۲‬نرم (ی) ‪ :‬لکه ‪ :‬زلمی ‪ ،‬توریالی ‪ ،‬منګی ‪ ،‬نوی ‪ ،‬تږی ‪ ،‬وږی او داسې نور‪...‬‬
‫‪ -۳‬کوچنی (ه) ‪ :‬لکه ‪ :‬زړه ‪ ،‬تره ‪ ،‬نیکه ‪ ،‬وراره او داسې نور‪...‬‬
‫‪ -۴‬نرم واو ‪ :‬لکه ‪ :‬پلو ‪ ،‬کنډو ‪ ،‬نو او داسې نور‪...‬‬
‫‪ -۵‬هغه ټول نومونه چې په پای کې یې اصلي توري راغلی وي او سماعي مونث نه وي مذکرنوم‬
‫کڼل کیږي ‪ .‬لکه ‪ :‬مل ‪ ،‬کتاب ‪ ،‬اور ‪ ،‬قلم او داسې نور‪...‬‬
‫نوټ ‪ :‬څرګند (ي) د نسبتي ستاینومونو په پای کې د مذکر نښی کڼل کیږی ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬دوبي ‪ ،‬کرزي ‪ ،‬کابلي ‪ ،‬موچي او داسې نور ‪..‬‬
‫کوم نومونه او صفتونه چې په دغي توري ختم شوی وي ‪ .‬ښځینه‬ ‫ب – د ښځینه نوم ڼښې ‪:‬‬
‫نوم او صفت کڼل کیږي ‪.‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪9‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫‪ -۱‬اوږد واو ې ‪ :‬لکه ‪ :‬ښارو ‪ ،‬پیشو ‪ ،‬رادیو ‪ ،‬زانکو او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۲‬اوږد (ې) ‪ :‬لکه ‪ :‬ادې ‪ ،‬ناوې ‪ ،‬ملکرې او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۳‬څرګند (ي) ‪ :‬لکه ‪ :‬دښمني ‪ ،‬دوستي ‪ ،‬ښادي او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۴‬څرګند (هـ) ‪ :‬لکه ‪ :‬ښځه ‪ ،‬اسپه ‪ ،‬پوښتنه ‪ ،‬کتابچه او داسې او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۵‬الف ‪ :‬لکه ‪ :‬خندا ‪ ،‬لیال ‪ ،‬مسنا ‪ ،‬ژړا او داسې نور‪...‬‬

‫نوټ ‪ :‬الف د بی سا نومونو په پای کې د ښځینه نوم نښی ګڼل کیږي ‪ ،‬کنه نو د نارینه نومونو په پای‬
‫کې هم راتلی شي ‪ .‬لکه ‪:‬‬
‫ښځینه نومونه لکه ‪ :‬لیال ‪ ،‬مسکا ‪ ،‬ژړا ‪ ،‬خندا ‪ ،‬زیبا او داسې نور‪...‬‬
‫نارینه نومونه لکه ‪ :‬زړه ‪ ،‬تره ‪ ،‬نیکه ‪ ،‬وراره او داسې نور‪...‬‬

‫د مونث (ښځینه) نوم ډولونه‬

‫پښتو ژبه ښځینه نوم پر څلور ډولونو ویشل کیږي ‪:‬‬

‫‪ -۱‬حقیقي لفظي مونث (ساکښ نښوال) ‪ :‬هغه ده چې د یو ساکښ نوم وي او د تانیث نښه‬
‫هم پکې وي ‪ .‬لکه ‪ :‬چرګه ‪ ،‬ښځه ‪ ،‬پیغله ‪ ،‬ادې او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۲‬غیر حقیقي لفظي مونث (بی سا نښوال) ‪ :‬هغه ده چې د بی سا شیانو نوم وي او‬
‫د تانیث نښه پکې وي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬څوګۍ ‪ ،‬غرمه ‪ ،‬ژړا ‪ ،‬پاڼه ‪ ،‬رڼا او داسي نور‪...‬‬

‫‪ -۳‬حقیقي غیر لفظي مونث (ساکښ بې نښې) ‪ :‬هغه ده چې ساکښ وی لیکن د تانیث نښه‬
‫نه وي ‪ ،‬چې دې ډول مونث ته معنوي مونث هم وایي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬مور ‪ ،‬خور ‪ ،‬نږور ‪ ،‬ترور او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۴‬غیر لفظي غیر حقیقي مونث (بې سا بې نښې) ‪ :‬هغه ته وایی چې د بی سا شیانو نوم‬
‫وي او د تانیث نښه هم پکې نه وي ‪ ،‬چې دې ډول مونث ته سماعي مونث هم وایي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬میاشت ‪ ،‬ږمنځ ‪ ،‬بړستن‪ ،‬الر ‪ ،‬میچن ‪ ،‬ستن ‪ ،‬ورځ ‪ ،‬لمن ‪ ،‬غیږ ‪ ،‬وریځ ‪...‬‬

‫مفــــــــــــرد او جمــــــــــع‬
‫نوم د شمیراو کمیت له مخه پر دوه ډوله دي ( مفرد او جمع) ‪:‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪10‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫مفرد ‪ :‬هغه ده چې له یوه کلمه څخه جوړشوی وي او ترکیبي توکي ونلري ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬کتاب ‪ ،‬ونه ‪ ،‬الس ‪ ،‬برچي ‪ ،‬سړی او داسې نور‪...‬‬

‫جمع ‪ :‬هغه ده چې پر یوه نه بلکې زیاتو شیانو باندې داللت وکړي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬کتابچې ‪ ،‬ونې ‪ ،‬الس ماغو ‪ ، ،‬سړي او داسې نور‪...‬‬
‫د نوم د جمع کولو قاعدې‬
‫په پښتو ژبه کې جمع نومونه د مفرد نوم څخه د ځینې نښې په راوړلو جوړیږي ‪.‬‬
‫د نارینه نوم د جمعې کولو قاعدې ‪ :‬د مفرد مذکرنومونو په پای کې د دغو نښې په راوړلو‬
‫جمع کیږي (ي ‪ ،‬ګان ‪ ،‬یان ‪ ،‬ان ‪ ،‬ونه) ‪.‬‬
‫‪ -۱‬هر مفرد مذکرنوم اوصفت چې په نرم (ی) ختم شوی وي ‪ ،‬دغه نرم (ی) په څرګند (ي) بدلیږي‬
‫او جمع ترینه جوړیږي ‪.‬لکه ‪:‬‬

‫جمع‬ ‫مفرد‬ ‫جمع‬ ‫مفرد‬

‫بریالي‬ ‫بریالی‬ ‫ستوري‬ ‫ستوری‬
‫تږي‬ ‫تږی‬ ‫اعزي‬ ‫اغزی‬
‫نوي‬ ‫نوی‬ ‫منګي‬ ‫منګی‬

‫نوټ‪ :‬په دغسې نومونو کې ساکښ (جاندار) نومونه ‪ ،‬صفتونه او نسبتي صفتونه د مفرد په پای کې د‬
‫(ان) په زیاتولو هم جمع کیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬
‫کابلی ‪ ،‬کندهاری ‪...‬‬ ‫مفرد‪ :‬خوریی ‪ ،‬غویی ‪،‬‬
‫جمع‪ :‬خورییان ‪ ،‬غوییان ‪ ،‬کابلیان ‪ ،‬کندهاریان‪...‬‬

‫‪ -۲‬کوم صفتونه چې په منځ کې یې ساکن واو او ساکن ی وي ‪ ،‬دغه (واو) او (ی) په الف بدلیږی‬
‫او په پای کی یې یو کوچنۍ (ه) زیاتیږي او جمع ترینه جوړیږي ‪.‬لکه ‪:‬‬
‫مفرد ‪ :‬پښتون ‪ ،‬ړوند ‪ ،‬روڼ ‪ ،‬سوړ موړ‪ ،‬تریخ ‪ ،‬پوخ ‪ ،‬زوړ‪ ،‬شپون ‪ ،‬کوڼ ‪ ،‬او داسې نور‪...‬‬
‫جمع ‪ :‬پښتانه ‪ ،‬ړانده ‪ ،‬راڼه ‪ ،‬ساړه ‪ ،‬ماړه‪ ،‬تراخه ‪ ،‬پاخه ‪ ،‬زاړه ‪ ،‬شپانه ‪ ،‬کاڼه او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۳‬ساکښ نومونه او صفتونه چې په پای کې یې څرګند (ي) راغلي وي د (ان) په زیاتولو جمع‬
‫کیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬
‫مفرد ‪ :‬دوبي ‪ ،‬موچي ‪ ،‬ښادي ‪ ،‬او داسې نور‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪11‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫جمـع ‪ :‬دوبیان ‪ ،‬موچیان ‪ ،‬ښادیان ‪ ،‬او داسې نور‪...‬‬
‫‪ -۴‬کوم نومونه او صفتونه چې په څرګند (ه) ‪ ،‬الف او څرګند (واو) ختم شوی وي ‪ ،‬د (ګان) په‬
‫زیاولو جمع کیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬
‫مفرد ‪ :‬ساده ‪ ،‬کچالو ‪ ،‬باړخو ‪ ،‬ماما او داسې نور‪...‬‬
‫جمع ‪ :‬ساده ګان ‪ ،‬کچالوګان ‪ ،‬باړخوګان ‪ ،‬ماماګان او داسې نور‪...‬‬

‫نوټ ‪ :‬د الف په نومونو کې ځینې په (یان) او د واو په نومونوځینې په (ان) هم جمع کوي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬مفرد ‪ :‬آشنا ‪ ،‬مال ‪ ،‬کال ‪ ،‬پټو ‪ ،‬خیټو او داسې نور‪...‬‬
‫جمــع ‪ :‬آشنایان ‪ ،‬مالیان ‪ ،‬پټوان ‪ ،‬خیټوان او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۵‬ځینې یوه توریز او یو څپه ایز صفتونه د کږچنی (ه) په زیاتولو هم جمع کیږي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬مفرد ‪ :‬مل ‪ ،‬مړ ‪ ،‬اوم ‪ ،‬غل ‪ ،‬شین‪ ،‬اوږد ‪ ،‬سور خر او داسې نور‪...‬‬
‫جمـع ‪ :‬مله ‪ ،‬مړه ‪ ،‬اومه ‪ ،‬غله‪ ،‬شینه ‪ ،‬اوږده ‪ ،‬سره ‪ ،‬خره او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۶‬کوم نومونه او صفتونه چې په اصلي توري ختم شوی وي که ساکښ وی د (ان) او که بی سا وی‬
‫د (ونه) په زیاتولو جمع کیږي ‪ .‬لګه ‪:‬‬

‫بی سا‬ ‫سا کښ‬

‫جمع‬ ‫مفرد‬ ‫جمع‬ ‫مفرد‬
‫لغتونه‬ ‫لغت‬ ‫اوښان‬ ‫اوښ‬
‫موټرونه‬ ‫موټر‬ ‫چرګان‬ ‫چرګ‬
‫کورونه‬ ‫کور‬ ‫مینان‬ ‫مین‬
‫‪ – ۷‬هغه مذکر نومونه چې په ( ه) ختم شي‪ ،‬ه حذف او ( ونه) اضافه کیږي‪.‬‬
‫زړونه‬ ‫زړه‬ ‫پسونه‬ ‫پسه‬ ‫وریرونه‬ ‫وراره‬ ‫ترونه‬ ‫تره‬

‫د مفرد مونث نوم څخه د دغو روستاړو په راوړلو کې جمع‬ ‫د ښځینه د جمع کولوقاعدې ‪:‬‬
‫جوړیږي ‪:‬‬

‫‪ -۱‬هغه مونث نومونه چې په څرګند (هـ) ختم شوی وي دغه (هـ) په اوږد (ې) بدلیږي او جمع‬
‫ترینه جوړیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬
‫مفرد ‪ :‬پاڼه ‪ ،‬ګټه ‪ ،‬پخه ‪ ،‬پښه ‪ ،‬چرګه ‪ ،‬ژبه او داسې نور‪...‬‬
‫جمع ‪ :‬پاڼې ‪ ،‬ګټې ‪ ،‬پخې ‪ ،‬پښې ‪ ،‬چرګې ‪ ،‬ژبې اودا سې نور‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪12‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫یادونه‪ :‬ټول سماعي مونثات هم د اوږد (ې) په زیاتولو جمع کیږي ‪.‬لکه ‪:‬‬
‫مفرد ‪ :‬الر ‪ ،‬ورځ ‪ ،‬لمن ‪ ،‬میاشت او داسې نور‪...‬‬
‫جمع ‪ :‬الرې ‪ ،‬ورځې ‪ ،‬لمنې ‪ ،‬میاشتې او داسط نور‪...‬‬

‫‪ -۲‬کوم مونث نوم چې په اوږد واو او الف ختم شوي وي د (ګانې) په زیاتولو جمع کیږي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬مفرد ‪ :‬زانګو ‪ ،‬پیشو ‪ ،‬ورشو ‪ ،‬رڼا ‪ ،‬غوا او داسې نور‪...‬‬
‫جمع ‪ :‬زانګوګانې ‪ ،‬پیشوګانې ‪ ،‬ورشوګانې ‪ ،‬رڼاګانې ‪،‬غواګانې او داسې نور‪...‬‬
‫نوټ ‪ :‬ځینې پښتانه د الف نومونه د (وې) په راوړلو هم جمع کوي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬مفرد ‪ :‬انا ‪ ،‬ژړا ‪ ،‬رڼا ‪ ،‬غوا ‪...‬‬
‫جمع ‪ :‬اناوې ‪ ،‬ژړاوې ‪ ،‬رڼاوې ‪ ،‬غواوې ‪...‬‬

‫‪ -۳‬کوم ساکښ نومونه چې په زورکۍ واله (ۍ) ختم شوی وي د (ګانې) او کوم بي سا نومونه چې‬
‫په څرګنده (ي) ختم شوي وي دغه (ي) په زورکۍ واله (ۍ) بدلیږي او جمع ترینه جوړیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫بی ساه‬ ‫ساکښ‬

‫جمع‬ ‫مفرد‬ ‫جمع‬ ‫مفرد‬
‫دوستۍ‬ ‫دوستي‬ ‫مامۍ ګانې‬ ‫مامۍ‬
‫ښادۍ‬ ‫ښادۍ‬ ‫بوډۍ ګانې‬ ‫بوډۍ‬
‫ودانۍ‬ ‫وداني‬ ‫کاکۍ ګانې‬ ‫کاکۍ‬

‫‪ -۴‬کوم مونث نومونه چې په اوږد (ې) ختم شوی وی که پوهمن وي د (انې) او په بی ساه شیانو او‬
‫عمومي صفاتو نو جمع نه لری بلکه په خپله بڼه راځي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫نا پوهمن‬ ‫پوهمن‬

‫جمع‬ ‫مفرد‬ ‫جمع‬ ‫مفرد‬
‫ورغومې‬ ‫ورغومې‬ ‫ناویانې‬ ‫ناوې‬
‫تلونکې‬ ‫تلونکې‬ ‫خواښیانې‬ ‫خواښې‬

‫‪ -۵‬د شریکو او نسبتي صفاتو ښځینه جمع د نارینه جمع څخه د (ې) په زیاتولو جمع کیږي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬مذکرجمع ‪ :‬کابلیان ‪ ،‬موچیان ‪ ،‬کوالالن ‪ ،‬ساده ګان او داسې نور‪...‬‬
‫مونث جمع ‪ :‬کابلیانې ‪ ،‬موچیانې ‪ ،‬کوالالنې ‪ ،‬سادګانې او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۶‬د معنوي مونثاتو جمع د دغو قاعدې الندې نه راځي بلکه بی قاعدې دي ‪ .‬لکه ‪:‬‬
‫مفرد ‪ :‬مور ‪ ،‬خور ‪ ،‬نږور‪ ،‬ترور ‪ ،‬یور ‪ ،‬تندار‪ ،‬ورندار ‪ ،‬نجلۍ ‪ ،‬لور‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪13‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫جمع ‪ :‬مېندې ‪ ،‬خویندې ‪ ،‬نږیندې ‪ ،‬تریندې ‪ ،‬یوڼې ‪ ،‬تندارې ‪ ،‬ورندارې ‪ ،‬نجونې ‪ ،‬لوڼې ‪...‬‬
‫د نوم حالتونه‬
‫په پښتو ژبه کې نوم دوه حالتونه لري ‪ ،‬یعني معنوي او لفظي حالتونه‪.‬‬
‫‪ :‬د نوم مشهور معنوي حالتونه څلوردي چې په الندې ډول اېښودل کیږي‪.‬‬‫‪ -۱‬معنوي حالت‬
‫‪ -۱‬فاعلي حالت ‪ :‬کوم نوم چې په جمله کې فاعل (د چارکوونکی) واقع شي یا ورپوري تړلی وي ‪،‬‬
‫دغه حالت ته فاعلي حالت وایي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬احمد بازارته ځي ‪ ،‬کریم ډوډۍ خوري ‪ ،‬محمود خط لیکې او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۲‬مفعولي حالت ‪ :‬که کوم په یوه جمله کې مفعول (یوکارورباندې وشي) واقع شي ‪ ،‬دغه حالت ته‬
‫مفعولي حالت لري ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬احمد بازارته ځي ‪ ،‬کریم ډوډۍ خوري ‪ ،‬محمود خط لیکې او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۳‬ندایي حالت ‪ :‬که چیرې یو نوم باندې ندا او یا غږ وشي ‪ ،‬نو دغه حالت ته ندایي حالت وایي‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬ای وروره ‪ ،‬ای خورې ‪ ،‬ای مورې ‪ ،‬احمده او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۴‬ارتباتي حالت ‪ :‬که چیرې یو نوم د ارتباط له اداتو سره استتعمال شي ‪ ،‬نو دغه حالت ته ارتباتي‬
‫حالت وایي‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬احمد بازارته ځي ‪ ،‬زه له زمری سره خبرې کوم ‪ ،‬تورپیکۍ ته کتاب ورکړه ‪...‬‬
‫نوټ ‪ :‬که چیرې دوه نومونو د (د) په واسطه یو بل سره ارتباط پیدا کړي ‪،‬نو هغه وخت ورته‬
‫اظافې ارتباط وایي‪ ،‬په اظافي ارتباط لومړی مضاف الیه او ور پسې مضاف راځي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬د احمد کتاب ‪ ،‬د کابل ښار ‪ ،‬د افغانستان خلک‪...‬‬

‫او که مضاف الیه د (مې ‪ ،‬دې ‪ ،‬مو‪،‬یې) نومځري سره راشي نو مضاف د مخه راځي او مضاف‬
‫الیه وروسته راځي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬کتاب مې راکه ‪ ،‬قلم دې واخیست ‪ ،‬آس مو چیري دی ‪ ،‬کتاب یې ورکړه او داسې نور‪...‬‬
‫‪ -۲‬لفظي حالت ‪ :‬د نوم لفظي حالتونه په روسته ډول ښودل کیږي ‪.‬‬
‫‪ -۱‬هغه نومونه چې په نرم ی ختم شوی وي ‪ ،‬په ندایي حالت کې مفتوح راځي ‪ ،‬او فتحه یې په ه‬
‫لکل کیږی ‪ .‬په ارتباتي او فاعلي حالتونو کې د جمعې په شکل راځي ‪ ،‬او په نورو حالتونو کې په‬
‫اصلي بڼه راځي ‪.‬لکه ‪:‬‬
‫مفعولي حالت‬ ‫فاعلي حالت‬ ‫ارتباتي حالت‬ ‫ندایي حالت‬
‫زه موټروهلم‬ ‫زلمي کارکوي‬ ‫په منګي اوبه نشته‬ ‫ای زلمیه !‬
‫بریالي ډوډۍ خوري احمد بریالی باندې کارکوی‬ ‫زه زلمي سره خبرې کوم‬ ‫ای محموده !‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪14‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬

‫‪ -۲‬هغه معنوي مونثات چې په صحیح توری ختم شوی وي په ندایې حالت کې مفتوح راځي او فتحه‬

‫یې په اوږد (ې) راځي ‪ ،‬او په ارتباطي حالت د (له ‪ ،‬بې ‪،‬تر) له اداتو سره مفتوح راځي چې فتحه‬

‫یې په (ه) لیکل کیږي او په نورو حالتونو کې په اصلي حالت کې راځي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬ندایې حـــالت ‪ :‬ای مورې ‪ ،‬ای خورې ‪ ،‬ای ترورې ‪ ،‬ای نږورې او داسې نور‪...‬‬

‫دی‬ ‫ارتباطي حالت ‪ :‬بی موره ژوند کول ډیر ګران دی ‪ ،‬له موره بل څوک ګران نشته ‪،‬‬

‫تر موره ورسوه او داسې نور‪...‬‬

‫فاعلي حالت ‪ :‬مور مې کار کوي ‪ ،‬خور راته ووایاست ‪ ،‬ترور مې ډوډۍ خورې او داسې نور‪...‬‬

‫مفعولي حالت ‪ :‬احمد مور ته وایي ‪ ،‬نجلۍ د نږور السونو باندې نکریز ږدي اوداسې نور‪...‬‬

‫‪ – ۳‬سماعي مونثات چې په څرګند (ه) او څرکند (ي) ختم شوي وي ‪ ،‬په ندایي ‪ ،‬ارتباطي او فاعلي حالتونو کې‬
‫د جمع په بڼه راځي ‪ .‬لکه ‪ :‬ندایي حالت ‪ :‬ای میرمنې ‪ ،‬ای دوستۍ ‪ ،‬ای ښادۍ او داسې نور‪...‬‬
‫ارتباطي حالت ‪ :‬انځرګل د خپل مېرمنې سره الړ‪ ،‬بی دوستۍ څخه ژوند کول ډیر ګران ده ‪...‬‬

‫فاعلي حالت ‪ :‬دښمنۍ ډی کورونه وران کړل ‪ ،‬میرمنې ډوډۍ پخه کړه او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۴‬کوم نومونه چې په اصلي توري ختم شوی وي او جمع یې په (ان ‪ ،‬ونه) کیږي ‪ ،‬په ندایې حالت‬
‫مفتوح راځي چې فتحه یې په (ه) کیږي او په نورو حالتونو کې په اصلي بڼه راځي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫ندایي حالت ‪ :‬ای هلکه ‪ ،‬ای وروره ‪ ،‬ای کوره ‪ ،‬ای ځوانه او داسې نور‪...‬‬

‫فاعلي حالت ‪ :‬ورور مې کار کوی ‪ ،‬ځوانان لوبې کوي ‪ ،‬کورونه د خلک څخه ساتنه کوي ‪...‬‬

‫مفعولي حالت ‪ :‬احمد لغتونوباندې کارکوي ‪ ،‬پالر خپل هلکان وهي او داسې نور‪...‬‬

‫ارتباطي حالت ‪ :‬موږ کورونه جوړو ‪ ،‬پالر خپل هلکان وهي او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۵‬هغه صفتونه چې په منځ کې یې (و) وي ‪ ،‬په ندایي حالت کې مفتوح راځي او په نورو حالتونوکې د جمع په‬
‫پڼه راځي ‪ .‬لکه ‪ :‬ندایي حالت ‪ :‬ای توره ‪ ،‬ای زوړه ‪ ،‬ای لویه او داسې نور‪...‬‬

‫ارتباطي حالت ‪ :‬زه د پښتانه سره ډیره مینه لرم ‪ ،‬کریم د تورې سړي سره مینه نلری ‪...‬‬

‫فاعلي حالت ‪ :‬پښتانه تل زیار باسي ‪ ،‬زوړي سړي کار نشي کولي او داسې نور‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪15‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫مفعولي حالت ‪ :‬زلمی د زوړي سړي باندې کار نکوی ‪ ،‬افغانستان پښتانه باندې حق لری ‪...‬‬

‫ندایي حالت ‪ :‬ای پښتانه ‪ ،‬ای توري ‪ ،‬ای زوړي هلک او داسې نور‪...‬‬

‫‪ – ۶‬هغه اسم جنس او جمع مذکر چې په صحیح حرف ختم وي په ټول حالتونو کې یوازې په پای کې کوچنۍ‬
‫واو زیاتیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫ندایي حالت ‪ :‬ا ی ځوانانو ‪ ،‬ای هلکانو ‪ ،‬ای اوښانو ‪...‬‬

‫فاعلي حالت ‪ :‬دغو ځوانانو ډیر کارونه وکړ‪ ،‬هلکانو لوست وایي ‪...‬‬

‫مفعولي حالت ‪ :‬ښوونکی هلکانو باندې لوست ولوست ‪ ،‬هېواد خپل ځوانانو باندې واړي ‪...‬‬

‫ارتباطي حالت ‪ :‬د غنمو بیه څنګه دي ‪ ،‬د اوښانو بارونه درونده دي ‪...‬‬

‫د پـــردو لغتونـــو قــــاعدې‬

‫هر ژبه د نورو ژبو لغتونو ته اړ ده چې ورته راځي او هغه ژبه بشپړ کوي ‪ ،‬نو په پښتو ژبه کې هم ځینې د‬
‫عربي او د نورو ژبولغتونو راننوتي دي چې دغه ټول لغتونه د یوې قاعدې الندې راځي ‪ ،‬چې په وروسته ډول‬
‫ښودل کیږي ‪.‬‬

‫‪ -۱‬هغه عربي او دري لفظونه چې په څرګند (ي) ‪ ،‬اوږد واو او په (الف ‪ ،‬ه) ختم شوي وي ‪.‬‬

‫نو دغو ته مونث لفظونه وایي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫ګفتګو ‪ -‬ډیره ګفتګو مو سره وکړه ‪ ،‬ګفتګو ډیر ښه ده ‪...‬‬

‫مثنوي ـ ما یو ډیر ښایسته مثنوي لیکی ده ‪...‬‬

‫دانشګا ـ دانشګا د علم ځای ده ‪ ،‬د کابل دانشګا ډیر ښه دانشګا ده ‪...‬‬

‫‪ -۲‬ه غه عربي مصدرونه او لغتونه چې په (الف ‪ ،‬ه ‪ ،‬ع ‪ ،‬ح) په پښتو کې مونث استعمال کیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬تفریح ‪ -‬دوی ښه تفریح وکړه ‪ ،‬تفریح کول ډیر ښه کارده ‪...‬‬

‫ابتدا ‪ -‬اوس د کار ابتدا ده ‪ ،‬د هر کار ابتدا د خدای په نامه باید وشي ‪...‬‬

‫اطالع ‪ -‬نوی اطالع مو تر السه کړه ‪...‬‬

‫مفاهمه ـ په هر کار کې مفاهمه ښه ده ‪...‬‬

‫‪ -۳‬د عربي ټول هغه مصدرونه چې په اصلي توری ختم شوي وي ‪ ،‬نو ورته مذکر کلیمي وایي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬اعتداال ‪ -‬اعتدال په هر کار ډیر ښه دی ‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪16‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫تعصب ـ تعصب بد کار دی ‪...‬‬

‫موتر ‪ -‬موتر مو درولی دی ‪...‬‬

‫‪ -۴‬ټول عربي صفات چې په اصلي توري ختم شوي وي د (ه) په زیاتولو ورڅخه ښځینه جوړیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬
‫مذکر ‪ :‬خدمتګار ‪ ،‬مالدار ‪ ،‬عاقل ‪ ،‬فاضل ‪...‬‬

‫مونث ‪ :‬خدمتګاره ‪ ،‬مالداره ‪ ،‬عاقله ‪ ،‬فاضله ‪...‬‬

‫‪ -۵‬هغه عربي مصدرونه اوکلمې چې په (ه) ختم او کوم نومونه چې په (ع‪،‬ح) مفتوح شوی وي ‪.‬‬

‫نو د اوږد (ې) په زیاتولو جمع کیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫مفرد ‪ :‬مناظره ‪ ،‬معامله ‪ ،‬طمع ‪ ،‬ذبح ‪ ،‬قبح ‪...‬‬

‫جمع ‪ :‬مناظرې ‪ ،‬معاملې ‪ ،‬طمعې ‪ ،‬ذبحې ‪ ،‬قبحې ‪...‬‬

‫‪ -۶‬کوم دري او ی ا عربي مصدرونه چې په الف ختم شوي وي نو د (ګانې ‪ ،‬وې) په زیاتولو جمع کیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬مفرد ‪ :‬التحا ‪ ،‬دعا ‪ ،‬اشتها ‪ ،‬ادعا ‪...‬‬

‫جمع ‪ :‬التحاګانې ‪ ،‬دعاوې ‪ ،‬اشتهاګانې ‪ ،‬ادعاګانې ‪...‬‬

‫‪ -۷‬کوم نومونه چې په (ح ‪ ،‬ع) ختم شوي وي او د مخه یې (الف ‪ ،‬واو‪ ،‬ی ) راغلي وي او کوم نومونه چې په‬
‫څرګند (ي) عتم شوی وي نو دغه ټول نومونه د (ګانې) په زیاتولو جمع کیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫مفرد ‪ :‬اطالع ‪ ،‬ارزو ‪ ،‬اختراع ‪ ،‬موضوع ‪ ،‬رباعي ‪ ،‬مثنوي ‪...‬‬

‫جمع ‪ :‬اطالع ګانې ‪ ،‬ارزوګانې ‪ ،‬اختراع ګانې ‪ ،‬موضوع ګانې ‪ ،‬رباعي ګانې ‪ ،‬مثنوي ګانې ‪...‬‬

‫‪ -۸‬کوم عربي مصدرونه چې په صحیح توري ختم شوي وي ‪ ،‬ساکښ یې د (ان) او بی سا یې د (ونه) په‬
‫راوړلو جمع ګیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫بی ســاه‬ ‫ســــــــاګښ‬

‫جمع‬ ‫مفرد‬ ‫جمع‬ ‫مفرد‬

‫انقالبونه‬ ‫انقالب‬ ‫قاتالن‬ ‫قاتل‬

‫انعامونه‬ ‫انعام‬ ‫فاضالن‬ ‫فاضل‬

‫علمونه‬ ‫علم‬ ‫عاقالن‬ ‫عاقل‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪17‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫‪ -۹‬د ټول عربي جمعو په پای کې یې په ارتباطي ‪ ،‬ندایي ‪ ،‬فاعلي او مفعولي حالتونو کې د کوچنۍ واو په‬
‫زیاتولو جوړیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫ارتباطي حالت ‪ :‬مطالبوته ښه فکر کول ضروري ده ‪ .‬مفعولي حالت ‪ :‬زه مطالبو باندې کارکوم ‪.‬‬

‫فاعلي حالت ‪ :‬حوادثو او واقعاتو وډاردلم ‪.‬‬

‫ندایي حالت ‪ :‬ای فتحو تل اوسي !‬

‫‪ -۱۰‬کوم عربي نونه چې په (ه ‪ ،‬ح ‪ ،‬ع) ختم شوي وي په څلور واړو حالتونوکې د (ې) سره مفتوح کیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬فاعلي حالت ‪ :‬مباحثې ستړی کړم ‪.‬‬

‫مفعولي حالت ‪ :‬مونږ مباحثې وکړه ‪.‬‬

‫ندایي حــالت ‪ :‬ای فتحې تل اوسې ‪.‬‬

‫ارتباطي حالت ‪ :‬د فتحې په وخت خوشحالی ډیر دي ؟‪.‬‬

‫نوټ ‪ :‬که چیري عربي مصدرونه او عربي نومونه د جمع په شکل کارول شي نو په پښتو ژبه د جمع مذکر حکم‬
‫لري ‪ .‬لکه ‪ :‬موضوعات ‪ ،‬مطالب ‪ ،‬اطالعات ‪...‬‬

‫ضمــــــــــــــــــــــــیر( نومځری)‬
‫ضمیر هغه کلمه ده چې د نوم پر ځاي راّځي او د نوم له تکرار څخه مخنیوی کوي ‪.‬‬
‫ضمیرونه په پښتو کې په اوه ډوله دي چې په الندې ډول ښودل کیږي ‪.‬‬
‫‪-۱‬شخصي ضمیرونه ‪-۲‬ملکي یا اضافي ضمیرونه ‪-۳‬اشاري ضمیرونه ‪-۴‬استفهامي ضمیرونه ‪-۵‬پلوي یا قیدي‬
‫ضمیرونه ‪-۶‬مبهم ضمیرونه ‪-۷‬اشتراکي ضمیرونه ‪.‬‬
‫‪-۱‬شخصی ضمیرونه‪ :‬هغه ضمیرونه دي چې پر یو معین شخص ‪،‬متکلم ‪،‬مخاطب او غایب باندې داللت کوي ‪.‬‬
‫شخصی ضمیرونه د استعمال له مخې په دوه برخو ویشل کیږي ‪.‬‬
‫الف‪ :‬غښتلي (قوي)منفصل ضمیرونه‬
‫ب‪:‬کمزوري(ملکي)ناخپلواک ضمیرونه‬
‫الف‪:‬غښتلي (قوي)منفصل ضمیرونه‪ :‬هغو ضمیرونه ته ویل کیږي چې په خپلواکه توګه معنا لري ‪.‬‬
‫د شخصي ضمایرو مفرده بڼه اصلي او غیر اصلي حالت لري خو جمع یې د دواړو حاالتو لپاره یو شان راځی چې‬
‫په الندې ډول ښودل کیږي ‪.‬‬
‫جمع‬ ‫مفرد‬ ‫اشخاص‬
‫اصلی حالت‬ ‫غیراصلی‬ ‫اصلی حالت‬ ‫‪۱‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪18‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫مونږ‬ ‫ما‬ ‫زه‬
‫تاسې‬ ‫تا‬ ‫ته‬ ‫‪۲‬‬
‫دوي‬ ‫ده‬ ‫دي‬ ‫نارینه‬ ‫‪۳‬‬

‫دوی‬ ‫دې‬ ‫دا‬ ‫ښځینه‬

‫ب‪:‬کمزوري(ملکي ناخپلواک)ضمیرونه‪ :‬هغو ضمیرونه ته ویل کیږي چې په خپلواک توګه معنا نه ورکوی او کله‬
‫چې د یو نوم سره استعمال شي خپل مفهوم او معنا په ډاګه کوي‪.‬‬
‫جمع‬ ‫مفرد‬ ‫شخص‬
‫مو(قلمونه مو واخستل)‬ ‫مې(قلم مې راکړه)‬ ‫‪۱‬‬
‫مو(کتابچې مو راکړئ)‬ ‫دې(قلم دې راکړه)‬ ‫‪۲‬‬
‫یې(قلمونه یې واخستل)‬ ‫یې(قلم یې راکړه)‬ ‫‪۳‬‬

‫‪-۲‬ملکي یا اضافي ضمیرونه‪ :‬هغه ضمیرونه دي چې د یو شي ملکیت او متعلقیت ښیي چې په الندې ډول ښودل‬
‫کیږي‪.‬‬
‫جمع‬ ‫مفرد‬ ‫اشخاص‬
‫زمونږ‬ ‫زما‬ ‫‪۱‬‬
‫ستاسې‬ ‫ستا‬ ‫‪۲‬‬
‫ددوی‬ ‫دده‬ ‫نارینه‬ ‫‪۳‬‬

‫دهغوی‬ ‫دهغه‬
‫ددوی‬ ‫ددې‬ ‫ښځینه‬
‫دهغوی‬ ‫دهغې‬

‫‪-۳‬اشاري ضمیرونه‪ :‬هغه ضمیرونه دي چې اشخاصو او څیزونو ته اشاره کوي‬

‫اشاري ضمیرونه د شخص ‪،‬عدد او حالت سربیره د دریم وکړي لپاره دواټن (فاصله )له مخې ګردانیږي ‪.‬‬

‫جمع‬ ‫مفرد‬ ‫واټن‬ ‫اشخاص‬

‫جمع حالت‬ ‫غیراصلی اصلی حالت‬ ‫اصلی‬ ‫جنس‬ ‫(فاصله)‬
‫حالت‬
‫دغو‬ ‫دغه‬ ‫دغه‬ ‫دغه‬ ‫مذکر‬ ‫لنډ‬ ‫‪۱‬‬

‫دغو‬ ‫دغه‬ ‫دغې‬ ‫دغه‬ ‫مونث‬

‫هغو‬ ‫هغه‬ ‫هغه‬ ‫هغه‬ ‫لر‬ ‫‪۲‬‬
‫مذکر‬
‫هغو‬ ‫هغه‬ ‫هغې‬ ‫هغه‬ ‫مونث‬
‫هوغو‬ ‫هغه‬ ‫هوغه‬ ‫هوغه‬ ‫مذکر‬ ‫ال لری‬ ‫‪۳‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪19‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫هوغو‬ ‫هوغه‬ ‫هوغې‬ ‫هوغه‬ ‫مونث‬

‫‪-۴‬استفهامي ضمیرونه‪ :‬غه ضمیرونه ته ویل کیږی چې یوې پوښتنې لپاره په کارلویږي چې د شخص‪،‬زمان‪،‬ځای‬
‫څرنګوالي اوڅومره والي له مخې الندې ډولونه لري او ځنې یي د حالت او جنس له مخې اوړون مومي‪.‬‬

‫څوک راغلی دی؟ چا سبق ولوست‬ ‫څوک(چا)‬ ‫‪۱‬‬

‫کوم دې پکاردی؟کومه نجلۍ الیقه ده‬ ‫کوم(کومه)‬ ‫‪۲‬‬
‫کله درس لولې؟‬ ‫کله‬ ‫‪۳‬‬
‫څنګه راغلې؟‬ ‫څنګه‬ ‫‪۴‬‬
‫څه شي وچېچلې؟‬ ‫څه‬ ‫‪۵‬‬
‫څو دانې اخلې؟‬ ‫څو‬ ‫‪۶‬‬
‫څومره اخلې؟‬ ‫څومره‬ ‫‪۷‬‬
‫ولې درس نه وایې؟‬ ‫ولې‬ ‫‪۸‬‬

‫‪-۵‬پلوي یا قیدي ضمیرونه‪ :‬هغه ضمیرونه دي چې فعل او سمت د اشخاصو له پلوه ښیي او درې بنې لري‪.‬چې‬
‫همیشه دفعل په سرکې واقع کیږی‪.‬‬
‫راځم‪،‬راواخله‬ ‫را‬ ‫‪۱‬‬
‫درځم‪،‬درواخله‬ ‫در‬ ‫‪۲‬‬
‫ورځم‪،‬ورواخله‬ ‫ور‬ ‫‪۳‬‬

‫‪-۶‬مبهم ضمیرونه‪:‬هغه ضمیرونوته ویل کیږي چې دیو نامعین شي یا شخص لپاره راځي‪،‬چې دجنس اوحالت له‬
‫مخې اوړون مومي‪.‬‬

‫هرکتاب‪،‬هره کتابچه‪،‬هرې پیغلې‬ ‫هر‬ ‫‪۱‬‬

‫بل کتاب‪،‬بله کتابچه‪،‬بلې پیغلې‬ ‫بل‬ ‫‪۲‬‬
‫نورهلکان‪،‬نوره برخه‪،‬نورې پیغلې‬ ‫نور‬ ‫‪۳‬‬
‫ټول هلکان‪،‬ټوله برخه‪،‬ټولې پیغلې‬ ‫ټول‬ ‫‪۴‬‬

‫‪-۷‬اشتراکي ضمیر‪ :‬دا ضمیر په پښتو کې یو دانه دي‪،‬ځکه اشتراکي ضمیر ورته وایي چې دلومړي‪،‬دوهم او دریم‬

‫شخص مفرد او جمع لپاره یو شان استعمالږي چې دجنس له مخې اوړون مومي‪.‬‬

‫خپل درس دې لوله‪،‬شپون خپله رمه پیایي‬ ‫خپل‬ ‫‪۱‬‬

‫صفت (ســــتاینـــــــــــــــــــــــــــــوم)‬
‫صفت هغې کلیمې ته وایي چې دیوه نوم حالت‪،‬کیفیت او څرنګوالې بیانوي‪.‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪20‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫صفات په پښتو کې په اوه ډوله دي‪.‬چې په الندې ډول ښودل کیږې‪.‬‬
‫‪-۱‬اصلي صفتونه ‪-۲‬نسبتی صفتونه ‪-۳‬اشاری صفتونه‬
‫‪-۴‬عددي صفتونه ‪-۵‬استفهامي صفتونه ‪-۶‬فعلي صفتونه ‪-۷‬مجرد صفتونه‬
‫‪-۱‬اصلي صفت‪ :‬هغه صفت دي چې د یوه نوم اصلي ښه والي او بد والي بیانوي لکه‪ :‬ښه سړي‪،‬مشرسړي‬
‫په پورته عبارتونو کي ښه‪،‬بد‪،‬مشراصلي صفتونه دي‪.‬‬
‫اصلي صفات عبارت دي له‬
‫زوړ‬ ‫روغ‬ ‫خپل‬ ‫سور‬ ‫ښه‬
‫ټیټ‬ ‫جوړ‬ ‫پردی‬ ‫غټ‬ ‫بد‬
‫لوړ‬ ‫تږی‬ ‫لوڅ‬ ‫لوی‬ ‫تور‬
‫جګ‬ ‫موړ‬ ‫مړ‬ ‫نری‬ ‫سپین‬
‫اوچت‬ ‫سوړ‬ ‫ژوندی‬ ‫پوخ‬ ‫خړ‬
‫سړ‬ ‫ارت‬ ‫لنډ‬ ‫پلن‬

‫‪-۲‬نسبتي صفت‪ :‬هغه صفت ته ویل کیږې چې یو نوم ته یي نسبت شوي وي لکه په الندنې جدول کې‬
‫کورني‬ ‫یوسف زي‬ ‫کندهاري‬
‫او داسې نور‬ ‫سلېمان خیل‬

‫‪-۳‬اشاري صفت‪ :‬هغه صفت ته ویل کیږي چې د هغو په واسطه یونوم ته اېشاره وشي او هغه ته ځانګړتیا ورکړي‬
‫لکه‪:‬‬
‫‪-‬دغه کورتۍ دې په څو روپۍ ګنډلې ده‪.‬‬
‫‪-‬دغه باغ د انګورو خوږه دي‪.‬‬
‫پورته جملو کې دغه ‪،‬دغه صفتونه او کورتۍ ‪،‬باغ موصوف دي ‪.‬‬
‫‪-۴‬عددی صفت ‪:‬هغه صفت ته ویل کیږي چې د هغه په واسطه د یو شي شمیر او اندازه معلومیږي او معدود هم‬
‫ورسره راغلی وي لکه‪:‬دوه السونه ‪،‬دوې سترګې او داسي نور‪.‬‬
‫په پورته عباراتو کي دوه ‪ ،‬دوې عددی صفتونه او السونه ‪،‬سترګې معدود دي‪.‬‬
‫‪:‬دوه ‪،‬درې ‪،‬څلور او داسې نور ‪.‬‬
‫او که چیرې په رتبه او درجه داللت وکري نو رتبي عدد ورته ویل کیږي لکه ‪:‬څلورم ‪،‬پنځم ‪،‬شپږم او داسې نور ‪.‬‬
‫‪-۵‬استفهامې صفت‪:‬هغه صفت ویل کیږي چې د پوښتنې په وخت کې استعمالیږي او موصوف هم ورسره راغلي‬
‫وي لکه‪:‬‬
‫‪-‬څومره غنم دې په کار دي؟‬
‫‪-‬کوم هلک پوه دی؟‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪21‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫په پورته جملوکې څومره‪،‬کوم پوښتنی ضمیرونه او غنم‪،‬هلک موصوف دي‪.‬‬
‫‪-۶‬فعلي صفتونه‪ :‬هغه صفت دي چې د نورو چې د فعل او کولو معنا هم په کې وي او د نورو صفاتو په شان د یو‬
‫نوم حال او شان هم بیان کړي‪.‬‬
‫فعلي صفات پر دوه دوله دي‪.‬‬
‫الف‪-‬فاعلي‬
‫ب‪-‬مفعولي‬
‫الف‪-‬فاعلي‪ :‬هغه صفتونو ته ویل کیږي چې د فاعل حالت بیانوي لکه‪:‬‬
‫پالونکی‪،‬تلونکی‬
‫ب‪-‬مفعولي‪ :‬هغه صفتونوته ویل کیږي چې د مفعول حالت بیانوي لکه‪:‬‬
‫ساتلی‪،‬لیکلی‪،‬تللی‬
‫‪-۷‬مجردصفتونه‪ :‬هغه صفت ته وایي چې په خارج کې کوم مادي وجود ونه لري اوخالي وصف او حالت ترې‬
‫مرادیږي لکه‪:‬‬
‫لیونتوب‪،‬هوښیارتوب‪،‬روغتیا‬
‫په بښتو کې مجرد وصف جوړولو لپاره د اسم او صفت په اخر کې ځنې وروستاړي یو ځاي کیږي او مجرد‬
‫وصفونه ترې جوړیږي چې ځنې مشهور ورستاړي عبارت له(توب‪،‬تیا‪،‬والي او ي) څخه‬
‫‪-‬سړی‪ +‬توب = سړیتوب‪،‬لیونتوب‪،‬مینتوب او داسې نور‬
‫‪-‬روغ ‪ +‬تیا = روغتیا ‪ ،‬ټینګتیا ‪ ،‬لوړتیا او داسې نور‬
‫ښه ‪ +‬والی = ښه والی ‪ ،‬بد والی‬
‫ژوند ‪+‬ی = ژوندی ‪ ،‬انډیوالی‬
‫د صفت او موصوف ګردانې سمون( مطابقت)‬
‫صفت او موصوف په عمومي توګه په الندې دریو ډلو تقسیم کیږي‪.‬‬
‫‪ – ۱‬هغه صفتونه چې له خپل موصوف سره د نارینه جنس د شمیر له مخې سمون نه لري‪ ،‬خو د ښځینه جنس‬
‫له موصوف سره پوره سمون لري ‪ .‬کله ‪:‬‬
‫ښځینه مونث‬ ‫نارینه مذکر‬
‫(جمع)‬ ‫(مفرد )‬ ‫ډیر ګړي ( جمع)‬ ‫( مفرد)‬
‫سپینې کتابچه‬ ‫سپینه کتابچه‬ ‫سپین قلمونه‬ ‫سپین قلم‬
‫تورې کتابچه‬ ‫توره کتابچه‬ ‫تور قلمونه‬ ‫تور قلم‬
‫ښې نجونې‬ ‫ښه نجلۍ‬ ‫ښه سړي‬ ‫ښه سړی‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪22‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫بدې نجونې‬ ‫بده نجلۍ‬ ‫بد سړي‬ ‫بد سړی‬
‫‪ – ۲‬هغه ډله ستاینومونه چې د نارینه جنس او ښځینه جنس د شمیر له مخې له خپل موصوف سره پوره سمون‬
‫لري‪ .‬لکه ‪:‬‬
‫ښځینه مونث‬ ‫نارینه مذکر‬
‫(جمع)‬ ‫(مفرد )‬ ‫ډیر ګړي ( جمع)‬ ‫( مفرد)‬
‫سرې اسپې‬ ‫سره اسپه‬ ‫سره آسونه‬ ‫سور آس‬
‫شنې لمنې‬ ‫شینه بڼه‬ ‫شینه بڼونه‬ ‫شین بڼ‬
‫اومې هندوانې‬ ‫اومه هندوانه‬ ‫پاخه خټکي‬ ‫پوخ خټکی‬
‫‪ – ۳‬ځینی شریک صفات دی چې له خپل موصوف سره د جنس او عدد له پلوه سمون نه ښیې‪.‬‬
‫ښځینه مونث‬ ‫نارینه مذکر‬
‫(جمع)‬ ‫(مفرد )‬ ‫ډیر ګړي ( جمع)‬ ‫( مفرد)‬
‫ساده نجونې‬ ‫ساده نجلۍ‬ ‫ساده هلکان‬ ‫سادهه هلک‬
‫پیاده نجونې‬ ‫پیاده هلکان‬ ‫پیاده هلکان‬ ‫پیاده هلک‬
‫آشنا نجونې‬ ‫آشنا نجلۍ‬ ‫آشنا هلکان‬ ‫آشنا هلک‬

‫مصدر(زیږندنه)‬
‫مصدر‪ :‬هغه خپلواک او معنی لرونکې کلمې ته وایي چې پرته د زمانې ښودلو څخه یو کار او چار ښیي او کوم‬
‫زمانه ترې نه ښکاریږي ‪ .‬لکه ‪ :‬ساتل ‪ ،‬وتل ‪ ،‬غورځول ‪ ،‬ګرځیدل ‪ ،‬پاڅیدل ‪ ،‬ژړیدل ‪...‬‬

‫په پښتو کې مصدر د لفظ او آخر په لحاظ الندې ډولونه لري ‪:‬‬

‫‪ -۱‬الم واال ‪ -‬لکه ‪ :‬وهل ‪ ،‬ساتل ‪ ،‬تلل ‪ ،‬ختل ‪ ،‬ژړل او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۲‬ول واال – لکه غورځول ‪ ،‬ماتول ‪ ،‬تودول ‪ ،‬خنډول ‪ ،‬الوزول او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۳‬یدل واال – لکه ‪ :‬ګرځیدل ‪ ،‬مړیدل ‪ ،‬پاڅیدل ‪ ،‬ماتیدل او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۴‬کیدل واال – لکه ‪ :‬پرې کیدل ‪ ،‬وهل کیدل ‪ ،‬پورته کیدل او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۵‬کول واال – لکه ‪ :‬پورته کول ‪ ،‬پرې کول ‪ ،‬پخال کول او داسې نور‪...‬‬

‫د مصدر معنوي ډولونه‬

‫د مصدر معنوي ډولونه درې دي ( الزمي مصدر‪ ،‬متعدي مصدر ‪ ،‬متعدي مجهول) ‪:‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪23‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫‪ -۱‬الزمي مصدر‪ :‬هغه ده چې فعل یې په فاعل تمامیږي ‪ .‬لکه ‪ :‬ګرځیدل ‪ ،‬الړل ‪ ،‬ژړیدل ‪...‬‬

‫‪ -۲‬متعدي مصدر‪ :‬هغه ده چې فعل یې هم فاعل او هم مفعول ته اړتیا لري ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬زه ډوډۍ خورم ‪ ،‬زه خط لیکم ‪ ،‬هغه کار کوی ‪...‬‬

‫‪ -۳‬متعدي مجهول ‪ :‬هغه ته وایي چې فاعل یې معلوم نه وي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬زما وهل به ګران تمامیږي ‪ ،‬احمد ووهل شو ‪...‬‬

‫مصدر د اشتقاق په لحاظ‬

‫مصدر د اشتقاق په لحاظ په درې ډوله دي ‪:‬‬

‫‪ -۱‬تغیر نه منونکي مصدرونه ‪:‬‬

‫هغه مصدرونه چې د حالیه افعالو په ډله کې خپله اصلي ماده ساتي او کوم اساسي بدلون پکې نه راځي‬

‫تغیرنه منونکې مصدرونه دي ‪ .‬لکه ‪( :‬منل ‪ ،‬ساتل) چې د حال څخه مستقبل یې بي تغیره جوړیږي ‪،‬‬

‫چې مثالونه یې پّ الندې ډول ښودل کیږي ‪:‬‬

‫فعلي صفت‬ ‫ماضي استمراري‬ ‫امر‬ ‫مستقبل‬ ‫حال‬

‫منلی‬ ‫مانه‬ ‫ومنه‬ ‫وبه منم‬ ‫منم‬

‫ساتلی‬ ‫ساته‬ ‫وساته‬ ‫وبه ساتم‬ ‫ساتم‬

‫‪ -۲‬قانوني تغیر منونکي مصدرونه ‪:‬‬

‫هغه مصدرونه دي چې د حالیه افعالو په اصلي ماده یې د یوې قاعدې سره سم پکې بدلون راځي ‪.‬‬

‫لکه ‪( :‬وتل ‪ ،‬تلل) چې د حال په فعل کې یې (ت) په (ځ) بدلیږي چې مثالونه یې په الندې ډول کې ښودل کیږي‬

‫استمراري ماضي‬ ‫امر‬ ‫مستقبل‬ ‫حال‬

‫(وتل)‬ ‫وبه ځم‬ ‫وځه‬ ‫وځم به‬ ‫وځم‬

‫(تلل)‬ ‫به ځم‬ ‫ځه‬ ‫ځم به‬ ‫ځم‬

‫‪ -۳‬بي قانونه تغیر منونکي مصدرونه ‪:‬‬

‫هغه مصدرونه دي چې په حالیه افعالو کې بي د کوم قانون او قاعدې څخه پکې بدلون راځي ‪.‬‬

‫چې دغسې افعال په پښتو ډیر لږ دي ‪ .‬چې مثالونه یې په الندې ډول دي ‪:‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪24‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫(ختل ‪ ،‬نښتل ‪ ،‬موندل ‪ ،‬وژل ‪ ،‬لیدل ‪ ،‬کتل) چې د حال فعلونه یې په الندې ډول راځي ‪:‬‬

‫(خیژم ‪ ،‬نښلم ‪ ،‬مومم ‪ ،‬وژنم ‪ ،‬ګورم ‪ ،‬وینم)‬

‫نوټ ‪ :‬په پښتو ژبه کې ټول مصدرونه د جمع مذکر حکم لري ‪ ،‬او ټول افعال او صفات د ادات له تورو سره‬

‫د جمع په پڼه لیکل کیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫لیدل مو سره وشول ‪ ،‬د ډیر خوړل څخه ځان پرهیز کړئ ‪ ،‬المبو وهل ډیر ګټه لري ‪...‬‬

‫فعل د خپل انواعوسره‬

‫فعل ‪ :‬هغه کلمه ده چې د یو کار په کولو او یا کیدلو داللت کوي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬وایي ‪ ،‬وویل ‪ ،‬وبه وایي ‪ ،‬راغله ‪ ،‬راغی ‪ ،‬را به شي ‪...‬‬

‫فعل د معنی له مخې ‪ :‬فعل د معنی په لحاظ په الزمي ‪ ،‬متعدي ‪ ،‬معلوم ‪ ،‬مجهول ‪،‬مثبت او منفې باندې ویشل‬
‫کیږي ‪:‬‬

‫‪ -۱‬الزمي فعل ‪ :‬هغه ته وایي چې یوازي په فاعل تمامیږي ‪ .‬لکه ‪ :‬پاڅیده ‪ ،‬کښیناست ‪ ،‬وخوت ‪...‬‬

‫‪ -۲‬متعدي فعل ‪ :‬هغه ته وایي چې په فاعل ‪ ،‬مفعول ته هم اړتیا لري ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬زلمی کتاب لولي ‪ ،‬احمد کار کوي ‪ ،‬تورپیکۍ خبرې کوي ‪...‬‬

‫‪ -۳‬معلوم او مجهول فعل ‪ :‬که چیرې په یو جمله کې د هغه فاعل معلوم وي ‪ ،‬معلوم او که مجهول وي‬
‫نو مجهول فعل ورته وایي ‪ .‬لکه ‪ :‬معلوم ‪ :‬زلمی کتاب لولي ‪ ،‬احمد کار کوي ‪ ،‬تورپیکۍ خبرې کوي‬

‫مجهول ‪ :‬احمد وهل کیږي ‪ ،‬حمید تړل شوی دی ‪...‬‬

‫‪ -۴‬د امر فعل ‪ :‬هغه کلمه ده چې د هغه په واسطه د یو کار په کولو حکم کیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬وګوره ! ‪ ،‬وکړه ! ‪ ،‬ولیکه ! مه کوه ! ‪...‬‬

‫فعل د زمانې په لحاظ درې حالتونه لري ‪:‬‬

‫‪ -۱‬حال ‪ :‬لکه ‪:‬ـ هغه کار کوی ‪ ،‬زه ډوډۍ خورم ‪ ،‬احمد لوست وایي ‪...‬‬

‫‪ -۲‬مستقبل (راتلونکې) ‪ :‬لکه ‪:‬ـ هغه به کار کوی ‪ ،‬زه به ډوډۍ خورم ‪ ،‬احمد به لوست وایي ‪...‬‬

‫‪ -۳‬تیره ‪ :‬لکه ‪:‬ـ هغه کار وکړ ‪ ،‬ما خط ولیکه ‪ ،‬احمد لوست ولوست ‪...‬‬

‫‪ :‬هغه ته وایي چې په موجوده زمانه کې د یو کار په کولو داللت کوي ‪.‬‬ ‫د حال فعل‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪25‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫لکه ‪ :‬کوی ‪ ،‬راځي ‪ ،‬خورې ‪ ،‬ګورې ‪ ،‬لیکي او داسې نور‪...‬‬

‫حال په پښتو کې په درې ډوله دي ‪:‬‬

‫‪ -۱‬استمراري حال ‪ :‬هغه فعل ته وایي چې د هغه فاعل د استمرار په حالت کې وي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬اورم – د مفرد متکم لپاره ‪ :‬لکه ‪ :‬ـ زه ستا خبره اورم ‪.‬‬

‫اورو – د جمع متکم لپاره ‪ :‬لکه ‪:‬ـ مونږ ستا خبره اورو ‪.‬‬

‫اورې – د مفرد مخاطب لپاره ‪ :‬لکـه ‪ -:‬ته زما خبره اورې ‪.‬‬

‫ا وري – د غایب د ټولو صیغو لپاره ‪ :‬لکه ‪:‬ـ دی زما خبره اوري ‪ ،‬دا زما خبره اوري ‪،‬‬

‫هغوی زما خبره اوري ‪ ،‬دې زما هبره اوري ‪...‬‬

‫‪ -۲‬مطلق حال ‪ :‬هغه فعل ته وایي چې په موجوده زمانه کې په مطلق ډول د یو کار په کولو داللت کوي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬زه واورم ‪ ،‬ته واوره ‪ ،‬هغه واوري ‪ ،‬مونږ واورو ‪...‬‬

‫‪ -۳‬امکاني حال ‪ :‬هغه ده چې په موجوده زمانه په امکانې ډول د یو کار په کولو داللت کوي ‪.‬‬

‫امکاني حال د امکاني صفت په پپآی کې د (شول) د امکاني فعل په ګردانولو کې جوړیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬زه ستتا خبره اوریدالی شم ‪ ،‬موږ ستا خبره اوریدالی شو ‪ ،‬ته زما خبره اوریدالی شې ‪ ،‬دی زما خبره‬
‫اوریدالی شي ‪ ،‬دا زما خبره اوریدالي شي ‪...‬‬

‫د (ول واال ‪ ،‬کول واال) مصدرونه په استمراري او امکاني حال د (ل واال) مصدرونو په شان جوړیږي‬

‫یعني په اول کې د (ل) پر ځای پیوست نومځري کردانیږي ‪.‬لکه ‪:‬‬

‫امکاني حال ‪ :‬جوړوالی شم ‪ ،‬جوړوالی شې ‪ ،‬جوړوالی شي ‪ ،‬جوړږالی شو ‪ ،‬جوړوالی شئ ‪...‬‬

‫استمراري حال ‪ :‬جوړوم ‪ ،‬جوړوو ‪ ،‬جوړوې ‪ ،‬جوړوي ‪ ،‬جوړوئ ‪...‬‬

‫مستقبل (راتلونکې) ‪ :‬هغه کلمه ده چې پّ راتلونکې زمانه د یو کار په کولو داللت کوي ‪ .‬لکه ‪ :‬وبه‬
‫وایم ‪ ،‬کار به کوم ‪ ،‬جوړ به کړم ‪...‬‬

‫مستقبل هم درې ډولونه لري‪:‬‬

‫‪ -۱‬استمراري مستقبل ‪ :‬استمراري مستقبل عینا ً د استمراري حال په شان دی ‪ ،‬خو یوازي د اسمتراري په‬
‫حال کې (به) زیاتیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫استمراري حال ‪ :‬ګورم ‪ ،‬ګورو ‪ ،‬ګورې ‪ ،‬ګورئ ‪ ،‬ګوري ‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪26‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫استمراري مستقبل ‪ :‬ګورم به ‪ ،‬ګورو به ‪ ،‬ګورې به ‪ ،‬ګورئ به ‪ ،‬ګوري به ‪...‬‬

‫‪ -۲‬مطلق مستقبل ‪ :‬د مطلق حال په منځ کې د (به) په زیاتولو جوړیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬وبه غواړم ‪ ،‬وبه غواړي ‪ ،‬وبه غواړې ‪ ،‬وبه غواړئ ‪ ،‬و به غواړو ‪...‬‬

‫‪ -۳‬امکاني مستقبل ‪ :‬د امکاني حال څخه په منځ کې یې د (به) په زیاتولو جوړیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬وبه لیدالی شم ‪ ،‬وبه لیدالی شې ‪ ،‬وبه لیدالی شي ‪ ،‬وبه لیدالی‬

‫نوټ ‪ :‬دغه د مستقبل عالمه (به) په جمله کې تل د فاعل سره نغښتې دي ‪.‬‬

‫ماضي فعل (تیره)‬

‫هغه فعل ته وایي چې په تیره زمانه کې د یو کار په کیدلو داللت وکړي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬پاڅید ‪ ،‬ولوید ‪ ،‬وکړ ‪ ،‬راغی ‪ ،‬الړ او داسې نور‪...‬‬

‫ماضي فعل په پښتو کې ډیر ډولونه لري چې په الندې ډول ښودل کیږي ‪.‬‬

‫استمراري ماضي ‪ :‬هغه فعل ته وایي چې په تیر طمانه کې د کار استمرار او دوام وښیي ‪.‬‬
‫استمراري فعل د مصدر څخه د هغه په پای کې د متصل ضمیرونو په ګردانولو جوړیږي ‪.‬‬
‫چې اته صیغي لري ‪ .‬لکه (ختل) مصدر چې په الندې ډول ګردانیږي ‪:‬‬

‫ختلم – د مفرد متکلم لپاره ‪ .‬لکه ‪ :‬زه بام ته ختلم ‪.‬‬

‫ختلو – د جمع متکم لپاره ‪ .‬لکه ‪ :‬موږ بام ته ختلو ‪.‬‬
‫ختلې – د مفرد مخاطب لپاره ‪ .‬لکه ‪ :‬ته بام ته ختلې‬

‫خوت – د مفرد مذکر لپاره ‪ .‬لکه ‪ :‬دی بام ته خوت ‪.‬‬

‫ختلئ – د جمع مخاطب لپاره ‪ .‬لکه ‪ :‬تاسې بام ته ختلئ ‪.‬‬
‫ختل – د جمع مذکر لپاره ‪ .‬لکه ‪ :‬دوی بام ته حتل ‪.‬‬

‫ختله – د مفرد مونث لپاره ‪ .‬لکه ‪ :‬دا بام ته ختله ‪.‬‬

‫ختلی – د جمع مونث لپاره ‪ .‬لکه ‪ :‬دوی بام ته ختلی ‪.‬‬

‫نوټ ‪ -۱ :‬په متعدي افعالو کې د کاضي ګردان د مفعول په واسطه کیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬ته احمد لیدلې ‪ ،‬مونږ احمد لیدلو ‪ ،‬تاسې احمد لیدلئ ‪...‬‬

‫استمراري ماضي په پښتو کې تل د مصدر اصلي حالت ساتي (د تغیر منونکومصدرونو په شمول)‬

‫یعني شکل یې تغیر نه کوي او یوازې په پای کې یې متصل ضمیرونه ګردانیږي ‪.‬‬

‫‪ -۲‬مطلقه ماضي ‪ :‬هغه ده چې په مطلق ډول په تیره زمانه کې د فعل په کیدلو داللت کوي ‪.‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪27‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫مطلقه ماضي د استمراري فعل په سر کې د (و) په زیاتولوجوړیږي ‪ .‬لکه ‪:‬‬

‫زه په بڼ کې وګرځیدم ‪ ،‬مونږ په بڼ کې وګرځیدو‪ ،‬ته په بڼ کې وګرځیدې ‪ ،‬تاسې په بڼ کې وګرځیدئ‪..‬‬

‫یادونه ‪:‬‬
‫‪ ۱‬ـ د (تلل ‪ ،‬راتلل) مصدرونه بې قاعدې دي چې په مطلقه ماضي کې په (راغی ‪ ،‬والړ) کې ګردانیږي ‪.‬‬

‫د (یدل او کیدل واال مصدرونه مطلقه ماضي د (شول) سره جوړیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬جوړشوم ‪ ،‬جوړ شو ‪ ،‬جوړې شوې ‪ ،‬جوړشوئ ‪ ،‬جوړشوه ‪ ،‬جوړ شول ‪،‬‬

‫د (ول ‪ ،‬کول واال) مصدرونه د فعلي مادي په پای کې د (کړل) سره ګردانیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬جوړ کړم ‪ ،‬جوړ کړو ‪ ،‬جوړ کړی ‪ ،‬جوړې کړې ‪ ،‬جوړکړه ‪...‬‬

‫‪ -۳‬لیرې ماضي ‪ :‬هغه فعل ته وایې چې په لیرې زمانه کې د کا په کیدلو داللت وکړي ‪.‬‬

‫لیرې ماضي د فعلي صفت څخه د (وم ‪ ،‬وو ‪ ،‬وئ ‪ ،‬وې ‪،‬وه ) په ګردانولو جوړیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬کړی وم ‪ ،‬کړې وې ‪ ،‬کړي وو ‪ ،‬کړی وئ ‪ ،‬کړې وه او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۴‬نیږدې ماضي ‪ :‬هغه فعل ته وایې چې په په نیږدې ماضي د یو کار په کولو داللت وکړي ‪.‬‬

‫نیږدې ماضي د فعلي صفت په پای کې د ( یم ‪ ،‬یو ‪ ،‬یې ‪،‬یئ ‪ ،‬دی ‪،‬ده ‪ ،‬دي) په ګردانولو جوړیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬ختلی یم ‪ ،‬ختلي یو ‪ ،‬ختلې یې ‪ ،‬ختلی یئ ‪ ،‬ختلې ده ‪ ،‬ختلی دی او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۵‬احتمالي ماضي ‪ :‬هغه ده چې په تیره زمانه کې په احتمالي توګه د یو کار په کولو داللت وکړي‬

‫احتمالي ما ضي د فعلي صفت په پای کې د (به یم ‪ ،‬به یې ‪ ،‬به یو ‪ ،‬به یی ‪ ،‬به یي ) په ګردانولو کې‬
‫جوړیږي ‪ .‬لکه ‪ :‬ښایي کړی به یم ‪ ،‬ګوندې کړي یو ‪ ،‬ښایې کړې به یې ‪ ،‬ګواکي کړی به یئ ‪...‬‬

‫‪ -۶‬امکاني ماضـي ‪ :‬هغه فعل ته وایي چې په تیره زمانه کې د چار امکان ښیي ‪ ،‬امکاني ماضي په دوه ډوله‬
‫ده ‪.‬‬

‫‪ ۱‬ـ استمراري امکاني ماضي ‪ :‬د فعلي صفت په پای کې د (شوم ‪ ،‬شوو‪ ،‬شوې ‪ ،‬شوئ ‪ ،‬شویې ‪ ،‬ښو ) په‬
‫ګردانولو کې جوړیږي ‪ .‬لکه ‪ :‬ختالی شوم ‪ ،‬ختالی شوو ترآخره پورې ‪...‬‬

‫‪ -۲‬مطلقه امکاني ماضي ‪ :‬هغه ته وایې چې په تیره زمانه کې په مطلق ډول د یو کار په کیدلو کې‬
‫داللت وکړي ‪ ،‬او د استمراري امکاني ماضي یه سر کې د (و) په زیاتولو کې جوړیږي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬وختالی شوم ‪ ،‬وختالی شوې ‪ ،‬وختالی شي ‪...‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪28‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫‪ -۷‬تمنایي ماضي ‪ :‬هغه ته وایي چې په تیره زمانه د یو چار د کولو تمنا کوي ‪ ،‬د فعلي صفت په پای‬
‫کې د (وای) او په سرکې د (که ‪ ،‬کاشکي ) په واوړلو جوړیږي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬که درس مې ویلی وای ‪ ،‬کاشکي مې دهغه کار نه کړی وای اوداسې نور‪...‬‬
‫‪ -۸‬تاکیدي ماضي ‪ :‬هغه ته وایی چې په تیره زمانه د یو کار په کیدلو تاکید ښاره وکړي ‪،‬‬
‫او له لیرې ماضي څخه د فعلي صفت په پای کې د (به) په زیاتولو کې جوړیږي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬کړی به وي ‪ ،‬تللی به وئ ‪ ،‬تللي به وي اوداسې نور‪...‬‬

‫د امر فعل‬
‫هغه کلمه ده چې د هغه په واسطه د یو کار په کولو کې امر کیږي ‪.‬‬
‫لکه ‪ :‬وکړه ‪ ،‬مه کوه ‪ ،‬کښینه ‪ ،‬مه ګوره او داسې نور‪...‬‬
‫حال امر په پښتو کې په دوه ډوله ده ‪.‬‬
‫‪۱‬ـ استمراري ‪ :‬استمراري امر د مصدر په پای کې د (ل) پرځای د مفرد لپاره (ه) او د جمع لپاره‬
‫(ئ) په زیاتولو جوړیږي ‪ .‬لکه ‪ :‬مفرد ‪ :‬ګوره ‪ ،‬کړه ‪ ،‬پاڅیږه او دا سې نور‪...‬‬
‫جمع ‪ :‬ګورئ ‪ ،‬کړئ ‪ ،‬پاڅیږئ او داسې نور‪...‬‬

‫‪ -۲‬مطلقه آمر‪ :‬د استمراري امر په سر کې د (و) په زیاتولو جوړیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬وګوره ‪ ،‬وکړئ ‪،‬وپاڅیږئ او داسې نور‪...‬‬

‫هغه کلیمي دي چي په ځانګړې توکو کومه معنا نه لري مګر د فعلونو او نومونو سره د یوې‬ ‫‪-۶‬ادات‪:‬‬
‫معنا د افاده کولو لپاره استعمالیږي‪.‬لکه ‪ (:‬د ‪ ،‬له ‪ ،‬ته ‪ ،‬څخه ‪ ،‬کې ‪ ،‬هسې ‪ ،‬او ‪ ،‬ته )چي په الندي‬
‫جملو کي راغلي دي‪.‬‬
‫البته ادات په څلور دوله ده‬
‫‪ ۱‬تشبیه توري ‪ ۲‬اضافه توري ‪ ۳‬د عطف توري ‪ ۴‬د ربط توري‬
‫زهرا په سمیرا غوندې ده‪.‬‬
‫د احمد کتاب ورک شوی ‪.‬‬
‫احمد او تمیم یو ځای ښوونځی ته ځی ‪.‬‬
‫زه کله کله ښار ته ځم ‪.‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪29‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫قـیـــــــــدونه( کړول)‬
‫هغه ژبني عناصر دي چې د یو فعل د پښېدنې څرنګوالی ‪،‬د فعل د پښېدلو ځای ‪،‬مهال ټاکي او یایي څرګندتیا‬

‫‪،‬ټینګار او داسې نورې ځانګړتیاوې ښکاره کوي‪.‬‬

‫قیدونه په پښتو کې دوه دوله دي الف)ګردانیدونکي قیدونه ب)نه ګردانیدونکي قیدونه ‪.‬‬

‫ګردانیدونکي (غیراصلی )قیدونه‪:‬هغه قیدونه دي چې د فعل فاعل یا مفعول لپاره ګردانیږي که الزمي وی د فاعل‬

‫لپاره او که د متعدي وي د مفعول لپاره ګردانیږي لکه په الندې بیلګو کې ‪:‬‬

‫احمد دروند دروند ګرځیده ‪.‬زه سلما پخه پېژنم ‪.‬‬

‫نه ګردانیدونکي (اصلی) قیدونه‪:‬هغه قیدونه دي چې د فعل فاعل یا مفعول لپاره نه ګردانیږي ‪.‬‬

‫اصلی قیدونه په پښتو کې الندې ډولونه لري ‪.‬‬

‫‪-۱‬د زمان قید ‪ :‬هغه قید دي چې د مهال له مخې د یو فعل پیښیدنه څرګندوي لکه ‪:‬‬
‫سږکال‬ ‫سباته‬ ‫سبا‬ ‫وړمه ورځ‬ ‫اوس‬
‫پروسږ کال‬ ‫بل سبا‬ ‫نن شپه‬ ‫وړمه شپه‬ ‫دمخه‬
‫وړم کال‬ ‫ګهیځ‬ ‫نن ګهیځ‬ ‫پرون ورځ‬ ‫پخوا‬

‫‪-۲‬د ځای قید‪:‬هغه قید دی چې د فعل پیښدنه د ځای او چاپیلایر له مخې څرګندوي لکه‪:‬‬
‫د باندې‬ ‫پورته‬ ‫مخ ته‬ ‫هورې‬ ‫دلته‬
‫اخوا‬ ‫الندې‬ ‫بیرته‬ ‫مخکې‬ ‫هلته‬
‫د یخوا‬ ‫باندې‬ ‫وړاندې‬ ‫وروسته‬ ‫دلې‬

‫‪ - ۳‬د شک قید‪ :‬هغه قید ته ویل کیږي چې د یو فعل د اجراکیدو شک ښکاره کوي لکه‪:‬ګوندې راشي ‪،‬شاید راشي ‪.‬‬

‫‪ -۴‬د علت قید ‪ :‬چې د یو فعل علت پوښتي لکه ‪:‬څله ځې ؟ ولې نه کښینې ؟‬

‫‪-۵‬د وضعیت او حالت قید ‪ :‬چې د یو فعل څرنګوالی او حالت ښیي لکه ‪:‬ژرژر راځه ‪،‬په منډه منډه ځه ‪.‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪30‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫پشتو نحوه‬
‫نحوه عربي کلمه ده‪ ،‬لغوي معنا یې الره ‪ ،‬روش او طریقه دی‪ .‬او په ادبي اصطالح کې د ګرامر هغه‬
‫برخه ده چې په جمله کې ده کلیمو ترتیب ‪ ،‬مطابقت ‪ ،‬ترکیب او اړیکو په هلکه بحث کوي‪.‬‬

‫نحوي واحدونه ‪:‬‬

‫په ګرامري معنا او مفهوم کې د یو ژبې تر ټولو کوچنی واحد‪ ،‬چې د تقسیم وړ نه وي تکمیم یا نحوي‬
‫واحد ورته وایي‪ .‬د مثال په توګه ‪ :‬که ووایو‪ :‬دغه قلم دی؟ که د همدې سوالیه جمله په ځواب کې ویل‬
‫شی ‪ :‬بلی یا و ‪ .‬په ګرامري لحاظ بشپړه مطلب ادا شو ( بلی یا و ) یو تکمیم دی‪.‬‬

‫ترکیب‪ :‬ترکیب هم د نحوي واحدونه له جملې څخه دی ‪ ،‬چې د جملو په جوړولو کې دیر مهم سهم لري‪.‬‬
‫ترکیب د دوو یا زیاتو مستقل او نامستقل کلیمو ټولګه ده‪ .‬چې برخې یې یو له بله سره ګرامري اړیکې‬
‫لري ‪ .‬ترکیبونه لومړی په اسمی او فعلی ډلو ویشل کیږي‪ .‬د اسمی ترکیبونه اساسی برخه اسم او دد فعلی‬
‫ترکیبونه اساسی برخه فعل دي‪.‬‬

‫اسمی ترکیبونه ډیر ډولونه لري لکه ‪ :‬اضافی ترکیبونه ‪ ،‬توصیفی ترکیبونه ‪ ،‬قیدی ترکیبونه ‪ ،‬عددی‬
‫ترکیبونه ‪ ،‬تاکیدی او نور‪...‬‬

‫فقره ‪ :‬فقره هم یو نحوی واحد دی چې د جمله اصلی ارکان ( مبتدا او خبر) دواړه لري خو کله کله چي‬
‫په نحوي جوړښت کې معنا له مخې د جملې د بلې برخې جز ګرځي او ور پورژ مقیدیږي‪ .‬د مثال په ډول‬
‫که ووایو‪( :‬درس اسان دی)‪ .‬یو خپلواکه ګرامري بڼه ده خو که وویل شي ‪(:‬درس چې آسان و) په دغه‬
‫حالت کې د (چې) سره مقید شوه او باید بله ګرامري بڼه ورپورې وتړل شي چې مانا یې کامل شي‪ .‬لکه ‪:‬‬
‫(درس چې آسان و شاګردان خوشال کیږي)‪.‬‬

‫جمله ‪ :‬جمله عربي کلمه ده چې مانا یې ټولګه یا مجموعه ده ‪ ،‬او په اصطالح کې د الفاظو او کلیمو یو‬
‫داسې ترکیبب چې یو کامل معنا افاده کړي ‪ ،‬جمله بلل کیږي‪.‬‬

‫د جمله جوړښت توکي‪ :‬د یو کامل جمله په ساختار کې خپلواک توکي او مرستیال توکي ونډه لري‪.‬‬
‫خپلواکو توکو لکه ‪ :‬نومونه ‪ ،‬صفتونه ‪ ،‬نومځري او نور ‪ ...‬او په کومکي تو کو کې ادات مختاړی ‪،‬‬
‫وروستاړی او داسی نور راځي‪.‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪31‬‬

‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫د جمله اساسی برخې‪ :‬هره جمله دوه اساسی برخه لري ‪ :‬مبتدا اړ خبر‬

‫‪ – ۱‬مبتدا ( فاعل یا مسند الیه ) ‪ :‬په جمله کې دهغه په باب خبرې ورکول کیږي ‪.‬‬

‫لکه ‪ :‬علی ډودۍ خوري‪ .‬لمر راوخوت ‪.‬‬

‫‪ – ۲‬خبر ( فعل یا مسند) ‪ :‬دجمله هغه برخه ده چې د مسندالیه په اړه خبرې کوي یا د هغه حال‬
‫څرګندوي‪ .‬خبر د جوړښت له مخې په ساده او مرکب باندې تقسیم کیږي‪.‬‬

‫خبر دوه ډول دی ‪ :‬اسمی او فعلی خبر‪.‬‬

‫هغه جمله چې د خبر په برخه کې یې پوره فعل یا فعلی ترکیب راغلی وي د فعلي جمله ‪ ،‬او هغه چې‬
‫مبتدا او خبر دواړه نومونه وي اسمی جمله ورته وایی‪.‬‬

‫دجمله ډولونه ‪ :‬جمله د بڼې او ساختار له مخې په ساده او مرکب او د معنا له مخې په خبري او ناخبري‬
‫ډولونو ویښل کیږي‪.‬‬

‫خبری هغه دي چې د یو څیز حال او کیفیت بیان او څرګندونې کوي‪ .‬لکه علی درس وایي‪.‬‬

‫نا خبری دا الندې ډولونه لري‪:‬‬

‫امري‪ ،‬لکه ‪ :‬ودریږئ‪ ،‬والړ شئ ‪.‬‬

‫پوښتنیز جمله ‪ :‬لکه ‪ :‬ولې درس نه وایې ؟‬

‫تعجبی ‪ :‬لکه ‪ :‬څومره ښکلی انځور دی !‬

‫تمنایی ‪ :‬لکه ‪ :‬کاشکی الړ شم ! کاشکی تللی وای !‬

‫شکي ‪ :‬لکه ‪ :‬ښایې علی راغلی وي‪ .‬ګوندې مرسته راسره وکړي‪.‬‬

‫ټینګار جمله ‪ :‬لکه ‪ :‬حتمی ورشه ‪ .‬خامخا راځه ‪.‬‬

‫قسمیه جمله ‪ :‬لکه ‪ :‬په خدای چې خبر نه یم ‪....‬‬

‫دعاییه جمله ‪ :‬لکه ‪ :‬خدای وکړی چې باران وریږي‪.‬‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪32‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫قافیه‬

‫قافیه یو عربي کلیمه ده چې په لفت کې شا او عقب مانا لري او په ادبي اصطالح هغه پوهنه ده چې د شعر د‬
‫بیتونو د دورونو له ورستیو همغږیو او هم آهنګیو څخه بحث کوي‪.‬‬

‫دلته لومړۍ د قافیه کلیمې بیا توري ‪ ،‬حرکتونه او ډولونه په مثالونو سره وایو‪.‬‬

‫د قافیه کلمې ‪ :‬هغه کلمه چې د دورونو په پای کې مراعات شوې وي‪ .‬لکه په الندې بیت ‪:‬‬

‫زلفې دې سنبل صنم‬ ‫مخ دې لکه ګل صنم‬

‫دقافیه توري ‪ :‬هغو دي چې الزمه هماهنګي لري اودا توري ( ‪ ) ۹‬دي ‪:‬‬

‫(روی ‪ ،‬ردیف ‪ ،‬قید‪ ،‬دتاسیس الف‪ ،‬د خیل یا متغایر توري ‪ ،‬وصل ‪ ،‬خروج‪ ،‬مزید ‪ ،‬نایر)‬

‫یو څو یې ډیر ثروري ده دلته تشریح کوو‪.‬‬

‫‪ -۱‬روي ‪ :‬په لغت کې رسۍ ته وایی او د ادبي فنونو کې د قافیه هغه توري دي چې پرته له هغه قافیه نه‬
‫جوړیږي‪.‬‬

‫چې نسکور لکه حباب دي جـــــــام زما‬ ‫په دریاب څرنګه تر شي کـــــام زما‬

‫‪ -۲‬ردیف ‪ :‬په لغت کې یو په بل پسې سپور او دوه پشته وایی‪،‬او ادبی فنون کې د قافیو په کلیمو کې لومړۍ‬
‫هماهنګ توري خپلواک ( الف‪ ،‬و ‪ ،‬ی) توري له روی څخه د مخه راغلی وي ( ردف) بلل کیږي‪.‬‬

‫لکه په الندې بیت کې ‪:‬‬

‫پس له مرګه د سړي قدر عیان شي‬ ‫یار د یار د جدایۍ پر وخت ګران شي‬

‫شي او شي دلته ردف ( ګران او عیان) د قافیه کلمه دي‪.‬‬

‫‪ – ۳‬قید که چیرې د قافیه په کلیمه کې هماهنګې په دوه څنګ په څنګ یې حرکته یا ساکن تورو کې راغلې وي‬
‫‪،‬لومړی بې حرکته یا ساکن غږ ته قید وایي‪.‬‬

‫لکه په دې بیت کې ‪:‬‬

‫ځم لکه نکهت په الره مست یمه‬ ‫زه دې د ادا له رنګه هست یمه‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪33‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫په دې بیت کې ( یمه و یمه ) ردیف (هست و مست ) د قافیه کلیمې دي خو( س ) توری چې لومړی هماهنګ یا‬
‫هم غږی ساکن توری دی‪ ( ،‬قید ) بلل کیږي‪.‬‬

‫‪ - ۴‬د تاسیس الف ‪ :‬که چیرې د قافیه په کلیمه کې هماهنګه په خپلواک ( الف) توري پیل شوی وی او دغه الف‬
‫او روی نه مخ کې د خیل یا متغایر توري راغلی وي نو دغه الف ته د تاسیس الف وایي‪.‬‬

‫ښه څیړۍ ولره بویه موافق‬ ‫خر د سرو زرو د زین نه دی الیق‬

‫په بیت کې د الیق او موافق د قافیه کلمه دي په هماهنګه برخه چې الف خپلواک غږ دي او وروسته ترې د خیل‬
‫توري راغلی دي‪ ،‬د تاسیس یې بولې‪.‬‬

‫د خیل یا متغایر توري ‪ :‬هغه مخالف توري چې په موسسه قافیه کې د تاسیس الف او روي تر منځ راغلي وي د‬
‫خیل یا متغایر توري بلل کیږي‪.‬‬

‫له اوله ړا په ما عنایت کــــــا‬ ‫نازنینا که دحسن سخاوت کـــــا‬

‫دلته سخاوت او عنایت د قافیه کلیمه او ( کا – کا ) یې ردف دي ( اوت او ایت ) یې هماهنګه برخه ده ( و‪،‬ی)‬
‫چې دتاسیس الف او روی تر منځ موقیعیت لري د خیل یا متغایر توري دي‪.‬‬

‫د قافیه حرکتونه ‪:‬‬

‫دقافیې کلمه ښپږ حرکتونه لري ‪ ،‬چې بیالبیل ځایونه راتالی شي‪.‬د قافیه حرکتونه دا دي ‪.‬‬

‫‪ ۱‬رس ‪ ۲‬اشباع ‪ ۳‬حذر‪ ۴‬توجیه ‪۵‬مجری ‪ ۶‬نفاذ‬

‫رس په لغت کژ پیل ته وایي او او د ادبی فنونو په اصطالح کې د تاسیس الف څخه د مخکې توري حرکت ( چي‬
‫زور دی) بلل کیږي ‪.‬‬

‫که سپی دی ستا در زما صاحب دی‬ ‫لکه ته هسی رقیب په ما غالب دي‬

‫په پورته بیت کې غالب او رقیب د قافیه کلمه او ( دی – دی) ردف دي ‪ .‬هماهنګه برخه کې چې د تاسیس له الف‬
‫څخه د مخه تورو( غ و ص) حرکتونه زورونه دي ‪ ((.‬رس)) بلل کیږي‪.‬‬

‫‪ – ۲‬حذر په لغت کې برابر ته وایی‪ .‬او په اصصطالح کې د قید او ردف له تو رو څخه د مخه تورو حرکت ته‬
‫حذر وایل کیږي‪.‬‬

‫نتیجه یی ورکیده دي له کنعانه‬ ‫د اشفاق طمعه به څه کړی له اخوانه‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪34‬‬

 ‫پښـــــــتو د کانکور لپاره‬ ‫د ظهـــــــورافکار آموزشــــي مرکــــــز‬
‫په دی بیت کې ( اخوانه – کنعان ) د قافیه کلمې دي ‪ ،‬هماهنګه برخه یې ( الف‪،‬ن‪ ،‬ه ) ده ‪ .‬له ردف څخه د مخ‬
‫کې تورو ( و‪ ،‬ع ) حرکتونه چې زورونه دي حذر یې بولي‪.‬‬

‫‪– ۳‬اشباع‪ :‬په لغت کې مړښت ته وایی او په اصطالح کې د خیل تورو حرکت ته اشباع وایی‪.‬‬

‫هسې پاتې شوم مردود و نا قابل‬ ‫هیڅ مې نه کړه په دا عمر کې حاصل‬

‫په دې بیت کې د قافیه کلمې ( حاصل ـ ناقابل) دي ‪ ،‬الف چې خپلواک غږ او دتاسیس الف دي ( ص ‪،‬ب) د‬
‫تاسیس الف او روی ترمنځ راغلې د خیل توري دي ‪ .‬د همدغو دوو تورو ( ص ‪ ،‬ب ) حرکتونه چې ( زیرونه )‬
‫یا کسري دي اشباع بلل کیږي ‪.‬‬

‫‪ – ۴‬توجیه ‪ :‬په لغت کې د یوشی د مخه کولو په معنا ده او په اصطالح کې د قافیه په کلمو کې دروی له توري‬
‫څخه د مخه توري حرکت ته توجیه وایي‪.‬‬

‫ډیوه د هوش مې په سلګو شوه له سحر سره ځي‬ ‫ځوانې زما شوه دود له غریبه د دلبر سره ځي‬

‫د قافیه ډولونه ‪:‬‬

‫حکمي قافیه عموما په لنډیو کې رعایت کیږي ‪ ،‬چې د هرې لنډۍ آخر ته باید ( نه و مه ) اهنګ راشي‪.‬‬

‫رب دې سپوږمۍ کړه چې دې وکړم دیدنونه‬ ‫زما د لرې وشن یاره‬

‫حتمي قافیه ‪ :‬هغه ده چې د نظم په دواړو نیم بیتو کې داسې کلمې راوړي چې یو بل سره حتمي هماهنګي‬
‫ولري ‪ .‬دا قافیه د کلیمو د مراعات په لحاظ په دوه ډوله ده‬

‫تهیه وترتیب‪:‬انجنیرمرتضی فیضی‬ ‫‪35‬‬