PARY I KOMBINACJE: Llama3

PORADNIK
Updated for FM15

Tłumaczenie: Znachor
Korekta: Kwiatek
Redakcja: Piotr Sebastian
www.centrumfm.org
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Spis Treści

Wstęp 3
Bramkarze 4
Środkowi obrońcy 7
Środkowi pomocnicy 12
Szerokość rozegrania 16
Współpraca w ataku 20
Polecenia dla drużyny 29
Budowa drużyny 38
Podczas meczu 46
Przewodnik po formacjach 49
Role graczy 54
Style gry 60

2
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Wstęp

To już czwarta edycja poradnika Pairs & Combination uaktualniona dla wersji FM15.
Mam nadzieję, że wciąż służy Wam pomocą oraz jest źródłem pomysłów i inspiracji, które
czynią Football Managera tak rewelacyjną grą.

Uwzględniłem wszystkie nowe role zawodników, które pojawiły się w aktualnej wersji gry i
umieściłem kilka nowych spostrzeżeń, które mogą Wam pomóc, jak na przykład spojrzenie
na różne style taktyczne.

Mam nadzieję, że polubicie ten poradnik.

Llama3

3
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Bramkarze
Bramkarze są integralną częścią ustawienia taktycznego Waszej drużyny. Wyprowadzanie
piłki oraz czyszczenie przedpola są silnie powiązane zarówno ze stylem gry drużyny, jak i
z zawodnikami wchodzącymi w jej skład. Bramkarz z prawidłowo ustawionymi instrukcjami
dzięki kluczowej obronie lub udanemu przechwytowi może znacząco poprawić grę
Twojego zespołu zmieniając jeden punkt w trzy.

Wznowienie
Twój bramkarz ma kilka opcji wznowienia gry. Może grać bardziej kreatywnie albo skłaniać
się ku zagraniom bezpiecznym. Opcje są następujące:

 Krótkie wznowienie
 Daleki wyrzut
 Krótki wykop
 Daleki wykop

Opcja krótkiego wznowienia działa dobrze przy budowaniu akcji z tyłu, a działa
szczególnie dobrze jeśli w polu są gracze kreatywni (obrońca grający piłką, cofnięty
rozgrywający lub regista), którzy mogą kreować sytuacje z głębi pola i pomóc w
utrzymaniu piłki.

Musicie również rozważyć, którzy piłkarze mają wystarczająco dużo miejsca na przyjęcie
piłki. Boczni obrońcy to często piłkarze mający najwięcej czasu i swobody przy piłce, choć

4
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

zakres ich podań jest ograniczony ze względu na pozycję przy linii bocznej boiska.

Opcja szybkiego wyrzutu jest pomocna w bardziej bezpośredniej grze z kontrataku oraz
sprzyja wyprowadzaniu piłki w kierunku bocznych obrońców lub bocznych wysuniętych
obrońców (którzy w naturalny sposób mają najwięcej miejsca w sektorze obronnym) i
przyspiesza rozegranie piłki. Możesz również poprosić bramkarza o wyprowadzanie piłki w
kierunku skrzydeł, aby podkreślić ten styl rozegrania.

Daleki wykop bardzo dobrze pasuje do drużyn grających siłowo, które nie unikają walki w
powietrzu. Jeśli gracie z odgrywającym lub bocznym odgrywającym, jest to dobry wybór
do utrzymania piłki zaraz po wznowieniu gry. Daleki wykop pomaga także w przypadku
kiedy rywale grają pressingiem już w naszej strefie obronnej i mamy kłopoty w rozegraniu
piłki. Pomoże to złagodzić pressing i przesunąć drużynę w stronę bramki rywali, a więc w
bezpieczniejsze rejony boiska.

Twój bramkarz może również pomóc w kontroli tempa gry. Może dłużej przetrzymać piłkę,
podczas gdy próbujesz zwolnić tempo gry lub utrzymać prowadzenie.
Może również wznawiać grę bardzo szybko, kiedy chcesz wzmóc nacisk na rywala lub
desperacko szukasz bramki.

Bramkarz w roli libero może zwiększyć ilość twoich opcji dzięki otwartej grze, a w
zależności od sposobu wyprowadzania piłki bramkarz w tej roli pasuje idealnie do gry z
kontrataku rozpoczynanego z naszych sektorów obronnych.

Czyszczenie przedpola
Bramkarz w roli libero będzie czyścił piłki sprzed oraz z boku pola karnego. Może
zabezpieczać wysokie ustawienie linii defensywnej oraz pułapki ofsajdowe w razie ich
przełamania. Zwykły bramkarz znacznie częściej trzyma się swojej pozycji. W rezultacie
bardziej pasuje do ustawienia za cofniętą linią obrony przejmując dośrodkowania i
bezpiecznie wznawiając grę.

5
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Jeśli grasz wyżej ustawioną linią obrony bardziej wskazana wydaje się być próba
uprzedzenia napastników rywali w ich dojściu do piłki, niż trwanie w miejscu w
oczekiwaniu na strzał, podczas gdy przeciwnik ma czas na przygotowanie wykończenia
akcji.

Gra z wykorzystaniem bramkarza w roli libero może nie mieć takiego znaczenia, jeśli
posiadasz w drużynie ostatniego stopera (libero) lub obrońcę z zadaniem zabezpieczenia.

6
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Środkowi obrońcy
Ten rozdział omówi ustawienia Twoich obrońców oraz poradzi jak uzyskać spójną linię
defensywną. Omówię najbardziej popularne pary środkowych obrońców oraz rzadziej
spotykaną grę trójką obrońców.

Para środkowych obrońców

Masz do wyboru 3 role dla obrońców oraz 3 funkcje defensywne. Role są następujące:

 Środkowy obrońca
 Tradycyjny obrońca
 Obrońca grający piłką

Funkcje są następujące:

 Obrona
 Stoper
 Zabezpieczenie

Role są w wielu aspektach dosyć podobne. Największa różnica występuje w

wyprowadzaniu piłki. Tradycyjny obrońca po prostu wybija piłkę jak najdalej od bramki –
zabezpiecza przed jej stratą w linii obrony, ale zarazem szybko oddaje posiadanie piłki
przeciwnikowi przez co cała drużyna znajduje się pod dodatkową presją. To dobre
rozwiązanie, jeśli Wasza drużyna jest zbyt słaba by utrzymać piłkę w sektorze obronnym.

Środkowy obrońca będzie podawał piłkę najbliższym kolegom z drużyny. Daje to

możliwość utrzymania piłki w obronie i spokojnego przeniesienia ciężaru gry do linii
pomocy. Istnieje ryzyko utraty piłki w pobliżu pola karnego, jednak w przypadku

7
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

powodzenia może to zmniejszyć presję na linii obrony poprzez utrzymanie i przekazanie

piłki do pomocników zdolnych do rozgrywania i budowania akcji ofensywnych z dala od
własnej bramki.

Obrońca grający piłką będzie starał się kreować szanse w kontrataku poprzez
zagrywanie prostopadłych piłek do graczy ustawionych na flankach boiska lub w strefie
środkowej. Może również pomóc drużynie w utrzymaniu piłki dzięki dobrym podaniom i
inicjatywie. Musi być jednak kreatywny i mieć wysoki atrybut podań. Możecie stracić
posiadanie piłki, jeśli Wasz gracz przeceni swoje umiejętności i będzie próbował zbyt
ryzykownych zagrań.

Proponowane pary obrońców:

 Środkowy obrońca + Środkowy obrońca

 Środkowy obrońca + Tradycyjny obrońca
 Tradycyjny obrońca + Tradycyjny obrońca
 Obrońca grający piłką + Środkowy obrońca

Możecie połączyć ze sobą tradycyjnych obrońców nie wpływając na ogólny balans i

schemat podań, jako że będą grali prostą i bezpośrednią piłkę. Podobnie z parą
środkowych obrońców, którzy po prostu będą grać krótkimi podaniami.

Obrońca grający piłką będzie próbował gry prostopadłymi podaniami i właśnie ze względu
na większą swobodę w grze powinien być łączony jedynie ze zwykłym środkowym
obrońcą. Środkowy obrońca pomaga utrzymać posiadanie piłki z tyłu, podając do swojego
bardziej kreatywnego partnera zamiast ekspediować piłki na oślep jak tradycyjny obrońca
z dewizą: „bezpieczeństwo przede wszystkim”. Dwóch obrońców grających piłką może
skutkować niebezpiecznie dużą swobodą gry w linii defensywy. Mogą oni podejmować
zbyt wiele ryzykownych prób podań.

Funkcje umożliwiają zróżnicowanie filozofii obronnej i mogą znacząco wpłynąć na

równowagę Waszej obrony. Funkcja obrony jest podejściem standardowym
8
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

ukierunkowanym tylko na obronę zgodnie z poleceniami drużynowymi odnośnie krycia i

pressingu, utrzymania linii obrony oraz odzyskania piłki w odpowiednim momencie.
Funkcja stopera ma na celu wczesne zaangażowanie obrońcy do presji na rywalu i szybki
odbiór piłki. Może to odsłonić Waszą drużynę i stworzyć lukę w defensywie. Jeśli
przeciwnik znajduje się blisko Waszej linii obrony może tą przestrzeń szybko wykorzystać.

Funkcja zabezpieczenia polega na lekkim pozostawaniu w tyle i dopadaniu do tych graczy,

którzy urwali się linii obrony. Może to dać Waszemu przeciwnikowi więcej czasu i miejsca
tuż przed linią defensywy, ale w zamian może zapobiec przedarciu się rywala przez
gracza kryjącego, co znacznie zmniejsza szanse na czystą okazję strzałową.

Proponowane kombinacje funkcji:

 Obrona + Obrona
 Stoper + Zabezpieczenie
 Stoper + Obrona
 Obrona + Zabezpieczenie

Możecie grać większością kombinacji funkcji w linii obrony, ale najważniejsze jest to, że
nie możecie grać parą stoperów lub parą zabezpieczających obrońców. Stoperzy
odsłonią zbyt dużą przestrzeń z tyłu, a obrońcy zabezpieczający dadzą zbyt dużo miejsca
przed linią obrony nie próbując wystarczająco często odzyskać piłki. Obie wspomniane
pary funkcji będą sabotować Waszą pułapkę ofsajdową tworząc miejsce za bocznymi albo
za środkowymi obrońcami, za którymi będą cofnięci w linii boczni defensorzy.

Para obrona + obrona ma zwyczaj lepiej utrzymywać linię i jest znacznie lepsza w
utrzymaniu formacji oraz w graniu na pułapkę ofsajdową. Para stoper + zabezpieczenie
daje możliwość wykorzystania jakości każdego z graczy z agresywnym obrońcą wcześnie
atakującym piłkę i redukującym przestrzeń dla napastnika drużyny przeciwnej oraz z
zabezpieczającym obrońcą, który uzupełnia aktywnego stopera poprzez doskonałe
ustawianie się i tempo gry. Stoper uzupełnia głębsze ustawienie oraz brak agresji obrońcy
zabezpieczającego poprzez niwelowanie przestrzeni przed linią obrony. Para ta może
jednak stwarzać problemy w utrzymaniu linii i zastawieniu skutecznej pułapki ofsajdowej
tworząc luki do wykorzystania przez rywali.

Trio środkowe
Grając trójką obrońców musicie zwrócić uwagę na ustawienie piłkarzy w bocznych
sektorach boiska i konsekwencje jakie to za sobą niesie. Jeśli boczni obrońcy lub boczni
wysunięci obrońcy są nastawieni zdecydowanie ofensywnie, skrajni środkowi obrońcy
muszą być w stanie zabezpieczyć powstałe luki na bokach boiska. Gra trójką obrońców
może wymagać defensywnego zaangażowania gracza ze skrzydła lub środka pola.
Powstały w ten sposób deficyt w ataku będzie użyteczny jeśli skorzysta na tym obrona.

Obrońca grający piłką może wnieść nieco kreatywności w grę, a środkowi obrońcy mogą
pomóc w utrzymaniu posiadania piłki. To warte rozważenia, ale ważne jest wspólne
uzupełnianie się funkcji graczy. Prawdziwa sztuka w grze trójką obrońców polega na
dopasowaniu ich funkcji:

9
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

 Obrona + Obrona + Obrona

 Stoper + Zabezpieczenie + Stoper
 Zabezpieczenie + Stoper + Zabezpieczenie

Ogólnie teoria głosi, że możecie całą obronę trzymać w linii grając pułapką ofsajdową i
zachowując formację poprzez przydzielenie wszystkim funkcji „obrona”. Możecie także
skrajnym środkowym obrońcom ustawić funkcję stoperów. Będą wówczas doskakiwać do
skrzydłowych przeciwnika w celu zapobieżenia dośrodkowaniom. W takiej sytuacji w
środku zostaje dwóch obrońców z zabezpieczającym obrońcą zdolnym do walki z
graczami, którzy minęli już stoperów. Można także odwrócić to ustawienie i trzymać
stopera na środku celem wywierania presji w sektorze środkowym, zmuszając rywala do
rozegrania na skrzydle i wyrzucając grę z piłką pod linię boczną, gdzie obrońca
zabezpieczający będzie walczył z przeciwnikiem.

Ostatni obrońca
Inną opcją taktyczną jaką posiadacie przy grze trójką obrońców jest zagospodarowanie
ostatniego obrońcy. Ze względu na pozycję na boisku pasuje on tylko do gry za plecami
pary środkowych obrońców tworząc z nimi de facto trio obrońców. Ostatni stoper może
pełnić jedynie funkcję obrony i funkcjonuje jako obrońca zabezpieczający będąc nieco
bardziej konserwatywnym w obronie. Libero z kolei daje nam opcję bardziej kreatywnej
gry. Wysuwa się do przodu ze swej pierwotnej głębokiej pozycji wkraczając w sektor
pomocy i rozpoczynając dyktowanie tempa oraz prowadzenie gry. Rola ta pasuje do
inteligentnego, kreatywnego obrońcy z dobrą techniką, który może pomóc stworzyć
przewagę w środku pola.

10
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Cofnięty pomocnik
Cofnięty pomocnik jest przeciwieństwem dla sposobu gry ostatniego obrońcy. Stoi przed
linią obrony w czasie posiadania piłki i zawsze będąc pod grą daje dodatkową opcję do
rozegrania. Po utracie piłki cofa się między środkową parę obrońców i rozsuwa ich na boki
tworząc trójkę obrońców z tyłu. Cofnięty pomocnik może grać tylko przed dwójką
środkowych obrońców, gdyż trzeci obrońca stwarzałby swoim defensywnym zachowaniem
problemy przeszkadzając w naturalnej tendencji cofniętego pomocnika do głębokiego
cofania się po stracie piłki.

Zapamiętaj...
Role obronne wpływają na rozegranie piłki w obronie, a funkcje wpływają na nastawienie
linii obronnej. Funkcja obrony lepiej utrzymuje linię. Para funkcji stoper + zabezpieczenie
tworzy tandem wywierający presję i kontrolujący przeciwnika, ale robi to kosztem
skutecznej pułapki ofsajdowej. Upewnij się, że uwzględniłeś także przestrzeń na
skrzydłach, którą zwalniasz grając trójką z tyłu. Rozważ swoje podejście do posiadania
piłki oraz uwzględnij indywidualne możliwości piłkarzy przy przydzielaniu ról i funkcji.

11
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Środkowi pomocnicy
Kluczowym obszarem boiska jest środek pomocy. To tutaj rozstrzyga się wynik meczu
zarówno w rozumieniu ofensywnym jak i defensywnym, dlatego wymaga on najwięcej
uwagi. To obszar o największej różnorodności pod względem ról i funkcji, co czyni go
możliwym do zaadaptowania zależnie od okoliczności. Środek pomocy zawiera zarówno
strefy obrony jak i ataku, gdyż wszystkie obszary muszą się łączyć w sposób
odpowiedni i efektywny, tak aby drużyna mogła funkcjonować jako całość. Środek pola
może być ustawiony w różnym systemie i z różną liczbą pomocników zależnie od formacji
jaką wybierzesz. Omówię teraz jak każdy z tych systemów działa.

Para środkowych pomocników

Jeśli gracie samotną parą pomocników w środku pola, jej priorytetem muszą być zadania
defensywne. Aby to osiągnąć mogą oni występować jako Defensywni Pomocnicy (DP)
albo Środkowi Pomocnicy (ŚP). Poza pracą w defensywie muszą także być w stanie
wspierać ataki i pomagać utrzymać piłkę. Mogą także ulec przewadze przeciwnika, gdyż
jest ich tylko dwóch. Jednak jeśli tylko ich kondycja i dyscyplina defensywna są dobre,
Wasza drużyna powinna być dobrze chroniona.

Tradycyjne ustawienie łączy tak zwanych: „słupa” i „biegacza”, jako że obaj muszą pokryć
duży obszar boiska zachowując zarazem spójność formacji. „Słup” może mieć także (jeśli
ma ku temu zdolności) wpływ na kreatywność i rozegranie akcji. „Słup” typowo ma funkcję
obrony, a „biegacz” wsparcia. Rozważ przy ich ustawieniu również konkretne
zachowania. Cofnięty rozgrywający może być „słupem”, ale nie może biegać wzdłuż
boiska jak typowy długodystansowiec. Pomocnik odbierający piłkę (rola z natury
defensywna) nie zapewnia dyscypliny w ustawianiu się, więc jest kiepskim kandydatem na
„słupa”.

12
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Trio środkowych
Im więcej środkowych pomocników, tym większego zakresu działań można od nich
wymagać. Zakładając, że poświęciliście napastnika albo gracza z bocznego sektora
boiska by mieć dodatkowego pomocnika, musicie go odpowiednio zagospodarować, tak
by straty w innej formacji nie były widoczne. Zatem, gdy w parze macie „słupa” i
„biegacza”, w trio będziecie mogli grać „słupem”, „biegaczem” i „napastnikiem” -
oczywiście te nazwy są tylko poglądowe i możecie ustawić trio w zupełnie innej
konfiguracji. Najlepszym sposobem na ustawienie takiego środka pola jest granie z
użyciem pojedynczych funkcji: obrony, wsparcia i ataku.

Musicie także rozważyć umiejętności, kondycję i funkcje jakie ma spełniać trio środka pola.
Najgłębiej położona para w formacji 4-2-3-1 ma przede wszystkim być zwarta i pełnić
funkcje defensywne. Granie więc przykładowo wysuniętym rozgrywającym lub środkowym
pomocnikiem z funkcją ataku (mając za sobą czterech obrońców, a przed sobą trzech
ofensywnych pomocników – przyp. red.) to fatalny pomysł, bo odsłoni Waszą obronę.
Podobnie w szerokim 4-3-3 z wykorzystaniem DP, Waszych dwóch ŚP będzie musiało
grać do przodu i wspierać atak. Dlatego w tej wersji granie cofniętym rozgrywającym lub
środkowym pomocnikiem z funkcją wsparcia nie zapewni odpowiedniej głębokości w
ataku. Zaplanujcie i rozważcie funkcję każdego elementu systemu, którym chcecie grać.

13
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Wreszcie istotne znaczenie ma kształt Waszego środkowego trio. Ustawienie w trójkącie

oferuje więcej możliwości wymiany podań niż rozstawienie w linii. Pamiętajcie, by
ustawiać graczy w różnych obszarach, tak by zapewnić więcej opcji rozegrania akcji i
wyjścia na wolną pozycję.

Wybór ról i funkcji musi być dostosowany do Waszego stylu gry. Jeśli chcecie grać
stabilną, szczelną i dobrze zorganizowaną obroną, to pomocnik odbierający piłkę jest
przeciwieństwem tego stylu, gdyż często porzuca swoją pozycję w formacji by zbliżyć się
do przeciwnika. Podobnie jeśli chcecie grać bezpośrednią piłką z kontrataku, to wysunięty
rozgrywający nie pomoże w szybkim przerzucie gry z obrony do strefy ataku. Będzie on
powoli rozgrywał prowadząc piłkę przez środek pola.

Kwartety środkowe
Gra czterema środkowymi pomocnikami tworzy ogromną przewagę w środku pola.
Przewaga liczebna jest wówczas wykorzystywana do przebicia się przez obronę
przeciwnika. Oczywiście przewaga ta musi oferować odpowiednią jakość, kreatywność i
dużo ruchu z przodu, jak również ciężko pracującą formację obronną rekompensującą
brak graczy bocznych, który występuje w większości takich systemów. Tym niemniej tak
duża przewaga liczebna w najważniejszym rejonie daje możliwości zarówno stabilnej
obrony, jak i nieprzewidywalności oraz przewagi podczas ataku.

Najbardziej oczywiste ustawienie czwórki w środku pola to: diament (DP-ŚP-ŚP-OPŚ lub
DP-LP-PP-OPŚ) oraz kwadrat (DP-DP-ŚP-ŚP, DP-DP-OPŚ-OPŚ lub ŚP-ŚP-OPŚ-OPŚ),
który pokrywa mniej stref boiska, ale pozwala na lepsze użycie konkretnych szablonów
współpracy.

14
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Najprostszy sposób rozdzielenia ról i funkcji to kierowanie się zasadą, że potrzeba dwóch
par piłkarzy – jednej nastawionej bardziej defensywnie, drugiej ofensywnie. Musicie także
upewnić się, że zagwarantowaliście odpowiednią liczbę wejść z głębi pola i rajdów do
przodu. Środkowy pomocnik z funkcją ataku to najlepsze rozwiązanie mogące zapewnić
dynamiczne wejścia z głębi pola. Dobrą alternatywą pod nieobecność takiego gracza
może być pomocnik długodystansowiec z funkcją wsparcia.

W grze diamentem pozycja OPŚ jest obciążona wysokim ryzykiem krycia przez cały mecz.
By tego uniknąć upewnij się, że Twój OPŚ ma możliwości ruchu zarówno do przodu, jak i
do tyłu, ale także na boki boiska. Trequartista przesuwa się na boki, a fałszywy
napastnik zwykle tylko agresywnie rusza do przodu. Możesz również rozważyć
ofensywnego pomocnika, który wykonuje obie te funkcje zależnie od sytuacji na boisku.

Kolejna zaleta czteroosobowego środka pola to umożliwienie dużej specjalizacji

środkowych pomocników. Regista lub cofnięty rozgrywający może być cenną pomocą w
działaniach obronnych dla kolegów z formacji defensywnej, a obrońca odbierający piłkę
dzięki takiemu wsparciu może czuć się swobodniej w naciskaniu na przeciwnika, wiedząc
że są inni gracze, którzy w razie potrzeby będą go asekurować.

15
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Szerokość rozegrania
Boczni gracze to zarówno boczni obrońcy (lub boczni wysunięci obrońcy) jak i boczni
pomocnicy (lub ofensywni skrzydłowi). Większość drużyn ma dwóch graczy bocznych na
każdym skrzydle (obrońca i pomocnik – przyp. red.), niektóre zaś tylko jednego. Boczni
gracze posiadają bardzo zróżnicowany zestaw ról i funkcji. W tych rejonach boiska macie
pełen wachlarz możliwości. Formacja jakiej używacie znacząco wpływa na wybór ról i
funkcji w bocznych sektorach. Samotny boczny gracz ma więcej obowiązków i musi
być zdolny wnieść coś do wszystkich obszarów gry, podczas gdy para bocznych
zawodników może dzielić się specjalizacjami gwarantując bardziej zbilansowane
ustawieniu.

Poświęcanie bocznych graczy jest jednym ze sposobów pozyskania większej liczby

pomocników w środku pola i wygrania bitwy o posiadanie piłki. Dobrze użyci boczni gracze
mogą jednak pomóc w utrzymaniu piłki, nieprzewidywalnym rozwiązaniu ataku,
zdobywaniu bramek, a dzięki pracowitości i zdolnościom defensywnym są wykorzystywani
także w grze obronnej – to tyczy się wszystkich pozycji na skrzydle. Boczny obrońca
mądrze podłączający się do akcji ofensywnych jest bardzo cenny, podobnie jak
skrzydłowy, który umiejętnie się cofa i odbiera piłki.

Samotni gracze boczni

W piłce nożnej wiele systemów gry wykorzystuje tylko jednego klasycznego gracza
bocznej strefy na każdym skrzydle. Przez lata utarło się, że Włosi są narodem, który nie
ufa skrzydłowym i nie korzysta z nich. Tymczasem Włosi uwielbiają używać formacji z
trójką z tyłu, co oznacza, że najczęściej miejscem do znalezienia tego dodatkowego
człowieka w formacji są właśnie boczne sektory boiska.

Od takiego gracza wymaga się, by prezentował cały wachlarz obronnych, wspierających i

ofensywnych zagrań na skrzydle. Zatem taki piłkarz musi:
 przemieszczać się do przodu i zapewniać szerokość rozegrania,
 cofać się za akcją przeciwnika i utrzymywać dobrą pozycję obronną,
 nadążać za grą dając stale opcję gry na skrzydle potrzebną do utrzymania piłki,
 penetrować formację przeciwnika na flance.

Reasumując. To naprawdę ogrom obowiązków i pracy do wykonania. Kolejnym dużym

zmartwieniem jest pozycja samotnego gracza z boku. Formacja, którą wybierasz
kształtuje obronę Waszej drużyny (atak także, ale w dużo mniejszym stopniu – przyp.
red.). Dlatego musicie rozważyć jak głęboko Wasi boczni gracze mają się ustawiać. Im
bardziej są cofnięci, tym bezpieczniejszą czynią formację obronną. Z drugiej strony jednak,
im bardziej są ustawieni do przodu, tym szybciej naciskają w sektorach bocznych i
szybciej tworzą zagrożenie w kontrataku. Im wyżej na boisku ustawisz samotnego

16
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

bocznego gracza, tym bardziej musi być on skłaniany do cofania się. Następujące
kombinacje najlepiej zapewniają szerokość rozegrania, penetrację skrzydła, stabilność
formacji i pracowitość przydzielonych piłkarzy:

 Boczny obrońca (atak)

 Boczny wysunięty obrońca (wsparcie lub atak)
 Kompletny boczny obrońca (atak)
 Boczny pomocnik (wsparcie)
 Defensywny skrzydłowy (wsparcie)

Boczny pomocnik i defensywny skrzydłowy mają jedynie zadanie wsparcia, gdyż

muszą zapewniać szerokość rozegrania podczas ataku, ale także mieć obowiązek
powrotu za piłką w sektory obronne. Funkcja ataku nie wymusi ich cofania się w stopniu
wystarczającym, natomiast funkcja obrony nie zapewni szerokości rozegrania piłki
wymaganej w formacjach z samotnym bocznym graczem. Na pewno zauważyliście
pominięcie bocznego rozgrywającego w powyższej liście. Powodem jest fakt, że nie
zapewnia on szerokości gry. Boczny rozgrywający ma naturalną skłonność do schodzenia
na środek boiska, co tylko zagęści drużynę próbującą desperacko uzyskać szerokość w
rozegraniu akcji.

Dwaj boczni gracze

Grając dwoma bocznymi graczami na skrzydle macie do dyspozycji więcej dostępnych
ustawień. Po pierwsze, zastanówcie się jak Wasza drużyna ma tworzyć zagrożenie pod
bramką rywala i w związku z tym jak Wasi gracze powinni się zachowywać. Część
bocznych graczy może się przemieszczać do środka, pomagając zdominować środek
pola, podczas gdy drugi z graczy na skrzydle zapewni wówczas szerokość rozegrania.
Niektóre dwójki operują wspólnie w bocznym sektorze boiska grając na obieg, bądź
wypracowując pozycje do dośrodkowania. Jeszcze inną opcją jest pozostawanie jednego
gracza z tyłu, jako opcji do bezpiecznego wycofania piłki (w systemach gry pozycyjnej –
przyp. red.). Zwykle przy dwójce graczy bocznych macie graczy na pozycjach bpocznych
obrońców (OL/OP), gdyż potencjalny zysk z gry na pozycji WO jest niwelowany przez
drugiego bocznego gracza ustawionego tuż przed nimi.

Pierwszym przykładem kombinacji jest sytuacja, gdy masz bocznego gracza

przesuwającego się na środek, aby pomóc zdominować środek boiska:

 Boczny obrońca (atak)

 Wysunięty boczny obrońca (wsparcie lub atak)
 Kompletny boczny obrońca (atak)

17
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

W połączeniu z:

 Boczny pomocnik (wsparcie)

 Boczny rozgrywający (wsparcie lub atak)
 Wysunięty rozgrywający (wsparcie lub atak)
 Schodzący napastnik (wsparcie lub atak)
 Raumdeuter (atak)

Moglibyście również użyć kombinacji:

 Odwrócony cofnięty skrzydłowy (wsparcie) + skrzydłowy lub boczny pomocnik

(obaj atak)

Inna opcja to użycie pary bocznych graczy, którzy pozostają w bocznych sektorach i
grają na obieg, by stworzyć przestrzeń na skrzydle:

 Boczny obrońca (atak)

 Wysunięty boczny obrońca (atak)
 Kompletny boczny obrońca (atak)

W połączeniu z:

 Boczny pomocnik (wsparcie)

 Skrzydłowy (wparcie)
 Defensywny skrzydłowy (wsparcie)
 Boczny odgrywający (wsparcie)

18
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Spowoduje to, że gracz naturalnie stojący w głębi pola (na przykład OP) będzie obiegał
gracza nominalnie bardziej ofensywnego (na przykład PP/OPP), co stworzy dodatkową
przestrzeń do gry i zwiększy ilość możliwych podań.

Można użyć bardziej typowej pary bocznych graczy, mającej jedynie zapewnić drużynie
szerokość rozegrania z ofensywnymi graczami odpowiedzialnymi za penetrację i
defensywnymi odpowiedzialnymi za destrukcję oraz stabilność formacji:

 Boczny obrońca (wsparcie) + skrzydłowy lub boczny pomocnik (obaj atak),

 Wysunięty boczny obrońca (wsparcie) + boczny pomocnik (atak).

Wówczas gra Waszej drużyny na flance będzie polegać na tym, że pomocnik będzie
wbiegał na skrzydło i dośrodkowywał, a obrońca będzie trzymał się z tyłu zostawiając
opcję podania.

Zapamiętajcie…
Najpierw ustalcie ilu graczy na skrzydle chcecie używać, a dopiero potem zdecydujcie o
ich rolach. Jeśli gracie samotnym bocznym graczem, nie możecie pozwolić sobie na
powierzanie mu jedynie funkcji obrony. Musi on również kreować ofensywną grę na
skrzydle. Weź pod uwagę, że samotny skrzydłowy musi mieć przede wszystkim
korzystną pozycję wyjściową do obrony, albo móc się cofnąć i bronić. Dwójka
bocznych graczy musi działać wspólnie, w sposób zorganizowany.. Upewnijcie się, że nie
wchodzą sobie w drogę, a zarazem wciąż mogą zagrać na obieg lub stworzyć przewagę.

19
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Współpraca w ataku
Termin „współpraca w ataku” nie ogranicza się jedynie do napastników w strefie ataku, ale
również do skrzydłowych i ofensywnych pomocników, którzy mają wiele wspólnego ze
środkowymi napastnikami. Wszyscy napastnicy w pewnym stopniu współpracują z resztą
zespołu i wymagają wsparcia, by prawidłowo funkcjonować.

Piłka nożna w swojej historii ewoluowała od teorii specjalizacji do futbolu totalnego

wymagając od każdego z graczy pełnienia wielu funkcji na boisku, aby stawić czoła
zwiększającym się oczekiwaniom. Próba wykreowania przestrzeni we współczesnych
systemach taktycznych wymogła również na zespołach więcej niekonwencjonalnych form
współdziałania na boisku.

W tym poradniku dokonam przeglądu różnych typów współpracujących ze sobą par, od

samotnego napastnika z wsparciem ze strefy ofensywnych pomocników do prostego
duetu napastników.

Wysoki + Niski
Na przestrzeni lat wiele modeli współpracy budowano w celu wydobycia tego co najlepsze
z warunków fizycznych graczy. Wysoki piłkarz może być dobrym celem podań, utrzymując
potem piłkę i zagrywając ją do szybszego kolegi z zespołu albo cofając do innego
partnera. Wysoki piłkarz z reguły gra głębiej wygrywając pojedynki główkowe i odgrywając
piłkę kolegom, choć równie dobrze może grać wyżej odgrywając w tempo partnerowi
wychodzącemu na wolną pozycję. Niższy szybszy gracz może próbować przedarcia się
przez linię obrony na wolne pole, które często powstaje dzięki większemu napastnikowi
absorbującego obrońcę.
20
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Ten model współpracy polega na dobrych podaniach i dośrodkowaniach od skrzydłowych i

bocznych obrońców. Z reguły pasuje do taktyk opartych na grze bezpośredniej. Zwykle to
kombinacja odgrywającego i lisa pola karnego.

Tym niemniej wysunięty napastnik jest nieco bogatszą wersją lisa pola karnego, a
większy napastnik może, jeśli posiada odpowiednie umiejętności, być także wydajny w
bardziej twórczej roli jak np. cofnięty napastnik lub kompletny napastnik.

Współpraca ta może również funkcjonować z ofensywnymi pomocnikami w charakterze

wsparcia. Silny samotny napastnik jako odgrywający lub kompletny napastnik,
wspomagany przez schodzącego napastnika lub raumdeutera, mogą pomóc szybkiemu
i bramkostrzelnemu zawodnikowi zaatakować z głębi pola, tak by w pełni wykorzystać jego
szybkościowy potencjał.

21
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Kreator + Strzelec
Jest to prawdopodobnie najczęściej występujący typ współpracy w piłce nożnej. Może być
to jeden napastnik ustawiony głębiej niż drugi, zaopatrujący wyżej ustawionego partnera w
podania i odegrania na wolne pole. Kreuje w ten sposób bramkowe okazje i absorbuje
obrońców, tak aby dać partnerowi więcej miejsca i czasu. Kreatorem może być napastnik
lub pomocnik ustawiony tak, by efektywnie asystować napastnikowi.

Ten typ formacji bazuje na szeregu atrybutów, niekoniecznie fizycznych, raczej

technicznych i mentalnych, mających w kreatywnej współpracy decydujące znaczenie.
Jest to bardzo wszechstronny sposób gry w piłkę. Pozornie może bardziej pasować do
systemów opartych na kreatywności i posiadaniu piłki, niż do gry bezpośredniej i
kontaktowej – jednak dzięki swej uniwersalności może być szeroko stosowany w różnych
filozofiach gry.

Najbardziej wyważone role w tym typie współpracy to cofnięty napastnik i wysunięty

napastnik, jakkolwiek kompletny napastnik może być wyjątkowym kreatorem lub
strzelcem (lub obydwoma naraz) zależnie od nadanej funkcji.

Lis pola karnego to oczywisty dobry strzelec, choć prawdopodobnie nie odwdzięczy się
wspierającemu partnerowi w ataku stwarzaniem mu jakichkolwiek okazji.

22
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Klasyczna 10 (wł. trequartista – przyp. red.) jest wspaniałym kreatorem i potrzebuje kogoś
kto wykorzysta okazje i przestrzeń, które stwarza. Może grać na pozycjach od NŚ do OPŚ.

Wysunięty rozgrywający lub enganche również może być doskonałą kreatywną postacią
wspierającą wysuniętego napastnika z przodu.

23
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Wysunięty napastnik to rola oferująca grę pozycyjną i zdolność strzelania bramek.

Kompletny napastnik i cofnięty napastnik to równie dobre przykłady dla takiej gry.
Różnica między tymi trzema rolami jest następująca: wysunięty napastnik jest ustawiony
wysoko wypatrując wzdłuż linii końcowej miejsca między graczami przeciwnika, próbując
stworzyć przestrzeń do gry i – w razie potrzeby – odegrać do partnera. Kompletny
napastnik zazwyczaj przemieszcza się w bardziej zróżnicowany sposób, a cofnięty
napastnik będzie się ustawiał bardziej centralnie, cofając się i przetrzymując piłkę częściej
niż wysunięty napastnik.

24
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Schodzący napastnik może z funkcją wsparcia być doskonałym kreatorem podając

kąśliwe piłki z sektora bocznego do wbiegającego napastnika. Z funkcją ataku natomiast
może wbiegać w przestrzeń wypracowaną przez bardziej kreatywnego napastnika
wysuniętego przed nim i być równie bramkostrzelnym graczem.

To w bardzo szczególny sposób dotyczy także raumdeutera, który będzie starał się
stwarzać zagrożenie dla bramki ze skrzydła, wbiegając na wolne pole i współdziałając z
potencjalnie kreatywnym graczem.

Fałszywa 9 + Fałszywa 10
Współpraca fałszywych dziewiątki i dziesiątki opiera się na środkowym napastniku
cofającym się głęboko, próbując wyciągnąć za sobą obrońcę lub po prostu tworząc dla
siebie lub kolegi z zespołu przestrzeń do ataku i rozbicia formacji obronnej przeciwnika.
Fałszywa 10 to wysunięty pomocnik z inklinacjami do wchodzenia z głębi pola w
25
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

wykreowaną przestrzeń, aby stworzyć zagrożenie bramki przeciwnika. Główny i oczywisty

sposób osiągnięcia tego to wybór współpracy fałszywej 9 i fałszywego napastnika,
którzy dobrze współpracują w końcowej 1/3 boiska i idealnie pasują do systemów opartych
na posiadaniu piłki i niestandardowych akcjach.

Inne role również mogą odtworzyć ten efekt, przez wyciąganie akcji na bok lub po prostu
przemieszczanie się w poszukiwaniu miejsca.

Klasyczna 10 w ataku będzie krążył, generując miejsce do ataku dla innych graczy, co
może środkowym obrońcom pozostawiać dylemat: czy podążać za nim, czy trzymać się
pozycji i zostawić mu miejsce. Klasyczna 10 zwykle przemieszcza się na boki, podczas
gdy fałszywa 9 zwykle cofa się głęboko do środka pola.

26
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Cofnięty napastnik i kompletny napastnik (wsparcie) będą współdziałać podobnie, ale

będą w stanie dłużej przetrzymywać piłkę i zajmować pozycję wyżej na boisku, zamiast
ciągłej tendencji do cofania się. Są również bardziej zdyscyplinowani i pożyteczni obronnie
niż Klasyczna 10, co dla wielu menadżerów może być bardzo istotne.

Alternatywą dla fałszywej dziesiątki, mogą być schodzący napastnik lub raumdeuter,
wbiegający ze skrzydeł w strefę zwolnioną przez cofającego się/schodzącego na bok
napastnika i stwarzają dylemat bocznemu obrońcy – czy podążać za graczem odsłaniając
flankę, czy zostawić go środkowym obrońcom, gdzie może zyskać przestrzeń zanim w
ogóle zostanie zauważony.

Ofensywny pomocnik również może wbiec w pole karne wspierając atak, jednak zwykle
mniej nadaje się na łowcę bramek niż inne wymienione powyżej role.

27
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Zapamiętaj...
Pamiętajcie by zróżnicować funkcje aby umożliwić ruch w formacji. Oprzyjcie swoje
szanse w ataku na różnorodności akcji, aby uniknąć przewidywalnej taktyki, którą
przeciwnik łatwo zneutralizuje. Współpraca w ataku i wzajemne interakcje rozciągają się
do strefy ofensywnych pomocników, a wsparcie w kreatywności i dynamicznych wejściach
do operujących głębiej pomocników. Współpraca winna pasować do umiejętności
Waszych drużyn i ich stylu gry. Zapewnijcie sobie także plan B!

28
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Polecenia dla drużyny

Filozofia
Dyskusja nad filozofią gry trwa od opublikowania przez wwfan'a Przewodnika 12 Kroków
do FM13, który okazał się przełomowy. Ukazał on nam Football Managera w nowym
świetle, nie jako pochodną kreatywności, ale jako wybór między specjalizacją a
uniwersalizacją, czymś co brzmi znajomo dla czytelników Jonathana Wilsona i jego
Odwróconej Piramidy.

W istocie drużyna grająca bardzo sztywnym stylem będzie pełna specjalistów ze

specyficznymi zadaniami dla każdego gracza, a drużyna grająca stylem bardzo płynnym
będzie miała uniwersalne podejście do gry, zaś wszyscy piłkarze będą zespołowo
odpowiedzialni za wszystkie założenia meczowe i instrukcje.

Ogólnie rzecz biorąc, swoboda taktyczna i kreatywność piłkarzy jest wyższa w systemach
o bardziej płynnym stylu, gdyż jest w nich więcej zawodników mających wykazywać
kreatywność w grze (a mniej specjalistów – przyp. red.). W skrócie: jeśli chcesz by
konkretni gracze wykonywali konkretne zadania (strzelanie bramek, odbieranie piłki,
rozgrywanie) potrzebujesz bardziej sztywnego podejścia, jeśli zaś chcesz by drużyna
wspólnie nastawiona była na pressing, rozgrywanie itp., potrzebujesz bardziej płynnej
filozofii.

Posiadanie piłki
Instrukcje dla drużyny dotyczące posiadania piłki są zróżnicowane. Jeśli chcecie grać
systemem opartym na posiadaniu piłki, to krótsze podania pomagają utrwalić ten styl gry,
a utrzymanie piłki działa bardziej jak apel, by znacznie zmniejszyć długość podań, aż do
poziomu gry w dziada, co może stępić Wasze ostrze ataku, ale również dać niektórym
bardziej kreatywnym graczom więcej czasu przy piłce na ”zrobienie różnicy”. Możecie

29
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

wzmocnić ten efekt prosząc drużynę o rozegranie piłki po ziemi. W ten sposób zostają
wyeliminowane niepotrzebne straty na skutek bezsensownego wybicia z własnej połowy.
Piłka zostanie zatrzymana w strefie obrony, aż otworzą się możliwości podania do drugiej
linii. Jest to bardzo ważne, jeśli posługujecie się posiadaniem piłki jako narzędziem
defensywy. Jednak jeśli Wasza drużyna opierająca swoją grę na posiadaniu piłki chce
kontratakować lub po prostu się bronić próbując oddalić grę, może to stać się przeszkodą.

Wybór podań bezpośrednich działa odwrotnie do polecenia krótkiej gry. Ma na celu

szybkie wyprowadzenie piłki z obrony do ataku. Gra na aferę skutkuje ekstremalnie
bezpośrednimi zagraniami i polega na wrzucaniu piłki w strefę ataku jeszcze szybciej.
Możecie poprosić drużynę o wrzutki w pole karne, grając długą piłkę w stylu Stoke City
Tony'ego Pulisa, celując w wielkoludów na środku ataku lub też jeśli chcecie szybkiego
przekazania piłki po skrzydle (często w trakcie kontrataku) możecie skłonić drużynę do
zagrania na skrzydła, by uruchomić zwinnych dryblerów. To także potencjalnie użyteczny
sposób wybijania piłki z linii obrony pod koniec meczu w celu utrzymania wyniku.

30
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Możecie dalej modyfikować posiadanie piłki zaznaczając czy chcecie grać prostopadłe
podania przez linię obrony i wybierając podania na wolne pole, skuteczne przeciwko
wysokiej linii defensywy. Jeśli przeciwnik jest cofnięty, możecie spróbować naruszyć jego
formację przez opcję rajdów między obrońcami, w nadziei na uzyskanie przestrzeni lub
przedarcie się przez linię obrony. Możecie również polecić, by drużyna poczekała na
powstanie luki stwarzającej okazje na gola lub próbowała szczęścia przy każdej okazji.
Podania w pole karne to prośba, aby drużyna nie traciła niepotrzebnie piłki dla strzałów z
nieprzygotowanych pozycji. Strzały z każdej pozycji to sugestia podejmowania prób
zaskoczenia bramkarza przy każdej okazji, użyteczna wówczas, gdy ciężko przychodzi
stwarzanie jakichkolwiek okazji, często przy zwartej obronie przeciwnika lub gdy chcecie
wykorzystać słabe strony bramkarza drużyny przeciwnej.

Z punktu widzenia posiadania istotny jest również sposób dośrodkowań Waszej drużyny.
Przyjęte jest, że do szybkich napastników powinny być grane kąśliwe, ostre
dośrodkowania. Chodzi o wykorzystanie predyspozycji napastnika – założeniem jest, że
zwinny, szybki napastnik wyprzedza obrońcę przy bliskim słupku i wpycha piłkę do siatki.

31
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Dośrodkowanie jest zwykle skuteczniejsze z linii końcowej lub nie dalej niż z wysokości
pola karnego, gdyż zagrana piłka musi być szybka. Wysokiego napastnika najlepiej
wykorzysta się wybierając miękkie dośrodkowania, które pozwolą zawodnikowi ustawić
się i zaatakować piłkę w najwyższym punkcie lotu, pozwalając pokonać niższego obrońcę.
Często dośrodkowanie ma miejsce z głębi pola, bo wówczas może długo wisieć w
powietrzu, a także nie wymaga tak szybkiego dobiegu do piłki. Bardzo pożyteczna jest
nowa opcja niskich dośrodkowań pozwalająca na wpuszczanie szybkich piłek w poprzek
pola karnego, aby dać niskiemu napastnikowi szansę na dojście do piłki. Można również
stosować szybkie centry, co w praktyce oznacza miękkie dośrodkowanie z głębi pola. Ta
opcja może być pomocna w grze bezpośredniej, gdzie piłka szybciej dotrze do
napastników, jeśli boczni gracze zamiast bezskutecznie mijać przeciwnika spożytkują
miejsce i czas na znalezienie kolegi z zespołu.

Przemieszczanie w ataku
Przez przemieszczanie w ataku rozumieć należy sposób w jaki mijacie linię obrony
przeciwnika. Pewne formacje (te ze środkowymi rozgrywającymi, piłkarzami wbiegającymi
z głębi pola i napastnikami czyhającymi w linii z obrońcami) pasują do zastosowania
ataków środkiem pola. Wykorzystanie przewagi liczebnej w środku pola i ewentualnie
rozgrywających w tej strefie boiska ma sens. Możecie mieć porządny, ale
nienadzwyczajny środek pola lub jedynie dwóch środkowych pomocników, wówczas grę
ofensywną będą kreować gracze boczni poprzez podania, dryblingi i dośrodkowania. W
tym przypadku ataki skrzydłami będą trafniejszym wyborem, zwłaszcza jeśli gracie z
bocznym rozgrywającym jako jedynym rozgrywającym w zespole. Wówczas na pewno to
on będzie kierował akcjami.

Możecie wybrać ataki lewym skrzydłem lub ataki prawym skrzydłem, jeśli chcecie
wykorzystać słabość przeciwnika w danym sektorze, słabość formacji (np. samotny
boczny gracz) lub zamaskować swoją własną słabość na konkretnym skrzydle. Atak
jednym lub oboma skrzydłami może bardzo pomagać w szybkim przekazaniu piłki w grze
z kontrataku. Przy ataku na ciasną linię obrony można próbować zagrań na obieg celem
uzyskania przewagi liczebnej w bocznym sektorze, co może pomóc stworzyć przestrzeń

32
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

dla kolegów z drużyny i dostarczyć z boku boiska więcej piłek na środek. Taki sposób gry
wymaga sporych nakładów sił, ale może być bardzo skuteczny w przełamaniu twardej,
zorganizowanej obrony. Minusem takiego rozwiązania może być spadek tempa akcji,
poprzez zbytnie przetrzymywanie piłki przez skrzydłowych, którzy będą czekać na opcje
do kombinacyjnego rozgrywania akcji. Może to być duży problem zwłaszcza jeżeli boczni
gracze mają za zadanie wchodzić na środek strefy ataku w końcowej fazie akcji.

Formacja
Ustawienie Waszej drużyny częściowo zależy od formacji tj. dominacji w środku pola,
wysunięcia lub cofnięcia bloku obrony oraz rozwiązań na skrzydłach.

Ustawienie drużyny wpływa zarówno na sposób w jaki atakujecie, jak i na sposób w jaki
się bronicie. Jeśli stosujecie szersze pole gry, możecie rozciągnąć grę i korzystać z
wykreowanej przestrzeni, ale spowoduje to również rozciągnięcie szyków obrony i może
stworzyć luki do wykorzystania dla przeciwnika, kiedy stracicie piłkę. Przy szerokiej grze
korzystne dla rozmieszczenia i poruszania się zawodników po boisku będzie stosowanie
pressingu na całym polu gry. Węższe pole gry pozwala skupić rozegranie w strefie
środkowej, co może ułatwić przeciwnikowi skupienie obrony, ale zarazem tworzy mniej luk
pomiędzy Waszymi defensorami. Zarówno wysoko, jak i nisko ustawiona linia obronna
może być skuteczna zależnie od przeciwnika i stylu gry.

Wasza linia obrony może być usytuowana w różnych strefach boiska począwszy od
poleceń znacznie wyższej linii defensywy i skrócenia pola gry - skupiających
rozegranie w środku boiska i pozostawiających mało miejsca przeciwnikowi, a w
przypadku powolnych napastników skazujących ich na pojedynki biegowe, których nie
mogą wygrać, po cofnięcie do obrony i znacznie głębszą linię defensywy skupiające

33
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

graczy bliżej pola karnego, zostawiające mało miejsca z tyłu dla szybkich napastników
(choć ustawienie to może przynieść korzyści napastnikom wysokim). Zostawia to również
więcej miejsca w środku pola, ale może być równocześnie użyte do zachęcenia
przeciwnika do podejścia wyżej, aby tym łatwiej było go kontratakować.

Możecie skłonić swoich graczy do szukania gry, co może skutkować przewagą liczebną,
niespodziewanym przemieszczeniem się piłkarzy w miejsca gdzie mogą zagrozić
przeciwnikowi i dostać piłkę. Wadą tej opcji jest to, że w chwili utraty piłki gracze mogą
znajdować się z dala od wyznaczonych pozycji. Można też założyć postępowanie
odwrotne tj. narzucić trzymanie się pozycji co może spowodować, że przeciwnikowi
będzie łatwiej wyłączyć z gry Waszych zawodników, ale sprawi, że formacja defensywna
będzie solidniejsza. Możecie pozwolić skrzydłowym na zamianę miejsc, co w formie
ustawienia opcji zostało dodane w zakładce „piłkarz” i pozwala na zamianę miejsca dla
obunożnego skrzydłowego i omijanie po zewnętrznej przeciwnika, zamiast prób ścinania
do środka. Działa to dobrze jeśli chcesz wykorzystać przestrzeń na zewnątrz skupionej linii
obronnej zanim przeciwnicy zdążą zareagować i vice versa.

34
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Obrona
Obrona łączy się bardzo ściśle z formacją. Jeśli gracie wysoką linią obrony, to gra na
spalonego może zneutralizować zagrożenie stwarzane przez przeniknięcie szybkich
graczy, choć pułapka może nie zadziałać jeśli grasz parą stoper - zabezpieczenie albo z
wykorzystaniem pozycji ostatniego obrońcy. Wysoka linia działa dobrze jeśli stosujecie
więcej pressingu, pozbawiacie wówczas przeciwnika czasu i miejsca do rozegrania na
już skróconym polu gry.

Jeżeli chcecie aby konkretni gracze przeciwnika mieli mało miejsca należy zastosować
krótsze krycie lub krycie konkretnego piłkarza. Jeżeli preferujecie nisko i zwarto
ustawioną linię obrony, to gra na spalonego jest mniej efektywna, gdyż jest niewielka
szansa złapania przeciwnika na pozycji spalonej, a zezwala się mu na grę przed Waszą
linią bramkową. Drużyny szczególnie skupione na zachowaniu formacji mogą zmniejszyć
pressing odstępując od przeciwnika, ale w zamian czyniąc trudniejszym przejście przez
obronę. Ceną mogą być długie okresy w meczu, w których Wasza drużyna nie będzie
posiadać piłki i znajdować się będzie pod presją. Z drugiej strony nie zużywa to zbyt wielu
sił.

Wasza strategia odbioru piłki ściśle wiąże się z pressingiem i formacją. Jeśli grasz
wysokim pressingiem, to agresywny odbiór piłki jest właściwym rozwiązaniem, gdyż
zmniejsza ilość miejsca i czasu dla graczy przeciwnika, choć może skutkować dużą liczbą

35
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

rzutów wolnych, a szybcy i zwinni gracze przeciwnika mogą sobie poradzić z wyzwaniem i
wyjść na wolne pole. Gdy chcecie grać bez wślizgów, właściwsze jest niskie ustawienie
linii obronnej. Jeśli gracie w ten sposób z wysoką linią obrony, przeciwnik będzie miał czas
na zagranie szybkim napastnikom piłki na dobieg.

Ogólne
Tempo jest silnie powiązane ze stylem podań. Drużyna grająca piłkę bezpośrednią będzie
chciała szybko ją przenieść z obrony do ataku, a to wymaga wyższego tempa. Gra
krótkimi podaniami jest znacznie spokojniejsza i najlepiej funkcjonuje z niższym tempem.
Jest to bardziej oczekiwanie na okazję ,niż jej wymuszanie. Sporadycznie mieszanie
tempa rozegrania może pomóc: krótkie podania w szybkich kombinacjach pomogą
wykreować pole do gry, a czasem bezpośrednia gra z momentami przestoju pozwoli na
namysł i dojrzenie kolegi wybiegającego z głębi na wolne pole. Tym niemniej generalna
zasada to krótkie podania i niskie tempo oraz bezpośrednie podania i wysokie tempo.

Można również określić kreatywność Waszej drużyny, czy mają trzymać się bardziej
instrukcji, czy podejmować w sprzyjających momentach własne decyzje. Możecie zezwolić
drużynie na więcej swobody, jeśli bardziej ufasz ich kreatywności i podejmowaniu decyzji
lub więcej dyscypliny, jeśli chcesz by grali jak im nakazałeś. To wiąże się z filozofią gry
(patrz wyżej).

36
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Możecie dać drużynie chwilę odpoczynku, by powoli spokojnie rozgrywać piłkę co

przydaje się w wymagających fizycznie spotkaniach (zależnie od warunków pogodowych,
tempa gry itd.), a w bardziej defensywnej strategii pozwoli grać na czas co jest typowym
rozwiązaniem taktycznym w końcówce meczu w celu utrzymania wyniku. W grze szarżą
desperacko szukając bramki możecie nakazać grać na ryzyku zezwalając w dużym
stopniu na osobiste podejmowanie decyzji i nastawienie ofensywne. W drugą stronę –
możecie nakazać grę bez ryzyka i utrzymywać piłkę z dala od swojego pola karnego, tzn.
unikać zbędnego ryzyka, zabawy we własnym polu karnym i wybijać piłkę jak tylko
nadarzy się ku temu okazja.

Tylko jak to wszystko teraz poskładać w całość...?

37
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Budowa drużyny

W tym rozdziale pokażę jak zbudować drużynę. W poprzedniej wersji przewodnika

większość Czytelników po prostu skopiowała moje taktyki i narzekała, że wyniki ich nie
zadowalają. Tym razem pokażę cały proces budowy dowolnej drużyny, abyście mogli
samodzielnie wdrożyć swoje pomysły, choć od czasu do czasu moim punktem odniesienia
będzie Arsenal – drużyna, którą prowadzę.

Formacja, filozofia i styl

Na samym początku musimy zadecydować jak generalnie chcemy grać. Musicie ocenić
możliwości drużyny i oczekiwania zarządu wobec Ciebie. Trzeba też wziąć pod uwagę
filozofię klubu, do której trzeba się dostosować. Warto mieć również plan B, aby Wasza
drużyna mogła grać w trochę inny sposób, wciąż wykorzystujący zalety zespołu i
poszczególnych zawodników.

Potrzebujecie również spojrzeć na zespół jako całość oraz na kluczowe indywidualności w

drużynie. Możecie zdecydować czy są one warte, aby „budować wokół nich zespół”, czy
też chcecie bardziej konsekwentnego podejścia zespołowego. Powinniście sprawdzić
głębię zespołu na poszczególnych pozycjach oraz możliwość gry w pożądany przez Was
sposób w sezonie składającym się z około 50 meczów.

Jeśli chodzi o Arsenal, stwierdzam co następuje:

 Filozofia – futbol ofensywny oparty na posiadaniu piłki
 Wysoka jakość graczy na tle ligi i wysokie wymagania
 Doskonali gracze ofensywni – dobrzy technicznie, o dobrej szybkości
 Dostrzegalne braki w inteligencji, sile i agresji w obronie
 Brak głębi składu w obronie, mała możliwość rotacji w tej strefie
 Najlepsi gracze – Mesut Ozil i Alexis Sanchez
 Doskonała głębia w ofensywie, zwłaszcza na środku pomocy i w ataku
 Olivier Giroud i Mathieu Flamini różnią się predyspozycjami od szkieletu obecnego
zespołu – dają możliwość użycia innej opcji gry

Jakie z tego wyciągnąłem wnioski:

 Kreatywne posiadanie piłki to oczekiwany od mojej drużyny styl gry; skład drużyny
idealnie do tego pasuje.
 Możemy się spodziewać konieczności przedzierania się przez zasieki obronne w
większości meczów, ale możemy narzucać własny styl gry.
 Możemy również wykorzystać szybkich, lubiących grę bezpośrednią graczy (t.j.
Alexisa, Chamberlaina, Walcotta) do gry z kontrataku (w razie potrzeby)

38
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

 Mamy tylko 2 naturalnych środkowych obrońców (Koscielnego i Mertesackera) i

tylko jednego potencjalnego zmiennika (Chambers); dlatego trójka z tyłu jest
absolutnie nie do przyjęcia.
 Mamy możliwość bardziej bezpośredniej gry z Olivierem Giroud jako fizycznym
graczem, potencjalnym odgrywającym.
 Mathieu Flamini może w środku tworzyć alternatywę, jako pomocnik odbierający
piłkę.
 Lukas Podolski wydaje się być doskonałym raumdeuterem.
 Mesut Ozil wyraźnie pasuje do funkcji rozgrywającego, a najlepszą pozycją dla
niego będzie OPŚ.

W tym momencie zastanawiamy się, jakie formacje pasują do stylu gry jaki wybraliśmy.
4-2-3-1 lub 4-4-1-1 wydają się być dobrymi wyborami z punktu widzenia ofensywy,
pozwalającymi na świetne opcje podaniowe w środku pola i użycie OPŚ, która to pozycja
jest dogodna dla mojego najlepszego gracza – Ozila.

39
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Mógłbym również użyć 4-1-4-1 co pozwoliłoby mi na błyskawiczną grę z kontry przy użyciu
dwóch szybkich skrzydłowych i zapewniłoby doskonałą głębię składu. Innym wyborem
pozostaje 4-4-2, gdyż jeśli będziemy musieli grać bardziej bezpośrednio, możemy dobrać
partnera w ataku Olivierowi Giroud i wciąż móc korzystać z doskonałych skrzydłowych.

Polecenia dla drużyny

Ważne jest by upewnić się, że wybieramy instrukcje, które pasują do naszego wybranego
stylu gry. Zwykle wybieram cztery do pięciu instrukcji jasno określających styl mojej
drużyny, a dobierając dodatkowe ustawiam się zależnie od konkretnej sytuacji lub
warunków na boisku. Tak więc dla stylu gry zorientowanego na posiadanie piłki, chcę żeby
drużyna stosowała:
 Krótsze podania
 Rozegranie piłki po ziemi
 Podania w pole karne
 Szukanie gry
 Więcej swobody

Mogę dodatkowo nakazać ustawić wyżej lub niżej linię obrony, a także mniej lub więcej
pressingu – zależnie od sytuacji. Mogę również prosić zawodników by podawali na wolne
pole lub próbowali rajdów między obrońcami, zależnie od tego czy obrona przeciwnika
wydaje się słaba przy podaniach prostopadłych czy przy dryblingu.

40
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Dobór ról i funkcji

Po wybraniu formacji i poleceń dla drużyny, nadchodzi czas na przydział ról i funkcji.
Konkretne formacje wymagają konkretnych cech od piłkarzy co ogranicza, ale i
naprowadza na wybory, których powinniście dokonać. Na przykład para obrońców w
systemie 4-2-3-1 winna być zwarta i nastawiona defensywnie w celu utrzymania formacji.
Inny przykład: w 3-4-3 boczni gracze powinni się cofać w celu zabezpieczenia bocznych
sektorów, a także zapewnić szerokość w ataku, więc nie należy im przydzielać roli
bocznego rozgrywającego, gdyż nie rozszerzą pola gry.

Jeśli macie własny plan na konkretne role czy funkcje dla wybranych graczy to
przydzielcie je najpierw. Nie powinno to być jednak więcej niż 5 - 6 ról lub zadań -
zwykle wystarczy od 1 do 3 kluczowych maksymalnie.

Musicie także zadecydować ilu graczom przydzielicie funkcje obrony, wsparcia i ataku
podczas budowy drużyny. Przyjętą zasadą ogólną jest 3 graczy z funkcją obrony
(wliczając w to stopera i zabezpieczenie), 4 wspierających i 3 atakujących. To zabezpiecza
odpowiednią ilość graczy do krycia, pomocy i penetracji w ataku (w ten sposób mamy 7
graczy atakujących, gdy jesteśmy przy piłce i 7 broniących, gdy przy piłce jest rywal –
przyp. red.). Można ten schemat modyfikować, ale żadna drużyna z jednym graczem z
funkcją ataku nie stworzy zagrożenia. Podobnie żadna drużyna z tylko jednym środkowym
obrońcą z funkcją obrony nie zapewni stabilności w defensywie.

W końcu przydzielam role i funkcje w drużynie. Z zasady najpierw ustawiam obronę,

potem pomoc, a na końcu atak. Dzięki temu mam solidne ustawienie obrony i mogę ustalić
poprawne zależności oraz zróżnicowanie w ataku. Inne ważne czynniki podczas
przydzielania ról i funkcji to:
 zapewnienie głębi i szerokości w ataku (opcje z boku, przed linią piłki i za linią piłki),
 upewnienie się, że wybrana kadra pasuje do stylu drużyny,
 upewnienie się, że masz zróżnicowany skład.

Konkretnie: upewnijcie się, że przynajmniej jeden z Waszych cofniętych graczy bocznych

(zwykle boczny obrońca, ale może też być wysunięty boczny obrońca lub boczny
pomocnik) ma funkcję ataku, a środkowy pomocnik najbliżej jego pozycji ma funkcję
obrony. Ma to zachęcić tego ostatniego do podążania na opuszczone skrzydło i
asekurowania, zabezpieczenia luki pozostawionej przez bocznego obrońcę, który poszedł
do ataku. Wreszcie w poleceniach indywidualnych dla piłkarzy: jeśli musisz graczowi dać
więcej niż 2-3 instrukcje, to istnieje duża szansa, że gracz ma źle przydzieloną rolę, bo
znacząco zmienia to jego zadania.

41
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Mając to wszystko w pamięci zaczynam tak:

Przede wszystkim, mój bramkarz dominuje w powietrzu, a czasem będę grał cofnięty,
czasem z wysoką linią obrony, więc ustawiam standardowego bramkarza.
Koscielny i Mertesacker będą grali w jednej linii, ale wyprowadzanie piłki u Koscielnego
jest znacznie lepsze, więc będzie obrońcą grającym piłką. Na prawej obronie ustawiam
funkcję wsparcia, a więc na lewej - ataku.

W wyniku takiego przydziału funkcji na bokach pomocy przed nimi muszą być ustawione
odwrotnie, tak więc Alexisowi powierzam funkcję ataku, a Cazorli wsparcia. Najbardziej
defensywnie nastawionym środkowym pomocnikiem jest Arteta, więc gra na tej samej
stronie co atakujący boczny obrońca, aby asekurować go w czasie wypadów do przodu.

42
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Ustawienie A-W-O-W w linii pomocy daje dobre opcje podaniowe i dobre ustawienie w
obronie.

Docierając do przednich rejonów boiska Ozil jest Klasyczną 10 (ang. trequartista - przyp.
red.), gdyż jako gracza kluczowego chcę go ustawić w najefektywniejszej dla niego roli.

Powoduje to, że mając w trójce pomocników Środkowego Pomocnika z funkcją obrony

(Arteta) i atakującą Klasyczną 10 (Ozil), potrzebuję piłkarza zapewniającego wybieganie,
którego obu wspomnianym rolom brakuje. Rewelacyjnym wyborem jest pomocnik
długodystansowiec i pasuje to do zdolności Aarona Ramseya, który ma świetną wydolność
oraz umie grać zarówno ofensywnie, jak i defensywnie.

W sektorach bocznych: jako, że Alexis wyjątkowo dobrze pasuje do roli skrzydłowego, taką
dla niego wybrałem. W wyniku tego Debuchy z tyłu będzie bocznym obrońcą, żeby
pasować do Alexisa. Na drugim skrzydle Cazorla ma duży wpływ na kreatywność, więc
ustawiony zostanie jako boczny rozgrywający, co oznacza, że Gibbs lubiący wychodzić do
przodu będzie wysuniętym bocznym obrońcą, dzięki czemu zapewni szerokość, której
inaczej by zabrakło, gdyż rola Cazorli zachęca go do schodzenia na środek.

43
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

W ataku Giroud pasuje do roli odgrywającego, ale zachęciłoby to drużynę do gry długą
piłką bezpośrednio na niego, co zanegowałoby grę opartą na posiadaniu piłki. Giroud radzi
sobie także w grze pozycyjnej i z pierwszej piłki, dlatego zagra jako cofnięty napastnik,
gdzie nadal będzie utrzymywał piłkę i korzystał ze swojej siły, ale zachęci go to także do
częstszego przemieszczania się, co da dodatkowe opcje współpracy.

Istnieje ryzyko, że Giroud będzie się dublował z Ozilem, gdyż Ozil jest Klasyczną 10 i ma
dużą swobodę ruchu. Dlatego daję Ozilowi indywidualne polecenie schodzenia na bok z
piłką, co da miejsce Giroudowi na ruch do środka, a Ramseyowi do przodu.

44
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Dalej moimi opcjami zapasowymi w drużynie są: Flamini, który może grać z Artetą jako
pomocnik odbierający piłkę (wsparcie) oraz Wilshere, który jako świetny drybler byłby
doskonałym swobodnym rozgrywającym, jeśli chciałbym nim zagrać zamiast pomocnika
długodystansowca (wsparcie). Z drugiej strony gdybym zamiast tego chciał zagrać drugim
skrzydłowym na lewej flance, Gibbs musiałby zagrać jako boczny obrońca.

Wreszcie najwięcej opcji mam w ataku – Lukas Podolski jest świetnym raumdeuterem,
jeśli chcę, by lewy pomocnik nacierał na bramkę. Alexis i Walcott mogliby dodać trochę
ruchu i technicznego wsparcia dla Girouda w ataku, więc obaj mogliby grać jako fałszywa
dziewiątka lub wysunięty napastnik, by przenikać linię obrony i czyhać na podania
prostopadłe. Welbeck jest bardzo wszechstronny i może podjąć z powodzeniem szereg ról
i funkcji, co pozwala mi na wiele modyfikacji taktycznych zależnie od sytuacji.

45
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Podczas meczu
To co robię w czasie meczu ma wielkie znaczenie – nie ma sensu posiadanie doskonałego
ustawienia taktycznego, które jest niezmienne, gdyż napotkasz różnych przeciwników i nie
będziesz mieć wpływu na obraz gry, gdy będziesz tego potrzebował. Moim zmianom w
trakcie meczu zawdzięczam kilka punktów na sezon, albo utrzymując prowadzenie,
zmieniając nastawienie lub zaczynając mecz z niewielkimi modyfikacjami.

Formacje

Mam 3 różne formacje:

 system opisany powyżej 4-2-3-1,
 wersję 4-2DM-3-1 w celu dodania pewności w obronie i większego zagrożenia z
kontry,
 4-2-3-1 (wąska), gdy nie mam dostępnych bocznych graczy.

Moja formacja 4-2-3-1 generalnie pasuje do gry pressingiem, więc jeśli gram mecz z
przeciwnikiem, z którym zależy mi na solidnej linii obrony, albo po prostu nie chcę
przegrać, to cofam dwóch środkowych pomocników do strefy defensywnych pomocników.
To konkretnie wiąże się z wyborem Artety i Flaminiego, gdyż są to jedyni moi solidni
defensywni pomocnicy.

Podczas meczu, gdy chcę utrzymać wynik, będę chciał wzmocnić linię obrony. Wąskiej
wersji formacji użyję tylko w przypadku braku dostępnych graczy bocznych, choć i tak
wówczas będę zachęcać bocznych obrońców do biegania do przodu, aby uzyskać
szerokość.

46
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Polecenia dla drużyny

W czasie meczu, kiedy postanowię grać kontratakiem, poproszę, żeby zawodnicy grali bez
wślizgów i cofnęli linię obrony, jeśli z tyłu zostaje zbyt wiele miejsca. Ma to na celu próbę
utrzymania solidnej formacji defensywnej i utrudnienie zagrywania prostopadłych podań
oraz zmusić przeciwnika do strzałów z dystansu. Przy grze z kontry usunę również
instrukcję rozegrania po ziemi i spróbuję zachęcić do błyskawicznego przekazywania piłki
do ataku będącego podstawą kontrataku. Jest to użyteczna metoda utrzymania
jednobramkowego prowadzenia potencjalnie wykorzystująca luki w obronie przeciwnika,
gdy ten otwiera się w nadziei na wyrównanie.

Niekiedy utrzymanie formacji może zachęcić przeciwnika do większego naporu. Poproszę

wówczas graczy o utrzymywanie piłki, grę niskim tempem, podania w pole karne i
rozegranie piłki po ziemi, co w połączeniu z defensywną strategią powinno zachęcić ich do
gry piłką bez ryzyka niepotrzebnej straty. Często nakażę także zwarcie szyków albo
wysoki pressing uwzględniający wysoką linię obrony, dręczenie przeciwników i pułapkę
ofsajdową, aby zrekompensować przestrzeń pozostawianą za linią obrony.

47
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Jeśli chodzi o grę ofensywną, czasem uważam, że mojemu krótkiemu rozegraniu piłki
należy dodać nieco tempa. Nakazuję wtedy drużynie nieznaczne zwiększenie tempa
rozegrania piłki. W innym przypadku, gdy staram się przyspieszyć przeniesienie piłki
między strefami gry, zarówno w kontrataku jak i w ataku, proszę o więcej bezpośrednich
zagrań. Lubię pożytkować szybkość mojego zespołu przez zalecanie podań na wolne pole
i granie większej liczby piłek za linię obrony.

Polecenia dla piłkarzy

Zazwyczaj dokonuję bardzo niewielu zmian w poleceniach dla piłkarzy w trakcie meczu,
zwykle ograniczanych do pojawienia się na boisku Flaminiego. Lukas Podolski na lewym
skrzydle dzięki rewelacyjnemu wykończeniu akcji często będzie grał jako raumdeuter, w
roli pasującej do jego naturalnej pozycji. Kiedy Podolski gra szeroko na lewym skrzydle,
upewniam się, że w parze środkowych pomocników mam pomocnika długodystansowca,
gdyż jednym z jego zadań jest wychodzenie do przodu i stwarzanie opcji podaniowej dla
zawodników grających na obu skrzydłach.

Mam nadzieję, że ów poradnik okazał się dla Was przydatny. Jeśli coś mi przyjdzie do
głowy i będę chciał uaktualnić powyższy tekst, z pewnością to zrobię i dam znać.

48
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Przewodnik po formacjach
Pomyślałem, że w uaktualnionej wersji poradnika umieszczę rozkłady podstawowych ról i
zadań, aby przybliżyć Wam, jak działają poszczególne systemy gry. Szablony te wymagają
dodania niektórych poleceń drużynowych i adaptacji do Twojej drużyny.

4-4-2

 Ta formacja tworzy mur obronny, a PD jest łącznikiem między linią obrony a polem
karnym.
 Boczni obrońcy i skrzydłowi zazębiają swoje strefy oferując różnorodność
rozegrania.

49
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

 Partnerujący sobie środkowi obrońcy środkowi stoper/zabezpieczenie zmniejszają

przestrzeń przed linią obrony i zabezpieczają jej tyły
 Odgrywający ma dostateczne wsparcie na bokach i partnera do grania w ataku.

3-5-2

 Wsparcie dla napastników z głębi pola.

 Obrona dobrze chroniona przez tercet z DP.
 Pomocników można wymienić na tercet z OPŚ.
 Głęboka kontrola posiadania piłki i efektywne kontrataki.
 Boczni wysunięci obrońcy jako jedyni gracze boczni zapewniają szerokość
rozegrania.

50
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

 Ustawienie można dostosować przesuwając BWO wyżej lub niżej.

 Przy BWO grających wyżej boczni OŚ zabezpieczają opuszczoną pozycję

4-1-2-2-1

 Fałszywa dziewiątka dobrze współpracuje z graczami z tyłu.

 Dużo graczy wbiegających z boku i głębi boiska na wolne pole.
 Dobrze chroniona linia obrony.

51
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

4-1-2-1-2

 Środkowy blok zapewnia wyjście z głębi pola, a jednocześnie zwartą formację.

 OPŚ będzie się swobodnie przemieszczał i nie będzie odizolowany od DPŚ.
 Boczni wysunięci obrońcy zapewniają szerokość rozegrania.
 Dobrze współpracująca para napastników. KN może cofać się głęboko i wspierać
OPŚ lub skorzystać z faktu, że OPŚ wyciągnął DP przeciwnika.

52
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

4-2-3-1

 Można grać wysoko ustawioną linią obrony.

 Można modyfikować zadania graczy na skrzydłach.
 Można modyfikować opcje w ataku.
 Nieprzewidywalne ruchy zawodników.

53
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Role graczy
Ostatni rozdział mojego poradnika uzupełnia informacje o nowych rolach dostępnych dla
graczy w Football Managerze 2015. Nawiązując do przewodnika TT&F podam przykłady
takich graczy.

Kompletny boczny wysunięty obrońca

Kompletny boczny wysunięty obrońca to bardzo agresywnie grający i wysunięty boczny
obrońca mający pozwolenie na częstą grę z przodu. Zapewnia to szerokość rozegrania i
stwarza zagrożenie dla bramki przeciwnika, jeśli stworzy się ku temu okazja. Jest
kompetentny w obronie, ale tworzy również silną broń ofensywną.
Przykład: Daniel Alves (Barcelona/Brazylia), Maicon (Roma/Brazylia)

Ograniczony boczny obrońca

Jeżeli większość nowoczesnych bocznych obrońców zapewnia szerokość rozegrania i
koreluje z rolami graczy ustawionych wyżej, to ograniczony boczny obrońca nie spełnia
żadnego z tych warunków. Jego rolą jest proste zabezpieczenie obrony. Zachowuje się,
prawdę mówiąc, jak szeroko ustawiony środkowy obrońca. Nie kombinuje. Niewielu
piłkarzy gra tak cały czas. Z reguły zachowują się tak tylko wówczas, gdy sytuacja
meczowa wymaga ostrożnej postawy na tej pozycji albo zmuszeni jesteśmy na BO ustawić
środkowego obrońcę.
Przykład: Andy Wilkinson (Stoke City/Anglia)

54
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Odwrócony cofnięty skrzydłowy

W przeciwieństwie do nowoczesnych wysuniętych bocznych obrońców, odwrócony
cofnięty skrzydłowy nie pobiegnie po skrzydle zapewniając szerokość rozegrania, ale
będzie grał za plecami klasycznego skrzydłowego i zbiegał do środka, aby zapewnić
dodatkową opcję podaniową w strefie środkowych pomocników.
Przykład: David Alaba (Bayern/Austria), Leighton Baines (Everton/Anglia)

Regista
Regista to piłkarz z bardzo wysoką swobodą gry. Jest oczywiście w stanie zabezpieczać
obronę, ale wolno mu zachowywać się jak wolny elektron i kreować grę. Często gra w
głębi pola co daje mu czas na rozegranie. Jest rozgrywającym, więc piłka trafia do niego
kiedy tylko jest to możliwe.
Przykład: Andrea Pirlo (Juventus/Włochy), Xavi Hernandez (Barcelona/Hiszpania)

55
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Cofnięty pomocnik
Cofnięty pomocnik początkowo gra przed linią obrony, po czym cofa się między
środkowych obrońców rozsuwając ich na boki i tworząc trójkę z tyłu. Jest także graczem
biorącym udział w rozegraniu piłki na swojej pozycji.
Przykład: Sergio Busquets (Barcelona/Hiszpania)

Swobodny rozgrywający
Swobodny rozgrywający będzie grał głęboko we własnej strefie obronnej, ale również
podążał za grą do strefy ataku. Gra podobnie do pomocnika długodystansowca, ale nie
wykonuje agresywnych wejść w pole karne. Stwarza raczej stałą opcję podaniową z tyłu w
połączeniu z uważną grą w defensywie.
Przykład: Cesc Fabregas (Chelsea/Hiszpania), Yaya Toure (Man City/Wybrzeże Kości
Słoniowej)

56
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Boczny rozgrywający
Piłkarz, który jest centrum kreatywności swojego zespołu, choć pierwotnie gra na boku
pomocy skąd przesuwa się do środka i do przodu próbując grać prostopadłe podania do
kolegów w ataku. Czerpie korzyść z pierwotnej, bardziej defensywnej pozycji i
przemieszcza się w strefy większego zagrożenia w ataku, gdy drużyna jest w posiadaniu
piłki.
Przykład: David Silva (Man City/Hiszpania), Santi Cazorla (Arsenal/Hiszpania)

Enganche
Enganche podobnie jak Klasyczna 10 (ang. trequartista - przyp. red.) ma pełną swobodę w
przemieszczaniu się w celu wyjścia na dogodną pozycję kosztem pracy w defensywnie.
Od Klasycznej 10 różni go mniejsza mobilność. Nie przemieszcza się na skrzydła, by
otrzymać piłkę, lecz pozostaje w strefie środkowej szukając wolnej przestrzeni.
Przykład: Juan Roman Riquelme (emerytowany, ostatnio Argentinos Juniors/Argentyna),
jako alternatywny podano inny przykład - Tom Cleverley (Aston Villa/Anglia) – przyp. red.

57
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Raumdeuter
Dosłowne tłumaczenie pojęcia wymyślonego przez Thomasa Mullera opisuje jego własny
sposób gry: “poszukiwacz przestrzeni”. Zaczyna w sektorze bocznym stwarzając opcje
podaniowe, ale nie szaleje z boku, a zamiast tego w końcowej fazie akcji przemieszcza się
do środka stwarzając przewagę i strzelając bramki.
Przykład: Thomas Muller (Bayern/Niemcy), Lukas Podolski (Arsenal/Niemcy)

Fałszywy napastnik
Fałszywy napastnik jest głównym zagrożeniem dla bramki przeciwnika atakując z głębi
pola. Ma zadanie nacierać w wolne pole lub miejsce wytworzone przez partnera z ataku.
Jest również agresywny w odbiorze. Rolę tę wykreowała holenderska prasa obserwująca,
jak za środkowym napastnikiem gra Dennis Bergkamp w Ajaksie i reprezentacji Holandii,
który stwarzał sytuacje bramkowe wychodząc z głębi pola.
Przykład: Wayne Rooney (Manchester United/Anglia), Dennis Bergkamp (Ajax/Holandia)

58
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Boczny odgrywający
Bocznego odgrywającego łatwiej spotkać w Skandynawii, niż gdzie indziej, a jest to bardzo
interesujący wariant taktyczny. Stwarza siłowe zagrożenie w bocznym sektorze, gdzie
łatwiej jest wygrać pojedynek główkowy i dzięki temu można kreować alternatywne
kierunki ataku. Podobnie jak w grze z tradycyjnym odgrywającym, drużyna niezależnie od
poleceń krótkiej gry będzie próbowała bezpośrednich podań do niego. Doskonałym
przykładem był wygrany przez Everton 3:0 mecz z Arsenalem w kwietniu 2014, podczas
którego Romelu Lukaku ciągle ogrywał słabszego bocznego obrońcę w osobie Nacho
Monreala.
Przykład: Jonathan Walters (Stoke City/Irlandia), Romelu Lukaku (Everton/Belgia)

Fałszywa dziewiątka
Fałszywa dziewiątka to całkiem nowa koncepcja i rola stosowana przez wielu
napastników. Polega na cofaniu się po piłkę i uzyskaniu przestrzeni do jej swobodnego
przyjęcia, a następnie na zwrocie i zaatakowaniu formacji obrony. Celem jest wyciągnięcie
obrońcy i szybki zwrot wokół niego lub, jeśli obrońca nie da się wymanewrować,
pokonanie go szybkością.
Przykład: Lionel Messi (Barcelona/Argentyna)

59
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Style gry
W tym dodatkowym rozdziale omówię style gry i sposób ich osiągnięcia. Zorientowałem
się, że wielu graczy ma trudność z zorientowaniem się od czego rozpocząć tworzenie
nowej taktyki lub pragnie naśladować styl, który znają i lubią. Często w takich wypadkach
zły wybór ról, mentalności, ustawienia lub poleceń może zaburzyć równowagę drużyny.

Gra pozycyjna
Tworzenie stylu opartego na posiadaniu piłki ma dwa aspekty:
 utrzymanie piłki,
 pressing w celu jej odzyskania.

Niższa mentalność zdaje się działać lepiej na utrzymanie posiadania piłki, gdyż zachęca
do większej cierpliwości i mniejszej skłonności do ryzyka. Ten styl jest oparty na powolnym
zdobywaniu terenu bez graczy ekspediujących piłkę bezpośrednio do przodu. Obrońcy
rozgrywają piłkę z tyłu mając często kilka opcji podaniowych w środku pola, jak również
łącznika cofającego się ze strefy ataku. Grając tym stylem nie zaleca się używania
odgrywającego, który w naturalny sposób zachęca do gry bezpośrednio z głębi pola i
pomijania sektorów środkowych, a to zaprzecza przecież grze pozycyjnej.

Pomocnik odbierający piłkę świetnie zwiększa pressing na rywalu, ale całość formacji
drużyny jest ważniejsza, a w tym stylu gry przede wszystkim chodzi o utrzymanie solidnej
formacji obronnej. Gra pressingiem polega na ciężko pracujących rolach (pomocnicy
odbierający piłkę, defensywni skrzydłowi itp.). Pressing może nie działać prawidłowo z
mniej pracowitymi rolami (klasyczna 10, enganche, raumdeuter itp.), jako że mogą one
zniweczyć wysiłek reszty drużyny w pressingu. Pressing wymaga również dużej liczby
graczy w środku pola i w ataku np. 4-2-3-1, 4-3-3 DP Szeroka itp.

 Mentalność: kontratak, standardowa, kontrola

 Polecane role: wysunięty rozgrywający, enganche, klasyczna 10, fałszywa
dziewiątka.
 Naturalne formacje: 4-2-3-1, 4-3-3 DP Szeroka, 3-4-3, 3-5-2.
 Polecane instrukcje: dla posiadania piłki - krótsze podania, utrzymanie piłki,
rozegranie piłki po ziemi, podania w pole karne, niższe tempo; dla odzyskania piłki -
skrócenie pola gry, agresywny odbiór piłki, więcej pressingu.
 Role, których należy unikać: odgrywający.

60
 PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

Gra bezpośrednia
Styl bezpośredni polega na szybkim przekazaniu piłki z obrony do ataku. Może to być albo
zwinny kontratak, albo fizyczny i kontaktowy styl gry. Więcej bezpośrednich podań to
oczywista i zauważalna cecha tego stylu gry, stosowana często w formacjach z mniejszą
liczbą środkowych pomocników. Z zasady gra powinna omijać drugą linię i środkowi
pomocnicy nie powinni pełnić w rozegraniu wiążącej roli.

Ustawienie bocznych graczy w grze bezpośredniej to często użyteczny sposób na szybkie

przeniesienie ciężaru gry, a przy dobrym dryblingu umożliwia łatwą i skuteczną penetrację
odsłoniętych szyków obronnych przeciwnika. Odgrywający jest dobrym celem zagrań
bezpośrednich, lecz aby być efektywnym, wymaga partnera w ataku i innych graczy
wchodzących z nim w interakcję. Cofnięty rozgrywający i regista są świetni w
wyszukiwaniu okazji do kontrataku, ale już wysunięty rozgrywający (także enganche czy
klasyczna 10) wymuszają grę przez środek pola (więc mniej bezpośrednimi podaniami), co
przeczy założeniom tego stylu gry. Często styl ten łączony jest z mentalnością ofensywną i
szybkim tempem, by utrzymać napór na obronę przeciwnika.

 Mentalność: kontratak, ofensywna.

 Polecane role: odgrywający, lis pola karnego, skrzydłowy, cofnięty rozgrywający,
pomocnik długodystansowiec.
 Naturalne formacje: 4-4-2, 4-1-4-1, 4-3-3.
 Polecane instrukcje: więcej bezpośrednich podań, zagrania na skrzydła, rajdy
między obrońcami, wyższe tempo.
 Role, których należy unikać: boczny rozgrywający, wysunięty rozgrywający,
enganche, klasyczna 10, fałszywa dziewiątka.

61
PARY I KOMBINACJE: PORADNIK

KONIEC

Tłumaczenie: Znachor
Korekta: Kwiatek
Redakcja: Piotr Sebastian
www.centrumfm.org

62