Kasaysayan ng sanaysay sa Pilipinas
Arbie M.Dompales BSED FIL 2 Sa mga Pilipinong mananaysay na sumulat
Sa Pilipinas – ang kasaysayan ng sanaysay
saTagalog bilang sangay ng panitika ay
nagsimula sa mga isinulat nina Jose Rizal
sa kanyang The Indolence of the Filipino
People at The Philipines. – ang A Century
Hence ni Marcelo H. del Pilar ang naging
patnugot at tagapaglathala ng La
Solidaridad at itinuturing na nangunasap
angkat ng mga mapaghimagsik na
mananaysay kabilang sina Graciano
Lopez Jaena, Jose Burgos, at Apolinario
Mabini.
Noong 1945 hanggang 1950 nanaluktok
sina Teodoro A. Agoncillo, Liwayway
Arceo, Brigdo C. Batungbakal, Genoveva
Edroza, Alfredo Enriquiz, Pablo Glorioso,
Epifanio Matute, Clodualdo del Mundo,
Macario Pineda, Alejandro G. Abadilla,
Narciso G. Reyes at Vito C. Santos.
Marami ding mga katipunan ng sanaysay
ang nailimbag kabilang na dito ang Mga
Piling Sanaysay ni Alejandro G. Abadilla,
Sanaysay ni Gemiliano Pineda, Buhat sa
AmingSulok ni Paraluman Aspillera at
Ako’y isang Tinig ni Genoveva Edroza.
Sa mga aklat na pampaaralan mayroon na
ring mangilan-ngilan na nalathala nasa
sanaysay tulad ng DiwangGinto, Diwang
Kayumanggi at Panitikan Para sa Mataas
na Paaralan
ng sa Ingles ay nakilala sa tulong ng The
College Folio at Literary Apprentice ng
Unibersidad ng Pilipinas. Kilalang
mahuhusay na mananaysay sa panahong
ito sina I. V. Mallari, Francisco B.
Icasiano, Salvador P. Lopez,atb.
Mga sanaysay sa Tagalog ay
pinamulaklakan nina Pascula Poblete,
Lope k. Santos, Julian Cruz Balmaceda,
Inigo Ed. Regalado, atb. Ang lumaganap
sa panahong iyon ang magasing Liwayway
nanaglalthalang maiklingkwento at
sanaysay bago makidigma ang mga
sanaysay ay kina Pedro S. Dandan, Pablo
Bautista ang kinagiliwan ng mga tao.
Sa mga magasin na nalathala ay ang
Panitikan ni Alejandro G. Abadilla at Free
Press na naglalaman ng mga sanaysay ang
ni B.S. Medina Jr. sa pitak na
pinamagatang “ Lubos na Sumasainyo” Si
Direktor Ponciano ng Surian ngWikang
Pambansa ay may aklat na naipalimbag,
ang Bato sa Katedral na katipunan ng
kanyan ilang piling sanaysay na karamihan
sa paksa ay tumatalakay sa mga araling
pangwika. Naging masigla ang mga
manunulat nang masama sa taunang
patimpalak ng Carlos Memorial Awards
For Literature ang pagsulat ng sanaysay.
Ang ilan sa mga sanaysay na nagwagi ay
yaong nahihingil sa panunuring
pampanitikan ng iba’t-ibang sangay ng
panitikan. Kinilalang mahuhusay na
mananaysay ng“Palanca” sina Pedro L.
Ricarte, VirgilioAlmario, RuelAguila,
Rosario Torres, atb.