∫∑∑’ 

Ë “¡
°Ì“‡π‘¥¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à

«‘∑¬“»“ µ√å¢Õß°√’°‚∫√“≥

«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à∑‡Ë’ √“√Ÿ®â °— °—π¥’„πªí®®ÿ∫π— ‡ªìπº≈º≈‘µ∑“ߪí≠≠“∑’§Ë Õà π¢â“ß„À¡à„π

ª√–«—µ»‘ “ µ√å¢Õß¡πÿ…¬å ¡πÿ…¬å‡√‘¡Ë  ß —¬„π∏√√¡™“µ‘√Õ∫µ—«¡“µ—ßÈ ·µà¡πÿ…¬å‡√‘¡Ë √Ÿ®â °— §‘¥ ·µà‡æ‘ßË ‰¡à
π“π¡“π’‡È Õß∑’¡Ë πÿ…¬å§¥‘ §âπ·≈–°Ì“À𥫑∏°’ “√À“§«“¡√Ÿ‡â °’¬Ë «°—∫∏√√¡™“µ‘Õ¬à“߇ªìπ√–∫∫ ¥—ß∑’Ë
ª√“°Ø„π«‘∑¬“»“ µ√åª®í ®ÿ∫π— °“√»÷°…“°“√°àÕ°Ì“‡π‘¥¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à ®÷߇ªìπ‡√◊ÕË ßπà“
 π„®‡ªìπÕ¬à“߬‘ßË ‡æ√“–‡¡◊ÕË ‡√“欓¬“¡À“Àπ∑“ß∑’®Ë –„Àâª√–‡∑»‰∑¬ ´÷ßË ¡‘‰¥â¡«’ ≤ — π∏√√¡
«‘∑¬“»“ µ√å¡“°àÕπ ¡’§«“¡°≈¡°≈◊π°—∫«‘∑¬“»“ µ√å¡“°¢÷πÈ π—πÈ °“√√Ÿ‡â √◊ÕË ß√“«‡°’¬Ë «°—∫°Ì“‡π‘¥¢Õß
«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡àπ“à ®–¡’ª√–‚¬™πå„π°“√∑’‡Ë √“®°Ì“Àπ¥Àπ∑“ߥ—ß°≈à“« „π∫∑π’‡È √“®÷ß¡ÿßà §«“¡
 π„®‰ª∑’°Ë “Ì ‡π‘¥¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à ´÷ßË °àÕµ—«¢÷πÈ „π∑«’ª¬ÿ‚√ª ‡¡◊ÕË ª√–¡“≥ “¡∂÷ß ’√Ë Õâ ¬ªï
¡“·≈â« ‚¥¬®–‡ª√’¬∫‡∑’¬∫°—∫°√–∫«π°“√À“§«“¡√Ÿ‡â °’¬Ë «°—∫∏√√¡™“µ‘ °àÕπ∑’«Ë ∑‘ ¬“»“ µ√å
 ¡—¬„À¡à®–‡°‘¥¢÷πÈ
„π∑«’ª¬ÿ‚√ª¬ÿ§°àÕπ ¡—¬„À¡à °“√À“§«“¡√Ÿ‡â °’¬Ë «°—∫∏√√¡™“µ‘√Õ∫µ—« ¡—°¡’µ«— ∫∑¢Õß
ª√—™≠“¡“‡ªìπµ—«°≈“ß °≈à“«§◊Õ°“√À“§«“¡√Ÿ¥â ß— °≈à“«π’È ¡’≈°— …≥–‡ªìπ°“√»÷°…“®“°µ—«∫∑
¡“°°«à“°“√„™âª√– ∫°“√≥å„π°“√»÷°…“ ∑’°Ë ≈à“«¡“π’¡È ‰‘ ¥âÀ¡“¬§«“¡«à“ ™“«¬ÿ‚√ª ¡—¬°≈“߉¡à„Àâ
§«“¡ π„®·°àª√– ∫°“√≥å‡≈¬ Õ—π∑’®Ë √‘߉¡à¡Õ’ “√¬∏√√¡„¥¬—ßË ¬◊πÕ¬Ÿ‰à ¥â ∂Ⓣ¡à π„®§«“¡√Ÿ∑â ¡Ë’ “®“°
ª√– “∑ —¡º—  πÕ°®“°π’È §«“¡ Ì“‡√Á®∑“߇∑§‚π‚≈¬’¢Õ߬ÿ‚√ª ¡—¬°≈“ß ‡™àπ°“√ √â“ß«‘À“√
„À≠àÊ ŸßÊ °“√∑Ì“‡∫’¬√å œ≈œ °Á¡‰‘ ¥âæßË÷ æ“Õ“»—¬µ—«∫∑∑’∫Ë √√¥“∫“¥À≈«ß‡ªìπºŸ‡â °Á∫√—°…“ ·µà¡“
®“°ª√– ∫°“√≥å∑’Ë —Ëß ¡°—π¡“„π√–∫∫™à“ßΩï¡◊Õ ·≈–‡ªì𧫓¡™Ì“π“≠∑’Ë ◊∫µàÕ°—π®“°§π√ÿàπÀπ÷Ëß
‰ª ŸÕà °’ √ÿπà Àπ÷ßË Õ¬à“߉√°Áµ“¡ °“√»÷°…“ Õß·∫∫π’„È π‚≈°¬ÿ§°≈“߉¡à¡§’ «“¡ —¡æ—π∏å°π— ∑—ßÈ π’°È Á
 –∑âÕπ¡“®“°√–∫∫ —ߧ¡∑’Ë¡’°“√·∫àß·¬°™π™—Èπ§àÕπ¢â“ß™—¥‡®π
„π°√≥’¢Õß°“√»÷°…“∏√√¡™“µ‘®“°µ—«∫∑ ´÷ßË ‡ªìπ°“√»÷°…“Õ¬à“߇ªìπ∑“ß°“√π—πÈ µ—«∫∑
∑’ÕË “â ßÕ‘ß°—π¡“°‰¥â·°à Àπ—ß ◊Õ¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈25 ´÷ßË ∂◊Õ‡ªìπ·À≈àßÕâ“ßՑߢ—πÈ  ÿ¥∑⓬„π°“√À“·≈–°“√
¬◊π¬—𧫓¡√Ÿâ Õ—π∑’®Ë √‘ßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈°Á‰¥â‡ πÕ§«“¡√Ÿâ ·≈–·π«∑“ß°“√»÷°…“∑’¡Ë ª’ √–‚¬™πåÕ¬à“ß¡“°
„π√–¥—∫Àπ÷ßË ·µà°“√∑’ÕË √‘ ‚µ‡µ‘≈‡™◊ÕË «à“ °“√„™âÀ≈—°µ√√°«‘∑¬“Õâ“߇Àµÿº≈‡ªìπ«‘∏À’ “§«“¡√Ÿ∑â ∂Ë’ °Ÿ µâÕß

25 Àπ—ß ◊Õ∑’·Ë  ¥ß‡π◊ÕÈ À“§«“¡§‘¥¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈‰«âÕ¬à“ß°√–™—∫·µà¡‡’ π◊ÕÈ À“ Ì“§—≠ʧ√∫∂â«π

䴉ᡈ D. J. Allan, The Philosophy of Aristotle (Oxford: Oxford University Press, 1970).
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 53

°«à“«‘∏Õ’ πË◊ ∑—ßÈ À¡¥ ∑Ì“„Àâ√–∫∫¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈ ´÷ßË ·∑â®√‘ß·≈â«¡ÿßà · «ßÀ“§«“¡√Ÿ„â π∏√√¡™“µ‘ °≈—∫¡’
≈—°…≥–∑’ÀË “à ߇À‘π®“°∏√√¡™“µ‘„πÀ≈“¬°√≥’ µ—«Õ¬à“ß∑’√Ë ®âŸ °— °—π¥’‡™àπ °“√∑’ÕË √‘ ‚µ‡µ‘≈‡ πÕ«à“ ‚≈°
‡ªìπ»Ÿπ¬å°≈“ߢÕß®—°√«“≈ ·≈–¥“«‡§√“–Àå·≈–¥“«ƒ°…åÀ¡ÿπ√Õ∫‚≈°‡ªìπ«ß°≈¡ °“√∑’ÕË √‘ ‚µ‡µ‘≈
§‘¥‡™àππ’È ‰¡à‰¥â‡ªìπ‡æ’¬ß‡æ√“–«à“ ‡¢“„™â‡Àµÿº≈·µà‡æ’¬ßÕ¬à“߇¥’¬« ·µà°¬Á ß— ¡“®“°°“√„™â
ª√– ∫°“√≥å∑ Ë’ ß— ‡°µ«à“ ¥“«‡§√“–Àå·≈–¥“«ƒ°…嵓à ßÊ À¡ÿπ√Õ∫‚≈° °“√ —߇°µ°“√À¡ÿππ’‡È °‘¥
®“°°“√„™âª√– ∫°“√≥åµ√ß∑’ Ë ß— ‡°µ∑âÕßøÑ“ πÕ°®“°π’°È “√§‘¥«à“ «ß‚§®√¢Õߥ“«µà“ßÊÀ¡ÿπ‡ªìπ
«ß°≈¡π—πÈ ·¡â®– —߇°µ‰¡à‰¥â‚¥¬µ√ß ·µà°¡Á “®“°∑ƒ…Æ’¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈∑’«Ë “à ‡∑À«—µ∂ÿ∫π∑âÕßøÑ“π—πÈ
¡’§«“¡ ¡∫Ÿ√≥å·∫∫ ‡π◊ÕË ß®“°¡’§«“¡‡™◊ÕË «à“«—µ∂ÿ¥ß— °≈à“«π’‰È ¡à„™à«µ— ∂ÿ∫π‚≈°∑’µË °Õ¬Ÿ¿à “¬„µâ°“√
‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß §«“¡§‘¥¢Õߧπ°√’°‚∫√“≥∑’·Ë ¬°√–À«à“ß  ‘ßË ∫π‚≈°∑’‡Ë ª≈’¬Ë π·ª≈ßÕ¬Ÿµà ≈Õ¥‡«≈“
°—∫ ‘ßË ∫π «√√§å∑‡Ë’ ∑’¬Ë ß·∑â‰¡à‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß ‡ªìπ√“°∞“π¢Õߧ«“¡‡™◊ÕË «à“«—µ∂ÿ∫π∑âÕßøÑ“ À√◊Õ
ù «√√§åû π—πÈ µâÕ߇§≈◊ÕË π∑’„Ë π√Ÿª·∫∫∑’ Ë ¡∫Ÿ√≥å ‰¥â·°à‡ªìπ«ß°≈¡
°≈à“«Õ’°π—¬Àπ÷ßË §«“¡√Ÿ‡â °’¬Ë «°—∫∏√√¡™“µ‘¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈ ‡√‘¡Ë ®“°°“√„™âª√– ∫°“√≥å
·∫∫∏√√¡¥“Ê ∑’‡Ë √“¡’°π— Õ¬Ÿ∑à °ÿ «—π ·≈â«°Á„™â°“√Õâ“߇Àµÿº≈ ‡æ◊ÕË Õ∏‘∫“¬ª√“°Ø°“√≥å‡À≈à“π—πÈ ·≈–
∑Ì“„Àâª√“°Ø°“√≥凪ìπ°√≥’ª≈’°¬àÕ¬¢Õ߇√◊ÕË ß∑—ßÈ À¡¥∑’ÕË ∏‘∫“¬¥â«¬∑ƒ…Æ’ ¥—ßπ—πÈ °“√∑’ÕË √‘ ‚µ‡µ‘≈
∫Õ°«à“ ¢Õ߇∫“∑’∏Ë √√¡™“µ‘∑≈Ë’ Õ¬¢÷πÈ „π¢≥–∑’¢Ë ÕßÀπ—°¡’∏√√¡™“µ‘µ°≈ß¡“π—πÈ °Á‡π◊ÕË ß®“°‡√‘¡Ë ∑’Ë
°“√ —߇°µ«—µ∂ÿ‡™à𠧫—π‰ø∑’≈Ë Õ¬ Ÿß¢÷πÈ °—∫πÈ“Ì ∑’¡Ë §’ ≥
ÿ  ¡∫—µµ‘ √ß°—π¢â“¡ °“√ —߇°µ‡™àππ’ È Õ¥§≈âÕß
°—∫§«“¡‡™◊ÕË ¥—ßÈ ‡¥‘¡¢Õߧπ°√’° ∑’∂Ë Õ◊ «à“‚≈°ª√–°Õ∫¥â«¬∏“µÿ ∏Ë’ “µÿ ‰¥â·°à ¥‘π πÈ“Ì ≈¡ ·≈–‰ø (´÷ßË
µ√ß°—π°—∫∑ƒ…Æ’¢ÕßÕ‘π‡¥’¬∑’§Ë π‰∑¬√—∫¡“) ‚¥¬≈¡°—∫‰ø¡’§≥ ÿ  ¡∫—µ∑‘ ‡Ë’ ∫“·≈–®–≈Õ¬ Ÿß¢—πÈ  à«π
Õ’° Õß∏“µÿππÈ— ‡ªìπµ√ß°—π¢â“¡ ¥â«¬‡ÀµÿπÈ’ °“√∑’ÕË √‘ ‚µ‡µ‘≈∂◊Õ«à“ ¢ÕßÀπ—°¬àÕ¡µ°∂÷ßæ◊πÈ ™â“°«à“¢Õß
‡∫“ ®÷߉¡à„™à‡æ’¬ß·§à§“Ì °≈à“«≈Õ¬Ê ·µà‡ªìπº≈ –∑âÕπÀ√◊Õº≈ ◊∫‡π◊ÕË ß‚¥¬µ√ߢÕß∑ƒ…Æ’¥ß— °≈à“«
°“√»÷°…“¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈‡°’¬Ë «°—∫∏√√¡™“µ‘√Õ∫µ—« ‡ªìπ°“√ªØ‘∫µ—  ‘ ∫◊ ‡π◊ÕË ß®“°π—°ª√—™≠“
∏√√¡™“µ‘¢Õß°√’°¬ÿ§°àÕπ‚ °√“µ’  ‡™àπ‡∏≈’ À√◊ÕÕπ—°´‘·¡π‡¥Õ√å ´÷ßË  π„®Õ¬“°√Ÿ«â “à Õ–‰√‡ªìπ
À≈—°°“√À√◊Õ “√–¢Õß∏√√¡™“µ‘√Õ∫µ—« Õ—π∑’®Ë √‘߇√“Õ“®°≈à“«‰¥â«“à «‘∑¬“»“ µ√åª®í ®ÿ∫π— ∑’¡Ë ßàÿ À“
À≈—°°“√æ◊πÈ ∞“π¢Õß √√æ ‘ßË ‡™àπ„πøî °‘  å∑°Ë’ “Ì ≈—ß¡ÿßà À“∑ƒ…Æ’ ¥ÿ ¬Õ¥∑’®Ë –„™â∫√√¬“¬ª√“°Ø°“√≥å
∏√√¡™“µ‘‰¥â∑ßÈ— À¡¥ °Á¡√’ “°‡Àßâ“¡“®“°§«“¡æ¬“¬“¡¢Õßπ—°ª√—™≠“¬ÿ§°àÕπ‚ °√“µ’ ‡À≈à“π’È §π
·√°¢Õßπ—°ª√—™≠“°≈ÿ¡à π’È (∑’‡Ë √’¬°π—°ª√—™≠“°≈ÿ¡à π’«È “à °≈ÿ¡à ù°àÕπ‚ °√“µ’ û ‡ªìπ‡æ√“–«à“·π«§‘¥
¢Õß°≈ÿ¡à π’¡È ≈’ °— …≥–‡À¡◊Õπ°—π¡“° ·≈–‡¡◊ÕË ‡∑’¬∫°—∫·π«§‘¥¢Õß‚ °√“µ’  °Á®–‡ÀÁπ√Õ¬·¬°™—¥‡®π
√–À«à“ß‚ °√“µ’  °—∫π—°§‘¥Õ◊πË Ê∑’¡Ë “°àÕπÀπâ“ °≈à“«§◊Õ‚ °√“µ’ ®–„À⧫“¡ π„®·°àª≠ í À“∑“ß
®√‘¬»“ µ√å À√◊Õ —ߧ¡¡“°°«à“°“√欓¬“¡‡¢â“„®À≈—°°“√æ◊πÈ ∞“π¢Õß∏√√¡™“µ‘ ·µà‡√“æ∫«à“„π
ª√—™≠“¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈·π«∑“ß∑’·Ë ¬°°—π∑—ßÈ §Ÿπà È’ °Á°≈—∫¡“√«¡°—π„À¡à) ∑’¡Ë ∫’ π— ∑÷°„πª√–«—µª‘ √—™≠“
§◊Õ‡∏≈’  ´÷ßË ‡ πÕ«à“πÈ“Ì ‡ªìπ ùª∞¡∏“µÿû ¢Õß √√æ ‘ßË ª∞¡∏“µÿ‰¥â·°à∏“µÿæπÈ◊ ∞“π∑’‡Ë ªìπ·°àπ√“°¢Õß
 √√æ ‘ßË ∑—ßÈ À¡¥ ¥—ßπ—πÈ °“√∫Õ°«à“πÈ“Ì ‡ªìπª∞¡∏“µÿ°§Á Õ◊ ∫Õ°«à“∑ÿ°Ê ‘ßË °Á§Õ◊ πÈ“Ì π—πË ‡Õß ‡À¡◊Õπ°—∫
„πøî °‘  åª®í ®ÿ∫π— ∑’°Ë “Ì ≈—ß¡’∑ƒ…Æ’«“à ‡ â𠓬 ‘∫‡ÕÁ¥¡‘µÕ‘ “®‡ªìπª∞¡∏“µÿÕ¬Ÿ„à πªí®®ÿ∫π— ª√–‡¥Áπ°Á
§◊Õ«à“ ¢âÕ‡ πÕ¢Õ߇∏≈’ π—πÈ ‰¡àπ“à  π„®Õ–‰√ ·µà∑πË’ “à  π„®°Á§Õ◊ «à“ ‡Àµÿ„¥‡¢“®÷ßµ—ßÈ §Ì“∂“¡‡√◊ÕË ßª∞¡
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 54

∏“µÿ¢πÈ÷ ¡“ ‡√“Õ“®°≈à“«‰¥â«“à §Ì“∂“¡«à“ ¿“¬„µâ √√æ ‘ßË µà“ßÊ„π®—°√«“≈∑’ÀË ≈“°À≈“¬¬‘ßË π—πÈ ¡’Õ–‰√

‡ªìπ·°àπ√à«¡°—πÀ√◊Õ‰¡à∑·Ë’  ¥ß«à“ √√æ ‘ßË ‡À≈à“π’·È ∑â®√‘ß·≈⫇ªìπ ‘ßË ‡¥’¬«°—π §Ì“∂“¡π’∂È Õ◊ ‰¥â«“à ‡ªìπ
À—«„®¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å°“¬¿“æ ´÷ßË ¡ÿßà À“À≈—°°“√æ◊πÈ ∞“π∑’„Ë ™âÕ∏‘∫“¬ √√æ ‘ßË  ‘ßË ∑’·Ë µ°µà“ß°—π§◊Õ
«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à¡°’ √–∫«π°“√„π°“√À“§«“¡√Ÿ∑â ·Ë’ µ°µà“ßÕ¬à“ß ‘πÈ ‡™‘ß®“°»“ µ√å‚∫√“≥¢Õß
Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈ À√◊Õπ—°ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘°√’°§πÕ◊πË Ê ·µà∂“â ¡Õß∂÷ß·√ß®Ÿß„®·≈–∏√√¡™“µ‘¢Õߪí≠À“·≈â«
°Áπ—∫‰¥â«à“π—°«‘∑¬“»“ µ√åªí®®ÿ∫—𠇪ìπ»‘…¬å¢Õ߇∏≈’ ∑—Èß ‘Èπ
 ‘ßË ∑’‡Ë √“ —߇°µ‰¥â®“°°√–∫«π°“√§‘¥·≈–À“§«“¡√Ÿµâ “¡·∫∫¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈°Á§Õ◊ «à“ ‡¡◊ÕË
‡√‘¡Ë ®“°°“√ —߇°µ·≈â« (‡™àπ —߇°µ«à“§«—π‰ø≈Õ¬¢÷πÈ ¢ππ°µ°∂÷ßæ◊πÈ ™â“°«à“°âÕπÀ‘π œ≈œ) °Á‚¬ß
 ‘ßË ∑’ Ë ß— ‡°µ‰¥â‡¢â“°—∫∑ƒ…Æ’ À√◊Õ·π«§«“¡§‘¥¥—ßÈ ‡¥‘¡∑’¡Ë Õ’ ¬Ÿà ·≈–„π∑⓬∑’ Ë ¥ÿ °Á √ÿªÕÕ°¡“‡ªìπ
‡π◊ÕÈ À“§«“¡√Ÿ‡â °’¬Ë «°—∫∏√√¡™“µ‘ ·π«§‘¥À≈—°¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈∑’‚Ë ≈°µ–«—πµ°√—∫°—π¡“‡ªìπ‡«≈“°«à“
Àπ÷ßË æ—πªï °ÁµßÈ— Õ¬Ÿ∫à πÀ≈—°°“√¢Õß°“√«‘‡§√“–Àå “‡ÀµÿÕÕ°‡ªìπ ’ªË √–°“√ ´÷ßË °Á‡ªìπ¢âÕ‡ πÕ¢ÕßÕ√‘
 ‚µ‡µ‘≈«à“Õ–‰√§◊Õª∞¡∏“µÿππË— ‡Õß  “‡Àµÿ∑ßÈ—  ’πË ‰È’ ¥â·°à

Ò.  “‡Àµÿ«µ— ∂ÿ
Ú.  “‡Àµÿ√ªŸ ∑√ß
Û.  “‡Àµÿª√– ‘∑∏‘¿“æ
Ù.  “‡Àµÿ ¥ÿ ∑⓬

 “‡Àµÿ«µ— ∂ÿ‰¥â·°à‡π◊ÕÈ  “√¢Õß«—µ∂ÿ∑¡Ë’ “‡ªìπ«—µ∂ÿÀ√◊Õ ù‡π◊ÕÈ û ¢Õß«—µ∂ÿππÈ— Ê ‡™àπ√ŸªÀ≈àÕ¢Õ߇Œ√“∑’∑Ë “Ì

¥â«¬∑Õ߇À≈◊Õß ∑Õ߇À≈◊Õß°Á‡ªìπ‡π◊ÕÈ  “√ À√◊Õ√Ÿªªíπô À‘πÕàÕπ¢ÕßÕæÕ≈‚≈ À‘πÕàÕπ°Á‡ªì𠓇Àµÿ«µ— ∂ÿ
‡ªìπµâπ „𧫓¡§‘¥¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈ ´÷ßË °Á –∑âÕ𧫓¡§‘¥¢Õß™“«°√’°‚∫√“≥∑—«Ë ‰ª  “‡Àµÿ«µ— ∂ÿ‡ªìπ
 “‡Àµÿ∑µË’ “ÌË µâÕ¬∑’ Ë ¥ÿ ‡æ√“–‡π◊ÕÈ  “√„𧫓¡§‘¥¢Õß™“«°√’°π—πÈ ‰¡à¡ ’ ¿“æ„¥„πµ—«‡Õß ‡ªìπ·µà
‡æ’¬ß  “√‰√â√ªŸ ∑’ÕË “®‡ªìπÕ–‰√°Á‰¥â µ“¡·µà “‡Àµÿ√ªŸ ∑√ß „π∫∑ π∑π“‡√◊ÕË ß‰∑‡¡Õ— ¢Õ߇æ≈‚µ
´÷ßË ‡ªìπÕ“®“√¬å¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈ ¡’°≈à“««à“ ‚≈° √â“ߢ÷πÈ ¡“®“°‡∑æ∑’πË “Ì ‡Õ“‡π◊ÕÈ  “√ À√◊Õ  “√∑’¡Ë ¡’ “
·µà¥ßÈ— ‡¥‘¡ ·≈⫇Փ·¡àæ¡‘ æåµ≈’ ߉ª∫π‡π◊ÕÈ  “√π—πÈ ‡æ◊ÕË  √â“߇ªìπ‚≈°·≈– ‘ßË µà“ßÊ ·¡àæ¡‘ æåπ°È’ ‰Á ¥â·°à
 “‡Àµÿ√ªŸ ∑√ß ´÷ßË „πµ—«‡Õß·≈⫉¡à¡ ’ ¿“æ∑’‡Ë ªìπ√Ÿª∏√√¡ ‡π◊ÕË ß®“°§«“¡‡ªìπ√Ÿª∏√√¡ §◊Õ°“√∑’√Ë ∫— √Ÿâ
‰¥â¥â«¬ª√– “∑ —¡º—  ‡ªìπ§ÿ≥ ¡∫—µ‘¢Õß “‡Àµÿ«—µ∂ÿ  à«π “‡Àµÿ√Ÿª∑√ßπ—Èπ‡ªìππ“¡∏√√¡≈â«πÊ
°≈à“«§◊Õ‰¡à “¡“√∂√—∫√Ÿ‚â ¥¬µ√ߥ⫬ª√– “∑ —¡º—  ·µà·πà„®‰¥â«“à ¡’Õ¬Ÿ®à √‘ß ‡æ√“–‡ªìπ√Ÿª·∫∫ À√◊Õ
·¡à·∫∫¢Õß ‘ßË ¢Õß∑—ßÈ À≈“¬„π∏√√¡™“µ‘∑·Ë’ ¬°°—πÕÕ°«à“Õ–‰√‡ªìπÕ–‰√ ¥—ßπ—πÈ °“√∑’ºË ßÈ÷ ·µ°µà“ß®“°
µ—°Í ·µππ—πÈ ‰¡à„™à°“√·µ°µà“ß°—π∑’‡Ë π◊ÕÈ  “√∑’¡Ë “‡ªìπº÷ßÈ À√◊Õµ—°Í ·µπ ·µàµ“à ß°—πµ√ß∑’·Ë ¡≈ß Õß™π‘¥π’È
¡’ “‡Àµÿ√ªŸ ∑√ßµà“ß°—π
 “‡Àµÿª√– ‘∑∏‘¿“扥ⷰࠓ‡Àµÿ∑§Ë’ π∑—«Ë ‰ª¡—°§‘¥°—π«à“‡ªìπ≈—°…≥–¢Õߧ«“¡‡ªì𠓇Àµÿ
·≈–º≈  “‡Àµÿª√– ‘∑∏¿“扥ⷰà°√–∫«π°“√∑“ß°“¬¿“æ∑’°Ë Õà „À⇰‘¥ ‘ßË π—πÈ  ‘ßË π’¢È πÈ÷ ¡“ µ—«Õ¬à“ß
‡™àπ √Ÿªªíπô ¢Õ߇Œ√“ °“√∑’√Ë ªŸ Êπ’‡È ªìπ√Ÿªªíπô ¢Õ߇Œ√“‰¥â πÕ°®“°µâÕßÕ“»—¬«—µ∂ÿ·≈–√Ÿª∑√ß·≈â« ¬—ß
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 55

µâÕßÕ“»—¬°“√∑’™Ë “à ߪíπô ≈ß¡◊Õªíπô «—µ∂ÿµ“¡√Ÿª·∫∫∑’‰Ë ¥â«“߉«â °“√≈ß¡◊Õπ’‡È ªìπµ—«Õ¬à“ß∑’¥Ë ¢’ Õß “‡Àµÿ

ª√– ‘∑∏‘¿“æ  “‡Àµÿª√– ‘∑∏‘¿“æµâÕߪ√–°Õ∫¥â«¬°“√‡§≈◊ÕË π‰À«„π‚≈°‡ ¡Õ ‡æ√“–∂â“∑ÿ°Õ¬à“ß
Õ¬Ÿπà ßË‘ Ê °Á®–‰¡à¡Õ’ –‰√¡“º≈—°¥—π„Àâ‡Àµÿ°“√≥å„¥‡Àµÿ°“√≥åÀπ÷ßË ‡°‘¥¢÷πÈ À√◊Õ¡“ √â“ß«—µ∂ÿ™πÈ‘ „¥™‘πÈ
Àπ÷ßË ¢÷πÈ ¡“  “‡Àµÿª√–‡¿∑π’·È µ°µà“ß¡“°®“° “‡Àµÿª√–°“√ ÿ¥∑⓬ ´÷ßË ‰¥â·°à “‡Àµÿ ¥ÿ ∑⓬  “‡Àµÿ
ª√–‡¿∑π’ÀÈ ¡“¬∂÷ß ®ÿ¥ª√– ß§åÀ√◊Õ‡ªÑ“À¡“¬¢Õß°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß À√◊Õ¢Õß«—µ∂ÿ ∑’µË Õâ ß°“√À“§Ì“
Õ∏‘∫“¬ µ—«Õ¬à“߇™àπ ™à“ß°Ì“≈—ߪíπô √Ÿª¢Õ߇Œ√“ ´÷ßË ‡ªìπ‡∑æ’Õß§å “Ì §—≠ÕߧåÀπ÷ßË „π‡∑«µÌ“π“π¢Õß°√’°
 “‡Àµÿª√– ‘∑∏‘¿“æ¢Õß√Ÿª∑’°Ë “Ì ≈—ßÀ≈àÕÕ¬Ÿà ‰¥â·°à°“√∑’™Ë “à ß≈ß¡◊Õªíπô √Ÿªπ’¢È πÈ÷  à«π “‡Àµÿ ¥ÿ ∑⓬°Á‰¥â
·°à ®ÿ¥ª√– ß§å¢Õß™à“ß„π°“√ªíôπ√Ÿªπ’È¢÷Èπ¡“π—Ëπ‡Õß ™à“ßÕ“®®–ªíôπ√Ÿªπ’È¢÷Èπ¡“‡æ◊ËÕ‰«â∫Ÿ™“ À√◊Õ‡æ◊ËÕ
ª√–¥—∫„π«‘À“√ ‰¡à«“à Õ–‰√°“√ªíπô π’µÈ Õâ ß¡’®¥ÿ ¡ÿßà À¡“¬ ·≈–„𧫓¡§‘¥¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈ ®ÿ¥¡ÿßà À¡“¬π’È
‡ªì𠓇Àµÿ∑ Ë’ “Ì §—≠∑’ Ë ¥ÿ ‡æ√“–∑Ì“„Àâ‡√“‡¢â“„®‰¥âÕ¬à“ß≈÷°´÷ßÈ ∑’ Ë ¥ÿ «à“ «—µ∂ÿÀ√◊Õ‡Àµÿ°“√≥å∑‡Ë’ √“
µâÕß°“√§Ì“Õ∏‘∫“¬π—πÈ ‡ªìπÕ¬à“߉√°—π·πà
„π°√≥’¢Õß°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß„π∏√√¡™“µ‘ Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈∂◊Õ«à“ ®–µâÕß¡’ “‡Àµÿ ¥ÿ ∑⓬‡™àπ
‡¥’¬«°—π ¥—ßπ—πÈ Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈®÷߇™◊ÕË «à“∑ÿ° ‘ßË ∑ÿ°Õ¬à“ß„π∏√√¡™“µ‘ ‡ªìπ‰ªÕ¬à“ß¡’®¥ÿ ¡ÿßà À¡“¬‡ ¡Õ
·π«§‘¥π’‡È ¡◊ÕË ¡“√«¡°—∫·π«§‘¥«à“¥â«¬∏√√¡™“µ‘‡∫◊ÕÈ ßµâπ¢Õß √√æ ‘ßË ∑’·Ë ∫àßÕÕ°‡ªìπ∏“µÿ∑ßÈ—  ’¥Ë ß— ‰¥â
°≈à“«¡“¢â“ßµâπ °ÁÕÕ°¡“‡ªìπ·π«§‘¥æ◊πÈ ∞“π¢Õß√–∫∫§«“¡√Ÿ°â “¬¿“æ¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈ „π√–∫∫‡™àππ’È
®–Õ∏‘∫“¬°“√∑’˧«—π‰ø≈Õ¬ Ÿß¢÷Èπ«à“ ‡ªìπ‡æ√“– ç∏√√¡™“µ‘é ¢Õߧ«—π‰ø‡Õ߇ªìπ‡™àππ—Èπ ®ÿ¥
¡ÿßà À¡“¬¢Õß°“√∑’§Ë «—π‰ø‡ªì𧫗π‰ø °Á§Õ◊ µâÕß≈Õ¬¢÷πÈ ‡™àπ‡¥’¬«°—∫®ÿ¥¡ÿßà À¡“¬¢Õß°“√∑’µË πâ ‰¡â
ÕÕ°¥Õ°ÕÕ°º≈ °Á§Õ◊ µâπ‰¡â çµâÕß°“√é ∫√√≈ÿ∏√√¡™“µ‘ ßŸ  ÿ¥¢Õßµπ‡Õß À√◊Õ‡¢â“∂÷ߧ«“¡‡ªìπ
µπ‡ÕßÕ¬à“ß ¡∫Ÿ√≥å ·π«§‘¥π’ÀÈ ¡“¬§«“¡«à“  ‘ßË µà“ßÊ∑’‡Ë ªìπÕ¬ŸÀà √◊Õ∑’‡Ë ª≈’¬Ë π·ª≈߉ªπ—πÈ ¥Ì“‡π‘π‰ª
‡æ◊ËÕ„Àâ∫√√≈ÿ‡ªÑ“À¡“¬À√◊Õ®ÿ¥ª√– ß§å Ÿß ÿ¥∑’Ë∑Ì“„Àâ ‘ËßÊÀπ÷Ë߇ªìπ ‘Ëßπ—Èπ‡Õ߉¡à„™à ‘ËßÕ◊Ëπ ¥—ßπ—Èπ °“√
∑’πË “ÌÈ ‰À≈≈ß Ÿ∑à µË’ “ÌË °Á‡ªìπ‡æ√“–«à“ πÈ“Ì ¡’·π«‚πâ¡∑’®Ë –∫√√≈ÿ∏√√¡™“µ‘¥ßÈ— ‡¥‘¡¢Õßµπ‡Õß ‰¥â·°à°“√Õ¬Ÿ∑à Ë’
µË“Ì À√◊Õ查Ւ°Õ¬à“߉¥â«“à πÈ“Ì ‰À≈ Ÿ∑à µË’ “ÌË ‡æ√“– çµâÕß°“√é ®–∫√√≈ÿ ¿“«–·∑â®√‘ߢÕßµπ‡Õß
¥—ßπ—πÈ ‡Õ°¿æ¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈®÷ß¡’√–‡∫’¬∫·∫∫·ºπ∑’‡Ë §√àߧ√—¥ ∑ÿ° ‘ßË ∑ÿ°Õ¬à“ß¡’∑ÕË’ ¬Ÿà
ª√–®Ì“„π√–∫∫¢Õß √√æ ‘Ëß ·≈–‡ªìπ∏√√¡™“µ‘·≈–®ÿ¥¡ÿàßÀ¡“¬¢Õß·µà≈– ‘Ë߇Õß∑’Ë®–¡’∑’ËÕ¬Ÿà‡™àππ—Èπ
‡Õ°¿æ¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈°Ì“≈—ß¡ÿßà ‰ª Ÿ à ¿“æ∑’ Ë ¡∫Ÿ√≥å·∫∫ ´÷ßË ‡ªìπ ¿“æ∑’∑Ë °ÿ  ‘ßË ∑ÿ°Õ¬à“ß∫√√≈ÿ§«“¡
‡ªìπµ—«¢Õßµ—«‡Õß Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈‡√’¬° ¿“«–‡™àππ’«È “à ç°“√∑Ì“„Àâ ¿“«–·Ωß°≈“¬‡ªìπ ¿“«–®√‘ßé
 ¿“«–·Ω߉¥â·°à ¿“«–¢Õß«—µ∂ÿ∑’ˉ¡à„™à ¿“æ∑’Ë·∑â®√‘ߢÕß«—µ∂ÿπ—ÈπÊ ´÷Ëß∑Ì“„Àâ«—µ∂ÿπ—Èπ¡’æ≈«—µ∑’Ë®–
‡§≈◊ËÕπ‰À«‰ª Ÿà°“√∑’Ë ¿“«–·ΩßÀ“¬‰ªÀ¡¥°≈“¬‡ªìπ ¿“«–®√‘ß  ¿“«–®√‘ßπ’È°Á‰¥â·°à ¿“«–¢Õß
«—µ∂ÿ∑∫Ë’ √√≈ÿ§«“¡‡ªìπµ—«‡ÕßÕ¬à“ß ¡∫Ÿ√≥å µ—«Õ¬à“߇™àπ  ¿“«–®√‘ߢÕß¡’¥‰¥â·°à §«“¡§¡ À√◊Õ°“√
‡ªìπ¡’¥∑’§Ë ¡ ‡æ√“–≈—°…≥–∑’∫Ë ßà ∫Õ°«à“«—µ∂ÿ™πÈ‘ π’‡È ªìπ¡’¥ ‰¡à„™àÕ¬à“ßÕ◊πË ‡™àπ∑àÕπ‡À≈Á° °Á‰¥â·°à°“√∑’Ë
¡’¥¡’§«“¡§¡  à«π ¿“«–·Ωß°Á‰¥â·°à§«“¡§¡∑’ˬ—߉¡àª√“°Ø¢÷Èπ ·µà¬—ßÕ¬Ÿà„𧫓¡§‘¥¢Õß™à“ß
µ’‡À≈Á° ∂â“™à“ßµ—ßÈ „®®–∑Ì“¡’¥„À⧡ ¡’¥∑’¬Ë ß— ∑Ì“‰¡à‡ √Á®°Á‡√’¬°‰¥â«“à ¡’§«“¡§¡‡ªìπ ¿“«–·Ωßπ—πË ‡Õß
„π∑Ì“πÕ߇¥’¬«°—π ™’«µ‘ ¢Õßæ◊™·≈– —µ«å°µÁ °Õ¬Ÿ¿à “¬„µâ°Æ‡°≥±å‡¥’¬«°—π „π√–∫∫¢ÕßÕ√‘
 ‚µ‡µ‘≈ °“√‡ªìπ —µ«åª√–‡¿∑„¥ª√–‡¿∑Àπ÷ßË À√◊Õ°“√∑’ Ë µ— «åª√–‡¿∑Àπ÷ßË ∑̓惵‘°√√¡Õ¬à“ß„¥
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 56

Õ¬à“ßÀπ÷ßË °ÁÕ∏‘∫“¬‰¥â«“à ‡ªìπ‡æ√“– —µ«å¡’ ç∏√√¡™“µ‘é ∑’‡Ë ªìπÕ¬à“ßπ—πÈ ‡Õß ‚¥¬ “‡Àµÿ ¥ÿ ∑⓬¢Õß

惵‘°√√¡π—ÈπÊÕ¬Ÿà∑’Ë°“√∫√√≈ÿ ¿“«–®√‘ߢÕß —µ«åÀ√◊Õæ◊™π—ÈπÊ ¥—ßπ—Èπ °“√∑’ˇ¡≈Á¥¡–¡à«ß‡®√‘≠
‡µ‘∫‚µ¡“‡ªìπµâπ¡–¡à«ßπ—Èπ °Á‡ªìπ‡æ√“–«à“‡¡≈Á¥¡–¡à«ß‡ªìπµâπ¡–¡à«ß„π ¿“«–·Ωß ·≈–‡π◊ËÕß®“°
∑ÿ° ‘Ëߥ̓‡π‘π‰ª‡æ◊ËÕ∫√√≈ÿ ¿“«–®√‘ߢÕßµπ‡Õß ‡¡≈Á¥¡–¡à«ß®÷ßµâÕ߇µ‘∫‚µ¡“‡ªìπµâπ¡–¡à«ß ‰¡à„™à
‡ªìπµâπ‰¡âÕπË◊
·π«§‘¥‡√◊ÕË ß “‡Àµÿ ¥ÿ ∑⓬¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈ ‡ªìπ∑’√Ë ®âŸ °— „π™◊ÕË «à“ ùÕ—πµ«‘∑¬“û (teleology) ´÷ßË
‡ªìπ°“√»÷°…“‡°’¬Ë «°—∫‡ªÑ“À¡“¬À√◊Õ®ÿ¥¡ÿßà À¡“¬¢Õß ‘ßË µà“ßÊ À√◊Õ‡Àµÿ°“√≥嵓à ßÊ„π∏√√¡™“µ‘ „π
∑“ß™’««‘∑¬“ °“√Õ∏‘∫“¬∑Ì“πÕßπ’°È ªÁ √“°Æ„π°“√Õ∏‘∫“¬≈—°…≥–¢Õß ‘ßË ¡’™«’ µ‘ ‚¥¬¡’°“√Õâ“ß∂÷ß
‡ªÑ“À¡“¬¢Õß ‘ßË ∑’®Ë –Õ∏‘∫“¬‡ªìπÀ≈—° ‡™àπÕ∏‘∫“¬«à“ߟ‰¡à¡¢’ “ ‡æ√“–∏√√¡™“µ‘¢Õßߟ‡ªìπ‡™àππ—πÈ
°≈à“«§◊Õ®ÿ¥À¡“¬¢Õß°“√‡ªìπߟ Õ¬Ÿ∑à °Ë’ “√‡≈◊ÕÈ ¬¥—ßπ—πÈ ßŸ®ß÷ ‰¡à¡¢’ “ ‡ªìπµâπ ®–‡ÀÁπ‰¥â«“à °“√Õ∏‘∫“¬
·∫∫Õâ“ßÕ‘ß “‡Àµÿ ¥ÿ ∑⓬π’È ¢—¥·¬âß°—∫§«“¡§‘¥æ◊πÈ ∞“π¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡àÕ¬à“ß®—ß
‡æ√“–«à“®ÿ¥À¡“¬ À√◊Õ‡ªÑ“ª√– ß§å¢Õß ‘Ëßµà“ßÊ„π∏√√¡™“µ‘π—Èπ πÕ°®“°®–‡ªìπ ‘Ëß∑’Ë«‘‡§√“–Àå·≈–
æ‘ ®Ÿ π剥⬓°·≈â« ¬—ß¡’π¬— ¬–‰ª∂÷ß°“√‡™◊ÕË «à“∏√√¡™“µ‘∑ßÈ— À¡¥‡ªìπ‰ªÕ¬à“ß¡’·∫∫·ºπ ·≈–¡’√–∫∫
√–‡∫’¬∫„πµ—« ‡ªì𧫓¡‡™◊ÕË „π ‘ßË ∑’ÕË ¬Ÿπà Õ°‡Àπ◊Õ®“°∏√√¡™“µ‘ÕÕ°‰ª ¥—ßπ—πÈ ‡√“®÷ßæ∫«à“ ‡¡◊ÕË ¡’
ªØ‘°√‘ ¬‘ “µàÕµâ“π·π«§‘¥¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈„π«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡àππÈ— ·π«§‘¥‡√◊ÕË ßÕ—πµ«‘∑¬“‡ªìπ
 à«π·√°Ê¢Õß√–∫∫¥—ßÈ ‡¥‘¡∑’∂Ë °Ÿ ‚®¡µ’ ·≈–∂Ÿ°ªØ‘‡ ∏Õ¬à“ß ‘πÈ ‡™‘ß„π∑’ Ë ¥ÿ
·π«§‘¥‡√◊ÕË ßÕ—πµ«‘∑¬“‡ªìπµ—«Õ¬à“ß∑’¥Ë ’ ∑’™Ë «à ¬„Àâ‡√“‡ÀÁπ¿“æ¢Õß°“√À“§«“¡√Ÿ‡â °’¬Ë «°—∫
∏√√¡™“µ‘„π¬ÿ§°àÕπ«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à‰¥â °“√‡™◊ÕË «à“¡’ “‡Àµÿ ¥ÿ ∑⓬ ¡“®“°°“√‡™◊ÕË «à“ ‘ßË µà“ßÊ
‡ªìπ‰ªÕ¬à“ß¡’·∫∫·ºπ ‡À¡◊Õπ°—∫°“√¥Ì“‡π‘π‡√◊ÕË ß¢Õßπ«π‘¬“¬∑’¡Ë º’ ·âŸ µà߉«â°Õà π·≈â« ·≈–°Ì“Àπ¥
 à«πµà“ßÊ¢Õ߇√◊ÕË ß‡ªìπÕ¬à“ߥ’«“à  à«π„¥∑Ì“Àπâ“∑’ÕË –‰√·≈–¡’∫∑∫“∑Õ¬à“߉√„π‡√◊ÕË ß√“«∑—ßÈ À¡¥
°“√‡™◊ÕË ‡™àππ’¬È ß— ¡“®“°°“√∂◊Õ«à“ ∏√√¡™“µ‘¡Õ’ –‰√Õ’°¡“°∑’ÕË ¬Ÿ‡à ≈¬‰ª®“°∑’ªË √“°Ø„Àâ‡ÀÁπ¥â«¬
ª√– “∑ —¡º—  ·≈–§«“¡‡™◊ËÕ«à“§«“¡‡ªìπ‰ª¢Õß™’«‘µ¡πÿ…¬å°—∫¢Õß∏√√¡™“µ‘π—Èπ  –∑âÕπ°—π·≈–
°—πÕ¬à“ß·πàπ·øÑπ ‡√“®–‡ÀÁπ«à“·π«§‘¥‡À≈à“π’∂È °Ÿ ∑â“∑“¬·≈–ªØ‘‡ ∏‰ªæ√âÕ¡°—∫Õ—πµ«‘∑¬“ ‡¡◊ÕË
«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à°Õà µ—«¢÷πÈ „π¬ÿ‚√ª‡¡◊ÕË √“«‡°◊Õ∫ ’√Ë Õâ ¬ªï∑ºË’ “à π¡“
Õ¬à“߉√°Áµ“¡ ·π«§‘¥¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈°Á¡„‘ ™à·π«§‘¥‡æ’¬ß·π«‡¥’¬«„π«‘∑¬“»“ µ√å‚∫√“≥
Õ—π∑’®Ë √‘ß™“«°√’°¬—ß¡’π°— §‘¥§πÕ◊πË Ê ∑’§Ë ¥‘ Õ–‰√À≈“¬Õ¬à“ߧ≈⓬§≈÷ß°—∫∑’¬Ë Õ¡√—∫°—π„π
«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à µ—«Õ¬à“߇™àπ π—°ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘§πÀπ÷ßË ™◊ÕË ‡Õ√“∏Õ ‡∏‡π  ‰¥â‡ πÕ§«“¡
§‘¥«à“ ‚≈°¡’ ≥ — ∞“π‡ªìπ∑√ß°≈¡ ·∑π∑’®Ë –‡™◊ÕË °—π«à“·∫π·∫∫∑’‡Ë ™◊ÕË °—π‚¥¬∑—«Ë ‰ª„π ¡—¬π—πÈ ‡Õ√“
∏Õ ‡∏‡π ¬—ߧ‘¥«‘∏«’ ¥— ‡ âπ√Õ∫«ß¢Õß‚≈° ‚¥¬‡¢“ —߇°µ‡ß“¢Õ߇ “∑’ªË °í ‡ªìπ¡ÿ¡©“°°—∫æ◊πÈ ¥‘π ≥
∑’·Ë ÀàßÀπ÷ßË „π‡«≈“‡∑’¬Ë ß«—π ·≈– —߇°µ‡ß“¢Õß∑’ÕË °’ ·ÀàßÀπ÷ßË ∑’ÕË ¬ŸÀà “à ßÕÕ°‰ªæÕ ¡§«√„π‡«≈“
‡¥’¬«°—π (´÷ßË Õ“®µâÕß„™â√“¬ß“π®“°ºŸ√â «à ¡ß“π) ®“°¡ÿ¡∑’·Ë µ°µà“ß°—π ‚¥¬∑’·Ë ÀàßÀπ÷ßË ‰¡à¡‡’ ß“∑’‡Ë  “Õ¬Ÿà
‡≈¬ ·µà„πÕ’°∑’ÀË π÷ßË ¡’‡ß“ÕÕ°¡“‡ªìπ√–¬–Àπ÷ßË ®“°°“√„™âÀ≈—°«‘™“∑“߇√¢“§≥‘µ ´÷ßË ‡ªìπ∑’√Ë °âŸ π— „π
 ¡—¬π—Èπ·≈â« ‡Õ√“∏Õ ‡∏‡π °Á “¡“√∂§Ì“π«≥‡ âπ√Õ∫«ß¢Õß‚≈°‰¥â ´÷Ëߺ‘¥‰ª®“°‡ âπ√Õ∫«ß∑’Ë
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 57

§Ì“π«≥‰¥â„πªí®®ÿ∫π— ‰¡à¡“°π—° πÕ°®“°π’¬È ß— ¡’π°— §‘¥°√’°§πÕ◊πË Ê°Á¡∑’ ‡Ë’  πÕ«à“ ‚≈°‚§®√√Õ∫¥«ß

Õ“∑‘µ¬å ·∑π∑’®Ë –‡ªìπ¥«ßÕ“∑‘µ¬å‚§®√√Õ∫‚≈°¥—ß∑’‡Ë ™◊ÕË °—π‚¥¬∑—«Ë ‰ª ·≈–Õ◊πË Ê
∑—ßÈ À¡¥π’·È  ¥ß«à“ °“√»÷°…“∏√√¡™“µ‘¢Õß™“«°√’°‡ªìπ‰ª¥â«¬§«“¡¡’™«’ µ‘ ™’«“Õ¬à“߬‘ßË
·µà‡¡◊ÕË ‡«≈“ºà“π‰ª·π«§‘¥µà“ßʇÀ≈à“π’°È ÀÁ ¡¥æ≈—ß≈߉ª ·≈–°√–· ¢Õߪí≠≠“∑’‡Ë ªìπ¡√¥°¢Õß™“«
°√’°∑’µË °∑Õ¥¡“¬—ßÕ“À√—∫·≈–¬ÿ‚√ª °Á‡ªìπº≈ß“π¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈‡°◊Õ∫∑—ßÈ À¡¥

°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å

Õ“®°≈à“«‰¥â«“à °“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß∑’‡Ë °‘¥¢÷πÈ „π∑«’ª¬ÿ‚√ªµ–«—πµ° ‡¡◊ÕË √“«§√‘ µ»µ«√√…∑’Ë

 ‘∫À°°—∫ ‘∫‡®Á¥ À√◊Õ‡¡◊ÕË  “¡∂÷ß ’√Ë Õâ ¬ªï°Õà ππ’πÈ πÈ— ‡ªìπ°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ߧ√—ßÈ „À≠à∑ Ë’ ¥ÿ ¢Õß
¡πÿ…¬™“µ‘ ∑—ßÈ π’‡È æ√“–°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ßπ’°È Õà „À⇰‘¥«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à ´÷ßË ‡ªìπ∑’‡Ë √“√Ÿ®â °— °—πÕ¬Ÿ„à π
ªí®®ÿ∫π— °àÕπ°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ßπ’¡È πÿ…¬å¬ß— Õ¬Ÿ°à ∫— ‚≈°‚∫√“≥ ∑’¡Ë »’ πŸ ¬å°≈“ßÕ¬Ÿ∑à »Ë’ “ π®—°√ À√◊է̓
 Õπ∑’√Ë ∫— µ°∑Õ¥¡“®“°Õ¥’µ ¡“‡ªì𧫓¡‡™◊ÕË ¡—πË „πæ≈—ßÕÌ“π“®¢Õß¡πÿ…¬å∑®Ë’ –· «ßÀ“§«“¡√Ÿ·â ≈–
§«“¡®√‘ß °àÕπ°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß ·À≈àߧ«“¡√Ÿ¢â Õß¡πÿ…¬åÕ¬Ÿ∑à §Ë’ “Ì  Õπ®“°Õ¥’µ ∑’√Ë ∫— µ°∑Õ¥¡“„π
√Ÿª¢ÕßÀπ—ß ◊ÕÀ√◊Õ§—¡¿’√å ´÷ßË ¡—°‡¢’¬π‡ªìπ¿“…“‚∫√“≥ ·µàÀ≈—ß°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß π—°«‘™“°“√‡°’¬Ë «
°—∫∏√√¡™“µ‘ ¡Õß„À¡à«“à ·À≈àߧ«“¡√Ÿ‰â ¡à‰¥âÕ¬Ÿ∑à §Ë’ ¡— ¿’√å ·µàÕ¬Ÿ∑à °Ë’ “√Õà“π·≈–°“√欓¬“¡‡¢â“„®
§«“¡À¡“¬¢Õß ç∏√√¡™“µ‘é ´÷ßË ‡ªî¥‡º¬µ—«µπÕÕ°¡“„π√Ÿª¢Õß¿“…“ ∑’µË Õâ ß°“√æ≈—ߢÕßπ—°
«‘™“°“√„π°“√∑Ì“§«“¡‡¢â“„® °“√»÷°…“«à“°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ßπ’‡È °‘¥¢÷πÈ ‰¥âÕ¬à“߉√ ®÷ß¡’ª√–‚¬™πåÕ¬à“ß
¬‘ßË ∑’®Ë –„Àâ‡√“‡¢â“„®«à“ ∂Ⓡ√“®–欓¬“¡ª≈Ÿ°Ωíß«‘∑¬“»“ µ√å„À⇰‘¥¢÷πÈ „π —ߧ¡‰∑¬¢Õ߇√“π—πÈ ‡√“
§«√®–µâÕß∑Ì“Õ–‰√∫â“ß ‡æ◊ËÕ„Àâ«‘∑¬“»“ µ√凪ìπ à«πÀπ÷ËߢÕß —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡¢Õ߉∑¬‡√“®√‘ßÊ
°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ßπ’‡È ªìπ∑’√Ë ®âŸ °— °—π„π™◊ÕË «à“ ç°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√åé π—°ª√–«—µ»‘ “ µ√å¡°—
∂◊Õ°—π«à“ °“√ªØ‘«µ— π‘ ‡È’ √‘¡Ë ¢÷πÈ ®“°§«“¡æ¬“¬“¡¢Õß°“≈‘‡≈‚Õ„π°“√„™âÕªÿ °√≥å™«à ¬ª√– “∑ —¡º— 
‰¥â·°à°≈âÕß‚∑√∑√√»πå ‡æ◊ÕË §âπÀ“§«“¡®√‘߇°’¬Ë «°—∫∏√√¡™“µ‘ ´÷ßË ¡—°®–¢—¥·¬âß°—∫∑’ Ë Õπ‰«â„π§—¡¿’√å
·≈–„π°“√∂◊Õ«à“ ∏√√¡™“µ‘ çæŸ¥é °—∫π—°«‘™“°“√¥â«¬¿“…“§≥‘µ»“ µ√å ´÷ßË ‚¥¬À≈—°°“√·≈⫇ªìπ
¿“…“‡ªî¥‡º¬ ∑’∑Ë °ÿ §π “¡“√∂‡√’¬π√Ÿ‰â ¥â ·≈–°“√ªØ‘«µ— π‘ ®È’ ∫≈ߥ⫬º≈ß“πÕ—π¡’™ÕË◊ ‡ ’¬ß¢Õ߇´Õ√å
‰Õ·´§ π‘«µ—π (‰¥â·°à Principia mathematica philosophiae naturalis - À≈—°°“√∑“ß
§≥‘µ»“ µ√å¢Õߪ√—™≠“∏√√¡™“µ‘) ´÷ßË ‰¥â “∏¬“¬∑ƒ…Æ’«“à ¥â«¬°“√‡§≈◊ÕË π‰À«¢Õß«—µ∂ÿ ·≈–·√ß
‚πâ¡∂à«ß√–À«à“ß«—µ∂ÿ‡Õ“‰«â ´÷ßË ‡ªìπÀ≈—°°“√æ◊πÈ ∞“π¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å°“¬¿“æ¡“π—∫»µ«√√…
®π°√–∑—Ëß¡’∑ƒ…Æ’¢Õ߉Õπå ‰µπå¡“‡µ‘¡ à«π∑’Ë∑ƒ…Æ’¢Õßπ‘«µ—π∫°æ√àÕß ™à«ß‡«≈“π—∫µ—Èß·µà§«“¡
∑¥≈Õߧ√—ßÈ ·µ°Ê¢Õß°“≈‘‡≈‚Õ ®π∂÷ߺ≈ß“π™‘πÈ π’¢È Õßπ‘«µ—π °‘π‡«≈“‰¡à∂ß÷  Õß√âÕ¬ªï π—∫‡ªìπ™à«ß
‡«≈“∑’πË “à µ◊πË ‡µâπ∑’ Ë ¥ÿ ™à«ßÀπ÷ßË ¢Õß¡πÿ…¬™“µ‘
„πÀ—«¢âÕπ’È ‡√“®–Õ¿‘ª√“¬°—π∂÷ߺ≈ß“π‚¥¬ —߇¢ª¢Õßµ—«≈–§√ Ì“§—≠Ê„π°“√ªØ‘«—µ‘
«‘∑¬“»“ µ√å æ√âÕ¡∑—Èß∫ÿ§§≈∑’˧«“¡§‘¥¢Õ߇¢“‡ªìπ√“°∞“π Ì“§—≠∑’Ë¢“¥‰¡à‰¥â„π°“√ªØ‘«—µ‘π’È ´÷Ëß
‰¥â·°à 𑂧≈—  ‚§‡ªÕ√å𑧗  ‰∑‚§ ∫√“Œå ·≈–‚¬Œ—π‡π  ‡§ª‡≈Õ√å ‡π◊ËÕß®“°Àπ—ß ◊Õ‡≈à¡π’È¡‘„™à
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 58

Àπ—ß ◊Õª√–«—µ‘«‘∑¬“»“ µ√å ®÷߉¡à “¡“√∂∫√√¬“¬º≈ß“π§«“¡§‘¥·≈–°“√§âπ§«â“¢Õßπ—°«‘™“°“√
‡À≈à“π’‰È ¥âÕ¬à“ß≈–‡Õ’¬¥ ®ÿ¥ π„®¢Õ߇√“®–Õ¬Ÿ∑à ·Ë’ 𫧑¥‡∫◊ÕÈ ßÀ≈—ߢÕßπ—°«‘™“°“√‡À≈à“π’È «à“‡Àµÿ„¥‡¢“
®÷ߧ‘¥·µ°µà“ß°—∫∫√√¥“π—°«‘™“°“√„π Ì“π—°¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈ ´÷ßË ‡√’¬°‰¥â«“à ‡ªìπ Ì“π—° ç°√–· À≈—°é
„π¢≥–π—πÈ ·π«§‘¥‡∫◊ÕÈ ßÀ≈—ߥ—ß°≈à“«π’‡È ªìπÕ¬à“߉√ ·≈–‡Àµÿ„¥·π«§‘¥π’®È ß÷ ‡Õ“™π–·π«§‘¥·∫∫¢Õß
Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈‰¥â„π∑⓬∑’ Ë ¥ÿ ·≈–„πÀ—«¢âÕµàÕ‰ª ‡√“°Á®–Õ¿‘ª√“¬°—π‡°’¬Ë «°—∫°Ì“‡π‘¥¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å
 ¡—¬„À¡à «à“¡’ª®í ®—¬Õ–‰√∫â“ß∑’πË “à ®–‡ªì𠓇Àµÿ ‡√“®–‡¢â“„®ª√“°Ø°“√≥å‡√◊ÕË ß°Ì“‡π‘¥«‘∑¬“»“ µ√å
 ¡—¬„À¡àπ„È’ π‡™‘ßª√–«—µ»‘ “ µ√剥⫓à Õ¬à“߉√ ·≈–‡√“®–ª√–¬ÿ°µå°“√§âπ§«â“¢Õ߇√“„π°“√«“ß
π‚¬∫“¬‡°’¬Ë «°—∫«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡‰∑¬‰¥âÕ¬à“߉√∫â“ß

·π«§‘¥‡°’¬Ë «°—∫°“√ çªØ‘«µ— é‘ «‘∑¬“»“ µ√å

§Ì“«à“ çªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√åé ·ª≈µ√ßµ—«¡“®“°¿“…“Õ—ß°ƒ…«à“ scientific revolution

§Ì“«à“ çªØ‘«—µ‘é À√◊Õ revolution π’È„π ¡—¬π’È¡—°¡’§«“¡À¡“¬„π‡™‘ß —ߧ¡·≈–°“√‡¡◊Õß °≈à“«§◊Õ
‡ªìπ§Ì“∑’¡Ë §’ «“¡À¡“¬√–∫ÿ∂ß÷ °“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ߢπ“π„À≠à ∑’≈Ë ¡â ≈â“ß√–‡∫’¬∫ —ߧ¡‡¥‘¡ ·≈– √â“ß
√–‡∫’¬∫ —ߧ¡„À¡à¢÷Èπ¡“·∑π∑’Ë ‚¥¬∑’Ë°“√‡ª≈’ˬπ√–‡∫’¬∫ —ߧ¡π’È°‘𧫓¡°«â“ߢ«“ß∂÷ߧ«“¡
 —¡æ—π∏å∑“ß°“√‡¡◊Õß ‡»√…∞°‘®  —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡ ´÷ßË ∑ÿ°Õ¬à“߇ª≈’¬Ë π‰ªÕ¬à“߇©’¬∫æ≈—π·≈–
√ÿπ·√ß µ—«Õ¬à“ߢÕß°“√ªØ‘«µ— ∑‘ √Ë’ ®âŸ °— °—π¥’ °Á‡™àπ°“√ªØ‘«µ— „‘ πÕ—ß°ƒ…„π√“«°≈“ߧ√‘ µ«√√…∑’ Ë ∫‘ ‡®Á¥
´÷ßË ¬—ߺ≈„Àâ°…—µ√‘¬™å “√å≈ å∑ Ë’ Õß µâÕß∂Ÿ°ª√–À“√™’«µ‘ ·≈–∑Ì“„À⇰‘¥√–∫∫°“√ª°§√Õ߇∫Á¥‡ √Á®‚¥¬
√—∞ ¿“¢÷πÈ ¡“™—«Ë √–¬–‡«≈“Àπ÷ßË πÕ°®“°π’°È ¡Á °’ “√ªØ‘«µ— Õ‘ ‡¡√‘°π— °“√ªØ‘«µ— Ω‘ √—ßË ‡»  „π§√‘ µ
»µ«√√…∑’ Ë ∫‘ ·ª¥ ·≈–°“√ªØ‘«µ— ∫‘ Õ≈‡™«‘°„πµâπ§√‘ µ»µ«√√…∑’¬Ë  Ë’ ∫‘ °“√ªØ‘«µ— ‡‘ À≈à“π’‡È ªìπ°“√
‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß∑“ß°“√‡¡◊Õß ∑’√Ë «¡‡Õ“À√◊Õ∑’µË ßÈ— Õ¬Ÿ∫à πæ◊πÈ ∞“𧫓¡§‘¥∑“ߪ√—™≠“‡¢â“√à«¡¥â«¬Õ¬à“ß
™—¥‡®π ≈—°…≥– Ì“§—≠¢Õß°“√ªØ‘«µ— ‡‘ À≈à“π’§È Õ◊ √–∫∫§«“¡§‘¥°àÕπ°“√ªØ‘«µ— °‘ ∫— À≈—ß°“√ªØ‘«µ— µ‘ “à ß
°—πÕ¬à“߬‘ßË ®π∑Ì“‰¥â‡°◊Õ∫®–‡√’¬°‰¥â«“à °“√ªØ‘«µ— ‡‘ À≈à“π’‡È ªìπ°“√ 燪≈’¬Ë π‚≈°é „À¡à ‚¥¬‡©æ“–
 Ì“À√—∫§π∑’¡Ë  ’ «à π‡°’¬Ë «¢âÕß°“√‡Àµÿ°“√≥å„π°“√ªØ‘«µ— ‡‘ À≈à“π—πÈ 26
§«“¡À¡“¬¢Õߧ̓«à“ ùrevolutionû π’ÈÕ—π∑’Ë®√‘߉¡à„™à§«“¡À¡“¬¥—È߇¥‘¡¢Õߧ̓Êπ’È
§Ì“Êπ’È¡’Õ’°§«“¡À¡“¬Àπ÷Ëß ´÷Ëß¡“®“°§Ì“°√‘¬“ ùto revolveû À¡“¬§«“¡«à“ ùÀ¡ÿπû À√◊Õ ù‚§®√
√Õ∫Êû ·≈–„𧫓¡À¡“¬π’È ùrevolutionû ®÷ßÀ¡“¬∂÷ß°“√À¡ÿπ°≈—∫¡“À“∑’‡Ë ¥‘¡ À√◊Õ°“√√◊ÕÈ øóπô
¢Õ߇°à“∑’‡Ë §¬¡’¡“°àÕπ ·µà‰¥â ≠ Ÿ À“¬À√◊Õ¡’º≈⟠¡◊ ‡≈◊Õπ‰ª„π‡«≈“µàÕ¡“ ¥â«¬‡ÀµÿπÈ’ °“√‡√’¬°°“√
‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß„π¬ÿ‚√ª„π§√‘ µ»µ«√√…∑’ Ë ∫‘ ‡®Á¥µàÕ ‘∫·ª¥π’«È “à °“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√åπÈ’ „π·ßàÀπ÷ßË
°Á‡ªìπ°“√‡√’¬°∑’πË ∫— ‰¥â«“à ∂Ÿ°µâÕß ‡æ√“–¡’°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ßÕ¬à“ß„À≠àÀ≈«ß®√‘ßÊ ·≈–¡’°“√‡ª≈’¬Ë π
«‘∂√’ –∫∫§«“¡§‘¥°àÕπ·≈–À≈—ß°“√ªØ‘«µ— Õ‘ ¬à“ß™—¥‡®π Õ¬à“߉√°Áµ“¡ „πÕ’°·ßàÀπ÷ßË °Á¡§’ «“¡·µ°µà“ß

26 I. Bernard Cohen, Revolution in Science (Cambridge, MA: Harvard University Press,

1985), Àπâ“ ıÒ-˜ˆ.
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 59

°—π¡“°√–À«à“ß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å °—∫°“√ªØ‘«µ— ∑‘ “ß°“√‡¡◊Õ߇™àπ°“√ªØ‘«µ— Ω‘ √—ßË ‡»  ´÷ßË °Á‡ªìπ

‡™àπ‡¥’¬«°—∫§«“¡·µ°µà“ߢÕߧ̓«à“ ùrevolutionû ¥—ß°≈à“« §«“¡·µ°µà“ßπ’¡È ‰‘ ¥âÕ¬Ÿ∑à √Ë’ –¥—∫¢Õß
§«“¡√ÿπ·√ß ´÷Ëß°“√ªØ‘«—µ‘«‘∑¬“»“ µ√å ·¡â®–‡ªìπ‡√◊ËÕߢÕߧπ√–¥—∫ºŸâ§ß·°à‡√’¬π„π ¡—¬π—Èπ‡ªìπÀ≈—°
·µà·µ°µà“ß°—π∑’°Ë “√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√åππÈ— ‡¡◊ÕË «‘‡§√“–Àå„Àâ≈–‡Õ’¬¥®“°À≈—°∞“π∑“ߪ√–«—µ»‘ “ µ√å
·≈â« ®–æ∫«à“√–¥—∫¢Õß°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß À√◊Õ§«“¡‡©’¬∫æ≈—π¢Õß°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß √«¡∑—ßÈ §«“¡
µà“ß°—π¢Õß√–∫∫°àÕπ·≈–À≈—ß°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ßπ’È ‰¡à‰¥â¡“°¡“¬‡À¡◊Õπ°—∫∑’°Ë “√„™â§“Ì «à“ ùªØ‘«µ— û‘
π—Èπ¡’𗬬–∫àß∫Õ° πÕ°®“°π’È §Ì“«à“ ùscientific revolutionû ‡Õß°Á‡ªìπ§Ì“∑’ˇæ‘Ëß„™â§√—Èß·√°‡¡◊ËÕ‰¡à
π“π¡“π’È ¥—ßπ—Èπ®÷߇ªìπ°“√ –∑âÕπ·π«§‘¥¢Õßπ—°ª√–«—µ‘»“ µ√å ¡“°°«à“‡ªì𧫓¡‡ªìπ®√‘ß∑’ˇªìπ
Õ¬Ÿà®√‘ßÊ ‚¥¬‰¡à¡’¡ÿ¡¡ÕߢÕߺŸâ¡Õ߇¢â“¡“‡°’ˬ«¢âÕß
 µ’‡øπ ™“æ‘π‡ πÕ«à“ °“√ªØ‘«—µ‘«‘∑¬“»“ µ√åπ—Èπ‰¡à‰¥â‡ªìπ∑—Èß«‘∑¬“»“ µ√å·≈–°Á‰¡à‰¥â
‡ªìπ°“√ªØ‘«µ— 2‘ 7 °≈à“«§◊Õ π—°«‘™“°“√∑’∑Ë “Ì ß“π„π ¡—¬π—πÈ ‰¡à‰¥â¡Õßµπ‡Õß«à“‡ªìπ çπ—°
«‘∑¬“»“ µ√åé ∑—ßÈ π’‡È æ√“–§Ì“«à“ ùπ—°«‘∑¬“»“ µ√åû „π∞“π–§Ì“‡√’¬°Õ“™’æÊÀπ÷ßË ‡æ‘ßË ‡°‘¥¢÷πÈ „π§√‘
 µ»µ«√√…∑’ Ë ∫‘ ‡°â“π’‡Ë Õß °“√¡ÕߺŸ∑â ∑Ë’ “Ì ß“π§âπ§«â“‡°’¬Ë «°—∫∏√√¡™“µ‘ ‡™àπ°“≈‘‡≈‚Õ «à“‡ªìπ çπ—°
«‘∑¬“»“ µ√åé ®÷߇ªìπ°“√µ’§«“¡∑“ߪ√–«—µ»‘ “ µ√几¡Õ πÕ°®“°π’ºÈ ∑⟠»Ë’ °÷ …“§âπ§«â“‡™àππ’È °Á¡‰‘ ¥â
¡Õßµπ‡Õß«à“°Ì“≈—ß∑Ì“Õ–‰√∑’‡Ë ªìπ°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß√–∫∫¥—ßÈ ‡¥‘¡Õ¬à“ß∂Õπ√“°∂Õπ‚§π ·µà°≈—∫§‘¥«à“
µπ°Ì“≈—ßπÌ“‡Õ“·π«§‘¥¥—ßÈ ‡¥‘¡¢Õߧπ‚∫√“≥°≈—∫¡“Õ’°§√—ßÈ Àπ÷ßË À≈—ß®“°∑’‰Ë ¥â∂°Ÿ ≈◊¡‡≈◊Õπ‰ª·≈–∂Ÿ°
»“ π®—°√·≈–√–∫∫¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈§√Õ∫ßÌ“ ¬‘ßË ‰ª°«à“π—πÈ ºŸ»â °÷ …“∏√√¡™“µ‘µ“¡«‘∏„’ À¡à (´÷ßË µàÕ‰ªπ’È
‡√“®–‡√’¬°«à“ çπ—°ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘é ‡æ◊ÕË · ¥ß„Àâ‡ÀÁπ«à“ π—°«‘™“°“√‡À≈à“π’¬È ß— ‰¡à„™à çπ—°
«‘∑¬“»“ µ√åé) ¬—ߧ߇™◊ÕË ¡—πË µàÕ»“ π“§√‘ µåÕ¬à“߇§√àߧ√—¥ ‰¡à¡„’ §√∑’∑Ë “â ∑“¬»“ π®—°√Õ¬à“ßµ√ß
‰ªµ√ß¡“ ¥â«¬°“√∫Õ°«à“æ√–‡®â“‰¡à¡Õ’ ¬Ÿ®à √‘ß À√◊Õ«à“æ√–‡®â“‡ªìπÀπ÷ßË ‡¥’¬«°—∫∏√√¡™“µ‘ ¥—ß∑’πË °—
ª√—™≠“‡™àπ ∫“√ÿ§  ªî‚π´“ ´÷ßË °Á¡™’ «’ µ‘ Õ¬Ÿ„à π ¡—¬‡¥’¬«°—π°—∫°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å ‰¥â°≈à“«‰«â28
·µà欓¬“¡∑’®Ë –À“™àÕß∑“ß∑’®Ë –ª√– “𧫓¡‡™◊ÕË ‡√◊ÕË ßæ√–‡®â“ „À⇢⓰—∫√–‡∫’¬∫«‘∏°’ “√À“§«“¡√Ÿâ
·∫∫„À¡à∑πË’ °— ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘‡À≈à“π’°È “Ì ≈—߇ πÕ „πÕ’°∑“ßÀπ÷ßË °“√ çªØ‘«µ— é‘ ‡™àπ«à“π’È „𧫓¡
§‘¥¢Õß™“æ‘π °Á‰¡à„™à°“√°àÕ°Ì“‡π‘¥¢÷πÈ ¢Õß√–∫∫§«“¡√Ÿ„â À¡à∑‡Ë’ √’¬°°—π«à“ ç«‘∑¬“»“ µ√åé √“«°—∫«à“
‰¡à‡§¬¡’√–∫∫„¥Ê‡À¡◊Õπ°—πÀ√◊Õ‡∑’¬∫°—π‰¥â°∫— ç«‘∑¬“»“ µ√åé π’‡È ≈¬ „π∑“ßµ√ߢⓡ  ‘ßË ∑’πË °—
ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘‡À≈à“π’‡È πâπÀπ—°°Á§Õ◊ «à“ °“√»÷°…“¢Õßæ«°‡¢“‡ªìπ°“√ “πµàÕ°‘®°√√¡∑’¡Ë º’ √⟠‡‘ √‘¡Ë
‰«â°Õà π·≈â«„π¬ÿ§‚∫√“≥ ´÷ßË ¡’·π«§‘¥µà“ßÊÀ≈“°À≈“¬¡“°°«à“‡æ’¬ß·§à¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈∑’‡Ë ªìπ°√–
· À≈—°Õ¬Ÿ„à π¢≥–π—πÈ ‡∑à“π—πÈ π—°ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘¡°— ®–查լŸ‡à  ¡ÕÊ«à“ °‘®°√√¡¢Õ߇¢“‡ªìπ°“√
çπÌ“‡Õ“§π‚∫√“≥é °≈—∫¡“„À¡à √–∫∫§«“¡√Ÿ∑⠮˒ –æ—≤𓇪ìπ«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à∑‡Ë’ √“√Ÿ®â °— °—π

27 Steven Shapin, The Scientific Revolution (Chicago: University of Chicago Press,

1996), Àπâ“ Ò-Ù.
28 ¥Ÿ Baruch Spinoza, Ethics „π ⁄Baruch Spinoza, The Collected Works of Spinoza, ed.
and trans. Edwin Curley (Princeton, NJ: Princeton University Press, 1985).
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 60

∂Ÿ°¡Õß·≈–∂Ÿ°‡¢â“„®‚¥¬π—°ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘«“à ‡ªìπ√–∫∫ 祗ßÈ ‡¥‘¡é ∑’∂Ë °Ÿ ≈◊¡‡≈◊Õπ‰ª ¡“°°«à“

‡ªìπ°“√‡ πÕ¢Õß„À¡à‚¥¬ ‘πÈ ‡™‘ß ´÷ßË ¡—°®–‡ªì𧫓¡À¡“¬∑’‡Ë °‘¥¢÷πÈ §«∫§Ÿ°à ∫— °“√„™â§“Ì «à“ ùªØ‘«µ— û‘
Õ¬à“߉√°Áµ“¡ ‡Àµÿº≈∑’™Ë “æ‘π‡ πÕ«à“ ‡√“¬—ߧ߄™â§“Ì «à“ ù°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√åû Õ¬Ÿ„à π
°“√‡√’¬°°√–∫«π°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß∑’‡Ë °‘¥¢÷πÈ π’È °Á§Õ◊ «à“ πÕ°®“°‡ªìπ∂âÕ¬§Ì“∑’„Ë ™â°π— ‚¥¬·æ√àÀ≈“¬·≈â«
°“√‡√’¬°‡™àππ’°È ¬Á ß— ¡’§«“¡À¡“¬æ‘‡»…Õ¬Ÿà ‡π◊ÕË ß®“°°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß∑’‡Ë °‘¥¢÷πÈ ‡ªìπ°√–∫«π°“√∑’Ë
‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß‚≈°‰ª‚¥¬ ‘πÈ ‡™‘ß ·¡â«“à ‡√“®–æ∫ “¬„¬∑’‡Ë ™◊ÕË ¡‚¬ß√–∫∫°“√À“§«“¡√Ÿ∑⠇˒ °‘¥¢÷πÈ „π¬ÿ§π’È
°—∫∫“ß à«π¢Õ߬ÿ§‚∫√“≥°Áµ“¡
°≈à“«‚¥¬ √ÿª °“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√凪ìπ°√–∫«π°“√∑“ߪ√–«—µ»‘ “ µ√å∑°Ë’ Õà „À⇰‘¥
√–∫∫°“√À“§«“¡√Ÿ∑⠬˒ Õ¡√—∫°—π‚¥¬∑—«Ë ‰ª«à“ ‡ªìπ«‘™“«‘∑¬“»“ µ√å ·µà°“√查‡™àππ’‡È √“µâÕß√Ÿ«â “à
‡ªìπ°“√ √ÿª§«“¡Õ¬à“ß√«∫√—¥¡“°‡æ◊ÕË „À⇢Ⓞ®„π¿“æ√–¥—∫°«â“ß∑’ Ë ¥ÿ ‡∑à“π—πÈ ‡æ√“–‡¡◊ÕË ‡√“
æ‘®“√≥“‡√◊ÕË ßπ’„È π√“¬≈–‡Õ’¬¥ ‡√“®–æ∫«à“ «‘™“ ç«‘∑¬“»“ µ√åé ∑’‡Ë °‘¥¢÷πÈ π—πÈ ¡’°√–· ºŸ°æ—πÕ¬Ÿà
°—∫§«“¡‡™◊ËÕ„π§√‘ µ»“ π“ ·≈–·π«§‘¥‡¥‘¡¢Õߧπ‚∫√“≥Õ¬ŸàÕ¬à“ß·πàπ·øÑπ Õ¬à“ßπâÕ¬°Á„π
°√–·  Ì“π÷°¢Õ߇À≈à“π—°ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘ ‡™àπ‡§ª‡≈Õ√å·≈–π‘«µ—π ∑’¬Ë ß— §ß π„®»“ µ√å∑ªË’ ®í ®ÿ∫π—
‰¡à‰¥â∂Õ◊ «à“ ‡ªìπ à«πÀπ÷ßË ¢Õß«‘∑¬“»“ µ√åÕ°’ µàÕ‰ª ‡™àπ‚À√“»“ µ√å „π°√≥’¢Õ߇§ª‡≈Õ√å ·≈–°“√
‡≈àπ·√à·ª√∏“µÿ„π°√≥’¢Õßπ‘«µ—π
„πÀ—«¢âÕµàÕ‰ª ‡√“®–æ‘®“√≥“º≈ß“π·≈–«‘∏°’ “√»÷°…“¢Õßπ—°ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘∑ Ë’ “Ì §—≠
·µà≈–∑à“π ‡æ◊ÕË ¥Ÿ«“à ‡∫◊ÕÈ ßÀ≈—ß°‘®°√√¡∑“ß«‘™“°“√¢Õß∑à“π‡À≈à“π’È ‡√“®–æ∫«à“¡’Õ–‰√√à«¡°—π∫â“ß
·≈–‡π◊ÕÈ À“¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√åππÈ— ¡’Õ–‰√∫â“ß

µ—«≈–§√ Ì“§—≠„π°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å

‚§‡ªÕ√å𑧗 

‡ªìπ∑’Ë∑√“∫°—π¥’«à“ π‘‚§≈—  ‚§‡ªÕ√å𑧗 §◊ÕºŸâ∑’ˇ πÕ«à“ ‚≈°‚§®√√Õ∫¥«ßÕ“∑‘µ¬å·∑π∑’Ë

¥«ßÕ“∑‘µ¬å®–‚§®√√Õ∫‚≈° µÌ“√“ª√–«—µ«‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å∑«Ë— ‰ª¡—°‡ πÕ«à“ ‚§‡ªÕ√å𧑠 — ‡ªìπºŸ‡â √‘¡Ë °“√
ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å29 ·≈–‡ªìπºŸ∑â ∑Ë’ “Ì ≈“¬·∫∫®Ì“≈ÕߢÕß‚≈°µ“¡∑ƒ…Æ’¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈·≈–∑Õ‡≈¡’
´÷ßË ‡ªìπ∑√√»π–°√–· À≈—°„π¢≥–π—πÈ Õ¬à“߉√°Áµ“¡ À≈—°∞“π∑“ߪ√–«—µ»‘ “ µ√å√–∫ÿ™¥— ‡®π«à“ ‚§
‡ªÕ√å𧑠 — ‰¡à‰¥â¬π◊ ¬—π«à“ °“√∑’‚Ë ≈°‚§®√√Õ∫¥«ßÕ“∑‘µ¬å‡ªì𧫓¡®√‘ß À“°‡¢“‡æ’¬ß‡ πÕ«à“ ∂â“„™â
·∫∫®Ì“≈Õß∑’„Ë À⥫ßÕ“∑‘µ¬å‡ªìπ»Ÿπ¬å°≈“ߢÕß®—°√«“≈ ·∑π∑’®Ë –‡ªìπ‚≈°‡™àπ∑’‡Ë §¬∑Ì“¡“ °“√
§Ì“π«≥µÌ“·ÀπàߢÕߥ“«‡§√“–Àåµà“ßÊ®–∑Ì“‰¥âßà“¬¢÷Èπ πÕ°®“°π’È‚§‡ªÕ√å𑧗 ¬—߇ πÕ«à“
¥“«‡§√“–À嵓à ßÊ‚§®√√Õ∫¥«ßÕ“∑‘µ¬å‡ªìπ«ß°≈¡ ´÷ßË ‡√“∑√“∫¡“µ—ßÈ ·µà ¡—¬¢Õ߇§ª‡≈Õ√å·≈â««à“‰¡à

29 §πÀπ÷Ëߧ◊Õ H. Floris Cohen ‚ª√¥¥Ÿ H. Floris Cohen, The Scientific Revolution: A

Historiographical Inquiry (Chicago: University of Chicago Press, 1994), Àπâ“ Úˆ¯-Ú˜Ò.
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 61

‡ªìπ‡™àππ—Èπ „πÀπ—ß ◊Õ‡√◊ËÕß De Revolutionibus ´÷Ëßµ’æ‘¡æ凡◊ËÕªï§.». ÒıÙÛ ‚§‡ªÕ√å𑧗 ‡ πÕ

·π«§‘¥Õ—π Ì“§—≠π’Èπ—Èπ ‡¢“°≈à“«‰«â«à“ ®ÿ¥ª√– ß§åÀ≈—°„π°“√‡¢’¬πÀπ—ß ◊Õ‡≈à¡π’È °Á‡æ◊ËÕ‡ πÕ«‘∏’°“√
„π°“√§Ì“π«≥µÌ“·Àπàߥ“«‡§√“–Àå∑‡Ë’ √’¬∫ßà“¬¡“°°«à“√–∫∫‡¥‘¡¢Õß∑Õ‡≈¡’∑„Ë’ ™â°π— Õ¬Ÿ„à π ¡—¬π—πÈ 30
®—°√«“≈µ“¡·∫∫¢Õß∑Õ‡≈¡’ππÈ— ¡’≈°— …≥–‡ªìπ∑√ß°≈¡ À√◊Õ∑’‡Ë √’¬°«à“ spheres ´âÕπ°—π
Õ¬ŸÀà ≈“¬™—πÈ ´÷ßË ∂â“®–‡ª√’¬∫‡∑’¬∫°Á‡À¡◊Õπ°—∫‡Õ“¢«¥‚À≈·°â«„ ∑√ß°≈¡À≈“¬Ê„∫¡“„ à´Õâ π°—π
»Ÿπ¬å°≈“ߢÕß√–∫∫∑√ß°≈¡´âÕπÊ°—ππ’‰È ¥â·°à‚≈° ´÷ßË ¡’≈°— …≥–∑÷∫‡π◊ÕË ß®“°ª√–°Õ∫¥â«¬∏“µÿÀπ—°
∑—ßÈ  ’Ë ‰¥â·°à¥π‘ πÈ“Ì ≈¡°—∫‰ø  à«π∑√ß°≈¡∑’ÕË ¬Ÿ´à Õâ π®“°‚≈°¢÷πÈ ‰ªπ—πÈ ‡ªìπ∑’ÕË ¬Ÿ¢à Õ߇∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“
µà“ßÊ µ—ßÈ ·µà¥«ß®—π∑√凪ìπµâπ‰ª ‚¥¬∑√ß°≈¡∑’ÕË ¬Ÿ™à ¥‘ ‚≈°∑’ Ë ¥ÿ ‡ªìπ∑’ÕË ¬Ÿ¢à Õߥ«ß®—π∑√å ∂—¥®“°π—πÈ °Á
‡ªìπ¢Õߥ“«æÿ∏ ¥“«»ÿ°√å ¥«ßÕ“∑‘µ¬å ¥“«Õ—ߧ“√ ¥“«æƒÀ—  ·≈–¥“«‡ “√嵓¡≈Ì“¥—∫  à«π∑√ß
°≈¡ ÿ¥∑⓬∑’ÕË ¬Ÿ∂à ¥— ®“°¥“«‡ “√åÕÕ°‰ªπ—πÈ ‡ªìπ∑√ß°≈¡¢Õߥ“«ƒ°…嵓à ßÊ ´÷ßË ·∫àßÕÕ°‰¥â‡ªìπ ‘∫
 Õß®—°√√“»’ µ“¡°“√‡¥‘π∑“ߢÕߥ«ßÕ“∑‘µ¬å„π√Õ∫Àπ÷ßË ªï ∏“µÿ∑ªË’ √–°Õ∫¢÷πÈ ‡ªìπ‡∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“
‰à¡„à ™à∏“µÿ„π‚≈°∑—ßÈ  ’∏Ë “µÿ∑‰Ë’ ¥â°≈à“«∂÷߉ª·≈â« ·µà‡ªìπ∏“µÿ∑ÀË’ “â À√◊Õ quintessence ´÷ßË ‡ªìπ∏“µÿ懑 »…
∑’‰Ë ¡à‡ ◊ÕË ¡ ≈“¬À√◊Õ°≈“¬ ¿“æ ·≈–¡’§≥ ÿ  ¡∫—µ§‘ Õ◊ ‚§®√‡ªìπ«ß°≈¡ ‡æ√“–‡ªìπ°“√‡§≈◊ÕË π‰À«∑’Ë
 ¡∫Ÿ√≥å∑ Ë’ ¥ÿ „π∫√√¥“√Ÿª∑√ß°“√‡§≈◊ÕË π‰À«∑—ßÈ À≈“¬
∑√ß°≈¡„π√–∫∫¢Õß∑Õ‡≈¡’π’È ‰¡à„™à¿“æ ¡¡µ‘∑’ˇ¢’¬π·∑π«ß‚§®√¢Õߥ“«‡§√“–Àå
·∫∫∑’‡Ë √“¡—°‡¢â“„®„π°“√‡√’¬π¥“√“»“ µ√å„πªí®®ÿ∫π— ·µà‡ªìπ∑√ß°≈¡∑’¡Ë Õ’ ¬Ÿ®à √‘ßÊ ‚¥¬‡∑À«—µ∂ÿ
ø“°øÑ“®–µ‘¥Õ¬Ÿ∑à ∑Ë’ √ß°≈¡¢Õßµπ‡ÕßÕ¬à“ß∂“«√ ¥—ßπ—πÈ °“√‚§®√¢Õ߇∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“ ®÷߉¡à„™à°“√
‚§®√¢Õßµ—««—µ∂ÿ≈լʷµà‡æ’¬ßÕ¬à“߇¥’¬« ·µà‡ªìπ°“√À¡ÿπ¢Õß∑√ß°≈¡∑’¡Ë ‡’ ∑À«—µ∂ÿππÈ— ʵ‘¥Õ¬Ÿà ¢âÕ
‡ πÕª√–°“√Àπ÷ËߢÕß‚§‡ªÕ√å𑧗  (´÷Ë߇¢“‰¡à„™à§π·√°∑’ˇ πÕ‡™àππ’È)31 ‰¥â·°à¢âÕ‡ πÕ«à“
‡∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“‰¡à‰¥âµ¥‘ Õ¬Ÿ°à ∫— ∑√ß°≈¡ ®√‘ßÊ·≈⫉¡à¡∑’ √ß°≈¡Õ¬Ÿà ·≈–‡∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“‚§®√‰ª
¥â«¬µπ‡Õß ‰¡à‰¥â‡§≈◊ÕË π‰ª°—∫∑√ß°≈¡  ‘ßË ∑’‚Ë §‡ªÕ√å𧑠 — ‡ πÕ°Á§Õ◊ «à“ ‡¡◊ÕË æ∫«à“¥“«‡§√“–Àå
∑—ßÈ À≈“¬µà“ß°Á¡°’ “√‚§®√∂Õ¬À≈—ß À√◊Õ∑’¿Ë “…“‚À√‰∑¬‡√’¬°«à“ ùæ—°√û °“√æ—°√π’°È Õà „À⇰‘¥ªí≠À“¢÷πÈ
„π√–∫∫¢Õß∑Õ‡≈¡’ §◊Õ∂â“°“√‚§®√¢Õ߇∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“‡ªìπ°“√À¡ÿπ‰ª¢Õß∑√ß°≈¡®√‘ßÊ·≈â«
°“√æ—°√®–‡°‘¥¢÷πÈ ‰¥âÕ¬à“߉√ π—°¥“√“»“ µ√å„π√–∫∫∑Õ‡≈¡’欓¬“¡·°âª≠ í À“π’‚È ¥¬°“√‡ πÕ«à“
‡∑À«—µ∂ÿ‰¡à‰¥âµ¥‘ Õ¬Ÿ°à ∫— ∑√ß°≈¡‡æ’¬ßÕ—π‡¥’¬« ·µàµ¥‘ Õ¬Ÿ°à ∫— ∑√ß°≈¡‡≈Á°Ê∑’µË ¥‘ Õ¬Ÿ°à ∫— ∑√ß°≈¡„À≠àÕ°’

30 ¥Ÿ Thomas S. Kuhn, The Copernican Revolution: Planetary Astronomy in the

Development of Western Thought (Cambridge, MA: Harvard University Press, 1957) Àπâ“ ÒÛÙ-
ÒÛ˘ Õ—π∑’®Ë √‘ß‚§‡ªÕ√å𧑠 — ‡ πÕ·π«§‘¥„À¡à¢Õ߇¢“‡æ’¬ß‡æ◊ÕË ·°âª≠ í À“„π°“√§Ì“π«≥«ß‚§®√¢Õß
¥“«‡§√“–Àå ´÷ßË ‡¢“‡™◊ÕË «à“‰¡à “¡“√∂∑Ì“‰¥â¿“¬„µâ√–∫∫¢Õß∑Õ‡≈¡’ ‰¡à¡À’ ≈—°∞“π«à“ ‚§‡ªÕ√å𧑠 — ¡ÿßà ®–
‡ πÕ«à“ ù®√‘ßÊ·≈â«û ‚≈°À¡ÿπ√Õ∫¥«ßÕ“∑‘µ¬å·µàÕ¬à“ß„¥
31 ‚√‡∫‘√µå ‡∑¡‡æ‘≈√“¬ß“π«à“ ‚æ√§≈ÿ  (Proclus) ´÷ßË ‡ªìππ—°§≥‘µ»“ µ√å·≈–π—°¥“√“»“ µ√å
™“«°√’°∑’¡Ë ™’ «’ µ‘ Õ¬Ÿ„à π√“«§√‘ µ«√√…∑’ÀË “â °Á¡§’ «“¡§‘¥«à“‡À∑«—µ∂ÿø“°øÑ“‚§®√‰ª¥â«¬µπ‡Õß ·≈–‰¡à‰¥â
µ‘¥Õ¬Ÿà°—∫∑√ß°≈¡„  µ“¡∑’Ëπ—°¥“√“»“ µ√å„π ¡—¬π—Èπ‡™◊ËÕ°—π ¥Ÿ Robert Temple, The Sirius Mystery
(Rochester, VT: Destiny Books, 1998), Àπâ“ ÛÛˆ ‡ªìπµâπ‰ª
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 62

™—πÈ Àπ÷ßË ·≈–„π°√≥’∑°Ë’ “√¡’∑√ß°≈¡‡≈Á°¬—ß·°âª≠ í À“‰¡à‰¥â °Á‡ πÕ«à“¡’∑√ß°≈¡‡≈Á°°«à“´âÕπ≈߉ª

∫π∑√ß°≈¡‡≈Á°Õ’°™—πÈ Àπ÷ßË ®–‡ÀÁπ‰¥â«“à °“√·°âª≠ í À“„π√–∫∫¢Õß∑Õ‡≈¡’¥®Ÿ –‡ªìπ°“√欓¬“¡
√—°…“∑ƒ…Æ’‰«â„π¢≥–∑’¢Ë Õâ ¡Ÿ≈ª√“°Ø‰ªÕ’°Õ¬à“ßÀπ÷ßË ´÷ßË ∑Ì“„Àâ°“√§Ì“π«≥°“√‚§®√¢Õß
¥“«‡§√“–Àå¬ßàÿ ¬“°´—∫´âÕπ‡°‘π‰ª ¢âÕ‡ πÕÀ≈—°¢Õß‚§‡ªÕ√å𧑠 — °ÁÕ¬Ÿ∑à µË’ √ßπ’È §◊Õ‡¢“‡ πÕ«à“
·∑π∑’®Ë –„Àâ‚≈°‡ªìπ»Ÿπ¬å°≈“ߢÕß®—°√«“≈ ≈Õߧ‘¥«à“∂â“„À⥫ßÕ“∑‘µ¬å‡ªìπ»Ÿπ¬å°≈“ß·∑π ®–·°â
ªí≠À“‡√◊ÕË ßæ—°√π’‰È ¥â∫“â ßÀ√◊Õ‰¡à °Áª√“°Æ«à“°“√§Ì“π«≥µÌ“·ÀπàߢÕߥ“«‡§√“–Àå∑“Ì ‰¥âß“à ¬°«à“„π
√–∫∫‡¥‘¡¡“°„π√–¬–·√° ·≈–°“√æ—°√°ÁÕ∏‘∫“¬‰¥âÕ¬à“ßµ√߉ªµ√ß¡“ ¥â«¬°“√∂◊Õ«à“¥“«‡§√“–Àå
∑—ßÈ À≈“¬ √«¡∑—ßÈ ‚≈°¥â«¬ ´÷ßË „π√–∫∫„À¡àπ∂È’ Õ◊ ‡ªì𥓫‡§√“–ÀåÕ°’ ¥«ßÀπ÷ßË µà“ß°Á‡§≈◊ÕË π∑’¥Ë «â ¬°—π
∑—ßÈ  ‘πÈ ·µà‡√Á«À√◊ՙ⓵à“ß°—π ¥—ßπ—πÈ °“√æ—°√®÷߉¡à„™à ßË‘ ∑’‡Ë °‘¥¢÷πÈ ®√‘ß ·µà‡ªìπ‡æ’¬ß¿“æ∑’§Ë π∫π‚≈°
 —߇°µ‡ÀÁπ‰¥â ®“°°“√‡À≈◊ÕË ¡°—π¢Õß°“√‡§≈◊ÕË π∑’¢Ë Õߥ“«‡§√“–À剪√Õ∫Ê¥«ßÕ“∑‘µ¬å (‡Àµÿº≈Õ’°
ª√–°“√Àπ÷ßË °Á§Õ◊ ‰¡à‡§¬¡’°“√ —߇°µ‡ÀÁπ‡≈¬«à“ ¥«ßÕ“∑‘µ¬å¡°’ “√æ—°√ ‡æ√“–∂â“¥«ßÕ“∑‘µ¬åµ¥‘ Õ¬Ÿà
∫π∑√ß°≈¡¢Õßµπ‡Õß∑’ÀË ¡ÿπ√Õ∫‚≈° °Áπ“à ®–æ—°√∫â“߇™àπ‡¥’¬«°—∫¥“«‡§√“–ÀåÕπË◊ Ê ·µà°“√ —߇°µ
æ∫«à“¥«ßÕ“∑‘µ¬å‰¡à‡§¬æ—°√‡≈¬) Õ¬à“߉√°Áµ“¡ ‚∑¡—  §ŸπÕâ“ß«à“ ·¡â√–∫∫¢Õß‚§‡ªÕ√å𑧗 ®–
Õ∏‘∫“¬°“√æ—°√‰¥â¥«â ¬·∫∫®Ì“≈Õß∑’¡Ë µ’ «— ·ª√πâÕ¬°«à“ ·µà‡¡◊ÕË µâÕß∑Ì“π“¬«ß‚§®√°—π®√‘ßÊ·≈â«  Õß
√–∫∫π’È¡‘‰¥âµà“ß°—π¡“°¡“¬¥—ß∑’ËΩÉ“¬ π—∫ πÿπ‚§‡ªÕ√å𑧗 °≈à“«Õâ“ß32
°“√∑’‚Ë §‡ªÕ√å𧑠 — ‡¢’¬π‰«â«“à ¢âÕ‡ πÕ¢Õ߇¢“‡ªìπ‡æ’¬ß¢âÕ‡ πÕ‡∑à“π—πÈ ‰¡à‰¥â‡ªìπ°“√
¬◊π¬—𧫓¡‡ªìπ®√‘ߢÕß®—°√«“≈ ∑Ì“„À⇢“√Õ¥æâπ®“°°“√∂Ÿ°≈ß‚∑…‚¥¬»“ π®—°√„π¢âÕÀ“
‡ª≈’¬Ë π·ª≈ߧ̓ Õπ‰ª‰¥â πÕ°®“°π’‚È ∑¡—  §Ÿπ¬—ßæ∫«à“ „π¥â“πæ≈—ß°“√∑Ì“π“¬µÌ“·Àπàß
¥“«‡§√“–Àå·≈â« √–∫∫¢Õß∑Õ‡≈¡’°∫— ¢Õß‚§‡ªÕ√å𧑠 — ‰¡àµ“à ß°—π‡≈¬ ·≈–·¡â‡¡◊ÕË ¥Ÿ‡º‘πÊ®–æ∫«à“
√–∫∫¢Õß‚§‡ªÕ√å𧑠 — ßà“¬°«à“ ´—∫´âÕππâÕ¬°«à“ ·µà‡π◊ÕË ß®“°„π√–∫∫¢Õß‚§‡ªÕ√å𧑠 —
¥“«‡§√“–À嵓à ßÊ°Á¬ß— ‚§®√‡ªìπ«ß°≈¡Õ¬Ÿà ∑Ì“„Àâ√–∫∫π’°È ¬Á ß— µâÕß„™â«ß‚§®√¬àÕ¬Ê À√◊Õ∑√ß°≈¡‡≈Á°Ê
·≈–√–∫∫Õ—π¬ÿßà ¬“°‡™àπ‡¥’¬«°—∫¢Õß∑Õ‡≈¡’ ·≈– “‡Àµÿπ‡È’ Õß∑’‡Ë ¢“‰¡àπ“à ®–‰¥â√∫— ¬°¬àÕß„À⇪ìπ∫‘¥“
¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à À√◊Õ‡ªìπºŸ√â ‡‘ √‘¡Ë °“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å‹ ´÷ßË πà“®–‡ªìπ°“≈‘‡≈‚Õ¡“°°«à“ 33
Õ¬à“߉√°Áµ“¡ ¢âÕ‡ πÕ¢Õ߇¢“°Á°Õà „À⇰‘¥°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ߢπ“π„À≠à„π°“√¡Õß‚≈°·≈–¡Õßµπ‡Õß
¢Õß¡πÿ…¬å (À√◊ÕÕ¬à“ßπâÕ¬°Á§π∑’¡Ë °’ “√»÷°…“„π¬ÿ‚√ª„π ¡—¬π—πÈ ) °≈à“«§◊Õ °“√¬â“¬‚≈°®“°°“√
‡ªìπ»Ÿπ¬å°≈“ߢÕß®—°√«“≈ ¡“‡ªìπ‡æ’¬ß¥“«‡§√“–À奫ßÀπ÷Ëßπ—Èπ ¡’ à«π∑Ì“„À⺟â§π‡ª≈’Ë¬π§«“¡§‘¥
«à“¡πÿ…¬å‰¡à„™à»πŸ ¬å°≈“ߢÕß®—°√«“≈Õ’°µàÕ‰ª ·µà‡ªìπ‡æ’¬ß‡»…‡ ’¬È «Àπ÷ßË ¢Õß®—°√«“≈‡∑à“π—πÈ ·≈–
°“√∑’‚Ë ≈°‚§®√‰ª√Õ∫¥«ßÕ“∑‘µ¬åππÈ— °Á‡ªî¥‚Õ°“ „À⡧’ «“¡‡ªìπ‰ª‰¥â∑®Ë’ –¡’‚≈°Õ◊πË Ê ∑’¡Ë ¡’ πÿ…¬åÕ¬Ÿà
‡™àπ°—π„π®—°√«“≈ „π¡ÿ¡¡ÕߢÕ߇√“∑’¡Ë Õ߬âÕπ°≈—∫‰ª„πª√–«—µ»‘ “ µ√å ‡√“æ∫«à“ ·¡â‚§‡ªÕ√å𧑠 —

32 ¥Ÿ Thomas S. Kuhn, The Copernican Revolution: Planetary Astronomy in the

Development of Western Thought, Àπâ“ Òˆ¯-Òˆ˘.
33 Thomas S. Kuhn, The Copernican Revolution: Planetary Astronomy in the
Development of Western Thought, Àπâ“ Òˆ¯-Òˆ˘.
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 63

®–‰¡à„™àº√⟠‡‘ √‘¡Ë «‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à ·µà°‡Á ªìπºŸ®â ¥ÿ ª√–°“¬§«“¡§‘¥„Àâ·°àπ°— ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘√πàÿ

À≈—ß ‚¥¬‡©æ“–°“≈‘‡≈‚Õ ´÷Ë߬◊π¬—π«à“¢âÕ‡ πÕ¢Õß‚§‡ªÕ√å𑧗 ‡ªì𧫓¡®√‘ß ‰¡à„™à‡æ’¬ß·§à·∫∫
®Ì“≈ÕߢÕß∏√√¡™“µ‘‡∑à“π—πÈ

‰∑‚§ ∫√“Œå

‰∑‚§ ∫√“Œå‡ªìπ∫ÿ§§≈ Ì“§—≠Õ’°§πÀπ÷Ëß„πª√–«—µ‘¢Õߥ“√“»“ µ√å‹ ·≈–°Á¡’‡ªìπµ—«≈–§√

À≈—°Õ’°§π¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å ·¡â«“à ‡¢“®–‡ªìπ»—µ√Ÿ°∫— √–∫∫¢Õß‚§‡ªÕ√å𧑠 — §◊Õ‰¡à
¬Õ¡√—∫«à“ ‚≈°‡ªìπ»Ÿπ¬å°≈“ߢÕß®—°√«“≈ ·µà∫∑∫“∑¢Õß∫√“Œå°§Á Õ◊ ‡¢“‡ªìπºŸ â ß— ‡°µª√“°Ø°“√≥å
∫π∑âÕßøÑ“Õ¬à“ß≈–‡Õ’¬¥ ·≈–‰¥â∫π— ∑÷°¢âÕ¡Ÿ≈∑’∂Ë °Ÿ µâÕß·≈–·¡àπ¬Ì“‰«â‡ªìπ®Ì“π«π¡“° ´÷ßË ¢âÕ¡Ÿ≈¥—ß
°≈à“«‰¥â„™âª√–‚¬™πå„π°“√æ—≤𓥓√“»“ µ√åµÕà ¡“ °“√ —߇°µµÌ“·ÀπàߢÕߥ«ß¥“«¢Õß∫√“ŒåππÈ—
¡’À≈—°∞“π«à“·¡àπ¬Ì“Õ¬Ÿ„à π∫√‘‡«≥∂÷ß Ò ≈‘∫¥“ ‡¡◊ÕË ‡ª√’¬∫°—∫°“√ —߇°µ„πªí®®ÿ∫π— ∑’„Ë ™â°≈âÕß
‚∑√∑√√»πå°“Ì ≈—ߢ¬“¬ Ÿß34 ´÷ßË π—∫‡ªìπ‡√◊ÕË ß¡À—»®√√¬åÕ¬à“߬‘ßË „π°“√ —߇°µ¥â«¬µ“‡ª≈à“ ‡™àπ„πº≈
ß“π¢Õß‚¬Œ—π‡π  ‡§ª‡≈Õ√å πÕ°®“°π’‡È ¢“¬—߉¥â∫π— ∑÷°°“√ —߇°µ‡ÀÁ𥓫√–‡∫‘¥„À≠à À√◊Õ∑’‡Ë √’¬°«à“
´Ÿ‡ªÕ√å‚π«“ (supernova) „π°≈ÿà¡¥“«§â“ߧ“« (Cassiopeia) ‰«â‰¥â„πªï §.». Òı˜Ú ¥“«√–‡∫‘¥
„À≠àπ‡È’ °‘¥¢÷πÈ ·≈– ÿ°„ ¡“°‰¡à·æ⥓«»ÿ°√å ·≈–Õ¬Ÿ∫à π∑âÕßøÑ“π“π ‘∫·ª¥‡¥◊Õπ ‚¥¬ÕàÕπ· ß≈ß
¡Õ߉¡à‡ÀÁπ„πªï §.». Òı˜Ù35 ‡Àµÿ°“√≥å§√—ßÈ π’πÈ ∫— ‡ªìπ®ÿ¥À—°‡ÀÕ’°®ÿ¥Àπ÷ßË ¢Õß°“√ªØ‘«µ— ‘
«‘∑¬“»“ µ√å ‡π◊ÕË ß®“°§«“¡‡™◊ÕË ¥—ßÈ ‡¥‘¡„π√–∫∫Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈π—πÈ Õ¬Ÿ∑à °Ë’ “√∂◊Õ«à“‡∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“¡’
≈—°…≥– ¡∫Ÿ√≥å‰¡à‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß ·µà ßË‘ ∑’∫Ë √“Œå ß— ‡°µ‡ÀÁπ§◊Õ ‡¢“‡ÀÁ𥓫¥«ß„À¡à´ßË÷  ÿ°„ ¡“° ‡°‘¥
¢÷Èπ¡“∫π∑âÕßøÑ“ ≥ µÌ“·Àπàß∑’ˇ¢“¡—Ëπ„®«à“‰¡à¡’¥“«Õ¬Ÿà¡“°àÕπ ¡’‡√◊ËÕ߇≈à“«à“ §◊π«—πÀπ÷Ëß ‰∑‚§‡¥‘π
‰ª∫π∂ππ°—∫§π√—∫„™â „π√–À«à“ß∑’°Ë “Ì ≈—߇¥‘π‡¢“°Á·ÀßπÀπâ“¢÷πÈ  —߇°µ∑âÕßøÑ“ ¥—ß∑’‡Ë §¬∑Ì“‡ªìπ
ª√–®Ì“ ∑—π„¥π—πÈ ‡¢“°ÁµÕâ ßµ–≈÷ßß—π ‡¡◊ÕË æ∫«à“∫π∑âÕßøÑ“ ¡’¥“«¥«ß„À¡à∑‡Ë’ ¢“‰¡à‡§¬‡ÀÁπ¡“°àÕπ
‡¢“ ß —¬¡“°«à“  ‘Ëß∑’ˇ¢“‡ÀÁππ—Èπ ‡¢“µ“Ω“¥‰ª‡ÀÁπ‡Õß§π‡¥’¬« À√◊Õ«à“‡ªìπ‡™àππ—Èπ®√‘ßÊ ‡¢“®÷ßÀ—π
‰ª∂“¡§π√—∫„™â „Àâ¡Õß∑âÕßøÑ“ ≥‹ µÌ“·Àπàß∑’‡Ë ¢“™’„È À⥟ ·≈–∂“¡«à“‡ÀÁ𥓫¥«ß„À≠àπÀÈ’ √◊Õ‰¡à §π
√—∫„™â°µÁ Õ∫«à“‡ÀÁπ ‰∑‚§°Á¬ß— ‰¡à‡™◊ÕË  “¬µ“µπ‡Õß ·≈–°Á¬ß— ‰¡à§Õà ¬¡—πË „®„π§Ì“µÕ∫¢Õߧπ„™â °Á‡≈¬
‰ª∂“¡§π√Õ∫Ê¢â“ß ‡¡◊ÕË ‰¥â√∫— °“√¬◊π¬—π‡ªìπ∑’æË Õ„®·≈â« ‰∑‚§®÷ß®¥∫—π∑÷°‰«â«“à ‡¢“‰¥âæ∫‡ÀÁπ°“√
‡°‘¥¢÷πÈ ¢Õߥ“«¥«ß„À¡à ∑’¬Ë ß— ‰¡à¡„’ §√‡§¬ —߇°µ¡“°àÕπ ‡π◊ÕË ß®“°‰¡à‡§¬¡’°“√∫—π∑—°‰«â ·≈–®“°
ª√– ∫°“√≥åÕπ— °«â“ߢ«“ߢÕ߇¢“ ∑Ì“„À⇢“·πà„®«à“ ∫π∑âÕßøÑ“ ≥ ®ÿ¥π—πÈ ‰¡à‡§¬¡’¥“«¡“°àÕπ

34 Thomas S. Kuhn, The Copernican Revolution: Planetary Astronomy in the

Development of Western Thought, Àπâ“ Ú-ÚÒ.
35 Thomas S. Kuhn, The Copernican Revolution: Planetary Astronomy in the
Development of Western Thought, Àπâ“ Úˆ.
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 64

Õ¬à“ß·πàπÕπ °“√§âπæ∫§√—ßÈ π’∂È Õ◊ ‰¥â«“à ‡ªìπÕ’°‡Àµÿ°“√≥åÀπ÷ßË ∑’ Ë πË— §≈Õ𧫓¡‡™◊ÕË ¡—πË „π√–∫∫¢Õß
Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈Õ¬à“ß√ÿπ·√ß ‡π◊ÕË ß®“°¢—¥·¬âß°—∫À≈—°§Ì“ Õπ¢Õß√–∫∫π’‚È ¥¬µ√ß

‡§ª‡≈Õ√å

‚¬Œ—π‡π  ‡§ª‡≈Õ√åπ∫— ‰¥â«“à ‡ªìπ∫ÿ§§≈ Ì“§—≠Õ¬à“߬‘ßË Õ’°§πÀπ÷ßË ¢Õß°“√ªØ‘«µ— ‘

«‘∑¬“»“ µ√å √–∫∫®—°√«“≈¢Õ߇¢“π—∫‰¥â«“à ‡ªìπ√–∫∫·√°∑’∂Ë Õ◊ ‰¥â«“à ‡ªìπ√–∫∫ ¡—¬„À¡à‚¥¬µ√ß ‚¥¬
‡¢“¬°‡≈‘°·π«§‘¥¥—ßÈ ‡¥‘¡∑’«Ë “à °“√‚§®√¢Õߥ“«ƒ°…å·≈–¥“«‡§√“–À凪ìπ«ß°≈¡·≈–‡ πÕ«à“ «ß
‚§®√¢Õ߇∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“π—Èπ‡ªìπ«ß√’ ‚¥¬¡’¥«ßÕ“∑‘µ¬å‡ªìπ®ÿ¥»Ÿπ¬å°≈“ß®ÿ¥Àπ÷ËߢÕß«ß√’π—Èπ
πÕ°®“°π’¬È ß— æ∫«à“ ‡π◊ÕÈ ∑’∑Ë ¥Ë’ “«‡§√“–Àå∑‚Ë’ §®√‰ª°«“¥‰ª∫πæ◊πÈ ∑’∑Ë ‡Ë’ °‘¥®“°°“√≈“°‡ âπ®“°
¥“«‡§√“–À剪¬—ߥ«ßÕ“∑‘µ¬å∑‡Ë’ ªìπ®ÿ¥»Ÿπ¬å°≈“ß®ÿ¥Àπ÷ßË π—πÈ ®–‡∑à“°—π‡ ¡Õ„π‡«≈“‡∑à“°—π ´÷ßË
À¡“¬§«“¡«à“‡¡◊ÕË ¥“«‡§√“–À傧®√‡¢â“¡“„°≈⥫ßÕ“∑‘µ¬å °Á®–‚§®√‡√Á«¡“°¢÷πÈ ‡§ª‡≈Õ√å§πâ æ∫°Æ
Õ—π¡’™ÕË◊ ‡ ’¬ß¢Õ߇¢“®“°°“√»÷°…“«‘‡§√“–Àå¢Õâ ¡Ÿ≈∑’‰Ë ∑‚§ ∫√“Œå‰¥â∫π— ∑÷°‰«âÕ¬à“ß≈–‡Õ’¬¥ ·≈–
欓¬“¡À“·∫∫®Ì“≈Õß∑’®Ë –Õ∏‘∫“¬¢âÕ¡Ÿ≈‡À≈à“π’ÕÈ ¬à“ßÀπ—°‡ªìπ‡«≈“°«à“ ‘∫ªï ·≈–„π∑’ Ë ¥ÿ ‡¢“°Áæ∫«à“
°“√°Ì“Àπ¥„Àâ«ß‚§®√‡ªìπ«ß°≈¡‰¡à “¡“√∂∑Ì“π“¬µÌ“·ÀπàߢÕߥ“«‡§√“–À剥âÕ¬à“ß·¡àπ¬Ì“∂Ÿ°µâÕß
µ“¡∑’ªË √“°Ø„π∫—π∑—°¢Õß∫√“Œå‰¥â‡≈¬ ·¡â®–‡æ‘¡Ë «ß°≈¡ª≈’°¬àÕ¬À√◊Õ®–ª√—∫ª√ÿß√–∫∫‡ªìπÕ¬à“ß„¥
°Áµ“¡ √–∫∫¢Õß∑Õ‡≈¡’°∫— ‚§‡ªÕ√å𧑠 — Õ“®„™â‰¥â°∫— ¢âÕ¡Ÿ≈∑’‰Ë ¡à≈–‡Õ’¬¥®π‡°‘π‰ª ´÷ßË °Á„™â‰¥â¥ ’ “Ì À√—∫
°“√§Ì“π«≥«—πÕ’ ‡µÕ√å À√◊Õ°“√∑Ì“ªØ‘∑π‘ ·µà¢Õâ ¡Ÿ≈Õ—π≈–‡Õ’¬¥≈ÕÕ¢Õß∫√“Œå
√–∫∫¢Õ߇§ª‡≈Õ√å∑“Ì „ÀâÀ¡¥§«“¡®Ì“‡ªìπ∑’®Ë –µâÕß¡’«ß°≈¡¬àÕ¬Ê ´÷ßË ∑Ì“„Àâ√–∫∫π’‡È ªìπ
√–∫∫‡√’¬°‰¥â«“à µ√ß°—∫§«“¡‡ªìπ®√‘ß ‡æ√“– Õ¥§≈âÕß°—∫¢âÕ¡Ÿ≈∑—ßÈ À¡¥∑’ Ë ß— ‡°µ‰¥â ªí≠À“„π°“√
À“·∫∫®Ì“≈Õ߇æ◊ÕË §Ì“π«≥µÌ“·ÀπàߢÕߥ“«‡§√“–Àå°®Á ∫≈ß πÕ°®“°π’È ‡§ª‡≈Õ√å¬ß— ‡ªìπ§π∑’‡Ë ™◊ÕË ¡—πË
„𧫓¡ —¡æ—π∏å¢Õß·∫∫·ºπ∑“ߧ≥‘µ»“ µ√å°—∫‚≈°∏√√¡™“µ‘ ´÷Ë߇ªìπ·π«§‘¥∑’ˇ¢“‰¥â√—∫Õ‘∑∏‘æ≈
¡“®“° Ì“π—°π’‚Õ‡æ≈‚µπ‘ ¡å À√◊Õ≈—∑∏‘‡æ≈‚µ„À¡à ∑’∂Ë Õ◊ «à“∏√√¡™“µ‘‡ªìπ°“√· ¥ßµ—«ÕÕ°¢Õß
√–‡∫’¬∫·∫∫·ºπ∑“ߧ≥‘µ»“ µ√å §«“¡§‘¥∑’Ëπà“∑÷ËߢÕ߇¢“°Á§◊Õ«à“ ‡¢“‡™◊ËÕ«à“√–¬–Àà“ߢÕß
¥“«‡§√“–Àå·µà≈–¥«ß„π√–∫∫ ÿ√¬– µ√ß°—∫√Ÿª∑√ß∑“߇√¢“§≥‘µ∑’πË “Ì ¡“«“߇√’¬ß´âÕπÊ°—π √Ÿª∑√ß
‡À≈à“π’È¡’√Ÿª cube, tetrahedron, dodecahedron, icosahedron ·≈– √Ÿª octahedron ·≈–
‡π◊ÕË ß®“°„π∑“߇√¢“§≥‘µ¡’√ªŸ ª√–‡¿∑π’È (§◊Õ√Ÿª∑√ß “¡¡‘µ∑‘ ¡Ë’ ¥’ “â π∑ÿ°¥â“π‡À¡◊Õπ°—π ·≈–·µà≈–
¥â“π‡ªìπ√Ÿª∑√ß∑’ªË √–°Õ∫¥â«¬¥â“π‡∑à“°—π) ‡æ’¬ßÀâ“√Ÿª‡∑à“π—πÈ 36 ¥—ßπ—πÈ ‡§ª‡≈Õ√å®ß÷ ‡™◊ÕË «à“
¥“«‡§√“–À塉’ ¥â‡æ’¬ßÀ°‡∑à“π—πÈ ‡æ√“–‡¡◊ÕË ‡Õ“√Ÿª‡À≈à“π’¡È “´âÕπ°—π ∑√ß°≈¡∑’‡Ë ªìπ«ß‚§®√¢Õß
¥“«‡§√“–Àå°ÕÁ ¬Ÿ√à –À«à“ß√Ÿª∑√߇À≈à“π’È ‡√“¡Õ߇ÀÁπ«à“ ·π«§‘¥π’¢È Õ߇§ª‡≈Õ√å·ª≈°ª√–À≈“¥ ·≈–
„πªí®®ÿ∫π— ‡√“√Ÿ«â “à ¡’¥“«‡§√“–Àå„π√–∫∫ ÿ√¬‘ –¡“°°«à“À°¥«ß ·µàª√–‡¥ÁπÀ≈—°„π∑’πË ‰È’ ¡à‰¥âÕ¬Ÿ∑à Ë’
§«“¡®√‘ߧ«“¡‡∑Á®¢Õߧ«“¡§‘¥π’È ·µàÕ¬Ÿà∑’Ë«à“‡§ª‡≈Õ√凪ìπµ—«·∑π¢Õߧ«“¡æ¬“¬“¡∑’Ë®–„™â§«“¡

36 Steven Shapin, The Scientific Revolution, Àπâ“ ı˘-ˆÒ.

«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 65

√Ÿ∑⠓ߧ≥‘µ»“ µ√å ‡¢â“¡“·°âª≠

í À“·≈–‡√’¬π√Ÿ‡â °’¬Ë «°—∫∏√√¡™“µ‘ ´÷ßË ‡ªìπ‡ß◊ÕË π‰¢®Ì“‡ªìπµàÕ°“√æ—≤π“
¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à

°“≈‘‡≈‚Õ

„π™à«ß ‘∫ªï·√°¢Õߧ√‘ µ»µ«√√…∑’ Ë ∫‘ ‡®Á¥ ‡¡◊ÕË °“≈‘‡≈‚Õ àÕß°≈âÕß‚∑√∑√√»πå ´÷ßË „π

 ¡—¬π—πÈ ‡ªìπ¢Õߪ√–¥‘…∞å„À¡à ‡æ◊ÕË  —߇°µ¥«ßÕ“∑‘µ¬å ‡¢“æ∫«à“∫π¥«ßÕ“∑‘µ¬å¡®’ ¥ÿ ¥Ì“ÊÕ¬Ÿªà √–ª√“¬
·≈–®ÿ¥‡À≈à“π’°È ‡Á §≈◊ÕË π‰À«‰ª¡“‰¥â∫πæ◊πÈ º‘«¢Õߥ«ßÕ“∑‘µ¬å ‡¢“°Áæ∫«à“§«“¡√Ÿ∑â √Ë’ ∫— °—π¡“®“°
µÌ“√“¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈ π—πÈ ‰¡àµ√ß°—∫§«“¡‡ªìπ®√‘ß∑’ Ë ß— ‡°µ‡ÀÁπ‰¥â Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈ Õπ«à“ ¥«ßÕ“∑‘µ¬å°‡Á ªìπ
‡™àπ‡¥’¬«°—∫‡∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“∑—ßÈ À≈“¬ °≈à“«§◊Õ¡’ ¿“懪ìπ ¡∫Ÿ√≥å ·≈–‰√â¡≈∑‘π„¥Ê ·π«§‘¥
·∫∫Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈∑’¬Ë Õ¡√—∫‚¥¬»“ π®—°√§“∑Õ≈‘°„π ¡—¬¢Õß°“≈‘‡≈‚Õπ—πÈ ∂◊Õ«à“¡’°Æ‡°≥±å Õß™ÿ¥∑’Ë
„™â§«∫§ÿ¡ª√“°Ø°“√≥å Õߪ√–‡¿∑ °Æ‡°≥±å™¥ÿ ·√°„™â°∫— ‚≈°∑’ÕË ¬Ÿà 焵⥫߮—π∑√åé ≈ß¡“ ´÷ßË ‡ªìπ
‡√◊ÕË ß¢Õß°“√‡°‘¥¢÷πÈ °“√·µ° ≈“¬ ·≈–°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß  à«π°Æ‡°≥±åÕ°’ ™ÿ¥Àπ÷ßË π—πÈ „™â°∫—
ç √«ß «√√§åé ´÷ßË Õ¬Ÿ‡à Àπ◊Õ¥«ß®—π∑√å¢πÈ÷ ‰ª ´÷ßË ‡ªìπ°Æ∑’‡Ë ∑’¬Ë ß·∑â∂“«√ ‡π◊ÕË ß®“°‡∑À«—µ∂ÿ∫π «√√§å
π—πÈ ¡’§«“¡ ¡∫Ÿ√≥å·∫∫‰¡à‡ª≈’¬Ë π·ª≈߇ªìππ‘√π— ¥√å ·µà°“√§âπæ∫®ÿ¥¥Ì“∫π¥«ßÕ“∑‘µ¬å¢Õß°“≈‘‡≈‚Õ
‰¥â πË— §≈Õ𧫓¡‡™◊ÕË ¥—ßÈ ‡¥‘¡π’È ‡™àπ‡¥’¬«°—∫°“√§âπæ∫¥“«√–‡∫‘¥„À≠à¢Õ߉∑‚§ ∫√“Œå‡¡◊ÕË À≈“¬ ‘∫
ªï°Õà πÀπâ“
°“√„™â°≈âÕß‚∑√∑√√»πå¢Õß°“≈‘‡≈‚Õ ∑Ì“„À⇰‘¥°“√§âπæ∫„À¡àÊ¡“°¡“¬ ´÷ßË ·µà≈–Õ¬à“ß°Á
¢—¥·¬âß°—∫§«“¡‡™◊ÕË ¥—ßÈ ‡¥‘¡¢Õßπ—°«‘™“°“√„π ¡—¬π—πÈ Õ¬à“ß√ÿπ·√ß °“≈‘‡≈‚Õª√–¥‘…∞å°≈âÕß
‚∑√∑√√»πå¢Õßµπ‡Õߢ÷Èπ„™â À≈—ß®“°∑√“∫«à“ ™à“ßΩπ‡≈π å™“«¥—∑™å§âπæ∫«‘∏’∑Ì“°≈âÕß àÕß∑“߉°≈
‚¥¬„™â‡≈π åππŸ  ÕßÕ—π ·µà·∑π∑’°Ë “≈‘‡≈‚Õ®–„™â°≈âÕß àÕß ‘ßË µà“ß∫πæ◊πÈ ‚≈° ‡¢“°≈—∫‡Õ“°≈âÕßπ’ È Õà ß
¢÷πÈ ‰ª∫π «√√§å ´÷ßË °Á∑“Ì „À⇢“¡Õ߇ÀÁπ¥«ß¥“«„À¡àÊ ∑’‰Ë ¡à‡§¬¡Õ߇ÀÁπ¡“°àÕπ¥â«â ¬µ“‡ª≈à“ ‡¢“æ∫
«à“∑“ß™â“߇º◊Õ°∑’‡Ë §¬§‘¥°—π«à“‡ªìπ‡¡¶¢“«Ê ∑’≈Ë Õà ß≈Õ¬Õ¬Ÿ„à π∫√‘‡«≥√–À«à“ß‚≈°°—∫¥«ß®—π∑√åππÈ—
·∑â®√‘߇ªìπ°≈ÿ¡à ¥“«¢π“¥¡À“»“≈ °“≈‘‡≈‚Õæ∫«à“ ∑“ß™â“߇º◊Õ°ª√–°Õ∫¥â«¬¥«ß¥“«¢π“¥
‡≈Á°Ê‡µÁ¡‰ªÀ¡¥ πÕ°®“°°“√§âπæ∫®ÿ¥∫π¥«ßÕ“∑‘µ¬å·≈â« °“≈‘‡≈‚Õ°Á¬ß— æ∫«à“∫π¥«ß®—π∑√å¡’
À≈ÿ¡∫àÕ¡“°¡“¬ ´÷ßË °Á¢¥— ·¬âß°—∫§Ì“ Õπ¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈∑’∫Ë Õ°«à“ ‡∑À«—µ∂ÿøÿ “°øÑ“ –Õ“¥À¡¥®¥
‡¢“¬—ߧâπæ∫À≈—°∞“πÀ≈“¬ª√–°“√∑’ Ë π—∫ πÿπ ¡¡µ‘∞“π¢Õß‚§‡ªÕ√å𧑠 — Õ¬à“߉√°Áµ“¡ À≈—°∞“π
™‘Èπ Ì“§—≠∑’Ë π—∫ πÿπ ¡¡µ‘∞“π¢Õß‚§‡ªÕ√å𑧗 ‚¥¬µ√ß°Á§◊Õ °“√ —߇°µ‡ÀÁπ¥«ß®—π∑√å¢Õߥ“«
æƒÀ—  °“≈‘‡≈‚Õ‡ÀÁπ«à“ ∑’∫Ë √‘‡«≥√Õ∫Ê¥“«æƒÀ— ¡’¥“«‡§√“–Àå‡≈Á°ÊÕ¬Ÿ à ¥Ë’ «ß ·≈–·µà≈–¥«ß°Á
‡ª≈’¬Ë π∑’‰Ë ª¡“ ´÷ßË Õ∏‘∫“¬‰¥â¥∑’  Ë’ ¥ÿ ¥â«¬°“√µ—ßÈ  ¡¡µ‘∞“π«à“ ¥“«‡§√“–Àå‡≈Á°Ê∑—ßÈ  ’πË πÈ— ‡ªìπ ù¥«ß
®—π∑√åû ¢Õߥ“«æƒÀ— ´÷Ëß°Ì“≈—ß‚§®√√Õ∫¥“«¥«ßπ’ÈÕ¬Ÿà ∂Ⓡªìπ‡™àππ’È®√‘ß°ÁÀ¡“¬§«“¡«à“ ·∫∫
®Ì“≈ÕߢÕß‚§‡ªÕ√å𧑠 — ‰¡à‰¥â‡°‘¥¢÷πÈ ‡©æ“–¥«ßÕ“∑‘µ¬å∑‡Ë’ ªìπ»Ÿπ¬å°≈“߇∑à“π—πÈ ·µà¬ß— ‡°‘¥¢÷πÈ °—∫
¥“«‡§√“–ÀåÕπË◊ ʉ¥â ´÷ßË °ÁÀ¡“¬§«“¡«à“ ‡¡◊ÕË √–∫∫°“√‚§®√·∫∫π’‡È °‘¥¢÷πÈ °—∫¥“«æƒÀ—  °Áπ“à ®–‡ªìπ
√Ÿª·∫∫∑—«Ë ʉª„π®—°√«“≈
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 66

Õ¬à“߉√°Áµ“¡ À≈—°∞“π∑’¥Ë ®Ÿ –Àπ—°·πàπ∑’ Ë ¥ÿ „π°“√ π—∫ πÿπ ¡¡µ‘∞“π¢Õß‚§‡ªÕ√å𧑠 —

°Á§Õ◊ °“√ —߇°µ‡ÀÁπ¢â“ߢ÷πÈ ¢â“ß·√¡¢Õߥ“«»ÿ°√å µ“¡√–∫∫¢Õß∑Õ‡≈¡’ ‡¡◊ÕË ‚≈°‡ªìπ»Ÿπ¬å°≈“ߢÕß
®—°√«“≈ ·≈–¥“«»ÿ°√傧®√Õ¬Ÿ„à °≈â‚≈°¡“°°«à“¥«ßÕ“∑‘µ¬å ‡√“®–‰¡à‡ÀÁ𥓫»ÿ°√å¡“°‰ª°«à“‡ ’¬È «
‡≈Á°Ê‡ ’¬È «Àπ÷ßË ‡æ√“–‡¡◊ÕË ¥“«»ÿ°√åÕ¬Ÿµà √ß°—∫¥«ßÕ“∑‘µ¬å ®–∑Ì“„Àâ¡Õ߉¡à‡ÀÁπ®“°‚≈° ·µà°“√ —߇°µ
¢Õß°“≈‘‡≈‚Õæ∫«à“ ¥“«»ÿ°√å¡¢’ “â ߢ÷πÈ ¢â“ß·√¡·≈– “¡“√∂ —߇°µ‡ÀÁπ‡ªìπ‡µÁ¡¥«ß‰¥â ´÷ßË ®–‡ªìπ‰ª‰¥â
°ÁµÕà ‡¡◊ÕË ¥«ßÕ“∑‘µ¬åÕ¬Ÿ√à –À«à“ß‚≈°°—∫¥“«»ÿ°√å‡∑à“π—πÈ ´÷ßË ‡ªìπ‰ª‰¡à‰¥â„π√–∫∫¢Õß∑Õ‡≈¡’ ¬‘ßË ‰ª°«à“
π—πÈ °“≈‘‡≈‚Õ¬—ßæ∫«à“‡¡◊ÕË ¥“«»ÿ°√凥‘π∑“߇ªìπ¢â“ß·√¡ §◊Õ‡¥‘π∑“߇¢â“¡“Õ¬Ÿ√à –À«à“ß‚≈°°—∫¥«ß
Õ“∑‘µ¬å ¢π“¥¢Õߥ“«»ÿ°√å∑ Ë’ ß— ‡°µ‰¥â®–„À≠à¢πÈ÷ ´÷ßË °ÁÕ∏‘∫“¬‰¥â‚¥¬°“√∂◊Õ«à“¥“«»ÿ°√傧®√√Õ∫¥«ß
Õ“∑‘µ¬å ´÷ßË ‡¡◊ÕË ¥“«»ÿ°√凧≈◊ÕË π¡“Õ¬Ÿ√à –À«à“ß‚≈°°—∫¥«ßÕ“∑‘µ¬å °Á®–‡¢â“„°≈â‚≈°¡“°¢÷πÈ ∑Ì“„Àâ ß— ‡°µ
„À⥓«»ÿ°√å‡ÀÁπ¡’¢π“¥„À≠à¢πÈ÷
∫∑∫“∑¢Õß°“≈‘‡≈‚ÕµàÕ°“√æ—≤𓥓√“»“ µ√å°ÕÁ ¬Ÿ∑à °Ë’ “√„™â°≈âÕß‚∑√∑√√»πå ß— ‡°µ
‡∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“Õ¬à“߇ªìπ√–∫∫ ·µà°“≈‘‡≈‚Õ°Á¬ß— ¡’∫∑∫“∑Õ◊πË ÊÕ’°À≈“¬ª√–°“√„π°“√æ—≤π“
«‘∑¬“»“ µ√å·¢πßÕ◊πË À≈—°¢Õß°“√„™â§≥‘µ»“ µ√凢ⓡ“∫√√¬“¬§«“¡‡ªìπ‰ª¢Õß∏√√¡™“µ‘ °≈à“«
‰¥â«“à ‡√‘¡Ë ¢÷πÈ Õ¬à“ß®√‘ß®—ß„πß“π¢Õß°“≈‘‡≈‚Õ ·≈–¥â«¬‡ÀµÿπÈ’ À“°‡√“®–À“µ—«∫ÿ§§≈∑’®Ë –‰¥âµ“Ì ·Àπàß
ù∫‘¥“¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡àû µÌ“·Àπàßπ’°È §Á «√‡ªìπ¢Õß°“≈‘‡≈‚Õ ‡æ√“–‰¥â«“ß√“°∞“π¢Õß
«‘∑¬“»“ µ√å°“¬¿“扫⠮π‡√’¬°‰¥â«“à ·π«§‘¥æ◊πÈ ∞“π¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å°“¬¿“æ‡√‘¡Ë ¡“®“°°“≈‘‡≈
‚Õ‡ªìπÀ≈—° (‡Àµÿ∑µË’ Õâ ß∫Õ°«à“ °“≈‘‡≈‚Õ«“ß√“°∞“π‡©æ“–«‘∑¬“»“ µ√å°“¬¿“æ‡∑à“π—πÈ °Á‡æ√“–«à“
‡¢“‰¡à‰¥â„ÀâÕ–‰√„À¡à·°à°“√»÷°…“«‘∑¬“»“ µ√噫’ ¿“æ‡≈¬ «‘∑¬“»“ µ√å·¢πßπ’¡È «’ ≈‘ ‡≈’¬¡ Œ“√嫬’ å
‚√‡∫‘√µå Œÿ§ °—∫Õ—π∑Õπ ≈’‡«πŒÿ§ ‡ªìπµ—«≈–§√ Ì“§—≠„π¬ÿ§°“√°àÕµ—«¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ·µà
‡π◊ÕË ß®“°Àπ—ß ◊Õ‡≈à¡π’¡È ‡’ π◊ÕÈ ∑’®Ë “Ì °—¥ ®÷ß查√“¬≈–‡Õ’¬¥‡©æ“–«‘∑¬“»“ µ√å°“¬¿“æ‡∑à“π—πÈ ) °“√
 —߇°µ≈Ÿ°µÿ¡â ·°«àß °—∫°“√∑¥≈Õߪ≈àÕ¬≈Ÿ°À‘π≈ß∫π∑“ß≈“¥ ∑Ì“„À⇢“ “¡“√∂§‘¥§âπ Ÿµ√¢Õß°“√
‡§≈◊ÕË π∑’∑Ë πË’ °— ‡√’¬πøî °‘  å∑°ÿ §π√Ÿ®â °— ‰¥â °“√¡’ µŸ √∑’∫Ë √√¬“¬≈—°…≥–¢Õߪ√“°Ø°“√≥å∏√√¡™“µ‘
À¡“¬§«“¡«à“ ¡πÿ…¬å “¡“√∂‡¢â“„®°“√∑Ì“ß“π¢Õß∏√√¡™“µ‘ ·≈– “¡“√∂∑Ì“π“¬ª√“°Ø°“√≥剥â
Õ¬à“ß·¡àπ¬Ì“ „π¬ÿ§¢Õß°“≈‘‡≈‚Õ¡’°“√∂°‡∂’¬ß°—π«à“ §≥‘µ»“ µ√å¡∫’ ∑∫“∑¡“°‡æ’¬ß„¥„π°“√
»÷°…“∏√√¡™“µ‘ °“√‡ πÕ«à“ °“√‡§≈◊ÕË π∑’¢Ë Õß«—µ∂ÿ‡ªìπ‰ªµ“¡ Ÿµ√§≥‘µ»“ µ√åÀ¡“¬§«“¡«à“
‚§√ß √â“ߢÕß∏√√¡™“µ‘‡ªìπ‰ªµ“¡À≈—°¢Õߧ≥‘µ»“ µ√å ·µà‡¡◊ÕË  —߇°µ‡¢â“®√‘ßÊ°Áæ∫«à“ °“√
‡§≈◊ÕË π∑’∑Ë  Ë’ ß— ‡°µ‰¥â «à π„À≠àÀ√◊Õ‡°◊Õ∫∑—ßÈ À¡¥ ‰¡à‡ªìπ‰ªµ“¡∑’§Ë “Ì π«≥‰«â ·µàππË— · ¥ß«à“ Ÿµ√
§≥‘µ»“ µ√å„™â°∫— °“√‡§≈◊ÕË π∑’Ë ù„πÕÿ¥¡§µ‘û ‡∑à“π—πÈ ·≈–‡¡◊ÕË πÌ“¡“ª√–¬ÿ°µå„™â„π ∂“π°“√≥å®√‘ß °Á
¡’µ«— ·ª√Õ◊πË Ê¡“∑’µË Õâ ßæ‘®“√≥“„π°“√§Ì“π«≥ Õ¬à“߉√°Áµ“¡ °“√„™âÀ≈—°°“√§≥‘µ»“ µ√å¡“
Õ∏‘∫“¬∏√√¡™“µ‘ °Á‡ªìπ°â“«Õ—π Ì“§—≠¬‘ßË ¢Õß°“√°àÕµ—«¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à

‚√‡∫‘√µå ∫Õ¬≈å ∑Õ√‘‡™≈≈’Ë ·≈–ª“ §“≈

«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 67

π—°ª√–«—µ«‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å√®âŸ °— ∫Õ¬≈å„π∞“𖇪ìπºŸªâ √–¥‘…∞凧√◊ÕË ß Ÿ∫πÈ“Ì ·≈–‡§√◊ÕË ß Ÿ∫Õ“°“»

´÷ßË µàÕ¡“‡ªìπµâπ‡Àµÿ„π‡°‘¥§«“¡√Ÿ‡â °’¬Ë «°—∫§«“¡¥—π¢Õß°ä“´ °Æ¢Õß∫Õ¬≈凪ìπ∑’√Ë ®âŸ °— °—π¥’ ‰¥â·°à°“√
‡ª≈’ˬπ·ª≈ߢÕߧ«“¡¥—π¢Õß°ä“´®Ì“π«πÀπ÷Ëß „π¿“™π–ªî¥∑’ËÕÿ≥À¿Ÿ¡‘§ß∑’Ë ®–‡ªìπªØ‘¿“§º°º—π
(Õ¬à“ßÀπ÷ßË ¡“°¢÷πÈ Õ’°Õ¬à“ßµâÕßπâÕ¬≈ß) °—∫ª√‘¡“µ√¢Õß°ä“´π—πÈ „π°“√∑¥≈Õߧ√—ßÈ Àπ÷ßË „π√“«ªï
§.». Òˆˆ ∫Õ¬≈剥âπ“Ì ‡Õ“‡§√◊ÕË  Ÿ∫πÈ“Ì ∑’‡Ë ¢“§‘¥§âπ‰¥â ´÷ßË „™âÀ≈—°°“√¢Õß ÿ≠≠“°“» ¡“ Ÿ∫πÈ“Ì ¢÷πÈ
‰ª®“°™—πÈ ≈à“ߢ÷πÈ ‰ª¬—ßµ÷°™—πÈ ∫π º≈°Á§Õ◊ ‰¡à«“à ®–欓¬“¡Õ¬à“߉√ πÈ“Ì °Á∂°Ÿ  Ÿ∫¢÷πÈ ‰ª‡æ’¬ßª√–¡“≥
ÛÛ øÿµ‡∑à“π—πÈ „π√–∫∫¥—ßÈ ‡¥‘¡‡™◊ÕË °—π«à“  ÿ≠≠“°“»‰¡à “¡“√∂‡°‘¥¢÷πÈ ‰¥â ‡æ√“– ç∏√√¡™“µ‘‡°≈’¬¥
 ÿ≠≠“°“»é ·≈–®–‡¢â“‰ª·∑π∑’ Ë ≠ ÿ ≠“°“»∑ÿ°Ê∑’∑Ë ‡Ë’ °‘¥¢÷πÈ ·µà°“√∑’πË “ÌÈ ∂Ÿ° Ÿ∫¢÷πÈ ‰ª‰¥â‡æ’¬ß
 “¡ ‘∫°«à“øÿµ ¬àÕ¡· ¥ß«à“ à«π∑’ËπÈÌ“¢÷Èπ‰ª‰¡à∂÷ßµâÕ߇ªìπ ÿ≠≠“°“» Õ—π∑’Ë®√‘ßπ—°«‘™“°“√„π
√–∫∫¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈°Á‡∂’¬ß°—π«à“  à«π∑’πË “ÌÈ ¢÷πÈ ‰ª‰¡à∂ß÷ π’‡È ªìπ ÿ≠≠“°“»®√‘ßÀ√◊Õ‰¡à À√◊Õ«à“
∑ÿ°Ê à«π¢Õß∏√√¡™“µ‘¡ ’ “√Õ¬à“ßÀπ÷ßË Õ¬Ÿ‡à  ¡Õ §◊Õ plenum37 Õ¬à“߉√°Áµ“¡ °“√Õ∏‘∫“¬«à“‡Àµÿ
„¥πÈ“Ì ®÷ß∂Ÿ° Ÿ∫¢÷πÈ ‰ª‰¥â‡æ’¬ß “¡ ‘∫ “¡øÿµπ’°È „Á Àâ«“à ‡ªìπ‡æ√“–πÈ“Ì ¡’ 秫“¡‡°≈’¬¥é  ÿ≠≠“°“»Õ¬Ÿà
‡∑à“π’È πÕ°®“°π’È ‡¡◊ÕË πÌ“‡Õ“ª√Õ∑¡“„ àÀ≈Õ¥§«Ë“Ì ≈ß„πÕà“ߪ√Õ∑ ®–æ∫«à“ª√Õ∑¢÷πÈ ‰ª„πÀ≈Õ¥‰¥â
‡æ’¬ß√–¬–Àπ÷ßË ´÷ßË πâÕ¬°«à“πÈ“Ì ¡“° §Ì“Õ∏‘∫“¬°Á§Õ◊ ª√Õ∑ 燰≈’¬¥é  ÿ≠≠“°“»πâÕ¬°«à“πÈ“Ì ®ÿ¥
 Ì“§—≠¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à®¥ÿ Àπ÷ßË Õ¬Ÿ∑à Ë’ °“√æ‘ ®Ÿ πå«“à πÈ“Ì À√◊Õª√Õ∑ À√◊Õ  “√„¥Ê°Áµ“¡‰¡à¡’
§«“¡ “¡“√∂„π°“√ 燰≈’¬¥é À√◊Õ ç™Õ∫é Õ–‰√‰¥â ¥—ßπ—πÈ °“√∑’ÀË π‘ µ°≈ß∂÷ßæ◊πÈ ‡√Á«°«à“¢ππ° °Á
‰¡à„™à‡æ√“–«à“À‘π ç™Õ∫é æ◊πÈ ¥‘π¡“°°«à“ ·µà‡ªìπ‡æ√“–«à“¡’ª®í ®—¬∑“ß°“¬¿“æ∫“ßÕ¬à“ß¡“™à«¬„Àâ
¢ππ°‰¡àµ°∂÷ßæ◊πÈ ‡√Á«‡∑à“Ê°—π°âÕπÀ‘π °“√§‘¥«à“ ‘ßË ¢Õß„π∏√√¡™“µ‘¡§’ «“¡‡°≈’¬¥À√◊Õ§«“¡™Õ∫
‡ªìπ≈—°…≥–¢Õß·π«§‘¥·∫∫Õ—πµ«‘∑¬“ ´÷ßË ‡ªì𧫓¡§‘¥À≈—°¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈
¥—ßπ—πÈ °“√Õ∏‘∫“¬ ¿“æ∑’πË “ÌÈ ∂Ÿ° Ÿ∫¢÷πÈ ‰ª‰¥â‡æ’¬ß “¡ ‘∫°«à“øÿµπ’È ®÷ßπà“®–¡’À≈—°°“√
∑“ß°“¬¿“æ·≈–°≈‰°∑’ÕË ∏‘∫“¬‰¥â ‚¥¬‰¡àµÕâ ßæ÷ßË §«“¡‡°≈’¬¥À√◊Õ§«“¡™Õ∫¢ÕßπÈ“Ì ∑’®Ë –‡¢â“‰ª
·∑π∑’ Ë ≠ ÿ ≠“°“» ´÷ßË ‡ªìπÀ≈—°°“√∑“ßÕ—πµ«‘∑¬“¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈  ¡¡µ‘∞“π°Á§Õ◊ «à“ πÈ“Ì Àπ—°¢ÕßπÈ“Ì
∑’¢Ë πÈ÷ ‰ª·∑π∑’ Ë ≠ ÿ ≠“°“»„π∑àÕπ—πÈ ‡∑à“°—∫πÈ“Ì Àπ—°¢ÕßÕ“°“»∑’°Ë ¥≈ß¡“¬—ßÕà“ßπÈ“Ì ¢â“ß≈à“ß Õ—π∑’®Ë √‘ß
 ¡¡µ‘∞“ππ’¢È ¥— ·¬âß°—∫Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈Õ¬à“ß√ÿπ·√ß ‡æ√“–Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈∂◊Õ«à“ Õ“°“»‡ªìπ∏“µÿ∑¡Ë’ ∏’ √√¡™“µ‘
≈Õ¬¢÷πÈ ¥—ßπ—πÈ ¬àÕ¡‡ªìπ‰ª‰¡à‰¥â∑®Ë’ –¡’π“ÌÈ Àπ—° π—°ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘™“«Õ‘µ“‡≈’¬π ‰¥â·°à∑Õ√‘‡™≈≈’Ë
‰¥â∑“Ì °“√∑¥≈Õ߇√◊ÕË ßπ’°È ∫— ª√Õ∑ ‡π◊ÕË ß®“°ª√Õ∑¡’π“ÌÈ Àπ—°¡“°°«à“πÈ“Ì ª√–¡“≥ ‘∫ “¡∂÷ß ‘∫ ’‡Ë ∑à“
¥—ßπ—πÈ §«“¡ Ÿß¢Õߪ√Õ∑∑’®Ë –‡¢â“‰ª·∑π∑’ Ë ≠ ÿ ≠“°“» °ÁµÕâ ßπâÕ¬°«à“¢ÕßπÈ“Ì ‡∑à“°—π¥â«¬ ∑Õ√‘‡™≈≈’Ë
‡Õ“ª√Õ∑„ à≈ß„π„πÀ≈Õ¥·°â«∑’ªË ≈“¬¢â“ßÀπ÷ßË ªî¥®π‡µÁ¡ ·≈â«°Á§«Ë“Ì À≈Õ¥π’≈È ß„πÕà“ß∑’¡Ë ª’ √Õ∑
∫√√®ÿÕ¬Ÿà ª√“°Ø«à“ª√Õ∑„πÀ≈Õ¥‰À≈ÕÕ°¡“ ‡À≈◊Õ‰«â„πÀ≈Õ¥·°â«¡’§«“¡ Ÿßª√–¡“≥ Ú˜ π‘«È
πÕ°®“°π’∑È Õ√‘‡™≈≈’¬Ë ß— æ∫«à“ ‰¡à«“à ‡¢“®–‡Õ’¬ßÀ≈Õ¥ª√Õ∑Õ¬à“߉√ §«“¡ Ÿß¢Õߪ√Õ∑°Á¬ß— §ß‡¥‘¡
´÷ßË · ¥ß«à“∫√‘‡«≥∑’ªË √Õ∑¢÷πÈ ‰ª‰¡à∂ß÷ „πÀ≈Õ¥π—πÈ µâÕ߉¡à¡Õ’ –‰√‡≈¬ À√◊Õ¡’ ≠ ÿ ≠“°“»Õ¬Ÿà ‡æ√“–«à“
∂â“¡’Õ–‰√Õ¬Ÿà ‡¡◊ÕË ‡Õ’¬ßÀ≈Õ¥„Àâ∑“Ì ¡ÿ¡Àπ÷ßË °—∫æ◊πÈ ∑’‰Ë ¡à„™à¡¡ÿ ©“° ª√Õ∑®–‡æ‘¡Ë ‡¢â“‰ª„πÀ≈Õ¥‰¥â

37 Steven Shapin, The Scientific Revolution, Àπâ“ Û¯-Û˘.

«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 68

Õ¬à“߉√ °“√∑¥≈Õßπ’∑È “Ì „Àâ∑Õ√‘‡™≈≈’ªË √–°“»«à“ ç‡√“Õ¬Ÿ„à µâæπÈ◊ ¡À“ ¡ÿ∑√¢ÕßÕ“°“»∏“µÿ ´÷ßË ®“°

ª√– ∫°“√≥å∑ Ë’ ß —¬‰¡à‰¥â ‡√“√Ÿ«â “à Õ“°“»∏“µÿππÈ— ¡’π“ÌÈ Àπ—°é38 ∑Õ√‘‡™≈≈’‡Ë √’¬°Õÿª°√≥å¢Õ߇¢“™‘πÈ π’«È “à
ùbarometerû ´÷ßË ‡ªìπ§Ì“¡“®“°¿“…“°√’°·ª≈«à“ ù¡“µ√«—¥§«“¡Àπ—°û πÕ°®“°π’È ‡¡◊ÕË ª“ §“≈‰¥â
„ÀâπÕâ ߇¢¬™◊ÕË ø≈Õ·√ß ‡ª√‘‡Õ√åπ“Ì ‡Õ“∫“√Õ¡‘‡µÕ√å¢Õß∑Õ√‘‡™≈≈’¢Ë πÈ÷ ‰ª∫π¬Õ¥‡¢“ªÿ¬ ‡¥Õ ‚¥¡„π
°≈“ߪ√–‡∑»Ω√—ßË ‡»  ‚¥¬¡’∫“√Õ¡‘‡µÕ√å·∫∫‡¥’¬«°—πÕ’°Õ—πÀπ÷ßË Ω“°‰«â°∫— ∫“¥À≈«ß§πÀπ÷ßË ∑’‡Ë ™‘ß
‡¢“ ‡æ◊ÕË ‡Õ“‰«â‡ª√’¬∫‡∑’¬∫ ‡ª√‘‡Õ√åæ∫«à“ ∫π¬Õ¥‡¢“ª√Õ∑≈¥√–¥—∫µË“Ì ≈ß¡“ “¡π‘«È ‡¡◊ÕË ‡∑’¬∫°—∫
∫“√Õ¡‘‡µÕ√å∑‡Ë’ ™‘߇¢“ °“√∑¥≈Õßπ’¬È ßË‘  π—∫ πÿπ ¡¡µ‘∞“π‡√◊ÕË ß ù¡À“ ¡ÿ∑√Õ“°“»û ¢Õß∑Õ√‘‡™≈≈’Ë
·≈–°Á∑Ì“„À⪓ §“≈ ´÷Ë߇ªìππ—°ª√—™≠“·≈–‡∑««‘∑¬“§π Ì“§—≠§πÀπ÷Ëß„π¬ÿ§π’È À—π¡“‡™◊ËÕ∂◊Õ
ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘ ·≈–·π«§‘¥«à“∏√√¡™“µ‘∑“Ì ß“πÕ¬à“߇ªìπ°≈‰°

‡¥ å°“√åµ å

°“√‡≈à“‡√◊ÕË ßª√–«—µ§‘ «“¡‡ªìπ¡“¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à‚¥¬∑—«Ë ‰ª ¡—°®–≈–‡≈¬‰¡à

°≈à“«∂÷ß∫∑∫“∑¢Õ߇√Õ‡π ‡¥ å°“√åµ å π—°ª√—™≠“·≈–π—°§≥‘µ»“ µ√噓«Ω√—ßË ‡»  ºŸ´â ßË÷ ¡’∫∑∫“∑
 Ì“§—≠∑’Ë ÿ¥§πÀπ÷Ëß„π°“√ªØ‘«—µ‘«‘∑¬“»“ µ√å ·¡â«à“‡¢“®–‰¡à‰¥â§‘¥§âπ∑ƒ…Æ’À√◊Õ§«“¡√Ÿâ„À¡àÊ„π
∑“ßøî °‘  åÀ√◊Õ¥“√“»“ µ√å ‡™àπ‡¥’¬«°—∫‰∑‚§ ∫√“ŒåÀ√◊Õ‚¬Œ—π‡π  ‡§ª‡≈Õ√å ·µà ßË‘ ∑’‡Ë ¥ å°“√åµ å
¡Õ∫„Àâ·°àæ≤ — π“°“√¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å Õ¬Ÿ∑à °Ë’ “√‡ πÕ«‘∏§’ ¥‘ ·∫∫∑’¬Ë Õ¡√—∫°—πµàÕ¡“«à“ ‡ªìπ«‘∏§’ ¥‘
·∫∫«‘∑¬“»“ µ√å ‡√“®–æ∫«à“°“√‚®¡µ’·π«§‘¥·∫∫«‘∑¬“»“ µ√å„πªí®®ÿ∫π— ·∑â®√‘ß·≈⫇ªìπ°“√
‚®¡µ’·π«§‘¥·∫∫¢Õ߇¥ å°“√åµ åπ‡Ë’ Õß ‡√“¡—°‰¥â¬π‘ π—°«‘™“°“√ ¡—¬π’È (´÷ßË ∑—ßÈ À¡¥‡ªìππ—°«‘™“°“√
∑“ß —ߧ¡»“ µ√å°—∫¡πÿ…¬»“ µ√å) ‚®¡µ’§«“¡‡ªìπ ¡—¬„À¡à «à“µ—ÈßÕ¬Ÿà∫πæ◊Èπ∞“π¢Õß·π«§‘¥·∫∫
ù·¬° à«πû ´÷ßË °Á§Õ◊ °“√§‘¥·°âª≠ í À“∑’‡Ë √‘¡Ë ®“°°“√«‘‡§√“–Àåª≠
í À“π—πÈ ÊÕÕ°¡“‡ªìπ à«πª√–°Õ∫
¬àÕ¬Ê ·≈â«°ÁÀ“∑“ß·°â «à π¬àÕ¬‡À≈à“π—πÈ ‰ª∑’≈Ë – à«π ·≈–∂⓬—ß·°â‰¡à‰¥âÕ°’ °Á·¬° à«π‡À≈à“π—πÈ „Àâ
¬àÕ¬ÕÕ°‰ªÕ’° ·π«§‘¥·∫∫π’°È  Á ∫◊  “«‰¥â¡“®“°¢âÕ‡ πÕ¢Õ߇¥ å°“√åµ åπ‡Ë’ Õß Õ¬à“߉√°Áµ“¡ „π∑’πË È’
‡√“®–‰¡à≈߉ªÕ¿‘ª√“¬À√◊Õ∂°‡∂’¬ß„πª√–‡¥Áπ‡°’¬Ë «°—∫§«“¡‡À¡“– ¡À√◊Õ§«“¡™Õ∫∏√√¡¢Õß
·π«§‘¥·∫∫·¬° à«ππ’È ·µà‡√“®– π„®‡æ’¬ß·§à∫∑∫“∑¢Õ߇¥ å°“√åµ åµÕà °“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å
‡∑à“π—Èπ„π∑’Ëπ’È
·π«§‘¥·∫∫¢Õ߇¥ å°“√åµ åª√“°ÆÕ¬Ÿ„à πß“π∑“ߪ√—™≠“ Õ߇≈à¡ ‰¥â·°à Discourse on
Method °—∫ Meditations ´÷ßË „π∑—ßÈ  Õ߇≈à¡π’È ‡¥ å°“√嵠剥⇠πÕ«‘∏°’ “√À“§«“¡®√‘ß ´÷ßË ‡ªìπ
√“°∞“π¢Õߪ√—™≠“ ¡—¬„À¡à¡“®π∂÷ßªí®®ÿ∫π— «‘∏°’ “√¢Õ߇¥ å°“√åµ å‡√‘¡Ë ®“°°“√ ß —¬
∑ÿ° ‘ßË ∑ÿ°Õ¬à“ß√Õ∫µ—« ´÷ßË √«¡∑—ßÈ °“√ ß —¬ ‘ßË µà“ßÊ∑’‡Ë ¢“‡§¬‡√’¬π¡“„π‚√߇√’¬π  ‘ßË µà“ßÊ∑’‡Ë ¢“‡§¬
‡™◊ÕË ¡—πË «à“‡ªìπ®√‘ß µ≈Õ¥®π∑ÿ° ‘ßË ∑ÿ°Õ¬à“ß∑’‡Ë ¢“°Ì“≈—ß√—∫√ŸÕâ ¬Ÿ¥à «â ¬ª√– “∑ —¡º— „π¢≥–π’È «‘∏°’ “√
‡™àππ’ȇªìπ√Ÿâ®—°°—π„π«‘™“≠“≥«‘∑¬“ (´÷Ë߇ªìπ·¢πßÀπ÷ËߢÕߪ√—™≠“∑’Ë»÷°…“ªí≠À“‡™àπ 秫“¡√Ÿâ§◊Õ

38 Steven Shapin, The Scientific Revolution, Àπâ“ Ù.

«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 69

Õ–‰√é À√◊Õ ç¡’«∏‘ °’ “√Õ–‰√∑’∑Ë “Ì „À≥⧫“¡√Ÿ¡â “é ‡ªìπµâπ) «à“ ù«‘∏ ’ ß —¬ “°≈û ‡¥ å°“√嵠几πÕ«‘∏’
°“√π’¢È πÈ÷ ¡“‡æ◊ÕË  √â“ß√“°∞“π„Àⷰ৫“¡√Ÿ„â À¡à ´÷ßË ‡ªìπ√“°∞“π∑’‰Ë ¡à‰¥â¡“®“°°“√¬Õ¡√—∫§«“¡√Ÿ∑â ¡Ë’ ’
¡“·µà‡¥‘¡ À√◊Õ∑’¡Ë “®“°«—≤π∏√√¡·≈–ª√–‡æ≥’ ‡¥ å°“√åµ åµÕâ ß°“√√“°∞“π∑’ Ë “¡“√∂¡—πË „®‰¥â
Õ¬à“ß ¡∫Ÿ√≥å«“à  ‘ßË „¥°Áµ“¡∑’«Ë “ßÕ¬Ÿ∫à π√“°∞“ππ’·È ≈⫵âÕ߇ªì𧫓¡®√‘ß ‡æ◊ÕË °“√π’‡È ¥ å°“√åµ å®ß÷
 ¡¡µ‘«“à ∑ÿ° ‘ßË ∑ÿ°Õ¬à“ß∑’‡Ë ¢“‡§¬√—∫√Ÿ¡â “Õ“®‡ªìπ‡∑Á®∑—ßÈ À¡¥ ‡æ√“–«à“‡¢“‰¡à “¡“√∂·πà„®‰¥â«“à „π
¢≥–∑’‡Ë ¢“°Ì“≈—ߧ‘¥∂÷߇√◊ÕË ßπ’ÕÈ ¬Ÿπà πÈ— ‡¢“°Ì“≈—ßµ◊πË Õ¬Ÿà À√◊Õ«à“‡¢“°Ì“≈—ßΩíπ‰ª æŸ¥Õ’°Õ¬à“ßÀπ÷ßË °Á§Õ◊ «à“
‡¥ å°“√åµ åµÕâ ß°“√À“«‘∏æ’  ‘ ®Ÿ π剥âÕ¬à“ß™—¥‡®π·®à¡·®âß®πª√“»®“°¢âÕ ß —¬„¥Ê«à“ ¢≥–π’‡È ¢“
°Ì“≈—ßµ◊πË Õ¬ŸÀà √◊Õ°Ì“≈—ßΩíπÕ¬Ÿà ∑’‡Ë ªìπ‡™àππ’°È ‡Á æ√“–«à“ ∑ÿ° ‘ßË ∑ÿ°Õ¬à“ß∑’‡Ë ¢“§‘¥«à“‡¢“ª√– ∫Õ¬Ÿ„à π™’«µ‘ ∑’Ë
µ◊πË Õ¬Ÿπà πÈ— ‡¢“ “¡“√∂ª√– ∫‰¥â·∫∫‡¥’¬«°—π∑ÿ°ª√–°“√„π¢≥–∑’‡Ë ¢“°Ì“≈—ßΩíπÕ¬Ÿ‡à ™àπ°—π (‡√“§ß
‡§¬¡’ª√– ∫°“√≥å§≈⓬ʰ—π«à“ ‡√“‡§¬Ωíπ∂÷߇Àµÿ°“√≥åÕ–‰√∫“ßÕ¬à“ß´÷ßË ¥Ÿ®–‡ªìπ®√‘ß¡“°)
ª√–‡¥Áπ¢Õ߇¥ å°“√åµ å°§Á Õ◊ „π‡¡◊ÕË ‡√“‰¡à “¡“√∂æ‘ ®Ÿ π剥âÕ¬à“ß ¡∫Ÿ√≥å«“à ‡¡◊ÕË ‡√“°Ì“≈—ß√—∫√Ÿ‚â ≈°
¥â«¬ª√– “∑ —¡º— Õ¬Ÿà ‡√“°Ì“≈—ßµ◊πË Õ¬ŸÀà √◊ÕΩíπÕ¬Ÿà ‡√“°Á¬Õà ¡·πà„®‰¡à‰¥â«“à  ‘ßË µà“ßÊ∑’‡Ë √“°Ì“≈—ß√—∫√ŸÕâ ¬Ÿà
„π·µà≈–¢≥– (‡™àπ„π¢≥–π’Ⱥ¡°Ì“≈—߇¢’¬πÀπ—ß ◊Õ‡≈à¡π’ÈÕ¬ŸàÀπâ“®Õ§Õ¡æ‘«‡µÕ√å) ‡ªì𧫓¡®√‘߇™àπ
π—πÈ ®√‘ßÊ ‡¥ å°“√åµ å°“Ì ≈—߇ πÕ„Àâ‡√“‡™◊ÕË «à“ Õ“®‡ªìπ‰ª‰¥â∑∑Ë’ °ÿ ¢≥–∑’‡Ë √“°Ì“≈—ߧ‘¥«à“‡√“µ◊πË Õ¬Ÿπà πÈ—
·∑â®√‘߇√“°Ì“≈—ßΩíπ‰ª ·≈–®√‘ßÊ·≈â«„π°√≥’¢Õߺ¡ ‰¡à‰¥â¡’§Õ¡æ‘«‡µÕ√å∑’˺¡§‘¥«à“ º¡°Ì“≈—ß®âÕß
¡Õ߮բÕß¡—πÕ¬Ÿà ®√‘ßÊ·≈⫺¡Õ“®®–≈àÕß≈Õ¬Õ¬Ÿ∑à ‰Ë’ Àπ°Á‰¥â
πÕ°®“°π’È ‡¥ å°“√åµ å¬ß— ¡’µ«— Õ¬à“ßÕ’°«à“ ª√– ∫°“√≥å∑‡Ë’ ¢“√—∫√ŸÕâ ¬Ÿ„à π¢≥–π’πÈ πÈ— Õ“®
‡ªìπº≈¡“®“°°“√∑’¡Ë ª’ »ï “®¡“À≈Õ°À≈Õπ‡¢“ „À⇢“§‘¥‰ª«à“‡¢“°Ì“≈—ß¡’ª√– ∫°“√≥凙àππ—πÈ ÊÕ¬Ÿà
„πÀπ—ß ◊Õ‡√◊ÕË ß Meditations ‡¥ å°“√åµ å‡≈à“«à“ ‡¢“°Ì“≈—ßπ—ßË Õ¬Ÿ¢à “â ߇µ“º‘ß ·≈–°Ì“≈—ߧ‘¥·≈–‡¢’¬π
Àπ—ß ◊Õ‡≈à¡π’ÕÈ ¬Ÿà ·≈–°Ì“≈—ߧ‘¥«à“∑’‡Ë ¢“¡Õ߇ÀÁπµπ‡ÕßÕ¬Ÿ„à πÀâÕß∑Ì“ß“π π—ßË Õ¬Ÿ¢à “â ߇µ“º‘ß ‰¥â√∫— §«“¡
Õ∫Õÿπà ®“°‰ø„π‡µ“π’È ‡ªìπ‡æ’¬ßº≈¢Õß°“√À≈Õ°≈«ß¢Õߪﻓ®µππ’ÀÈ √◊Õ‰¡à µ—«Õ¬à“ßπ’°È ‡Á ªìπ‡™àπ
‡¥’¬«°—∫µ—«Õ¬à“߇√◊ÕË ß°“√Ωíπ‰ª ª√–‡¥Áπ°Á§Õ◊ ‡¥ å°“√åµ å°“Ì ≈—߇¢â“ Ÿ°à √–∫«π°“√¢Õß°“√ ß —¬ “°≈
¥â«¬®ÿ¥¡ÿßà À¡“¬°Á§Õ◊ ‡¢“µâÕß°“√À“√“°∞“π¢Õߧ«“¡√Ÿ∑⠉˒ ¡à “¡“√∂®– ß —¬‰¥â‡≈¬ ·¡â«“à ®–¡’
ªï»“®∑’∑Ë √ßæ≈—ßÕÌ“π“®¡“§Õ¬À≈Õ°À≈Õπ‡¢“„À⇢“‡ÀÁπ ‘ßË µà“ßÊ À√◊Õ√—∫√Ÿ â ßË‘ µà“ßÊ·¡â«“à  ‘ßË ‡À≈à“
π—πÈ ®–‰¡à¡Õ’ ¬Ÿ®à √‘ß°Áµ“¡
À≈—ß®“°∑’‡Ë ¥ å°“√åµ å ß —¬ ‘ßË √Õ∫µ—«‡™àππ’·È ≈â« ‡¢“°Á§πâ À“µàÕ‰ª«à“ ¡’Õ–‰√∫â“ßÀ√◊Õ‰à¡∑à Ë’
‡¢“‰¡àÕ“® ß —¬‰¥â‡≈¬ ·¡â«“à ®–¡’ª»ï “®‡™àπ«à“°Áµ“¡ ‡¢“°Áæ∫«à“  ‘ßË ∑’‡Ë ¢“‰¡à “¡“√∂ ß —¬‰¥â‡≈¬ °Á
§◊Õ°“√ ß —¬¢Õ߇¢“π—Ëπ‡Õß π—Ëπ§◊Õ§«“¡§‘¥¢Õ߇¢“‰¥â¬âÕπ°≈—∫¡“§‘¥∂÷ß°√–∫«π°“√§«“¡§‘¥π—Èπ‡Õß
À≈—ß®“°∑’‰Ë ª§‘¥‡√◊ÕË ßÕ◊πË ÊπÕ°§«“¡§‘¥π—πÈ ¡“ °“√¬âÕπ°≈—∫‡™àππ’∑È “Ì „À⇥ å°“√åµ åæ∫«à“ ‡¢“‰¡à
 “¡“√∂ ß —¬§«“¡ ß —¬¢Õ߇¢“‰¥â ¥â«¬‡Àµÿº≈ßà“¬Ê«à“ „π¢≥–∑’ˇ¢“°Ì“≈—ß ß —¬Õ¬Ÿàπ—Èπ ‡¢“√Ÿâµ—«
·πàπÕπ«à“‡¢“°Ì“≈—ß ß —¬Õ¬Ÿà „π¢≥–π’‡È ¢“‰¡à‰¥â°“Ì ≈—ߧ‘¥∂÷߇√◊ÕË ßÕ◊πË „¥Õ¬Ÿ‡à ≈¬ πÕ°®“°°“√∑’µË «— ‡¢“
‡Õß°Ì“≈—ß∑Ì“Õ–‰√∫“ßÕ¬à“ßÕ¬Ÿà ´÷ßË °Á‰¥â·°à°“√ ß —¬„π ‘ßË √Õ∫µ—« ·µà∑·Ë’ πàÊ°Á§Õ◊ «à“ ‡¢“°Ì“≈—ß ß —¬Õ¬Ÿà
·≈–‡¥ å°“√åµ å‡√’¬°°√–∫«π°“√π’«È “à °“√§‘¥ ‡¥ å°“√åµ å √ÿª«à“ ·¡â«“à ‡¢“®–·πà„®‰¡à‰¥â«“à ‡¢“‰¡à‰¥â
°Ì“≈—ßΩíπÕ¬Ÿà À√◊Õ‰¡à¡ª’ »ï “®¡“À≈Õ°Õ¬Ÿ°à µÁ “¡ ·µà‡¢“°Á·πà„®«à“¢≥–π’‡È ¢“°Ì“≈—ß„™â§«“¡§‘¥„π°“√
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 70

 ß —¬Õ¬Ÿà ·≈–®“°®ÿ¥π’‡È Õß∑’‡Ë ¥ å°“√åµ å √ÿª‡Õ“ª√–‚¬§Õ—π¡’™ÕË◊ ‡ ’¬ß¢Õ߇¢“∑’«Ë “à ç©—π§‘¥ ©—π®÷ß¡’

Õ¬Ÿéà ´÷ßË ‡¥ å°“√åµ å∂Õ◊ ‡ªìπ®ÿ¥µ—ßÈ µâπ¢Õß°“√À“§«“¡√Ÿ∑⠇˒ ∑’¬Ë ß·∑â·πàπÕπ ‚¥¬‡¢“‡ª√’¬∫‡∑’¬∫®ÿ¥π’«È “à
‡À¡◊Õπ°—∫®ÿ¥¢ÕßÕ“√姡‘ ¥’  ’ ∑’®Ë –„™â§“πß—¥‚≈°¢÷πÈ ¡“
„π·ßà¢Õߪ√–«—µ¢‘ Õß«‘∑¬“»“ µ√å §«“¡æ¬“¬“¡„π°“√À“√“°∞“π∑’·Ë πàπÕπ¢Õߧ«“¡√Ÿâ
‡™àππ’È ¡’§«“¡ Ì“§—≠„π·ßà∑«Ë’ “à ‡¥ å°“√åµ å°“Ì ≈—ßµàÕ Ÿ°â ∫— ÕÌ“π“®¢Õߪ√–‡æ≥’·≈–«—≤π∏√√¡„π°“√
°Ì“Àπ¥«à“Õ–‰√‡ªìπÀ√◊Õ‰¡à‡ªì𧫓¡√Ÿâ ¬ÿ‚√ª„π ¡—¬°àÕπÀπâ“¡’∑»— 𧵑∑™Ë’ ¥— ‡®π«à“ Õ–‰√‡ªì𧫓¡√Ÿâ
´÷ßË ‰¥â·°à°“√‡ªî¥‡º¬¢Õßæ√–‡®â“·≈–°“√ª√–°“»¢Õß»“ π®—°√ √«¡∑—ßÈ µÌ“√“¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈·≈–
°√–∫«π°“√Õâ“߇Àµÿº≈µ“¡À≈—°µ√√°«‘∑¬“¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈ ·µà°“√‡ πÕ√“°∞“𧫓¡√Ÿ¢â Õß
‡¥ å°“√åµ åπ’È ∑Ì“„À⧫“¡√Ÿâ‰¡à¢÷Èπ°—∫°√–∫«π°“√‡™àππ’È („π™à«ß‡«≈“¢Õß°“√ ß —¬ “°≈π—Èπ
‡¥ å°“√åµ åÕ“â ß«à“ ·¡â·µà§«“¡√Ÿ∑â “ßµ√√°«‘∑¬“·≈–§≥‘µ»“ µ√å°ÀÁ π’‰¡àæπâ °“√À≈Õ°≈«ß¢Õߪﻓ®
‰ª‰¥â §◊ժﻓ®À≈Õ°„À⇥ å°“√嵠凙◊ÕË «à“ Õß∫«° Õ߇∑à“°—∫ ’Ë ∑—ßÈ Ê∑’®Ë √‘ßÊ·≈â«Õ“®‰¡à‡ªìπ‡™àππ’È
°Á‰¥â) ·µà¢÷Èπ°—∫ µ—«∫ÿ§§≈ ¢ÕߺŸâÀ“§«“¡√Ÿâπ—Èπ‡Õß ≈—°…≥–‡™àππ’È¡’§«“¡ Ì“§—≠„π·ßà∑’Ë«à“ µàÕ®“°π’È
‰ª∫ÿ§§≈·µà≈–§π‰¡à®“Ì ‡ªìπµâÕßæ÷ßË æ“ªí®®—¬Õ◊πË „¥¿“¬πÕ°µπ‡Õß „π°“√À“§«“¡√Ÿâ ·µà ßË‘ ‡¥’¬«
∑’Ëæ÷Ëß擉¥â°Á§◊Õµ—«¢Õ߇¢“‡Õß §«“¡‡™◊ËÕ‡™àππ’È¡’∫∑∫“∑ Ì“§—≠µàÕæ—≤π“°“√¢Õß·π«§‘¥·∫∫
 ¡—¬„À¡à𬑠¡ ´÷ßË Õâ“߉¥âÕ¬à“ß∂Ÿ°µâÕß«à“ ◊∫‡π◊ÕË ß¡“®“°·π«§‘¥¢Õ߇¥ å°“√åµ åπ‡È’ Õß
·π«§‘¥¢Õ߇¥ å°“√åµ å∑ Ë’ “Ì §—≠Õ’°Õ¬à“ßÀπ÷ßË °Á§Õ◊ °“√·∫àß·¬°Õ¬à“߇¥Á¥¢“¥√–À«à“ß
  “√°—∫®‘µ ‡¥ å°“√åµ å¡∑’ √√»π–«à“ °“√∑Ì“ß“π¢Õß‚≈°°“¬¿“æπ—πÈ ‡ªìπ‰ªÕ¬à“߇ªìπ°≈‰° ´÷ßË
 “¡“√∂Õ∏‘∫“¬‰¥â∑ßÈ— À¡¥¥â«¬°√–∫«π°“√∑“ß°“¬¿“懙àπ‡¥’¬«°—∫‡§√◊ÕË ß®—°√ ·≈–‚≈°°“¬¿“æπ’È
°Á·∫àß·¬°Õ¬à“߇¥Á¥¢“¥ÕÕ°®“°‚≈°¢Õß®‘µºŸ§â ¥‘ ‡¥ å°“√嵠剥â·π«§‘¥‡™àππ’¡È “®“°°√–∫«π°“√
 ß —¬ “°≈π’ˇÕß ‚¥¬‡¡◊ËÕ‡¢“‰¥â¢âÕ √ÿª«à“§«“¡§‘¥¢Õ߇¢“‡Õß ß —¬‰¡à‰¥â·≈â«π—Èπ ‡¢“°Á‰¥â¢âÕ √ÿª
Õ’°«à“ µ—«§«“¡§‘¥¢Õ߇¢“π’‰È ¡à¡∑’ “߇ªìπÕ¬à“߇¥’¬«°—∫  “√«—µ∂ÿ‰ª‰¥â ‡π◊ÕË ß®“°Õ¬à“ß·√° ß —¬‰¡à‰¥â
 à«πÕ¬à“ßÀ≈—ßÕ“®‡ªì𧫓¡‡∑Á®„Àâ ß —¬‰¥â‡ ¡Õ °“√·∫àß·¬°‡™àππ’¡È º’ ≈µàÕ·π«§‘¥·∫∫
«‘∑¬“»“ µ√åÕ¬à“ß¡“°µ√ß∑’Ë ‡ªìπ®ÿ¥‡√‘¡Ë µâπ¢Õß°“√· «ßÀ“§«“¡‡ªìπ¿««‘ ¬— „π«‘∏°’ “√À“§«“¡√Ÿâ
·∫∫«‘∑¬“»“ µ√å °“√·¬°µ—«µπÀ√◊ÕºŸ§â ¥‘ ÕÕ°®“° ‘ßË ∑’§Ë ¥‘ ∂÷ßπ—πÈ ‡ªìπ‡ß◊ÕË π‰¢ Ì“§—≠∑’ Ë ¥ÿ ¢Õß°“√∑’Ë
«‘∑¬“»“ µ√å®–¡’ ¿“懪ìπ¿««‘ —¬¢÷Èπ¡“‰¥â °“√‡ªìπ¿««‘ —¬À¡“¬§«“¡«à“ §«“¡√Ÿâ∑’ˉ¥â¡“π—Èπ‰¡à
¢÷Èπ°—∫ ¿“æµà“ßÊ∑’Ë·ª√ª√«π‰ª‰¥â¢Õß®‘µ„®¢ÕߺŸâ§‘¥À√◊ÕºŸâ∑’ËÀ“§«“¡√Ÿâ µ—«Õ¬à“߇™àπ °“√«—¥§«“¡
‡¬Á𧫓¡√âÕπ¢Õß«—µ∂ÿ ∂â“«—¥¥â«¬§«“¡√Ÿ â °÷ √âÕπ‡¬Áπ∑’ºË «‘ Àπ—ß ¥—ß∑’‡Ë √“∑Ì“°—π„π “¡—≠ Ì“π÷° °Á®–‰¡à
‡ªìπ¿««‘ ¬— ‡æ√“–Àπ—ß∫“ߧπÕ“®®–Àπ“°«à“Õ’°§πÀπ÷ßË ∑Ì“„Àâ°“√µ—¥ ‘π«à“«—µ∂ÿ√Õâ πÀ√◊Õ‡¬Áπ‡æ’¬ß
„¥§≈“¥‡§≈◊ÕË π‰ªµ“¡·µà≈–∫ÿ§§≈ ·µà∂“â «—¥∑’§Ë «“¡ “¡“√∂¢Õß«—µ∂ÿππÈ— „π°“√∑Ì“„Àâ “√ª√Õ∑¬◊¥
µ—«À√◊ÕÀ¥µ—« °“√«—¥°Á®–‡ªìπ¿««‘ ¬— §◊Õ∑ÿ°§πµâÕß¡’§«“¡‡ÀÁπ≈ß√Õ¬°—πÀ¡¥„π°√≥’πÈ’ °“√
·∫àß·¬°√–À«à“ß  “√∑’∂Ë °Ÿ §‘¥ ∂Ÿ°»÷°…“ °—∫®‘µ¢ÕߺŸ§â ¥‘ ºŸ»â °÷ …“ ®÷ß¡’§«“¡ Ì“§—≠¢Õßæ—≤π“°“√
¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à„π·ßàπÈ’ ·≈–°Á‡ªìπµâπ‡Àµÿ¢Õß·π«§‘¥·∫∫·¬° à«π∑’πË °— «‘™“°“√¡—°‚®¡µ’
«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡àÕ°’ ¥â«¬
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 71

π‘«µ—π

∂â“°“≈‘‡≈‚Õ∂◊Õ‰¥â«“à ‡ªìπ∫‘¥“¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à π‘«µ—π°Á‡ªìπºŸ∑â πË’ “Ì æ“°“√ªØ‘«µ— ‘

«‘∑¬“»“ µ√å„Àâ¢πÈ÷ ∂÷ß®ÿ¥ ÿ¥¬Õ¥ ∫∑∫“∑ Ì“§—≠¢Õßπ‘«µ—πÕ¬Ÿ∑à °Ë’ “√‡ πÕ«à“ ‰¡à«“à ®–‡ªìπ∑’‰Ë Àπ„π
®—°√«“≈°Áµ°Õ¬Ÿ¿à “¬„µâ°Æ‡°≥±å‡¥’¬«°—π∑—ßÈ  ‘πÈ ·π«§‘¥‡™àππ’‡È √‘¡Ë ¡’¡“„πß“π¢Õß°“≈‘‡≈‚Õ ·µàπ«‘ µ—π
‡ªìπºŸ·â  ¥ß„Àâ‡ÀÁπÕ¬à“ß™—¥‡®π¥â«¬À≈—°°“√∑’‡Ë ªìπ∑’¬Ë Õ¡√—∫°—πµ≈Õ¥¡“ «à“‚≈°°—∫ à«πÕ◊πË Ê¢Õß
®—°√«“≈µà“ß°Á‡ªìπ‡π◊ÕÈ ‡¥’¬«°—π „π·ßà¢Õß°“√Õ∏‘∫“¬‰¥â¥«â ¬À≈—°°“√‡¥’¬«°—π π‘«µ—π¬—߇ªìπºŸÕâ ∏‘∫“¬
°“√‡§≈◊ÕË π∑’‡Ë ªìπ«ß√’ ∑’‡Ë §ª‡≈Õ√剥â§πâ æ∫ ‚¥¬‡ πÕ«à“  “‡Àµÿ¢Õß°“√‡§≈◊ÕË π∑’¢Ë Õߥ“«‡§√“–Àå¡“
®“°·√ß Õß·√ß ·√ß·√°§◊Õ·√ßÀπ’»πŸ ¬å°≈“ß ∑’¡Ë “®“°·π«‚πâ¡¢Õߥ“«‡§√“–Àå∑®Ë’ –‡§≈◊ÕË π∑’µË Õà ‰ª
‡ªìπ‡ âπµ√ß  à«πÕ’°·√߉¥â·°à ·√ß Ÿ»à πŸ ¬å°≈“ß ´÷ßË ¥÷ߥŸ¥¥“«‡§√“–Àå∑‚Ë’ §®√Õ¬Ÿ„à Àâ¡ßàÿ ‡¢â“À“
®ÿ¥»Ÿπ¬å°≈“ߢÕߥ«ßÕ“∑‘µ¬å ·√ß Õß·√ß ·≈–°Æ‡°≥±å‡°’¬Ë «°—∫°“√‡§≈◊ÕË π∑’πË È’ ‰¡à‰¥â„™â‡©æ“–°“√
‡§≈◊ÕË π∑’¢Ë Õ߇∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“‡∑à“π—πÈ ·µà¬ß— „™â‰¥â°∫— «—µ∂ÿ„¥Ê∑—ßÈ À¡¥ π‘«µ—π‡ πÕ«à“ ·√ߢÕß«—µ∂ÿ
‰¥â·°àº≈§Ÿ≥√–À«à“ß¡«≈¢Õß«—µ∂ÿπ—Èπ°—∫Õ—µ√“‡√àߢÕß«—µ∂ÿπ—Èπ ·≈–∑’Ë Ì“§—≠°Á§◊Õ √–À«à“ß«—µ∂ÿ Õß™‘Èπ
„¥Ê ®–¡’·√ߥ÷ߥŸ¥√–À«à“ß°—π ‚¥¬·√ßπ’¡È §’ “à ‡∑à“°—∫º≈§Ÿ≥¢Õß¡«≈¢Õß«—µ∂ÿ∑ßÈ—  Õß À“√¥â«¬°Ì“≈—ß
 ÕߢÕß√–¬–∑“ß√–À«à“ß«—µ∂ÿ∑—Èß Õßπ’È ·≈–§Ÿ≥¥â«¬§à“§ß∑’Ë G ´÷Ë߇ªìπ§à“‡¥’¬«°—π∑—ÈßÀ¡¥ ‰¡à«à“
«—µ∂ÿ∑¥Ë’ ß÷ ¥Ÿ¥°—π®–‡ªìπ‚≈°°—∫¥«ßÕ“∑‘µ¬å ¥“«Õ—ߧ“√°—∫‚≈° À√◊ÕÀπ—ß ◊Õ∑’∑Ë “à πÕà“πÕ¬Ÿπà °È’ ∫— ‚≈°
¥â«¬·√ß Õß·√ß ·≈–°Æßà“¬Ê‡À≈à“π’È π‘«µ—π “¡“√∂„™âÀ≈—°°“√∑“ߧ≥‘µ»“ µ√åÕ∏‘∫“¬‰¥âÕ¬à“ß
™—¥‡®π«à“ ‡Àµÿ„¥¥“«‡§√“–Àå®ß÷ µâÕß‚§®√‡ªìπ«ß√’ °“√§Ì“π«≥π’°È ‡Á ªìπ‡π◊ÕÈ À“„Àâπ°— ‡√’¬π«‘™“øî °‘  å
‡√’¬π°—πÕ¬Ÿ®à π∂÷ßªí®®ÿ∫π— °≈à“«‰¥â«“à π‘«µ—π‡ªìπºŸ∑â “Ì „Àâ®°— √«“≈∑—ßÈ À¡¥µ°Õ¬Ÿ¿à “¬„µâ°Æ‡°≥±åß“à ¬Ê
‡À≈à“π’™È ¥ÿ ‡¥’¬«°—π∑—«Ë ∑—ßÈ À¡¥
º≈ª√–°“√Àπ÷ËߢÕß·π«§‘¥¢Õßπ‘«µ—ππ’È°Á§◊Õ«à“ «‘™“øî ‘° å°—∫¥“√“»“ µ√å‡√‘Ë¡À≈Õ¡√«¡
‡ªìπ°“√»÷°…“·∫∫‡¥’¬«°—π πÕ°®“°π’πÈ «‘ µ—π¬—߇ πÕ·π«§‘¥‡°’¬Ë «°—∫Õ«°“»·≈–‡«≈“ ‚¥¬Õ«°“»
‡ªìπ‡À¡◊Õπ ∂“π∑’∑Ë ‰Ë’ ¡à¡Õ’ –‰√Õ¬Ÿ„à ππ—πÈ ·ºà¢¬“¬‰ª∂÷ßÕπ—πµå„π∑—ßÈ  “¡∑‘»∑“ß ·≈–‡«≈“‡ªìπ°“√
≈à«ß‰ªÕ¬à“ß ¡ËÌ“‡ ¡Õ ≈—°…≥– Ì“§—≠¢Õ߇«≈“·≈–Õ«°“»„π·π«§‘¥¢Õßπ‘«µ—π§◊Õ  ÕßÕ¬à“ßπ’ȉ¡à
¡’§«“¡ —¡æ—π∏儥ʰ—∫«—µ∂ÿÕπË◊ Ê ∂÷ß·¡â«“à ®–‰¡à¡«’ µ— ∂ÿÕ–‰√Õ¬Ÿ„à π®—°√«“≈‡≈¬ Õ«°“»°—∫‡«≈“°Á¬ß— ¡’
Õ¬Ÿà ·π«§‘¥π’·È µ°µà“ß°—∫·π«§‘¥¢Õßπ—°ª√—™≠“Õ’°§πÀπ÷ßË §◊Õ°äÕµµåø√‘µ ‰≈∫åπ´‘ ´÷ßË ∂◊Õ«à“ ‰¡à¡’
Õ«°“»·≈–‡«≈“ —¡∫Ÿ√≥å∑‰Ë’ ¡à¢πÈ÷ °—∫Õ–‰√ ·µàÕ«°“»·≈–‡«≈“π—πÈ ®–¡’Õ¬Ÿ‰à ¥â°µÁ Õà ‡¡◊ÕË æ‘®“√≥“§«∫§Ÿà
‰ª°—∫«—µ∂ÿ·≈–‡Àµÿ°“√≥å∑°Ë’ “Ì Àπ¥√–¬–∑“ß ·≈–√–¬–‡«≈“ °“√‚µâ·¬âß°—π√–À«à“ßπ‘«µ—π°—∫‰≈∫åπ´‘ ‰¡à
‰¥â¡·’ µà‡æ’¬ß‡√◊ÕË ßπ’È ·µà∑‡Ë’ ªìπ∑’√Ë ®âŸ °— °—π¡“°°«à“°Á§Õ◊ °“√‚µâ·¬âß°—π«à“ „§√‡ªìπºŸ§â πâ æ∫«‘™“·§≈§Ÿ≈ —
°àÕπ ‡√◊ÕË ßπ’‡È ªìπ∑’∂Ë °‡∂’¬ß°—πÕ¬à“ß√ÿπ·√ß·≈–°«â“ߢ«“ß„π‚≈°«‘™“°“√„π§√‘ µ»µ«√√…∑’ Ë ∫‘ ‡®Á¥
‰≈∫åπ‘´‡Õß°Á¬—ß«‘æ“°…å«‘®“√≥å·π«§‘¥‡√◊ËÕß·√ß‚πâ¡∂à«ß¢Õßπ‘«µ—π«à“ π‘«µ—π‰¡à®√‘ß„®µàÕ
À≈—°°“√¢Õß°“√∂◊Õ«à“®—°√«“≈‡ªìπ°≈‰°39 ‡π◊ÕË ß®“°·√ß‚πâ¡∂à«ßπ’¬È ß— ‰¡à¡§’ “Ì Õ∏‘∫“¬«à“ ‡°‘¥¢÷πÈ ‰¥â

39 Steven Shapin, The Scientific Revolution, Àπâ“ ˆÛ.

«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 72

Õ¬à“߉√ À√◊Õ‡ªìπ‰ª‰¥âÕ¬à“߉√ ‡Àµÿ„¥«—µ∂ÿ Õß™‘πÈ ®÷ߥ÷ߥŸ¥°—π¥â«¬·√߇∑à“π—πÈ ‡∑à“π’¥È «â ¬ π‘«µ—π‰¡à

 π„®∑’®Ë –§âπ§«â“‡æ◊ÕË µÕ∫ªí≠À“π’È ·µà‡¢“æÕ„®‡æ’¬ß·§àÀ“À≈—°°“√∑“ߧ≥‘µ»“ µ√å∑„Ë’ ™â∑“Ì π“¬
°“√‡§≈◊ÕË π∑’·Ë ≈–µÌ“·ÀπàߢÕ߇∑À«—µ∂ÿø“°øÑ“‰¥â‡∑à“π—πÈ ¡’§“Ì °≈à“«∑’¡Ë ™’ ÕË◊ ‡ ’¬ß¢Õßπ‘«µ—π«à“
ç¢â“懮Ⓣ¡à √â“ß ¡¡µ‘∞“πé À¡“¬§«“¡«à“ π‘«µ—π®–‰¡à‡ ’¬‡«≈“‰ª°—∫°“√§‘¥§âπ∑’‰Ë ¡à¡À’ ≈—°∞“π
√Õß√—∫ ‡™à𧑥À“ ¡¡µ‘∞“π‡°’¬Ë «°—∫ “‡Àµÿ¢Õß·√ß‚πâ¡∂à«ß °“√查‡™àππ’¢È Õßπ‘«µ—π∑Ì“„À⇢“∂Ÿ°
‚®¡µ’«“à ·Õ∫≈—°≈Õ∫‡Õ“·π«§‘¥¢Õß√–∫∫§‘¥√–∫∫‡¥‘¡∑’‡Ë ™◊ÕË „π‡√◊ÕË ß∑’‰Ë ¡à‡ªìπ°≈‰° À√◊Õ‡√◊ÕË ß≈÷°≈—∫
¡“„™â„π«‘∑¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à Õ—π∑’Ë®√‘ßΩÉ“¬‚®¡µ’π‘«µ—π°Á¡’¡Ÿ≈æÕ ¡§«√ ‡æ√“–°“√∫Õ°‡æ’¬ß«à“
«—µ∂ÿ Õß™‘πÈ ¡’‡æ’¬ß·√ߥ÷ߥŸ¥√–À«à“ß°—π ‚¥¬‰¡à “∏¬“¬«à“‡Àµÿ„¥®÷ß¡’·√߇™àππ’È ¥Ÿ®–‰¡à∑“Ì „À⧫“¡
 ß —¬„π°“√∑Ì“ß“π¢Õß®—°√«“≈À“¬‰ª‰¥â ´÷ßË °Á·°â§«“¡ ß —¬„§√à√π⟠πÈ— °Á‡ªìπ¿“√°‘®Àπ÷ßË ¢Õß
«‘∑¬“»“ µ√åµßÈ— ·µàµπâ

·π«§‘¥æ◊πÈ ∞“π¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å

°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß∑“ߪí≠≠“¢Õ߬ÿ‚√ª µ—ßÈ ·µà™«à ß°≈“ߧ√‘ µ»µ«√√…∑’ Ë ∫‘ À° ®π∂÷ß

ª≈“¬»µ«√√…∑’ Ë ∫‘ ‡®Á¥ ‡ªìπ°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß°“√¡Õß‚≈°·≈–°“√‡¢â“„®µπ‡ÕßÕ¬à“ßÀπâ“¡◊Õ‡ªìπ
À≈—ß¡◊Õ ·µà¥ß— ∑’‡Ë √“‰¥âÕ¿‘ª√“¬°—π¡“·≈â« ∂â“°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ßπ’‡È ªìπ°“√ ùªØ‘«µ— û‘ °Á‡ªìπ°“√ªØ‘«µ— ∑‘ Ë’
°‘π‡«≈“¬“«π“π¡“°°«à“Àπ÷ßË »µ«√√… ¥—ßπ—πÈ °“√ ùªØ‘«µ— û‘ π’®È ß÷ µ√ß°—∫§«“¡À¡“¬¥—ßÈ ‡¥‘¡¢Õߧ̓«à“
ùrevolutionû ∑’ÀË ¡“¬∂÷ß°“√À¡ÿπ‰ª À√◊ÕÀ¡ÿπ°≈—∫ ¡“°°«à“‡ªì𧫓¡À¡“¬∑“ß°“√‡¡◊Õß∑’√Ë ®âŸ °— °—π
∑—«Ë ‰ª ·µà‰¡à«“à ®–Õ¬à“߉√ °“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ßπ’°È ‰Á ¥â‡°‘¥¢÷πÈ ·≈–æ≈‘°‚©¡Àπâ“¢Õß∑«’ª¬ÿ‚√ª ®π∑Ì“„Àâ
Õ“√¬∏√√¡¬ÿ‚√ª°â“«Àπâ“∑“ß«‘∑¬“°“√¡“°°«à“Õ“√¬∏√√¡Õ◊πË Ê„π™à«ß ¡—¬‡¥’¬«°—π
‡¡◊ÕË ‡√“¡Õ߉ª∑’·Ë 𫧑¥æ◊πÈ ∞“π¢Õß°“√ªØ‘«µ— ‘ ‡√“Õ“®®– √ÿª·π«§‘¥∑’‡Ë °‘¥¢÷πÈ „π°“√ªØ‘«µ— ‘
´÷ßË ‡ª≈’¬Ë π·ª≈߉ª®“°√–∫∫§«“¡§‘¥¥—ßÈ ‡¥‘¡¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈‰¥â¥ß— µàÕ‰ªπ’È °≈à“«§◊Õ„πª√–°“√·√°
π—°ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘ ¡—¬„À¡à µ—ßÈ ·µà‰∑‚§ ∫√“Œå·≈–‚¬Œ—π‡π  ‡§ª‡≈Õ√凪ìπµâπ¡“ ‡™◊ÕË ¡—πË „πæ≈—ß
¢Õß¡πÿ…¬å„π°“√À“§«“¡√Ÿ§â «“¡®√‘ߥ⫬µπ‡Õß ‚¥¬‰¡àµÕâ ßæ÷ßË µÌ“√“‚∫√“≥ °“≈‘‡≈‚Õ‡§¬°≈à“«‰«â«“à
Àπâ“∑’¢Ë Õßπ—°ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘Õ¬Ÿ∑à °Ë’ “√Õà“π·≈–∑Ì“§«“¡‡¢â“„® ùÀπ—ß ◊Õ∏√√¡™“µ‘û √–∫∫§«“¡§‘¥
¥—ßÈ ‡¥‘¡„À⧫“¡ Ì“§—≠·°àÀπ—ß ◊Õ∑’√Ë ∫— µ°∑Õ¥¡“®“°Õ¥’µ ·≈–¡’§«“¡‡™◊ÕË «à“§«“¡√ŸÀâ √◊Õ§«“¡®√‘ß
π—πÈ Õ¬Ÿ„à πµÌ“√“ ¡“°°«à“Õ¬Ÿ∑à  Ë’ “¬µ“À√◊Õª√– “∑ —¡º— Õ◊πË Ê¢Õßµπ‡Õß °“√ —߇°µ∑âÕßøÑ“Õ¬à“ß
≈–‡Õ’¬¥¬‘ßË ¢Õß∫√“Œå °“√„™â°≈âÕß‚∑√∑√√»πå Õà ߉ª¬—ߥ«ß¥“«µà“ßÊ¢Õß°“≈‘‡≈‚Õ √«¡∑—ßÈ °“√§‘¥
§Ì“π«≥À“À≈—°°“√∑“ߧ≥‘µ»“ µ√å∑„Ë’ ™âÕ∏‘∫“¬∏√√¡™“µ‘ ≈â«π·≈â«·µà‡°‘¥®“°§«“¡‡™◊ÕË æ◊πÈ ∞“π∑’«Ë “à
§«“¡√Ÿ∑â ·Ë’ ∑â®√‘߉¡à‰¥âÕ¬Ÿ„à πµÌ“√“·µà‡æ’¬ßÕ¬à“߇¥’¬« ·µà ßË‘ ∑’æË ¥Ÿ ‰«â„πµÌ“√“µâÕ߉¥â√∫— °“√æ‘ ®Ÿ πå¬π◊ ¬—π
«à“‡ªìπ®√‘ßµ“¡π—πÈ À√◊Õ‰¡à
„πª√–°“√∑’ Ë Õß ª√– ∫°“√≥å∑πË’ °— ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘楟 ∂÷ßπ—πÈ ‰¡à®“Ì ‡ªìπµâÕ߇ªìπ
ª√– ∫°“√≥å∏√√¡¥“Ê∑’‡Ë √“¡’°π— ‚¥¬∑—«Ë ‰ª ·µà‡ªìπª√– ∫°“√≥凩擖∑’„Ë ™â°“√ —߇°µ·≈–«—¥
ª√‘¡“≥µà“ßÊÕ¬à“ß∂’∂Ë «â π ¥—ßπ—πÈ ª√– ∫°“√≥å∑πË’ °— «‘™“°“√ Ì“π—°Õ√‘ ‚µ‡µ‘≈¡—°Õâ“ß∂÷ß ‡™àπ°“√
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 73

æ‘ ®Ÿ πå«“à ‚≈°‰¡à‡§≈◊ÕË π∑’‚Ë ¥¬°√–‚¥¥Õ¬Ÿ°à ∫— ∑’Ë À√◊Õ°“√™’„È Àâ‡ÀÁπ«à“§«—π‰ø≈Õ¬¢÷πÈ ·µàπ“ÌÈ ‰À≈≈ß ®÷߉¡à
‡À¡◊Õπ°—∫ª√– ∫°“√≥å∑πË’ °— ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘ ¡—¬„À¡à„™â‡ªìπÀ≈—°„π°“√»÷°…“§âπ§«â“ ∑—ßÈ π’°È Á
‡æ√“–«à“ ª√– ∫°“√≥å·∫∫¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈π—πÈ ‡ªìπ‡À¡◊Õπ°—∫ “¡—≠ Ì“π÷°∑’§Ë π∑—«Ë ‰ª¡’°π— Õ¬Ÿ·à ≈â«
‰¡à®“Ì ‡ªìπµâÕß¡’°“√ —߇°µ·≈–«—¥ª√‘¡“≥Õ¬à“ß≈–‡Õ’¬¥ ·µà‡¡◊ÕË ∑Õ√‘‡™≈≈’∑Ë “Ì °“√∑¥≈Õ߇æ◊ÕË ¬◊π¬—π
 ¡¡µ‘∞“π¢Õ߇¢“‡√◊ÕË ß¡À“ ¡ÿ∑√Õ“°“»∏“µÿππÈ— ∑Õ√‘‡™≈≈’‰Ë ¡à‰¥â‡ πÕ„Àâ§πøíßπ÷°∂÷ß ùª√– ∫°“√≥åû
¢Õßµπ‡Õ߇°’¬Ë «°—∫°“√∑¥≈Õßπ’È ·µà‡¢“∑Ì“°“√∑¥≈Õß §◊Õ®—¥ ¿“æ¢Õß ‘ßË ·«¥≈âÕ¡∑’‡Ë ¢“ “¡“√∂
∫—ߧ—∫§«∫§ÿ¡‰¥â ‡æ◊ËÕæ‘ Ÿ®πå¬◊π¬—π·π«§‘¥∑’Ë¡’Õ¬Ÿà°àÕπ À√◊Õ ¡¡µ‘∞“π«à“‡ªìπ®√‘ßÀ√◊Õ‰¡àÕ¬à“߉√
√“¬ß“π¢Õß∑Õ√‘‡™≈≈’°Ë §Á Õ◊ √“¬ß“π°“√®—¥ ¿“æ ‘ßË ·«¥≈âÕ¡µ—«‡¢“ «à“‡¢“‰¥â∑“Ì Õ–‰√‰ª  —߇°µ‡ÀÁπ
Õ–‰√ «—¥ ‘ßË ∑’ Ë ß— ‡°µ‰¥â‡∑à“„¥ ‰¥âº≈Õ¬à“߉√ ®–‡ÀÁπ‰¥â«“à ª√– ∫°“√≥å∑‰Ë’ ¥â®“°°“√∑¥≈Õß·∫∫π’È
‰¡à„™àÕ¬à“߇¥’¬«°—∫ª√– ∫°“√≥å¢Õß¡πÿ…¬å∑«Ë— ‰ª ·µà∑®Ë’ √‘ß·≈â« ¡’¡πÿ…¬åπÕâ ¬§π¡“°„π‚≈°∑’®Ë –¡’
ª√– ∫°“√≥åµ√߇°’¬Ë «°—∫ ¡¡µ‘∞“π‡√◊ÕË ß§«“¡°¥Õ“°“»π’È °“√§«∫§ÿ¡ª√– ∫°“√≥åπ°È’ ‡Á ªìπ
≈—°…≥– Ì“§—≠Õ’°ª√–°“√Àπ÷ßË ¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å
À≈—°°“√∑’ Ë “Ì §—≠Õ’°ª√–°“√Àπ÷ßË ¢Õß·π«§«“¡§‘¥„À¡àÊ∑’‡Ë °‘¥¢÷πÈ „π¬ÿ§π’È °Á§Õ◊ °“√‡™◊ÕË ¡—πË
„πæ≈—ߢÕߧ≥‘µ»“ µ√å„π°“√≈à«ß√Ÿ§â «“¡≈—∫¢Õß∏√√¡™“µ‘ °“≈‘‡≈‚Õ°≈à“«‰«â«“à æ√–‡®â“查¥â«¬
¿“…“§≥‘µ»“ µ√å ¥—ßπ—πÈ °“√≈à«ß√Ÿºâ ≈ß“π¢Õßæ√–‡®â“°Á∑“Ì ‰¥â·µà‚¥¬°“√„™â§≥‘µ»“ µ√å À≈—°°“√
¢Õßøî °‘  å ¡—¬„À¡à∑∫Ë’ °ÿ ‡∫‘°‚¥¬°“≈‘‡≈‚Õ°—∫π‘«µ—π §◊Õ°“√≈¥∑Õπ«—µ∂ÿ≈߇ªìπª√‘¡“≥ ‰¡à«“à „π‡™‘ß
¢π“¥ πÈ“Ì Àπ—° À√◊Õ§ÿ≥ ¡∫—µÕ‘ πË◊ Ê∑’™Ë ßË— µ«ß À√◊Õ«—¥ÕÕ°¡“‰¥â °“≈‘‡≈‚Õ‡ πÕ«à“ §ÿ≥ ¡∫—µ¢‘ Õß
«—µ∂ÿππÈ— ·∫à߉¥â‡ªìπ Õߪ√–‡¿∑40 ´÷ßË µàÕ¡“π—°ª√—™≠“®ÕÀåπ ≈ÁÕ§‰¥â„Àâ√“¬≈–‡Õ’¬¥ ·≈–µ—ßÈ ™◊ÕË «à“
‡ªìπ§ÿ≥ ¡∫—µª‘ ∞¡¿Ÿ¡°‘ ∫— §ÿ≥ ¡∫—µ∑‘ µÿ ¬‘ ¿Ÿ¡‘ §ÿ≥ ¡∫—µÕ‘ ¬à“ß·√°À¡“¬∂÷ߧÿ≥ ¡∫—µ¢‘ Õß«—µ∂ÿ∑‡Ë’ ªìπ
Õ¬Ÿ‡à Õß ‰¡à¢πÈ÷ °—∫ª√– “∑ —¡º— ¢Õß¡πÿ…¬å ∂÷ß·¡â«“à ‰¡à¡¡’ πÿ…¬åÀ≈߇À≈◊ÕÕ¬Ÿ„à π‚≈° §ÿ≥ ¡∫—µ‡‘ À≈à“
π’°È ¬Á ß— ¡’Õ¬Ÿà ‡æ√“–‡ªìπ≈—°…≥–ª√–®Ì“µ—«¢Õß«—µ∂ÿππÈ— ‡Õß ‡™àπ¡«≈ ¢π“¥ √Ÿª√à“ß ‡ªìπµâπ  à«π
§ÿ≥ ¡∫—µ∑‘ µÿ ¬‘ ¿Ÿ¡π‘ πÈ— ‡ªìπ§ÿ≥ ¡∫—µ∑‘ ‡Ë’ °‘¥®“°ªØ‘ ¡— æ—π∏å√–À«à“ß«—µ∂ÿ°∫— ºŸ√â ∫— √Ÿâ ´÷ßË ∂Ⓣ¡à¡º’ √⟠∫— √Ÿ°â Á
¬àÕ¡‰¡à¡§’ ≥ ÿ  ¡∫—µ‡‘ À≈à“π’È ‡™àπ  ’ °≈‘πË √  ¢Õß«—µ∂ÿ‡ªìπµâπ ®–‡ÀÁπ‰¥â«“à °“√∑Ì“„Àâ®°— √«“≈查‡ªìπ
¿“…“§≥‘µ»“ µ√å ®–µâÕ߇°‘¥¢÷πÈ §«∫§Ÿ°à ∫— °“√·∫àߧÿ≥ ¡∫—µ¢‘ Õß«—µ∂ÿ‡ªìπ Õß·∫∫‡™àππ’È ‡æ√“–
°“√«—¥ª√‘¡“≥„¥Ê¢Õß«—µ∂ÿ ®–∑Ì“‰¥â‚¥¬µ√ß°Á·µà°∫— §ÿ≥ ¡∫—µª‘ ∞¡¿Ÿ¡¢‘ Õß«—µ∂ÿ‡∑à“π—πÈ ‡æ√“–°“√
«—¥§ÿ≥ ¡∫—µ∑‘ µÿ ¬‘ ¿Ÿ¡‘ ´÷ßË ¢÷πÈ Õ¬Ÿ°à ∫— °“√√—∫√Ÿ¢â Õß·µà≈–§ππ—πÈ ‰¡àÕ“®„À⧫“¡‡∑’¬Ë ßµ√ß·¡àπ¬Ì“ ‡™àπ
‡¥’¬«°—∫°“√«—¥§ÿ≥ ¡∫—µª‘ ∞¡¿Ÿ¡‰‘ ¥â °“√«—¥ª√‘¡“≥µà“ßÊ¢Õß ’ µâÕß√Õ®π°«à“¡’Õªÿ °√≥å®“Ì ·π°
§«“¡∂’¢Ë Õߧ≈◊πË ·¡à‡À≈Á°‰øøÑ“ ´÷ßË ‡°‘¥®“°À≈—ß®“° ¡—¬¢Õß°“≈‘‡≈‚Õ·≈–π‘«µ—πÀ≈“¬√âÕ¬ªï 41

40 °“≈‘‡≈‚Õ查∂÷ߧ«“¡·µ°µà“ß√–À«à“ߧÿ≥ ¡∫—µ∑‘ ßÈ—  Õßπ’‡È ªìπ§√—ßÈ ·√°„πß“π‡√◊ÕË ß Assayer µ’

æ‘¡æå„πªï §.». ÒˆÚÛ (Steven Shapin, The Scientific Revolution, Àπâ“ ıÚ)
41 ·¡â·µà°“√«—¥§«“¡∂’§Ë ≈◊πË ·¡à‡À≈Á°‰øøÑ“°Á¬ß— ∂◊Õ‰¡à‰¥â«“à ‡ªìπ°“√«—¥ ’„π∞“π§ÿ≥ ¡∫—µ∑‘ µÿ ¬‘ ¿Ÿ¡‘
‡æ√“–§ÿ≥ ¡∫—µ∑‘ µÿ ¬‘ ¿Ÿ¡‡‘ ªìπ ‘ßË ∑’ªË √– “∑ —¡º— √—∫√Ÿ‚â ¥¬µ√ß ·≈–‡ªìπ‡√◊ÕË ß à«π∫ÿ§§≈  à«π§«“¡∂’¢Ë Õß
§≈◊πË π—πÈ πà“®–∂◊Õ‡ªìπ§ÿ≥ ¡∫—µª‘ ∞¡¿Ÿ¡¡‘ “°°«à“ ‡æ√“–«—¥‰¥â‚¥¬µ√ß ªí≠À“«à“ ’°∫— §«“¡∂’¢Ë Õߧ≈◊πË
·¡à‡À≈Á°‰øøÑ“ ®–‡ªìπ ‘ßË ‡¥’¬«°—πÀ√◊Õ‰¡àππÈ— ‡ªìπ°“√∂°‡∂’¬ß°—π„πª√—™≠“ ‡æ√“–¡’‡√◊ÕË ß¢Õß°“√µ’§«“¡
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 74

¥—ßπ—πÈ ®—°√«“≈¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√宋 ß÷ ‡ªìπ°“√· ¥ßµ—«ÕÕ°¢Õߪ√‘¡“≥·≈–§«“¡ —¡æ—π∏å„π

‡™‘ߪ√‘¡“≥ ‡Àµÿ°“√≥嵓à ßÊ„π®—°√«“≈°Á √ÿªÕÕ°¡“‰¥â‡ªìπ°Æ ´÷ßË · ¥ß§«“¡ —¡æ—π∏å∑“ß
§≥‘µ»“ µ√å¢Õß«—µ∂ÿ∑¡Ë’ “ —¡æ—π∏å°π— ‡™àπ¡’°ÆÀπ÷ßË ∫Õ°«à“‡¡◊ÕË «—µ∂ÿ Õß™‘πÈ ™π°—π ·√ß∑’‡Ë °‘¥¢÷πÈ ®–
§Ì“π«≥‰¥â¥«â ¬¡«≈¢Õß«—µ∂ÿ°∫— §«“¡‡√àߢÕß«—µ∂ÿ∑¡Ë’ “™π°—ππ—πÈ °Æ‡°≥±å‡™àππ’∫È ßà ∫Õ°«à“ «—µ∂ÿ
∑—ßÈ À≈“¬∑—ßÈ ª«ß„π∏√√¡™“µ‘ µà“ß°Á‡ªìπµ—«Õ¬à“ßÀπ÷ßË ¢Õ߰Ƈ°≥±å∑“ߧ≥‘µ»“ µ√å∑ßÈ—  ‘πÈ „π∑“ß
µ√ß°—π¢â“¡ ‡π◊ÕË ß®“°°“√«—¥ª√‘¡“≥§ÿ≥ ¡∫—µ∑‘ µÿ ¬‘ ¿Ÿ¡∑‘ “Ì ‰¡à‰¥â ‡æ√“–‡ªìπ‡√◊ÕË ß à«π∫ÿ§§≈
«‘∑¬“»“ µ√å°‡Á ≈¬¢â“¡§ÿ≥ ¡∫—µ‡‘ À≈à“π’‰È ª ·≈–‰ª«—¥ª√‘¡“≥µà“ßÊ¢Õß∏√√¡™“µ‘∑°Ë’ Õà „À⇰‘¥
§ÿ≥ ¡∫—µ‘‡À≈à“π’È·∑π42
≈—°…≥– Ì“§—≠Õ’°ª√–°“√Àπ÷ßË ¢Õß·π«§‘¥À≈—°¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å ‰¥â·°à°“√‡™◊ÕË
«à“®—°√«“≈∑Ì“ß“π·∫∫‡ªìπ°≈‰° ‡À¡◊Õπ°—∫‡ªìπ®—°√°≈„À≠à À√◊Õπ“Ãî°“„À≠àÀπ÷ßË ‡√◊Õπ °“√‡ªìπ
®—°√°≈À¡“¬§«“¡«à“ ‡Àµÿ°“√≥å∑°ÿ Õ¬à“ß„π®—°√«“≈µâÕß¡’ “‡Àµÿ∑‡Ë’ ªì𠓇Àµÿ°“¬¿“æ∑—ßÈ  ‘πÈ
®—°√«“≈·∫∫π’‰È ¡à¡∑’ ÕË’ ¬Ÿ„à Àâ·°à “‡Àµÿ ¥ÿ ∑⓬¢ÕßÕ√‘ ‚µ‡µ‘≈ °“√∑’≈Ë ¡æ—¥‰¡à„™à‡æ√“–¡—πÕ¬“°æ—¥
À√◊Õ‡æ√“–‡ªìπ ù∏√√¡™“µ‘û ¢Õß≈¡∑’®Ë –æ—¥‰ª Ÿ∑à ∑Ë’ ≈Ë’ ¡®–‡ªìπµ—«‡Õ߉¥â¡“°∑’ Ë ¥ÿ ·µà‡ªìπ‡æ√“–«à“ ¡’
 “‡Àµÿ∑“ß°“¬¿“æ ‰¥â·°à§«“¡°¥Õ“°“»µà“ß°—π√–À«à“ß∑’ Ë Õß∑’Ë ≈¡°Á®–æ—¥‰ª¬—ß∑’∑Ë §Ë’ «“¡°¥µË“Ì
°«à“ π—°ª√—™≠“∏√√¡™“µ‘ «à π„À≠à„π¬ÿ§π’‡È ™◊ÕË «à“ ‡√Õ‡π ‡¥ å°“√åµ å ´÷ßË ‡ªìππ—°§≥‘µ»“ µ√å·≈–π—°
ª√—™≠“∑’ Ë “Ì §—≠∑’ Ë ¥ÿ §πÀπ÷ßË ¢Õ߬ÿ§π’È ∂◊Õ«à“°“√∑Ì“ß“π¢Õß√à“ß°“¬‡Õß°Á‡ªìπ°≈‰° ·≈–¡’°“√
·∫àß·¬°Õ¬à“߇¥Á¥¢“¥√–À«à“ß à«π∑’‡Ë ªìπ√à“ß°“¬¢Õß¡πÿ…¬å ´÷ßË ∑Ì“ß“π‡ªìπ°≈‰°¥â«¬À≈—°°“√‡¥’¬«
°—∫®—°√«“≈°“¬¿“æ ·≈– à«π∑’ˇªì𧫓¡§‘¥ ®‘µ„® §«“¡√Ÿâ ÷° œ≈œ ´÷Ë߇ªìπß“π¢Õß®‘µºŸâ§‘¥π—Èπ
‡ªìπ‡√◊ÕË ß¢Õß “√«—µ∂ÿæπÈ◊ ∞“πÕ’°Õ¬à“ßÀπ÷ßË ´÷ßË µà“ß®“°«—µ∂ÿ∏√√¡™“µ‘‚¥¬ ‘πÈ ‡™‘ß πÕ°®“°π’È
‡¥ å°“√åµ å¬ß— ∂◊Õ«à“  —µ«å‡ªìπ‡æ’¬ß°≈‰°∑’‡Ë §≈◊ÕË π‰À«‡Õ߉¥â‡∑à“π—πÈ ‰¡à¡®’ µ‘ À√◊Õ§«“¡√Ÿ â °÷ π÷°§‘¥„¥Ê
∑’‡Ë ¢“§‘¥‡™àππ’°È ‡Á æ√“– √–∫∫¢Õ߇¢“∂◊Õ«à“®‘µ∑Ì“Àπâ“∑’‡Ë ªìπºŸ§â ¥‘ ¥—ßπ—πÈ ‡π◊ÕË ß®“°¡πÿ…¬å‡∑à“π—πÈ ∑’§Ë ¥‘
‡ªìπ ¡πÿ…¬å‡∑à“π—πÈ ®÷ß¡’®µ‘ ·≈– —µ«å®ß÷ ‡ªìπ‡æ’¬ß°≈‰°43 Õ¬à“߉√°Áµ“¡ °√–∫«π°“√¢Õß√à“ß°“¬
¡πÿ…¬å∑‰Ë’ ¡à¢πÈ÷ °—∫°“√§‘¥ ‡¥ å°“√åµ å®–∂◊Õ«à“‡ªìπ‡√◊ÕË ß¢Õß°≈‰°∑—ßÈ À¡¥ ‡™àπ°“√∂Ÿ°‰ø‰À¡â·≈â«√’∫
™—°¡◊ÕÕÕ°‚¥¬‰¡à∑π— §‘¥ ‡ªìπµâπ πÕ°®“°π’È „π¥â“π°√–∫«π°“√§‘¥ ‰≈∫åπ´‘ ‡ πÕ«à“ §«√®§‘¥§âπ
À“«‘∏∑’ ®Ë’ –· ¥ß§«“¡§‘¥∑—ßÈ À¡¥∑’‡Ë ªìπ‰ª‰¥âÕÕ°¡“„π√Ÿª¢Õß¿“…“À√◊Õ√–∫∫ —≠≈—°…≥å∑·Ë’ ¡àπ¬Ì“

·≈–°“√«‘‡§√“–Àå¡‚π∑—»π凢ⓡ“‡°’¬Ë «¢âÕß  Ì“À√—∫°“√∂°‡∂’¬ß∑“ߪ√—™≠“„π‡√◊ÕË ßπ’È ‚ª√¥¥Ÿ‚ √—®®å

Àß»å≈¥“√¡¿å çªí≠À“ª√—™≠“‡°’ˬ«°—∫ ’é «“√ “√Õ—°…√»“ µ√å ªï∑’Ë ÚÙ ©∫—∫∑’Ë Ò(¡°√“§¡-¡‘∂ÿπ“¬π
ÚıÛı): ˘ı-Òˆ.
42 ‚ √—®®å Àß»å≈¥“√¡¿å, çªí≠À“ª√—™≠“‡°’¬Ë «°—∫ ’é
43 Õ¬à“߉√°Áµ“¡ ·π«§‘¥‡√◊ÕË ß∑«‘𬑠¡√–À«à“ß®‘µ°—∫°“¬¢Õ߇¥ å°“√åµ å°¡Á ª’ ≠ í À“„À≠àµ√ß∑’®Ë –
Õ∏‘∫“¬§«“¡ —¡æ—π∏å¢Õß ÕßÕ¬à“ßπ’‰È ¥âÕ¬à“߉√ ‡™àπ‡«≈“®‘µ —ßË ß“π√à“ß°“¬„Àâ∑“Ì Õ–‰√µà“ßÊ ®–∑Ì“Õ¬à“߉√
‡¥ å°“√åµ å·°âª≠ í À“π’‚È ¥¬°“√‡ πÕ«à“ µàÕ¡‰æ‡π’¬≈∑’°Ë ßË÷ °≈“ß ¡Õ߇ªìπ ù∑’ÕË ¬Ÿ¢à Õß®‘µû ·≈–‡ªìπ∑’∑Ë ®Ë’ µ‘
 —¡æ—π∏å°∫— √à“ß°“¬ ·µàπ°Ë’ ¢Á ¥â ·¬âß°—∫¢âÕ‡ πÕ¢Õ߇¥ å°“√åµ å‡Õß ªí≠À“‡√◊ÕË ß®‘µ„®®–Õ¬Ÿµà √߉Àπ„π
®—°√«“≈∑’‡Ë ªìπ°≈‰° ‡ªìπªí≠À“∑’¬Ë ¥◊ ‡¬◊ÕÈ ¡“®π∂÷ßªí®®ÿ∫π— π’È
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 75

·≈–·πàπÕ𵓬µ—« ∑—ßÈ π’‡È æ◊ÕË À≈’°‡≈’¬Ë ߪí≠À“°“√µ’§«“¡´÷ßË √∫°«πºŸ§â π ·≈–‡ªìπªí≠À“Àπ—°¢Õß

°“√µ‘¥µàÕ ◊ÕË  “√ ‰≈∫åπ´‘ ‡™◊ÕË «à“ ¥â«¬√–∫∫ —≠≈—°…≥凙àππ’È ªí≠À“¬“°Ê∑—ßÈ À≈“¬„πª√—™≠“ À√◊Õ
„π®√‘¬»“ µ√å®–®∫≈ß ·≈–°√–∫«π°“√§‘¥®–‡ªìπ‡æ’¬ß°√–∫«π°“√·∫∫°≈‰° ´÷ßË √—∫ª√–°—π‡ ¡Õ
«à“®–„Àâº≈∑’∂Ë °Ÿ µâÕß Õ“®°≈à“«‰¥â«“à §«“¡Ωíππ’¢È Õ߉≈∫åπ´‘ ‡ªìπµâπ‡§â“¢Õß°“√æ—≤π“§Õ¡æ‘«‡µÕ√å
·≈–°“√„™â¿“…“ —≠≈—°…≥å„πµ√√°«‘∑¬“ ´÷ßË °Á –∑âÕ𧫓¡‡™◊ÕË ¡—πË „π√–∫∫°≈‰°¢Õß®—°√«“≈ ·≈–
§«“¡ “¡“√∂¢Õß¡πÿ…¬å„π°“√‡¢â“∂÷ß°≈‰°π—πÈ ·≈ “¡“√∂ª√–¥‘…∞å·≈–πÌ“¡“„™âª√–‚¬™π剥â
À≈—°°“√ª√–°“√ ÿ¥∑⓬¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å ‰¥â·°à°“√‡™◊ÕË ¡—πË «à“°Æ‡°≥±åÀ√◊Õ
∑ƒ…Æ’„π«‘∑¬“»“ µ√å µâÕß„™â‰¥â°∫— ∑ÿ°Ê à«π¢Õß®—°√«“≈ Õ—π∑’®Ë √‘ß∂Ⓡ√“摇§√“–À奄Ÿ Àâ¥Ê’ ®–æ∫«à“
À≈—°°“√¢âÕπ’‰È ¡à “¡“√∂æ‘ ®Ÿ πåÀ√◊ÕÀ“À≈—°∞“π¡“¬◊π¬—π‡µÁ¡∑’‰Ë ¡à‰¥â ‡æ√“–°“√∑Ì“‡™àππ—πÈ µâÕß
‡¥‘π∑“߉ª¬—ß à«πµà“ßÊ¢Õß®—°√«“≈ ‡æ◊ÕË ∑¥ Õ∫«à“°ÆÀ√◊Õ∑ƒ…Æ’∑“ß«‘∑¬“»“ µ√å∑‰Ë’ ¥â§¥‘ ¢÷πÈ
„™â‰¥âÀ√◊Õ‰¡à„π à«πµà“ßʇÀ≈à“π—πÈ Õ¬à“‰√°Á¥’ °“√∑’ÀË ≈—°°“√π’æÈ  ‘ ®Ÿ πå‰¡à‰¥â °Á¡‰‘ ¥â∑“Ì „Àâπ°— ª√—™≠“
∏√√¡™“µ‘ ‡™àππ‘«µ—π ®–‡≈‘°≈⡧«“¡‡™◊ÕË ¡—πË „πÀ≈—°°“√π’È µ√ß°—π¢â“¡ π‘«µ—π°≈—∫‡™◊ÕË ¡—πË «à“
À≈—°°“√∑“ߧ≥‘µ»“ µ√å¢Õ߇¢“‡ªìπÀ≈—°°“√¢Õß®—°√«“≈∑—ßÈ À¡¥ ·π«§‘¥‡√◊ÕË ß‡«≈“·≈–Õ«°“»
 —¡∫Ÿ√≥å¢Õßπ‘«µ—π°Á π—∫ πÿπ·π«§‘¥∑’«Ë “à ®—°√«“≈‡ªìπ‡π◊ÕÈ ‡¥’¬«°—π∑—«Ë ‰ªÀ¡¥ °“√‡™◊ÕË „πÀ≈—°°“√
‡™àππ’È ∑Ì“„Àâπ°— ¥“√“»“ µ√åª®í ®ÿ∫π—  “¡“√∂‡™◊ÕË ‰¥â«“à °“√§Ì“π«≥«à“°“·≈Á§´’ÕË π— ‰°≈‚æâππ—πÈ °Ì“≈—ß
‡¥‘π∑“ßÕÕ°®“°‚≈°¥â«¬§«“¡‡√Á«‡∑à“„¥π—πÈ ∂Ÿ°µâÕß ¥â«¬°“√ —߇°µ ’¢Õß°“·≈Á§´’πË πÈ— Ê·≈⫇∑’¬∫
°—∫°“√§Ì“π«≥°“√‡§≈◊ÕË π¬â“¬§«“¡∂’Ë À√◊Õ∑’‡Ë √’¬°«à“ Doppler effect ´÷ßË ∂Ⓡ™◊ÕË ‰¡à‰¥â«“à °“·≈Á§´’Ë
·µà≈–°“·≈Á§´’µË Õâ ß¡’°Æ°—∫∑ƒ…Æ’™¥ÿ ‡¥’¬«°—π °“√§Ì“π«≥‡™àππ’°È ¬Á Õà ¡∑Ì“‰¡à‰¥â ·π«§‘¥π’‡È ¢â“°—π‰¥â
°—∫·π«§‘¥∑’«Ë “à ®—°√«“≈‡ªìπ°≈‰° ‡æ√“–°“√‡ªìπ°≈‰°À¡“¬§«“¡«à“ ∑ÿ°Ê à«π∑Ì“ß“π —¡æ—π∏å°π—
‡ªìπ√–∫∫∑’ÕË ∏‘∫“¬‰¥â ´÷ßË °ÁµÕâ ß· ¥ß«à“ ∑ÿ°Ê à«π¢Õß°≈‰°µ°Õ¬Ÿ¿à “¬„µâ°Æ‡°≥±å‡¥’¬«°—ππ—πË ‡Õß

 “‡Àµÿ¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å

π—°ª√–«—µ»‘ “ µ√剥â欓¬“¡«‘‡§√“–Àå·≈–Õ∏‘∫“¬°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√剫âÀ≈“°À≈“¬

°“√À“ “‡Àµÿ¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√凪ìπ‡√◊ÕË ß∑’¬Ë ßàÿ ¬“°´—∫´âÕπ¡“° ‡æ√“–‡√◊ÕË ßπ’‰È ¡à„™à°“√À“
 “‡Àµÿ¢Õߪ√“°Æ°“√≥å∏√√¡™“µ‘ ·µà‡ªìπ°“√À“ “‡Àµÿ¢Õß°‘®°√√¡¢Õß —ߧ¡¡πÿ…¬å ´÷ßË °‘π‡«≈“
‡ªìπ√âլʪïï ï ·µàÕ¬à“߉√°Áµ“¡ ‡√“°ÁæÕ®– √ÿª “‡ÀµÿÀ≈—°Ê¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√剥â¥ß— π’È
 “‡Àµÿª√–°“√·√° πà“®–¡“®“° ¿“æ∑’¬Ë ‚ÿ √ª„π ¡—¬π—πÈ µ°Õ¬Ÿ„à π ¿“æ∑’™Ë “æ‘π‡√’¬°«à“
ù«‘°ƒµ‘°“√≥å∂“«√û (permanent crisis) µ—ßÈ ·µàª≈“¬¬ÿ§°≈“ß®π∂÷ߧ√‘ µ»µ«√√…∑’ Ë ∫‘ À°44 µ≈Õ¥
™à«ß‡«≈“¥—ß°≈à“« ´÷ßË °‘π‡«≈“À≈“¬°«à“ Õß∂÷ß “¡√âÕ¬ªï ‡ªìπ™à«ß‡«≈“∑’∑Ë «’ª¬ÿ‚√ª ‡µÁ¡‰ª¥â«¬
 ß§√“¡·≈–°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ßÕ¬à“ߢπ“π„À≠à„π∑ÿ°Ê¥â“π  ß§√“¡ “¡ ‘∫ªï µ—ßÈ ·µà§.». ÒˆÒ¯ ∂÷ß
ÒˆÙ¯ √–À«à“ßΩÉ“¬‚ª√‡µ ·µπ∑å°∫— §“∏Õ≈‘§∑Ì“„À⬂ÿ √ª‡°◊Õ∫∑—ßÈ ∑«’ªµâÕß√âÕπ√–Õÿ‰ª¥â«‰ø

44 Steven Shapin, The Scientific Revolution, Àπâ“ ÒÚÛ.

«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 76

 ß§√“¡‡ªìπ‡«≈“π“π º≈°Á§Õ◊ §«“¡·µ°µà“ß∑“ߧ«“¡§‘¥∑’§Ë °ÿ √ÿπà ¡“µ≈Õ¥™à«ß‡«≈“°àÕπÀπâ“ ‰¥â

‚Õ°“ ∑’®Ë –¢¬“¬µ—«ÕÕ°¡“‡ªìπ°“√·µ°·¬°Õ¬à“ß∂“«√ ·≈–·π«§‘¥µà“ßÊ∑’¢Ë ¥— ·¬âß°—∫√–∫∫¥—ßÈ ‡¥‘¡
°Á‰¥â·√ߺ≈—°¥—π∑“ß°“√‡¡◊Õ߇æ◊ÕË „Àâ·π«§‘¥„À¡à “¡“√∂¢®—¥·π«§‘¥‡°à“‰ª‰¥â ´÷ßË ∑Ì“„Àâ·π«§‘¥„À¡à
‰¥â√∫— °“√ π—∫ πÿπ‚¥¬µ√ß®“°√—∞ ´÷ßË ∑Ì“‰¡à‰¥â°Õà π∑’®Ë –¡’ ß§√“¡ 45 «‘°ƒµ‘°“√≥å∂“«√¥—ß°≈à“«π’È
√«¡‰ª∂÷ß°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß„π¥â“πµà“ßÊ π—∫µ—ßÈ ·µà°“√·µ° ≈“¬¢Õß√–∫∫‡®â“∑’¥Ë π‘ »—°¥‘π“ °“√°àÕ
µ—«¢Õß√—∞™“µ‘µßÈ— ·µà§√‘ µ»µ«√√…∑’ Ë ∫‘  “¡‡ªìπµâπ¡“46 °“√§âπæ∫‚≈°„À¡à ·≈–°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß
∑“߇»√…∞°‘®∑’µË “¡¡“°—∫°“√§âπæ∫§√—ßÈ π’È °“√ª√–¥‘…∞å·∑àπæ‘¡æå·≈–º≈°√–∑∫∑“ß«—≤π∏√√¡∑’Ë
‡°‘¥¢÷πÈ ®“°°“√ª√–¥‘…∞å¥ß— °≈à“«47 ·≈–°“√¢—¥·¬âß∑“ß»“ π“√–À«à“ߧ√‘ µ»“ π“π‘°“¬§“∏
Õ≈‘§°—∫‚ª√‡µ ·µπ∑å ´÷ßË πÌ“‰ª Ÿ°à “√·µ°·¬°¢Õߧ√‘ µ®—°√ °“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈߇À≈à“π’È ‚¥¬‡©æ“–
Õ¬à“ßÀ≈—ß ∑Ì“„Àâ»πŸ ¬å°≈“ßÕÌ“π“®∑“ߧ«“¡§‘¥·≈–«—≤π∏√√¡¢ÕßÕ“√¬∏√√¡¬ÿ‚√ª ·µ°°√–®“¬µ—«
ÕÕ°‰ª  —𵪓ª“¡’Õ“Ì π“®πâÕ¬≈ß∑ÿ°∑’Ê„π°“√°Ì“Àπ¥«à“ Õ–‰√‡ªìπ ‘ßË ∑’™Ë “«¬ÿ‚√ª§«√‡™◊ÕË °“√
¢—¥·¬âßπ’πÈ “Ì ‰ª Ÿ°à “√°√–®“¬µ—«¢Õß»Ÿπ¬å°≈“ßÕÌ“π“® ∑Ì“„À⬂ÿ √ª¡’¡“°°«à“Àπ÷ßË »Ÿπ¬å ¥â«¬º≈µ“¡
¡“§◊Õ«à“ „§√∑’‰Ë ¡àæÕ„®√–∫∫„¥ À√◊Õ≈—∑∏‘§«“¡‡™◊ÕË „¥°Á¡‚’ Õ°“ ¬â“¬‰ªÀ“∑’∑Ë µË’ Õâ π√—∫µπ‡Õ߉¥â ´÷ßË
‡ªìπ‰ª‰¡à‰¥â„π‚≈°¬ÿ§°≈“ß∑’∑Ë °ÿ  ‘ßË ∑ÿ°Õ¬à“ߺŸ°¢“¥‰«â°∫— »“ π®—°√48
°“√·µ°·¬°¢Õß»Ÿπ¬å°≈“ß∑“ß°“√‡¡◊Õß √«¡∑—ßÈ ∑“ߧ«“¡‡™◊ÕË ·≈–«—≤π∏√√¡‡™àππ’È ∑Ì“„Àâ
√–∫∫¢Õߧ«“¡√Ÿ∑⠇˒ ªìπÀ≈—°¬÷¥„Àâ·°à√–∫∫«—≤π∏√√¡√–∫∫„¥√–∫∫Àπ÷ßË ‰¡à “¡“√∂¬÷¥‚¬ß
ª√–™“°√∑—ßÈ À¡¥‡Õ“‰«â‰¥â √–∫∫Õ“√¬∏√√¡·ÀàßÀπ÷ßË µâÕß¡’™¥ÿ ¢Õߧ«“¡‡™◊ÕË √à«¡°—π™ÿ¥Àπ÷ßË ´÷ßË
 ¡“™‘°¢Õß√–∫∫π—πÈ ¬÷¥∂◊ÕÕ¬Ÿ¥à «â ¬°—π ®÷ß®–∑Ì“„Àâ√–∫∫Õ“√¬∏√√¡π—πÈ µ—ßÈ ¡—πË Õ¬Ÿ‰à ¥â ∑’‡Ë ªìπ‡™àππ’È
‡π◊ÕË ß®“°«à“ °“√√«¡µ—«°—π‡ªìπ —ߧ¡ ·≈–°“√®—¥√–∫∫√–‡∫’¬∫¢Õß —ߧ¡π—πÈ µâÕßÕ“»—¬°“√
¬Õ¡√—∫·≈–°“√¡’§«“¡‡™◊ËÕ√à«¡°—π¥—ß°≈à“« ´÷ËßÕ“®°≈à“«‰¥â«à“§«“¡§‘¥µà“ßÊ∑’Ë ¡“™‘°¢Õß —ߧ¡
Àπ÷ËßÊ¡’√à«¡°—ππ—È𠇪ìπµ—«°Ì“À𥧫“¡‡ªìπ —ߧ¡π—Èπ „π°√≥’¢Õ߬ÿ‚√ª„π™à«ß°“√ªØ‘«—µ‘
«‘∑¬“»“ µ√å °“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß∑—ßÈ À≈“¬∑—ßÈ ª«ß∑’‡Ë °‘¥¢÷πÈ µà“ß°Áπ“Ì ‰ª Ÿ°à “√ —πË §≈ÕπÕ¬à“ß√ÿπ·√ߢÕß
√–∫∫§«“¡§‘¥§«“¡‡™◊ÕË ¥—ßÈ ‡¥‘¡ °“√·µ°·¬°¢ÕߺŸ§â π∑Ì“„À⺧⟠π‡≈‘°‡™◊ÕË ∂◊Õ√–∫∫∑’‡Ë §¬¬÷¥∂◊Õ¡“
·≈–‡π◊ÕË ß®“°√–∫∫§«“¡‡™◊ÕË ¥—ßÈ ‡¥‘¡π’¡È »’ πŸ ¬å°≈“ߢÕߧ«“¡‡™◊ÕË Õ¬Ÿ∑à √Ë’ –∫∫¢ÕßÕ¿‘ª√—™≠“ ‰¥â·°à
§«“¡‡™◊ÕË ‡√◊ÕË ßæ√–‡®â“·≈–ÕÌ“π“®¢Õß —𵪓ª“„π∞“π–µ—«·∑π¢Õßæ√–‡®â“∫π‚≈°¡πÿ…¬å ‰¥â∂°Ÿ
 —πË §≈Õπ‰ª ·π«§‘¥„À¡à∑‡Ë’ °‘¥¢÷πÈ ·∑π∑’Ë °Á¡‰‘ ¥âÀ“»Ÿπ¬å°≈“ß»Ÿπ¬å„À¡à∑‡Ë’ ªìπ·∫∫‡¥’¬«°—π ·µàÀπ— ‰ª
À“§«“¡‡™◊ËÕ à«π∫ÿ§§≈ ·≈–°“√µ—¥ ‘π„® à«π∫ÿ§§≈·∑π °“√‡ª≈’ˬπ·ª≈ßπ’È –∑âÕπ„Àâ‡ÀÁπ®“°
°“√∑’‚Ë §‡ªÕ√å𧑠 — ‡ πÕ«à“ ‚≈°‚§®√√Õ∫¥«ßÕ“∑‘µ¬å »Ÿπ¬å°≈“ߢÕßÕÌ“π“®·≈–§«“¡™Õ∫∏√√¡

45 Steven Shapin, The Scientific Revolution, Àπâ“ ÒÚÙ.

46 ¥Ÿ Benedict Anderson, Imagined Communities, Rev. Ed. (London: Verso, 1991)
‡°’¬Ë «°—∫°“√°àÕµ—«¢Õß√—∞™“µ‘
47 Benedict Anderson, Imagined Communities, Àπâ“ Ùˆ.
48 Steven Shapin, The Scientific Revolution, Àπâ“ ÒÚÙ.
«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 77

∑—ßÈ ª«ß„πÕ“√¬∏√√¡‡°à“ ¡Õ߉¥â«“à ¡’ ≠ — ≈—°…≥åÕ¬Ÿ∑à ‚Ë’ ≈°„π∞“π–»Ÿπ¬å°≈“ߢÕß®—°√«“≈ ·µà°“√

‡ª≈’¬Ë π·ª≈ߧ«“¡‡™◊ÕË ‰ª‡ªìπ‚≈°‡ªìπ‡æ’¬ß¥“«‡§√“–À奫ßÀπ÷ßË °Á∑“Ì „Àâ°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ßπ’‡È ªìπ à«π
Àπ÷ßË ∑’™Ë „È’ Àâ‡ÀÁπ∂÷ß°“√‡ª≈’¬Ë π·ª≈ß∑“ß —ߧ¡ °“√‡¡◊Õß «—≤π∏√√¡ ·≈–‡»√…∞°‘®¢Õ߬ÿ‚√ª‰ªÕ¬à“ß
‰¡à¡À’ «π°≈—∫¡“Õ’°‰¥â
™“æ‘π‡ πÕ«à“ §«“¡√Ÿ‡â °’¬Ë «°—∫∏√√¡™“µ‘√Õ∫µ—«¡’∫∑∫“∑ Ì“§—≠¬‘ßË µàÕ°“√¡Õßµπ‡Õß
¢ÕߺŸ§â π  ¿“栗ߧ¡∑’‡Ë ª≈’¬Ë π‰ª∑Ì“„À⧫“¡§‘¥‡°’¬Ë «°—∫«à“ Õ–‰√§◊Õ§«“¡√Ÿ∑â ∂Ë’ °Ÿ µâÕ߇ª≈’¬Ë πµ“¡‰ª
¥â«¬49 ·π«∑“ß°“√À“§«“¡√Ÿâ·∫∫„À¡à ∑’˪ؑ‡ ∏√–∫∫§«“¡§‘¥§«“¡‡™◊ËÕ¥—È߇¥‘¡ ®÷߇ªìπº≈æ«ß
®“°°“√∑’ºË §âŸ π‡√‘¡Ë ≈–∑‘ßÈ √–∫∫‚≈°‡°à“ ·≈–À—π‰ªÀ“√–∫∫∑’°Ë “Ì Àπ¥‚≈°„À¡à ªí®®—¬¿“¬πÕ°µà“ßÊ∑’Ë
‡°‘¥¢÷πÈ ¡“°¡“¬„π™à«ß‡«≈“π’°È ¬Á ßË‘  à߇ √‘¡„Àâ°“√≈–∑‘ßÈ √–∫∫‡¥‘¡‡ªìπ ‘ßË æ÷ߪ√“√∂π“¡“°¬‘ßË ¢÷πÈ °“√
§âπæ∫‚≈°„À¡à ∑’ˇ√‘Ë¡µ—Èß·µà§√‘ ‚µ‡øÕ√å ‚§≈—¡∫—  ·≈–π—°‡¥‘π‡√◊Õ§πÕ◊ËπÊ∑’Ë·¬àß™‘ß°—π· «ßÀ“
§«“¡√Ë“Ì √«¬®“°°“√µ‘¥µàէⓢ“¬°—∫‡Õ‡´’¬·≈–‚≈°„À¡à ‰¥â‡ªî¥‚≈°∑—»πå¢Õß™“«¬ÿ‚√ª„Àâ°«â“ߢ«“ß
¡“°°«à“∑’µË “Ì √“‡≈à¡„¥®–„À≥⠺Ÿ§â π‡√‘¡Ë ‡ÀÁπª√–‚¬™πåÕπ— „À≠àÀ≈«ß¢Õß√–∫∫°“√À“§«“¡√Ÿ·â ∫∫„À¡à
´÷ßË ‡¡◊ÕË ª√–°Õ∫°—∫ªí®®—¬Õ◊πË Ê∑’°Ë ≈à“«¡“¢â“ßµâπ°Á¬ßË‘ ∑Ì“„Àâ«∑‘ ¬“»“ µ√å¢Õß°“≈‘‡≈‚Õ·≈–π‘«µ—𠬑ßË Ωíß
√“°≈÷°≈߉ª„πÕ“√¬∏√√¡¬ÿ‚√ª¡“°¢÷πÈ ∑ÿ°∑’
¬‘Ë߉ª°«à“π—Èπ °“√∑’Ë√–∫∫°“√À“§«“¡√Ÿâ·∫∫„À¡à ‰¡à„™à√–∫∫¢Õß™π™—Èπ Ÿß„π·ßà∑’Ë«à“
§«“¡√Ÿµâ Õâ ߮̓°—¥Õ¬Ÿ°à ∫— æ√–À√◊Õ¢ÿππ“߇∑à“π—πÈ ¥—ß∑’‡Ë ªìπ¡“„π¬ÿ§°≈“ß ·µà√–∫∫„À¡àπ‡È’ ªìπ√–∫∫∑’Ë
§π∑ÿ°§π “¡“√∂À“§«“¡√Ÿâ‰¥â‡∑à“‡∑’¬¡°—π ¢Õ‡æ’¬ß·µà¡’§«“¡¢¬—πµ—Èß„®∑’Ë®–„™â§«“¡ “¡“√∂∑’Ë
µπ‡Õß„À≥⇵Á¡∑’‡Ë ∑à“π—πÈ §«“¡√Ÿµâ “¡√–∫∫„À¡à‰¡à„™à ¡∫—µº‘ °Ÿ ¢“¥‡©æ“–·µà™π™—πÈ  ŸßÀ√◊ÕºŸ¡â ’
ÕÌ“π“®∑“ß«—≤π∏√√¡·≈–°“√‡¡◊Õß ·µà‡ªî¥°«â“ß Ì“À√—∫§π∑ÿ°§π ‡æ√“–«à“·π«§‘¥æ◊πÈ ∞“π°Á§Õ◊
À≈—°°“√„π°“√√—∫√Õߧ«“¡√ŸÕâ ¬Ÿ∑à ªË’ √– ∫°“√≥å «à π∫ÿ§§≈·≈–‡Àµÿº≈¢Õß·µà≈–∫ÿ§§≈‡ªìπÀ≈—° ‡¡◊ÕË
‡ªìπ‡™àππ’√È –∫∫„À¡à°¬Á ßË‘ ‰¥â√∫— °“√¬Õ¡√—∫®“°ºŸ§â π¡“°¢÷πÈ ‡√◊ÕË ßÊ ®–‡ÀÁπ‰¥â«“à °“√ªØ‘«µ— ‘
«‘∑¬“»“ µ√åπ‡È’ °‘¥¢÷πÈ „π√–¬–‡«≈“‡¥’¬«°—π°—∫°“√°àÕµ—«·≈–°“√∑’™Ë π™—πÈ °≈“ß„π¬ÿ‚√ª‡¢â¡·¢Áߢ÷πÈ
‡√◊ËÕ¬Ê „π√–∫∫ —ߧ¡‡¥‘¡ ™π™—Èπ°≈“߉¡à¡’∫∑∫“∑¡“°π—° ‡æ√“–√–∫∫ —ߧ¡‡ªìπ·∫∫ªî¥ §«“¡
 —¡æ—π∏å∑“߇»√…∞°‘®‡ªìπ‰ªÕ¬à“ßµ“¬µ—« °“√§â“·≈–Õÿµ “À°√√¡‰¡à‰¥â√∫— °“√ π—∫ πÿπ‡∑à“°—∫
°“√‡°…µ√ ·µà„π‚≈° ¡—¬„À¡à ™π™—πÈ °≈“ß¡’∫∑∫“∑¢÷πÈ ‡√◊ÕË ¬Ê ·≈–≈—°…≥–ª√–®Ì“¢Õß™π™—πÈ °≈“ß
°Á§Õ◊ °“√¡Õßµπ‡Õß«à“ “¡“√∂ª√—∫ª√ÿßµπ‡Õß„À⥢’ πÈ÷ ‰¥â‡√◊ÕË ¬Ê  ∂“π–¢Õßµπ‡Õ߉¡à‰¥â∂°Ÿ ®Ì“°—¥Õ¬Ÿà
¥â«¬ªí®®—¬∑“ߧ«“¡‡™◊ÕË À√◊Õ√–∫∫§‘¥¢Õß —ߧ¡ ·µà∑°ÿ §π “¡“√∂‰¥â¡“´÷ßË ™’«µ‘ ∑’¥Ë ¢’ πÈ÷ ‰¥â¥«â ¬πÈ“Ì æ—°
πÈÌ“·√ߢÕßµπ‡Õß ®÷߉¡àπà“·ª≈°„®«à“™π™—Èπ∏ÿ√°‘®°—∫π—°«‘™“™’æ®–‡ªìπ™π™—Èπ°≈“ß ·≈–°Á‡ªìπæ≈—ß
º≈—°¥—π Ì“§—≠¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å °“√‡ªî¥™àÕß∑“ß„Àâ∑°ÿ Ê§π “¡“√∂ª√—∫ª√ÿß ¿“槫“¡
‡ªìπÕ¬Ÿ¢à Õßµπ‡Õ߉¥âπÈ’ °Á¬ßË‘ ‡ √‘¡„Àâ·π«§‘¥·≈–√–∫∫°“√À“§«“¡√Ÿ·â ∫∫„À¡à‰¥â√∫— °“√¬Õ¡√—∫¡“°¢÷πÈ
„πÀπ—ß ◊Õ‡√◊ËÕß The Scientific Revolution: A Historiographical Inquiry ¢Õßø≈Õ√‘ 
‚§‡ŒÁπ ´÷ßË ‡ªìπÀπ—ß ◊Õª√–«—µ»‘ “ µ√åπæ‘ π∏凰’¬Ë «°—∫°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å∑‡Ë’ √’¬°‰¥â«“à ¥’∑ Ë’ ¥ÿ „π

49 Steven Shapin, The Scientific Revolution, Àπâ“ ÒÚı.

«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡·≈–«—≤π∏√√¡‰∑¬ 78

¢≥–π’È ‚§‡ŒÁπ‰¥â·∫àß°“√»÷°…“¢Õßπ—°ª√–«—µ»‘ “ µ√å∑ÕË’ ∏‘∫“¬°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√åÕÕ°‡ªìπ “¡

æ«°„À≠àÊ ‰¥â·°àΩ“É ¬∑’ÕË ∏‘∫“¬‡√◊ÕË ßπ’®È “°ªí®®—¬¿“¬„π ‰¥â·°à·π«§‘¥‡°’¬Ë «°—∫∏√√¡™“µ‘¢Õß
µ–«—πµ°∑’‰Ë ¥âæ≤ — π“¡“‡ªìπ«‘∑¬“»“ µ√å„π ¡—¬„À¡àµÕπµâπ Õ’°ΩÉ“¬Àπ÷ßË ¡Õ߉ª∑’ªË ®í ®—¬¿“¬πÕ°∑’Ë
‰¡à„™à«∑‘ ¬“»“ µ√å ‰¥â·°àª®í ®—¬∑“ß —ߧ¡ °“√‡¡◊Õß ‡»√…∞°‘® (´÷ßË °“√»÷°…“¢Õß™“æ‘π°ÁÕ¬Ÿ„à πæ«°
π’)È Õ’°ΩÉ“¬Àπ÷ßË ¡Õ߉ª∑’ÕË “√¬∏√√¡Õ◊πË ∑’«Ë ∑‘ ¬“»“ µ√å ¡—¬„À¡à‰¡à‰¥â‡°‘¥¢÷πÈ ‡æ◊ÕË ¥Ÿ«“à ‡Àµÿ„¥
«‘∑¬“»“ µ√å®ß÷ ‰¡à‰¥â‡°‘¥¢÷πÈ „πÕ“√¬∏√√¡‡À≈à“π—πÈ ∑—ßÈ π’‡È æ◊ÕË ∑Ì“§«“¡‡¢â“„®°“√‡°‘¥¢÷πÈ ¢Õß
«‘∑¬“»“ µ√å„πÕ“√¬∏√√¡¬ÿ‚√ªÕ’°∑Õ¥Àπ÷ßË 50 §«“¡À≈“°À≈“¬¢Õߧ̓Õ∏‘∫“¬°“√ªØ‘«µ— ‘
«‘∑¬“»“ µ√å· ¥ß„Àâ‡ÀÁπ∂÷ߧ«“¡´—∫´âÕπ¢Õ߇√◊ÕË ßπ’È ´÷ßË °Á¬ß— ‡ªìπª√–‡¥Áπ∂°‡∂’¬ß¢Õßπ—°
ª√–«—µ»‘ “ µ√åÕ¬Ÿà Õ¬à“߉√°Áµ“¡ ‡π◊ÕË ß®“°Àπ—ß ◊Õ‡≈à¡π’‰È ¡à‰¥â¡ßàÿ ‡ πÕª√–«—µ¢‘ Õß«‘∑¬“»“ µ√å
µ–«—πµ°∑—ßÈ ‡≈à¡ ·µà¥°Ÿ “√°àÕµ—«¢Õß«‘∑¬“»“ µ√å„π°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√å‹ ‡æ◊ÕË ®–À“∫∑‡√’¬π∫“ß
Õ¬à“ß∑’ÕË “®πÌ“¡“„¢â‰¥â°∫— °“√‡ πÕ·π«∑“ß·°âª≠ í À“«‘∑¬“»“ µ√å„π —ߧ¡‰∑¬¢Õ߇√“ ‡√“®÷ß®–
À¬ÿ¥°“√‡ πÕ‡√◊ÕË ß√“«¢Õß°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√剫â‡æ’¬ß‡∑à“π’È ·≈–„π∫∑µàÕʉª ‡√“®–¡“¥Ÿ«“à ‡√“
‡√’¬π√ŸÕâ –‰√®“°°“√»÷°…“°“√ªØ‘«µ— «‘ ∑‘ ¬“»“ µ√åπ‰È’ ¥â∫“â ß ‡æ◊ÕË ·°âª≠
í À“¢Õ߇√“‡Õß„πªí®®ÿ∫π—

50 H. Floris Cohen, The Scientific Revolution: A Historical Inquiry (Chicago: The

University of Chicago Press, 1994), Àπâ“ ÚÛ˘-Ù¯¯.