FIZYKA FZP001057

PYTANIA DO WYKŁADÓW

1. Metodologia fizyki.

1. Podaj przykłady zjawisk fizycznych.

2. Podaj przykłady koncepcji/wielkości fizycznych koniecznych do opisu zjawisk.
3. Co to są podstawowe jednostki fizyczne w danym układzie jednostek.
4. Wymień podstawowe jednostki w układzie SI i opisz w jaki sposób sa definiowane (bez podawania dokładnych
liczb).
5. Co to są pochodne jednostki fizyczne; jaka jest różnica między wymiarem i jednostką wielkości pochodnej.
6. Podaj przykłady jednostek pochodnych posiadających własne nazwy oraz takich, które nie posiadają własnych
nazw.
7. Co to jest pomiar w fizyce.
8. Co to jest niepewność pomiaru i od czego zależy ?
9. Co to jest prawo empiryczne ? Podaj przykłady.
10. Co to jest teoria fizyczna ? Podaj przykład teorii, która wyjaśnia różne prawa empiryczne.
11. Wymień podstawowe działy fizyki klasycznej i współczesnej.

2. Kinematyka.

1. Wyjaśnij różnicę między prędkością średnią a szybkością średnią.

2. Czy prędkość średnia ruchu może być równa 0 mimo, że obiekt przebył długą drogę ?
3. Podaj ścisłe definicje prędkości chwilowej i przyspieszenia chwilowego dla ruchu w jednym wymiarze (1D).
4. Jakie są podstawowe rodzaje ruchu w jednym wymiarze (1D).
5. Napisz zależności położenia, prędkości i przyspieszenia w funkcji czasu dla ruchu jednostajnego i jednostajnie
zmiennego w 1D; narysuj odpowiednie wykresy.
6. Czy możliwa jest sytuacja, że obiekt ma zerową prędkość chwilową a niezerowe przyspieszenie ?
7. Podaj przykład ruchu jednostajnie zmiennego w naturze.
8. Co to jest ruch harmoniczny ? Jaką funkcją czasu jest położenie, prędkość i przyspieszenie w tym ruchu ? Narysuj
wykresy.
9. Podaj przykład układu, w którym występuje ruch harmoniczny.
10. Podaj ścisłe definicje prędkości chwilowej i przyspieszenia chwilowego dla ruchu w trzech wymiarach (3D).
11. Jak wektor położenia zależy od czasu w ruchu jednostajnym po okręgu ? Jak zależą od czasu prędkość i przy-
spieszenie ? Przyjmij, że środek kartezjańskiego układu współrzędnych w płaszczyźnie ruchu pokrywa się ze
środkiem okręgu-trajektorii.
12. Co to jest przyspieszenie dośrodkowe ?
13. Co to jest szybkość w ruchu 3D ?
14. Czy wektor prędkości jest zawsze styczny do toru ruchu (trajektorii) ? a wektor przyspieszenia ?
15. Czy wektor przyspieszenia w ruchu po okręgu zawsze pokrywa się z promieniem wodzącym ?
16. Jak wyznaczyć wartość przyspieszenia stycznego, a jak jego kierunek i zwrot ?
17. Ruch obiektu w jednorodnym polu grawitacyjnym (przy powierzchni ziemi) nazywamy rzutem ukośnym (ang.
projectile motion). Jeśli w płaszczyźnie ruchu umieścimy kartezjański układ współrzędnych tak, że os X jest
równoległa do powierzchni ziemi a oś Y do niej prostopadła, to w jaki sposób porusza się współrzędna pozioma
punktu a jak pionowa ?
18. Rozważmy dwa układy odniesienia A i B poruszające się względem siebie ruchem jednostajnym z prędkością
VAB i nieobracające się. Jeśli poruszający się w przestrzeni punkt w układzie A ma prędkość i przyspieszenie
odpowiednio v A , aA to jakie są jego prędkość i przyspieszenie w układzie B.

3. Zasady dynamiki Newtona.

1. Wyjaśnij różnicę między pojęciami: układ współrzędnych i układ odniesienia.
2. Sformułuj I Zasadę Dynamiki Newtona nie używając pojęcia siły.
3. Korzystając z I Zasady Dynamiki podaj definicję nieinercjalnego układu odniesienia.
4. Podaj definicję siły.
5. Sformułuj II i III Zasadę Dynamiki Newtona.
6. Wymień podstawowe oddziaływania w przyrodzie i uszereguj je według zasięgu; podaj przykłady ich występo-
wania.
 7. Co to są siły kontaktowe (podaj przykłady)? które z oddziaływań podstawowych odpowiedzialne są za siły
kontaktowe?
8. Od czego zależy siła tarcia. Jaka jest różnica miedzy tarciem statycznym a kinetycznym. Wyjaśnij zasadę dzia-
łania systemy ABS (Anti Blocking System) w samochodzie.
9. Co to jest równanie ruchu punktu materialnego i na czym polega rozwiązanie tego równania (podaj przykłady).
10. Co to jest wykres ciała swobodnego w analizie układu mechanicznego (podaj przykłady).
11. Co to jest nieinercjalny układ odniesienia ? podaj ścisłą definicję.
12. W nieinercjalnym układzie odniesienia obracającym się z prędkością kątową ω (wokół chwilowej osi obrotu) i
przyspieszającym z przyspieszeniem aR ciało o masie m ma przyspieszenie: a′ = a−aR −ω̇×r′ −2ω×v ′ −ω×(ω×r′ ).
Wyjaśnij pochodzenie poszczególnych składników i nazwij zwiazane z nimi siły.
13. Podaj przykłady działania sił bezwładności.

4. Praca i energia mechaniczna.

1. Podaj definicję pracy elementarnej oraz ogólną definicję pracy na pewnej drodze.
2. Co to jest energia kinetyczna oraz zasada równości pracy siły wypadkowej i zmiany energii kinetycznej.
3. W jakich okolicznościach można stosować pojęcie energii potencjalnej i jak wówczas definiujemy energię poten-
cjalną?
4. Sformułuj zasadę zachowania energii mechanicznej oraz zasadę równości pracy siły zewnętrznej i zmiany energii
mechanicznej.
5. Jaką funkcją jest energia potencjalna w jednorodnym polu sił (np. w polu grawitacyjnym przy powierzchni
ziemi)?
6. Jaką funkcją jest energia potencjalna w polu siły centralnej 1/r2 (np. w polu grawitacyjnym Ziemi)
7. Jaką funkcją jest energia potencjalna siły sprężystości F = −kx ?
8. Czy satelita okrążający Ziemię po orbicie ma cały czas taka samą energię mechaniczną ?
9. Pokaż jak, korzystając z zasady zachowania energii mechanicznej można obliczyć:

• prędkość przy powierzchni ziemi ciała spadającego z wieży o wysokości H,

• prędkość przy powierzchni ziemi ciała spadającego z kosmosu (gdzie miało prędkość 0 względem Ziemi),
• prędkość w punkcie równowagi kulki zawieszonej na nici o długości l i wychylonej z położenia równowagi o
kąt α,
• prędkość narciarza zjeżdżającego ze stoku o długości l i kącie nachylenia α,
• prędkość w punkcie równowagi kulki przymocowanej do sprężyny o stałej sprężystość k i wychylonej z
punktu równowagi o x.

5. Pęd ciała. Popęd siły. ,

1. Podaj definicję pędu.
2. Sformułuj II Zasadę Dynamiki używając pojęcie pędu.
3. Sformułuj Zasadę Zachowania Pędu dla układu dwóch punktów materialnych.
4. W jaki sposób Zasada Zachowania Pędu wynika z III Zasady Dynamiki.
5. Podaj definicję środka masy układu dwóch punktów materialnych w 1D.
6. Uogólnij zasadę zachowania pędu oraz pojęcie środka masy na układ wielu punktów materialnych.
7. Podaj przykłady zjawisk, które można wyjaśnić w oparciu z zasadę zachowania pędu.
8. Podaj przykłady układów/zjawisk, w których szczególną rolę odgrywa środek masy.
9. Jak definiujemy popęd siły (impuls)?
10. Pokaż jak z II zasady dynamiki wynika, że popęd siły jest równy zmianie pędu.
11. Korzystając z pojęcia popędu siły wyjaśnij różnice fizyczne między zderzeniami ”miękkimi” a ”twardymi”.
12. Wyjaśnij ideę działania: pasów bezpieczeństwa, poduszki powietrznej w samochodzie.
13. Opisz fizykę doskonale sprężystego, centralnego zderzenia dwóch ciał.

6. Grawitacja.
1. Sformułuj prawo powszechnego ciążenia.
2. Podaj przykłady praw 1/r2 w fizyce.
3. Opisz ideę pomiaru stałej grawitacyjnej wykonanego przez Cavendisha.
4. Jakie są możliwe trajektorie satelit (planet, komet, asteroid) w polu grawitacyjnym Słońca?
5. Jak korzystając z prawa powszechnej grawitacji oraz znajomości stałej grawitacyjnej można wyznaczyć masę
Słońca czy masę Ziemi?
6. Co mówi zasada równoważności?
7. Co mówi zasada superpozycji?
8. Jakim wzorem wyraża się energia potencjalna pola grawitacyjnego planety (gwiazdy)?
 9. Co to jest prędkość ucieczki (II prędkość kosmiczna) i z jakiego warunku się ją wyznacza?
10. Co to jest satelita geosynchroniczny, jak usytuowana jest jego orbita i jaki jest jej promień (w przybliżeniu)?
11. Jak wyznacza się prędkość satelity na orbicie kołowej o danym promieniu?
12. Jaka jest różnica między ciężarem a siłą grawitacji? W jakich miejscach na kuli ziemskiej ciężar jest dokładnie
równy sile grawitacji?
13. Co to jest stan nieważkości? Czy występuje on tylko wtedy gdy siła grawitacji jest równa zero?
14. Jaka siła grawitacji działa an astronautę znajdującego się w stacji kosmicznej na wysokości 600km nad powierzch-
nią ziemi (w stosunku do siły grawitacji na powierzchni ziemi), a jaki jest jego ciężar?
15. W jaki sposób powinien poruszać się samolot aby pasażerowie znajdujący się wewnątrz odczuli stan nieważkości?

7. Dynamika układu punktów materialnych i bryły sztywnej.

1. Sformułuj II Zasadę Dynamiki dla układu punktów materialnych, z wykorzystaniem pojęcia całkowitego pędu
układu.
2. Sformułuj II Zasadę Dynamiki dla układu punktów materialnych, z wykorzystaniem pojęcia środka masy układu.
3. Jaki jest całkowity pęd układu w układzie środka masy?
4. Udowodnij, że energia kinetyczna układu jest sumą energii kinetycznej środka masy i energii kinetycznej czastek
w układzie środka masy.
5. Wyjaśnij w jaki sposób z II Zasady Dynamiki wynika zasada zachowania pędu dla izolowanego układu punktów
materialnych.
6. Podaj przykłady zjawisk/układów, w których występuje ruch obrotowy.
7. Podaj ogólne definicje momentu siły i momentu pędu.
8. Jak można zapisać II zasadę dynamiki korzystając z wielkości: moment siły i moment pędu dla pojedynczej
cząstki.
9. W jakich warunkach moment pędu pojedynczej cząstki jest zachowany.
10. Sformułuj II Zasadę Dynamiki dla układu punktów materialnych z wykorzystaniem momentu pędu i momentu
siły.
11. Sformułuj zasadę zachowania momentu pędu.
12. Podaj przykłady zjawisk, w których ujawnia się zasada zachowania momentu pędu.
13. Podaj przykłady wykorzystania zasady zachowania momentu pędu w technice.
14. Wyjaśnij związek między istnieniem pór roku a zasadą zachowania momentu pędu.
15. Podaj definicję bryły sztywnej.
16. Zdefiniuj moment bezwładności bryły sztywnej względem sztywnej osi.
17. Pokaż analogie między opisem ruchu, dynamiki i energii kinetycznej punktu materialnego w jednym wymiarze i
bryły sztywnej wokół sztywnej osi.
18. Na szczycie równi pochyłej ustawiono 3 obiekty: klocek, pełny walec, pusty walec, a następnie uwolniono je.
Klocek zsuwa się bez tarcia a walce staczają bez poślizgu. W jakiej kolejności dotrą do końca równi (odpowiedź
uzasadnij).

8. Elementy hydromechaniki płynów.

1. Podaj definicję i jednostki ciśnienia; co to jest parcie?
2. Typowe ciśnienie atmosferyczne wynosi 100000P a. Jakie parcie wywiera to ciśnienie na powierzchnię 1m2 ?
3. Sformułuj prawo Pascala.
4. Jaka jest wartość parcia na powierzchnię 1m2 na dnie Rowu Mariańskiego (≈ 10000m)
5. Jak ciśnienie atmosferyczne zależy od wysokości (wzór barometryczny)?
6. Sformułuj prawo Archimedesa, w jaki sposób wynika ono z prawa Pascala?
7. Korzystając z prawa Pascala wyjaśnij zjawisko zachowania cieczy w naczyniach połączonych.
8. Opisz i wyjaśnij doświadczenie z półkulami Makdeburskimi.
9. Wyjaśnij zasadę działania barometru rtęciowego, ”przyssawek”, podnośnika hydraulicznego.
10. Dlaczego nie można użyć pompy ssącej aby wypompować wodę z głębokiej studni?
11. Sformułuj prawo ciągłości strugi dla cieczy nieściśliwej.
12. Sformułuj prawo Bernoulliego przepływu cieczy nieściśliwej.
13. Podaj przykłady zjawisk/zastosowań, w których ujawnia się prawo Bernoulliego.
14. Wyjaśnij pochodzenia siły nośnej samolotu.
15. Wyjaśnij różnicę między przepływem laminarnym a turbulentnym.
16. Opisz i wyjaśnij zachowanie lecącej ”podkręconej” piłki (”rogal”).
17. Na czym polega zjawisko napięcia powierzchniowego, co jest miarą napięcia powierzchniowego?
18. Wyjaśnij zjawisko włoskowatości.
 9. Termodynamika fenomenologiczna.
1. Określ klasę (podaj przykłady) zjawisk/układów, którymi zajmuje się termodynamika.
2. Zdefiniuj liczbę Avogadro.
3. Wyjaśnij sens podstawowych koncepcji termodynamiki: układ, układ izolowany, parametry stanu (objętość, ci-
śnienie, temperatura), stan równowagi, równanie stanu, funkcja stanu, kontakt termiczny, równowaga termiczna,
proces kwazistatyczny (odwracalny).
4. Sformułuj zerową zasadę termodynamiki; podaj definicję temperatury.
5. Podaj fenomenologiczną definicję energii wewnętrznej.
6. Sformułuj I zasadę termodynamiki.
7. Podaj fenomenologiczną definicję entropii, sformułuj II zasadę termodynamiki.
8. Podaj fenomenologiczną definicję gazu doskonałego.
9. Scharakteryzuj podstawowe przemiany gazu doskonałego z punktu widzenia I zasady termodynamiki.
10. W jakiej przemianie gazu doskonałego entropia nie zmienia się (przemiana izoentropowa)?
11. W jakiej przemianie gazu doskonałego energia wewnętrzna nie zmienia się?
12. W jakiej przemianie gazu doskonałego układ wymienia energię z otoczeniem tylko w postaci ciepła?
13. W jakiej przemianie gazu doskonałego układ wymienia energię z otoczeniem tylko w postaci pracy mechanicznej?
14. Opisz przemiany energii i temperatury przy adiabatycznym rozprężaniu gazu doskonałego do próżni.
15. Co to jest silnik cieplny?
16. Jak definiujemy sprawność silnika cieplnego?
17. Opisz model idealnego silnika cieplnego pracującego między dwiema temperaturami T1 , T2 (cykl Carnota).
18. Ile wynosi sprawność silnika Carnota?
19. Opisz działanie chłodziarki i pompy cieplnej na przykładzie cyklu Carnota.
20. Jak definiujemy sprawność pompy cieplnej? ile wynosi sprawność pompy cieplnej Carnota?

10. Elementy termodynamiki statystycznej.

1. Jak definiujemy ciepło właściwe w przemianie izochorycznej CV i izobarycznej CP ?
2. Jaki jest związek między CV i CP dla gazu doskonałego?
3. Jaki jest związek między wykładnikiem κ w równaniu przemianie adiabatycznej (P V κ = const) a CV i CP w
gazie doskonałym?
4. Na jakich założeniach opiera się teoria kinetyczna gazu doskonałego?
5. Jak ciśnienie i temperatura wiążą się z charakterystykami mechanicznymi cząsteczek z modelu gazu doskonałego?
6. Co to jest stopień swobody układu i o czym mówi zasada ekwipartycji energii?
7. Ile wynosi energia wewnętrzna oraz ciepło właściwe gazu doskonałego: jednoatomowego, dwuatomowego w mode-
lu mas punktowych połączonych sztywnym łącznikiem, dwuatomowego w modelu mas punktowych połączonych
elastycznym łącznikiem.
8. Ile wynosi prawdopodobieństwo, że układ będący w kontakcie z termostatem o temperaturze T znajdzie się w
w stanie mikroskopowym o energii E (wzór Maxwella-Boltzmana)?
9. Co to jest suma statystyczna?
10. Podaj statystyczną definicję entropii stanu makroskopowego (definicja Boltzmana).
11. Korzystając ze statystycznej definicji entropii wyjaśnij zjawisko adiabatycznego rozprężania gazu doskonałego
do próżni.

11. Ruch okresowy i fale mechaniczne.

1. Podaj przykłady zjawisk periodycznych w fizyce.
2. Podaj przykłady oscylatorów mechanicznych 0D, 1D, 2D i 3D.
3. Napisz podstawową funkcję opisującą oscylacje i wyjaśnij znaczenie występujących w niej parametrów.
4. Napisz równanie różniczkowe oscylatora harmonicznego.
5. Przeanalizuj układy spełniające równanie różniczkowe oscylatora harmonicznego: masa na sprężynie, wahadło,
obwód elektryczny LC.
6. Napisz równanie różniczkowe drgań tłumionych (z siłą tłumiącą proporcjonalną do szybkości) i przedyskutuj
(jakościowo) rozwiązania.
7. Podaj przykłady oscylatorów tłumionych.
8. Napisz równanie różniczkowe drgań wymuszonych i przedyskutuj (jakościowo) rozwiązania.
9. Wyjaśnij na czym polega zjawisko rezonansu.
10. Podaj przykłady sytuacji, w których zjawisko rezonansu odgrywa destruktywną rolę.
11. Podaj przykłady zastosowań zjawiska rezonansu w technice.
12. Wyjaśnij znaczenie pojęcia ”analiza harmoniczna” oscylacji. Co to są ”składowe harmoniczne”.
13. Podaj najbardziej ogólną definicję fali.
14. Podaj przykłady fal wraz z opisem ich podstawowych cech.
15. Napisz podstawową funkcję opisującą falę rozchodzącą się w jednym wymiarze i wyjaśnij znaczenie występujących
w niej parametrów (amplituda, częstość kołowa, liczba falowa).
16. Co to jest prędkość fazowa fali?
17. Napisz równanie różniczkowe fali w jednym wymiarze.
18. Co mówi zasada superpozycji fal?
19. Jaki jest wynik superpozycji fal biegnących w tym samym kierunku lecz różniących się niewiele częstością? Co
to jest prędkość grupowa fali?
20. Jaki jest wynik superpozycji identycznych fal w 1D rozchodzących się w przeciwnych kierunkach? Podaj przy-
kłady takich sytuacji w przyrodzie i technice.
21. Co to jest fala stojąca? Podaj przykłady występowania/wykorzystania zjawiska fali stojącej.
22. Wyjaśnij nas czym polega zjawisko interferencji fal. Co to jest interferencja konstruktywna i destruktywna?
23. Jaki dwa warunki muszą być spełnione aby mogło zajść zjawisko interferencji?
24. Omów doświadczenie Younga, które ujawniło falową naturę światła.
25. Jaka jest różnica między interferencją przez podział czoła fali a interferencją przez podział amplitudy (podaj
przykłady).
26. Co to jest siatka dyfrakcyjne i jakie ma zastosowania.
27. Wyjaśnij na czym polega zjawisko dyfrakcji fal. Na czym polega negatywny wpływ zjawiska dyfrakcji na działanie
przyrządów optycznych?