Fizyka I Rozwiązania Listy Zadań PWR 1

SNy: Biotechnologia Studenckie Notatki Cyfrowe www.sny.one.
pl
Fizyka I – ćwiczenia
notatki ze studiów
na kierunku Biotechnologia
na Wydziale Chemicznym
Politechniki Wrocławskiej
Autor:

Mateusz Jędrzejewski
mateusz.jedrzejewski@one.pl
www.jedrzejewski.one.pl
Wrocław, 2006
SNy: Biotechnologia
Spis treści
Informacje o kursie _____________________________________________________3
ZESTAW 1 –Wektory ____________________________________________________4
ZESTAW 2 – Kinematyka _______________________________________________ 12
ZESTAW 3 – Ruch obrotowy ____________________________________________ 18
ZESTAW 4 – Dynamika ________________________________________________24
Kolokwium I – Zadania _________________________________________________29
ZESTAW 5 – Praca, energia, moc_________________________________________37
ZESTAW 6 – SpręŜystość, pęd ___________________________________________45
ZESTAW 7 – Dynamika ruchu obrotowego ________________________________50
Kolokwium II – Zadania ________________________________________________56
ZESTAW 8 – Ruch drgający _____________________________________________ 61
ZESTAW 9 – Elektrostatyka _____________________________________________67
ZESTAW 10 – Magnetyzm ______________________________________________74
Kolokwium III – Zadania _______________________________________________83

SNy: Biotechnologia
Wstęp
N otatka jest częścią projektu SNy (Studenckie Notatki

Cyfrowe). Notatki są samodzielnie sporządzane
i opracowywane przez studentów Politechniki. Udostępniane
są w Internecie. KaŜdy moŜne z nich korzystać dowoli
w celach edukacyjnych.
T a konkretna notatka dotyczy kursy FZC1003c, czyli

ćwiczeń do wykładów z Fizyki I. Notatka zawiera
przykładowe opracowanie szkiców rozwiązań do zestawów
zadań. Nie są to więc pełne rozwiązania do zadań.
Zadania pochodzą z list omawianych na ćwiczeniach oraz
z kolokwiów. Szkice będą, w miarę moŜliwości, opatrywane
dodatkowymi rysunkami i komentarzami.
U waga na błędy! Mimo staranności jaką włoŜyli autorzy

w opracowanie tej notatki mogą zdarzyć się błędy.
KaŜdy więc korzysta z tych materiałów na własną
odpowiedzialność. Wszelkie zauwaŜone błędy proszę
zgłaszać autorowi notatki (najlepiej drogę elektroniczną).
śyczę wszystkim skutecznego korzystania z notatek.
Mateusz Jędrzejewski
(autor strony www.sny.one.pl)

Szczegółowe informacje o notatce

Nazwa pliku: e-notatka - Fizyka I - cwiczenia.pdf
Nazwa kursu: Fizyka I (FZC1003C)
Prowadzący kurs: dr ElŜbieta Broniek
Semestr/rok: 06z (rok 1, I semestr)
Kierunek: Biotechnologia
Wydział: Wydział Chemiczny
Uczelnia: Politechnika Wrocławska
Autor notatki: Mateusz Jędrzejewski
Status: niepełna
Studenckie Notatki Cyfrowe
SNy: Biotechnologia www.sny.one.pl sny@sny.one.pl Strona 3
Notatka: Fizyka I (FZC1003C) – ćwiczenia. Utworzona: 29.10.2006 16:40
Temat: Informacje o kursie. Zmodyfikowana: 29.10.2006 16:40
Informacje o kursie
Nazwa kursu: Fizyka I – ćwiczenia
Kod kursu: FZC1003C
Prowadzący: dr ElŜbieta Broniek
Konsultacje: czwartki, godziny 11:15-15:00, bud. F-3 pok. 233 (pok. 228),
Przebieg zajęć: listy zadań dostępne są na stronie http://ar.ch.pwr.wroc.pl
Warunki zaliczenia: zaliczenie (minimum 50% pkt.) wszystkich trzech kolokwiów
kolokwium I: 3 listopada 2006 r.

kolokwium II: 8 grudnia 2006 r. (ewentualnie 1 grudnia 2006 r.)
kolokwium III: 12 stycznia 2007 r.
kolokwium poprawkowe (z całości): 19 stycznia 2007 r.
informacje dodatkowe: na kolokwiach moŜna uŜywać kalkulatorów

waŜne: zaliczenie kolokwiów z ćwiczeń jest warunkiem KONIECZNYM
do przystąpienia do egzaminu z Fizyki I. Ten egzamin będzie w formie
testowej z ujemnymi punktami za błędną odpowiedź (–0,25 pkt.).
Przeliczanie ocen na punkty (maksimum to 60 pkt.):

od 30 pkt. 3
od 36 pkt. 3,5
od 42 pkt. 4
od 48 pkt. 4,5
od 54 pkt. 5

Temat: ZESTAW 1 – Wektory. Zmodyfikowana: 1.11.2006 19:23
ZESTAW 1 –Wektory
6.10.2006 r.
Słowniczek
kolinearny – równoległy,
ortogonalny – prostopadły,
wektor jednostkowy – wektor o długości 1,
wersor – wektor jednostkowy równoległy do jeden z osi układ współrzędnych i mający
ten sam zwrot co ona.
Dane są dwa wektory

r r
u = [u x , u y ] v = [vx , v y ]
Długość wektora
r
u = ux + u y
2 2
Kąt pomiędzy wektorem a daną osią współrzędnych

uy
r = cos ∠(u , OX ) r = cos ∠(u , OY )
ux r r
u u
Iloczyn skalarny
u ⋅ v = u ⋅ v ⋅ cos ∠(u , v )
r r r r r r r r
u ⋅ v = u x ⋅ vx + u y ⋅ u y
więc:
r r r r
u ⋅v = 0 ⇔ u ⊥ v
Iloczyn wektorowy
u × v = u ⋅ v ⋅ sin ∠(u , v )
r r r r r r
więc:
r r r r
u ⋅v = 0 ⇔ u v
zad. 1.
Dane: A(−1, 0, 3) , B (0, − 2, 5) ,
∠(a , OX ) = ? , ∠(a , OY ) = ? , ∠(a , OZ ) = ? ,
r r r r r
Szukane: a = AB , a = ? ,
r r
n = ? (wektor jednostkowy kolinearny do a i o zwrocie przeciwnym),
a = [0 − (−1), − 2 − 0, 5 − 3] = [1, − 2, 2]
v
v
a = 12 + (−2) 2 + 2 2 = 9 = 3 = a
ax r r a
= cos ∠(a , OX ) ⇒ ∠(a , OX ) = ar cos x
a a
r ax 1
∠(a , OX ) = ar cos = ar cos ≈ 70,5°
a 3
r a −2
∠(a , OY ) = ar cos y = ar cos ≈ 131,8°
a 3
r a 2
∠(a , OZ ) = ar cos z = ar cos ≈ 48,2°
r a 3 r
wektor m (jednostkowy i kolinearny) do wektora a
r
r a  a x a y az 
m= r = , , 
a a a a
r 1 − 2 2  1 2 2
m= , , = [3 , − 3 , 3 ]
 3 3 3 
r r
wektor n jest przeciwny do wektor m
r r
n = −m
n = −[13 , − 23 , 23 ] = [− 13 , 23 , − 23 ]
r
zad. 2.
Dane: …
r
Szukane: a = ?,
 x1 = 0 km

 y2 = −3,5 km
 x2 = 8,2 km ⋅ 12 ≈ 5,8 km

 y2 = 8,2 km ⋅ 12 ≈ 5,8 km
 x1 = −15 km

 y2 = 0 km
a = (0 + 5,8 − 15) + (− 3,5 + 5,8 + 0 ) ≈ 9,48 km
r 2 2
zad. 3.
Dane: r1 = 150 cm , α1 = 120° , rw = 140 cm , α w = 35° ,
r
Szukane: r2 = ? ,
r r r
rw = r1 + r2
r2 = rw − r1 = [rw cos α w , rw sin α w ] − [r1 cos α1 , r1 sin α1 ]
r r r
r2 = [140 cos 35° − 150 cos120°, 140 sin 35° − 150 sin 120°] ≈ [189,7; − 49,6]
r
zad. 4.
r
a = (3,−4,4 ) , b = (2,3,−7 ) ,
r
Dane:
( )
r r r r
Szukane: c = ? , d = ? , ∠ c, d
r r r
c = a + b = [3 + 2,−4 + 3,4 − 7 ] = [5,−1,−3]
r r r
d = 2a − b = [2 ⋅ 3 − 2,2 ⋅ (−4) − 3,2 ⋅ 4 + 7] = [4, − 11, 15]
r r r r
( )
r r
c o d = c ⋅ d ⋅ cos ∠ c , d
r r
( )
r r c o d cx ⋅ d x + c y ⋅ d y + cz ⋅ d z
cos ∠ c , d = r r = r r
c ⋅d c ⋅d
r
c = cx + c y + cz = 52 + (−1) 2 + (−3) 2 ≈ 5,92
2 2 2
r
d = d x + d y + d z = 4 2 + (−11) 2 + 152 ≈ 19,03
2 2 2
( )
r r c ⋅d + c ⋅d + c ⋅d
∠ c , d = arccos x x ry ry z z
c ⋅d
( )
r r
∠ c , d ≈ arccos
5 ⋅ 4 + (−1) ⋅ (−11) + (−3) ⋅15
5,92 ⋅19,03
( ) − 14
r r
∠ c , d ≈ arccos ≈ 97,1°
112,66
zad. 5.
( )
r r r r
Dane: F1 = 5 , F2 = 8 , ∠ F1 , F2 = 120°
r
Szukane: Fw = ? ,
niech punkt P będzie w (0,0) ,
r
niech wektor F1 będzie kolinearny o osią OX , a jego zwrot zgodny z tą osią.
r r r
Fw = F1 + F2 = [F1 + F2 cos120°, F2 sin 120°] ≈ [1; 6,93]
r
Fw = Fw = Fw x + Fw y ≈ 12 + 6,932 ≈ 7
2 2
zad. 6.
r
a (1,−1) , b (4,3) , c (− 10,−11) ,
r r
Dane:
Szukane: x, y,
r r r
c = x ⋅ a + y ⋅b
cx = x ⋅ a x + y ⋅ bx

c y = y ⋅ a y + y ⋅ by
− 10 = x + 4 y

− 11 = − x + 3 y
− 21 = 7 y ⇒ y = −3
x = 3 y + 11 ⇒ x = −3 ⋅ 3 + 11 = 2
r r r
c = 2a + 3b
zad. 7.
r r
Dane: a, b,
Szukane:
r
r r
( )
∠ a, b = ? ,
Wektor a leŜy na dwusiecznej kąta między osiami OX i OY , więc jego postać
moŜe być następująca: a = [1,1,0] .
r
r
Wektor b leŜy na dwusiecznej kąta między osiami OY i OZ , więc jego postać
r
moŜe być następująca: b = [0,1,1] .
r r r r r r
( )
a o b = a ⋅ b ⋅ cos ∠ a , b
r
a = 12 + 12 + 0 2 = 2
r
b = 0 2 + 12 + 12 = 2
r r
( )
r r a ob
∠ a , b = arccos r r = arccos
1 ⋅ 0 + 1 ⋅1 + 0 ⋅1
2⋅ 2
1
= arccos = 60°
a ⋅b 2
zad. 8.
r
a (2,1,1) , b (1,−1,2 ) ,
r
Dane:
r r
Szukane: ab = ? , a⊥ b = ? ,
r
a = 2 2 + 12 + 12 = 6
r
b = 12 + (−1) 2 + 2 2 = 6
r r r
ab = ab ⋅ nb
r
r b  1 1 2 
nb = r =  ,− ,
b  6 6 6 
r
ab
( )
r r r r r r
r = cos ∠ a , b ⇒ ab = a ⋅ cos ∠ a , b
a
( )
r r
r r r r r r
( )
a o b = a ⋅ b ⋅ cos ∠ a , b
r r a ob
⇒ cos ∠ a , b = r r ( )
a ⋅b
r r
r r
( )
r r r r a ob r a b + a y by + a z bz r
ab = a ⋅ cos ∠ a , b ⋅ nb = a ⋅ r r ⋅ nb = x x r ⋅ nb
a ⋅b b
2 ⋅1 + 1 ⋅ (−1) + 1 ⋅ 2 r 3  1 1 2  1 1
= [ 2 , − 2 ,1]
r
ab = ⋅ nb = ⋅ ,− ,
6 6  6 6 6 
ab = [ 12 , − 12 ,1]
r
r
ab = ( 12 )2 + (− 12 )2 + 12 = 2
6
r r r
a⊥b = a − ab ⇒ a⊥b =
r r2 r 2
a − ab =
2
6 − ( )
2
6
2
= 3 2
2
r r r r
a⊥b = a⊥b ⋅ n⊥b = 3 2 2 ⋅ n⊥b
r
wiem, Ŝe wektor n⊥b = [ x, y, z ] spełnia następujące warunki:
r r
nr⊥b o b = nr⊥b ⋅ b ⋅ cos ∠(nr⊥b , arb )

r r r r r r
n⊥b o a = n⊥b ⋅ a ⋅ cos ∠(n⊥b , a )
r
 n⊥b = 1
r r
∠(n⊥b , ab ) = 90° ⇒ cos 90° = 0
r 6
r r ab 1 r r
cos ∠(a , ab ) = r = 2 = ⇒ ∠(a , ab ) = 60°
a 6 2
r r r r r r
∠(n⊥b , a ) = ∠(n⊥b , ab ) − ∠(a , ab )
r r
∠(n⊥b , a ) = 90° − 60° = 30° ⇒ cos 30° = 23
r r r
nr⊥b o b = nr⊥b ⋅ b ⋅ cos 90° r
n⊥b o b = 0
  r
r r r r r
n⊥b o a = n⊥b ⋅ a ⋅ cos 30° ⇒ n⊥b o a = 1 ⋅ 6 ⋅ 2
3
r  2
 n⊥b = 1 x + y 2 + z 2 = 12

 x ⋅ bx + y ⋅ by + z ⋅ bz = 0 x − y + 2z = 0
 
 x ⋅ a x + y ⋅ a y + z ⋅ a z = 2 ⇒ 2 x + y + z = 2
3 2 3 2
 2  2
x + y + z = 1 x + y + z = 1
2 2 2 2
2 z = y − x 2 z = y − x 2 z = y − x
  
4 x + 2 y + 2 z = 3 2⇒ 4 x + 2 y + y − x = 3 2 ⇒ 3 x + 3 y = 3 2
x2 + y 2 + z 2 = 1 x2 + y 2 + z 2 = 1 x2 + y 2 + z 2 = 1
  
 y = x + 2z  y = 2 − y + 2z  z = y − 22
  
x = 2 − y ⇒ x = 2 − y ⇒ x = 2 − y
x2 + y 2 + z 2 = 1 x2 + y 2 + z 2 = 1 x2 + y 2 + z 2 = 1
  
 z = y − 22  z = y − 22
 
x = 2 − y ⇒ x = 2 − y
(

)
2
 2 − y + y 2 + y −( 2
2
)
2
=1

2 − 2 2 y + y + y + y − y 2 + 12 = 1
2 2 2
2 − 2 2 y + y 2 + y 2 + y 2 − y 2 + 12 = 1
3 y 2 − 3 2 y + 32 = 0 /⋅ 23
2 y2 − 2 2 y +1 = 0
∆ = 8−8 = 0
y = − −24 2 = 2
2
 z = y − 22 z = 0
 
x = 2 − y ⇒ x = 2
2 r
⇒ n⊥b = [ 2
2
, 2
2
,0 ]
 
 y = 2 y = 2
2 2
r r r r
a⊥b = a⊥b ⋅ n⊥b ⇒ a⊥b = 3 2
2 ⋅ [ 2
2
, 2
2
]
, 0 = [ 32 , 32 , 0]
zad. 9.
Dane: A(2,0) , B(1,3) , C (−5,1) ,
r
Szukane: n = ?,
a = BA = [2 − 1,0 − 3] = [1,−3]
r
a = 12 + (−3) 2 = 10
r
b = BC = [− 5 − 1,1 − 3] = [− 6,−2]
b = (−6) 2 + (−2) 2 = 2 10
r
[
n = nx , n y]
r r r r
cos α = cos ∠(n , a ) = cos ∠(n , b )
r r r r
n o a n o b
 =
 n⋅a n ⋅b
 nr = n = 1

 nx ⋅ a x + n y ⋅ a y nx ⋅ bx + n y ⋅ by
 =
 1 ⋅ a 1⋅ b
 n +n =1
2 2
 x y
 nx ⋅1 + n y ⋅ (−3) nx ⋅ (−6) + n y ⋅ (−2)

 =
 1 ⋅ 10 1 ⋅ 2 10
n + n = 1
2 2
 x y
2(nx − 3n y ) = −6nx − 2n y
 2
nx + n y = 1
2
n y = 2nx
 2
nx + (2nx )2 = 1
n y = 2nx n y = 2nx n y = ±2 15
 2 ⇒  ⇒ 
5nx = 1 nx = ± 15 nx = ± 15
r
[
n = − 15 , − 2 1
5 ] ≈ [− 0,447; − 0,894]
zad. 10.
a = (3,6,8) ,
r
Dane:
r
Szukane: n = ?,
r r r r
n ⊥ a ⇔ noa = 0
r r r
n ⊥ OX ⇔ n ⊥ iˆ ⇔ n o iˆ = 0
iˆ = [1,0,0]
r
n =1
r r
n o a = 0
r ˆ
n o i = 0
 n 2 +n 2 +n 2 = 1
 x y z
n x ⋅ a x + n y ⋅ a y + n z ⋅ a z = 0

nx ⋅1 + n y ⋅ 0 + nz ⋅ 0 = 0
n x 2 + n y 2 + n z 2 = 1
 n y 2 + nz 2 = 1 n y 2 + nz 2 = 1
3nx + 6n y + 8nz = 0 ⇒  ⇒ 
 6n y + 8nz = 0 n y = − 43 nz
n
 x = 0
(− 43 nz ) 2 + nz 2 = 1 nz 2 = 259 nz = ±0,6
  
n y = − 43 nz ⇒ n y = − 43 nz ⇒ n y = m0,8
  
n x = 0 n x = 0 n x = 0
n = [0; − 0,8; 0,6] lub n = [0; 0,8; − 0,6]
r r
zad. 11.
r
a = (1,2,1) , b = (2,−1,2 ) , c = 2 ,
r r
Dane:
r
Szukane: c = ?,
r r r
c = c ⋅n
r r r r r r
c ⊥ a ⇔ n ⊥ a ⇔ noa = 0
r r r r
n ⊥ b ⇔ n ob = 0
r
n =1
r r
n o a = 0
r r
n o b = 0
 n 2 +n 2 +n 2 = 1
 x y z
n x ⋅ a x + n y ⋅ a y + n z ⋅ a z = 0

nx ⋅ bx + n y ⋅ by + nz ⋅ bz = 0
n x 2 + n y 2 + n z 2 = 1 n x 2 + n y 2 + n z 2 = 1 n x 2 + n z 2 = 1
  
1 ⋅ nx + 2 ⋅ n y + 1 ⋅ nz = 0 ⇒  n x = −2 ⋅ n y − n z ⇒ n x = − n z
  n = 0
2 ⋅ n x − 1 ⋅ n y + 2 ⋅ n z = 0 − 4 ⋅ n y − 2 ⋅ n z − n y + 2 ⋅ n z = 0  y
(− nz )2 + nz 2 = 1 nz = ± 12
 
n x = − n z ⇒ nx = m 12
n = 0 
 y n y = 0
r
[
n = ± 12 , 0, m 12 ]
c = c ⋅ n ⇒ c = [1,0,−1] lub c = [− 1,0,1]
v r r v v
zad. 12.
a)
r
a = (1,2,3) , b = (0,−2,5) ,
r
Dane:
Szukane: P = ? (pole równoległoboku),
2 2 2
r r ay az az ax ax ay
P = a ×b = + +
by bz bz bx bx by
P= (a b
y z − a z by ) + (a z bx − a x bz ) + (a x by − a y bx )
2 2 2
P= (2 ⋅ 5 − 3 ⋅ (−2) )2 + (3 ⋅ 0 − 1 ⋅ 5)2 + (1 ⋅ (−2) − 3 ⋅ 0)2 = 16 2 + (− 5) + (− 2 ) = 285

2 2
b)
Dane: A(1,−1,3) , B(0,2,−3) , C (2,2,1) ,
Szukane: P = ? (pole trójkąta),
a = AB = [0 − 1,2 − (−1),−3 − 3] = [− 1,3,−6]

r
r
b = AC = [2 − 1,2 − (−1),1 − 3] = [1,3,−2]
P = 12 a × b = 12 (a y bz − a z by ) + (a z bx − a xbz ) + (a x by − a y bx )
r r 2 2 2
P= 1
2 (3 ⋅ (−2) − (−6) ⋅ 3)2 + (− 6 ⋅1 − (−1) ⋅ (−2) )2 + (− 1⋅ 3 − 3 ⋅1)2
P= 12 2 + (− 8) + (− 6 ) = 244 = 244 = = 61
1 2 2 1 1 244
2 2 4 4

Temat: ZESTAW 2 – Kinematyka. Zmodyfikowana: 29.10.2006 16:43
ZESTAW 2 – Kinematyka
13.10.2006 r.
Przyspieszenie
r
a – wektor przyspieszenie całkowitego,
a – wartość przyspieszenia całkowitego,
r
an – wartość przyspieszenia normalnego (prostopadłego do v ),
r
as – wartość przyspieszenia stycznego (równoległego do v ),
r r r
a = an + a s
a 2 = an + as
2 2
v2
an = R – promień krzywizny toru,
R
to przyspieszenie wpływa na zmianę kierunku prędkości,
dv
as = dv – prędkość chwilowa,
dt
to przyspieszenie wpływa na zmianę wartości prędkości,
zad. 1.
Dane: x(t ) = 2 + 3t − 4t 2 ,
Szukane: t z = ? (czas zawracania) ,a = ?, v( x(t = 0)) = ? ,
x(t ) = 2 + 3t − 4t 2
′
v(t ) =
dx
dt
= 3 − 8t ( )
bo ax n = anx n−1
dv
a (t ) = = −8
dt
więc jest to ruch jednostajnie opóźniony
v(t z ) = 0 ⇒ 3 − 8t z = 0 ⇒ t z = 83 [s]
x(t z ) = 2 + 3 ⋅ 83 − 4 ⋅ ( 83 ) ≈ 2,56 [m]
2
x(t = 0) = 2
2 = 2 + 3t − 4t 2 ⇒ 0 = t (3 − 4t ) ⇒ t = 0 [s] ∨ t = 34 [s]
v(t = 34 ) = 3 − 8 ⋅ 34 = −3 [ ms ]
zad. 2.
Dane: v(t ) = 40 − 5t 2 ,
Szukane: aśr = ? (w przedziale 0-2 sek.), a (t = 2) = ? ,
v(t ) = 40 − 5t 2
dv
a (t ) = = −10t
dt
a (t = 0) = 0
a (t = 2) = −20
a (t = 0) + a (t = 2) 0 − 20
a śr = = = −10
2 2
zad. 3.
Dane: H = 50 m , v 0 = 20 m
s , tD = 5 s , g = 9,81 sm2
Szukane: tB = ? , y (t B ) = ? , tC = ? , v(tC ) = ? ,
v(t D ) = ? , x(t D ) = ? , t E = ? (czas całkowity), v(t E ) = ? ,
y (t ) = y0 + v0t − 12 gt 2
v y (t ) = v0 − gt
a)
v0 20
v y (t B ) = 0 ⇒ 0 = v0 − gt B ⇒ tB = ≈ ≈ 2,04 s
g 9,81
b)
y (t B ) = v0t B − 12 gt 2
2
v0 1  v0 
2 2 2
v0 v0 v0
y (t B ) = v0 − 2 g   = − =
g g g 2g 2g
2
v0 20 2
y (t B ) = ≈ = 20,4 m
2 g 2 ⋅ 9,81
c)
y (tC = 0) = 0
v0tC − 12 gtC = 0
2
tC (v0 − 12 gtC ) = 0
2v0 2 ⋅ 20
tC = 0 ∨ tC = ≈ ≈ 4,08 s
g 9,81
v(tC ) = v0 − gtC ≈ 20 − 9,81 ⋅ 4,08 = −20 m
s
d)
y (t D ) = v0t D − 12 gt D
2
y (t D ) ≈ 20 ⋅ 5 − 12 ⋅ 9,81 ⋅ 52 ≈ −22,6 m
v(t D ) = v0 − gt D
v(t D ) ≈ 20 − 9,81 ⋅ 5 = −29 m
s
e)
y (t E ) = − H = −50 m
− H = v0t E − 12 gt E
2
gt E − 2v0t E − 2 H = 0
2
∆ = 4v0 + 8 gH
2
∆ = 2 v0 + 2 gH
2
2v + 2 v0 + 2 gH v0 + v0 + 2 gH
2 2
tE > 0 ⇒ tE = 0 =
2g g
20 + 20 2 + 2 ⋅ 9,81 ⋅ 50 20 + 37,16
tE ≈ ≈ ≈ 5,83 s
9,81 9,81
f)
v y (t E ) = v0 − gt E
v + v0 + 2 gH
2
v y (t E ) = v0 − g ⋅ 0
g
v y (t E ) = v0 − v0 − v0 + 2 gH
2
v y (t E ) = − v0 + 2 gH
2
v y (t E ) ≈ − 20 2 + 2 ⋅ 9,81 ⋅ 50 ≈ −37,2 m
s
zad. 4.
Dane:
r
(
r 18t , 4t − 4,9t 2 , )
Szukane: v0 = ? , α = ?, v(t = 2) = ? ,
vH = ? (prędkość w najwyŜszym punkcie toru),
rx = x(t ) = 18t
ry = y (t ) = 4t − 4,9t 2
x(t ) = v x0 t
vx = vx0 = const.
dx
vx (t = 0) = vx0 = = 18 [ ms ]
dt
v y (t ) = v y0 − gt
dy
v y (t = 0) = v y0 = = 4 − 9,8t = 4 [ ms ]
dt
r
v = [vx0 , v y0 ]
v0 = vx0 + v y0 = 182 + 4 2 = 18,4 [ ms ]

2 2
vx0 = v0 cos α
v y0 = v0 sin α
v y0 v y0 4
tg α = ⇒ α = arctg = arctg ≈ 12,5°
vx0 vx0 18
w najwyŜszym punkcie toru v y = 0
r
vH = [vx , v y ] = [vx0 ,0] = [18,0]
vH = 182 + 0 2 = 18 [ ms ]
t =2s
r
v = [vx , v y ] = [18; 4 − 9,8t ] = [18; 4 − 9,8 ⋅ 2] = [18; − 15,6]
v = 182 + (−15,6) 2 ≈ 23,8 [ ms ]
zad. 5.
Dane: α = 30° , v0 = 20 [ ms ] , H = 45 m , g = 9,81 [ sm2 ]
Szukane: tc = ? , vk = ? , as = ? (w chwili t = 0,5 s ),
z = ? (zasięg – odległość z poziomie przebyta przez kamień),
a)
v y0 = v0 sin α = 20 sin 30° = 10 [ ms ]
vx0 = vx = v0 cos α = 20 cos 30° ≈ 17,32 [ ms ]
y = H + v y0 tc − 12 gtc
2
0 = 45 + 10tc − 4,905tc
2
∆ = 100 + 882,9 = 988,2

∆ ≈ 31,35
10 + 31,35
t c > 0 ⇒ tc = ≈ 4,21 s
2 ⋅ 4,905
b)
vx = const. ≈ 17,32
v y = v y0 − gtc
v y ≈ 10 − 9,81 ⋅ 4,21 ≈ −31,3
vk = vx + v y ≈ 17,32 2 + (−31,3) 2 ≈ 35,8 [ ms ]

2 2
c)
vx = const. ≈ 17,32 m
s
z = v x tc
z ≈ 17,32 ⋅ 4,21 ≈ 73 m
d)
dv
as =
dt
v = vx + v y = vx0 + (v y0 − gt ) 2
2 2 2
d vx0 + (v y0 − gt ) 2 2(v y0 − gt ) ⋅ g g ⋅ (v y0 − gt )
2
as = = =
dt 2 vx0 + (v y0 − gt ) 2 vx0 + (v y0 − gt ) 2
2 2
bo ( x )′ = 2 1 x { f [g ( x)]}′ = f ' [g ( x)]⋅ g ' ( x)

t = 0,5
9,81 ⋅ (10 − 9,81t ) 9,81 ⋅ (10 − 9,81 ⋅ 0,5) 49,98
as (t ) = = = ≈ 2,77 [ sm2 ]
17,32 2 + (10 − 9,81t ) 2 17,32 2 + (10 − 9,81 ⋅ 0,5) 2 18,05
zad. 6.
Dane: v0 = 7,55 [ ms ] , t = 0,5 s , g = 9,81 [ sm2 ]
Szukane: v = ?, as = ? , an = ? ,
vx = v0 = const.
x(t ) = v0 ⋅ t
v y (t ) = − gt
y (t ) = − 12 gt 2
dv
as =
dt
v = vx + v y = v0 + (− gt ) 2 = v0 + g 2t 2
2 2 2 2
d v0 + g 2t 2
2
2 g 2t gt v
as = = =g =g y
dt 2 v0 + g 2t 2 v0 + g 2t 2 v
2 2
bo ( x )′ = 2 1 x { f [g ( x)]}′ = f ' [g ( x)]⋅ g ' ( x)

t = 0,5
g 2t 9,812 ⋅ 0,5 48,118
as (t ) = ≈ = ≈ 5,34 [ sm2 ]
v0 + g 2t 2
2
7,552 + 9,812 ⋅ 0,52 9,003
an = g 2 − as
2 2
g 2v 2 − g 2v y
2 2
vy g 2 g 2
an = g − a s = g − g = = v − vy = vx + v y − vy
2 2 2 2 2 2 2 2
2 2
v v v v
g g v
an = vx + v y − v y = vx = g 0
2 2 2 2
v v v
v0 9,81 ⋅ 7,55 74,0655
an (t ) = g ≈ ≈ ≈ 8,23 [ sm2 ]
v0 + g t
2 2 2
7,55 + 9,81 0,5
2 2 2 9, 0034
zad. 7.
Dane: R = 3,64 m v = 17,4 [ ms ] , α = 22° ,
Szukane: ac = ? , as = ?
ac = a n + a s
2 2 2
v 2 17,4 2
an = = ≈ 83,176
R 3,64
r r r
α = ∠(ac , R) ≡ ∠(ac , an )
as
tg α = ⇒ as = an ⋅ tg α ⇒ as ≈ 83,176 ⋅ 0,404 ≈ 33,6 [ sm2 ]
an
ac = an + as ≈ 83,176 2 + 33,6 2 ≈ 89,7 [ sm2 ]
2 2
zad. 8.
Dane: R = 0,2 m as = 0,05 m
s2
, α = 22° ,
Szukane: a s = an ⇒ t1 = ? , 2 as = an ⇒ t2 = ? ,
a)
an = a s
v2
an = ⇒ v = an ⋅ R
R
v an ⋅ R
v = as ⋅ t ⇒ t = =
as as
an ⋅ R as ⋅ R R 0,2
t1 = = = = =2s
as as as 0,05
b)
an = 2 a s ⇒ as = 12 an
an ⋅ R 2as ⋅ R 2R 2 ⋅ 0,2
t2 = = = = ≈ 2,83 s
as as as 0,05

Temat: ZESTAW 3 – Ruch obrotowy. Zmodyfikowana: 1.11.2006 18:40
ZESTAW 3 – Ruch obrotowy

20.10.2006 r.
Porównanie wzorów w ruchu obrotowym i postępowym
ruch obrotowy ruch postępowy

R – promień
S – długość łuk
ϕ – kąt ϕ=
S
[rad] (
x – połoŜenie,
s – droga)
R
dϕ  rad  dx m
ω – prędkość kątowa ω= v – prędkość v=
dt  s  dt  s 
v =ω⋅R
ε – przyspieszenie dω  rad  as – przyspieszenie dv m
ε= as =
kątowe dt  s 2  styczne dt  s 2 
as = ε ⋅ R
an – przyspieszenie v2 m
ad =  s 2 
normalne (dośrodkowe) R
ad = ω 2 ⋅ R = ω ⋅ v
dla ruchu jednostajnie zmiennego
ϕ = ϕ0 + ω0t + 12 εt 2 x = x0 + x0t + 12 at 2
ω = ω0 + εt v = v0 + at
zad. 1.
∠(as , v ) = 58° = α ,
r r
Dane: t =4s,
Szukane: ε = ?,
Dla ruchu jednostajnie zmiennego prawdziwe jest: ω = εt

v2
ad = = ω 2 R = (εt ) R = ε 2t 2 R
2
R
a s = εR
ad ε 2t 2 R tg α  rad 
tg α = = = εt 2 ⇒ ε=  s 2 
as εR t2
tg 58° 1,6  rad 
ε= 2
≈ = 0,1  2 
4 16 s 
zad. 2.
Dane: R = 20 cm = 0,2 m , θ (t ) = 3 − t + 0,1t 3 [rad ] (t w sek.) , t = 10 s ,
Szukane: as = ? , an = ? ,
dθ
ω=
dt
( ) ( )
= 0,3t 2 − 1 bo a ⋅ x n ′= a ⋅ n ⋅ x n−1 czyli 3 − t 1 + 0,1t 3 ′= 1 ⋅ 30 − 1 ⋅ t 0 + 0,1 ⋅ 3 ⋅ t 2
dω
ε=
dt
( ) ( )
= 0,6t bo a ⋅ x n ′= a ⋅ n ⋅ x n−1 czyli 0,3t 2 − 1 ′= 0,3 ⋅ 2 ⋅ t 1 − 1 ⋅10
ε (t ) = 0,6t ε (t = 10) = 0,6 ⋅10 = 6

m
as = εR = 6 ⋅ 0,2 = 1,2  2 
s 
( 2
) 2
( )
m
ad = ω 2 R = 0,3t 2 − 1 R = 0,3 ⋅10 2 − 1 ⋅ 0,2 = 168,2  2 
s 
Przyspieszenia dla punktów leŜących, np. w połowie promienia liczy się tak samo.
R′ = 12 R = 0,1 m
a s ( R′ ) = 6 ⋅ R′ ( )
ad (R′) = 0,3 ⋅10 2 − 1 ⋅ R′ = 841⋅ R′
2
m m
as (R′) = 6 ⋅ 0,1 = 0,6  2  ad (R′) = 841⋅ 0,1 = 84,1  2 
s  s 
zad. 3.
Dane: v1 = 3 ms , v2 = 2 ms , ∆R = 10 cm = 0,1 m
Szukane: n = ? ( n – prędkość obrotowa),
2Π 1 ω
ω= = = 2Π n ⇒ n =
T f 2Π
v
ω = = const. ⇒ ω1 = ω2
R
v v v
ω1 = 1 ⇒ R = 1 ⇒ R = 1
R ω1 ω
v2 v2 v2 v 
ω2 = ⇒ ω= ⇒ ω= ⇒ ω  1 − ∆R  = v2
R − ∆R R − ∆R v1
− ∆R  ω 
ω
v1 v1 − v2 3 − 2  rad 
ω − ω∆R = v2 ⇒ ω= = = 10 
ω ∆R 0,1  s 
ω 10  obr. 
n= = ≈ 1,59 
2Π 2Π  s 
zad. 4.
Dane: ε = 3,5 [ rad
s 2 ], t = 0 s ⇒ ω0 = 2 [ rads ] ,
Szukane: ϕ (t = 2 s ) = ? , ω (t = 2 s ) = ? , ∆ϕ = ? ,
ϕ = ϕ0 + ω0t + 12 εt 2 ω = ω 0 + εt
ϕ (t ) = 2t + 3, 5 2
2 t ω (t ) = 2 + 3,5t
ϕ (2) = 2 ⋅ 2 + 32,5 ⋅ 22 = 11 [rad ] ω (2) = 2 + 3,5 ⋅ 2 = 9 [ rads ]
∆ϕ = ϕ (3) − ϕ (2 )
ϕ (3) = 2 ⋅ 3 + 32,5 ⋅ 32 = 21,75 [rad ]
ϕ (2) = 11 [rad ]
∆ϕ = ϕ (3) − ϕ (2 ) = 21,75 − 11 = 10,75 [rad ]
zad. 5.
Dane: t =3s, h = 1,5 m , R = 4 cm = 0,04 m ,
Szukane: ε = ?,
Dla ruchu jednostajnie zmiennego prawdziwe jest: x = x0 + v0t + 12 at 2

Wiadomo, Ŝe v0 = 0 oraz załóŜmy, Ŝe x0 = 0 wtedy:
h = 12 at 2 bo x = h
2h
a= 2
t
Przyspieszenie styczne obracającego się krąŜka jest równe przyspieszeniu spadającego
małego odwaŜnika bo ten dwa ciała tą połączone lekką nierozciągliwą nicią.
as = a a = ε ⋅R
2h
as =
t2
a 2h 2 ⋅1,5  rad 
ε= s = 2 = = 8,33  2 
R Rt 0,04 ⋅ 3 2
s 
zad. 6.
Dane: R = 0,1 m , N = 5 ⇒ v1 = 0,1 ms , t 2 = 20 s ,
Szukane: an = ? ,
ϕ = 2Π N
ϕ = ω0 + 12 εt 2 = 12 εt 2
4Π N
2Π N = 12 εt1 ⇒ ε=
2
2
t1
v = as ⋅ t
v1
v1 = as ⋅ t1 ⇒ t1 =
as
4Π N
2 2
a v1
as = ε ⋅ R = 2 R = s2 4Π RN ⇒ as =
t1 v1 4Π RN
v2 = as ⋅ t 2
a ⋅t v ⋅t
2 2 2 2 4 2 4 2
v2 2 t v1 t
an = = s 2 = as ⋅ 2 = ⋅ 2 = 1 32 2
R R R 16ΠR N R 16Π R N
2 2
v1 ⋅ t 2 0,1 ⋅ 20 2
4 2 4
0,04
an = = ≈ ≈ 0,01 [ sm2 ]
16Π ⋅ R ⋅ N
3 2
16Π ⋅ 0,1 ⋅ 5
3 2
3,95
zad. 7.
Dane: ω0 = 1,44
, N = 42,3 ⇒ ω = 0 ,
rad
s ε = const. ε < 0 ,
Szukane: t z = ? (czas zatrzymania), ε = ? (opóźnienie kątowe),
t1 = ? (czas wykonania pierwszej połowy obrotów)
ruch obrotowy jednostajnie opóźniony, więc:
ω = ω 0 − εt
ω0
0 = ω 0 − εt z ⇒ ε=
tz
ϕ = ω 0 t − εt 1
2
ω0 4Π N
2Π N = ω0t z − 12 ⇒ 4Π N = t z (2ω0 − ω0 ) ⇒ t z =
2
tz
tz ω0
4Π N 4Π ⋅ 42,3
tz = = ≈ 369 [s]
ω0 1,44
ω0 ω0 ω0 2 1,44 2
ε= = ω0 = = ≈ 0,0039 [ rad ]
tz 4Π N 4Π N 4Π ⋅ 42,3 s2
θ = 12 ϕ = 12 2ΠN = ΠN
ω0 − ω1
ω1 = ω0 − εt1 ⇒ t1 =
ε
θ = ω0t1 − 12 εt12
ω − ω1 1  ω0 − ω1 
2
Π N = ω0 0 − 2 ε 
ε  ε 
ω0 2 − ω0ω1 ω0 2 − 2ω0ω1 + ω12
ΠN = 2 −
ε ε
ε 2Π N = 2ω0 − 2ω0ω1 − ω0 + 2ω0ω1 − ω12
2 2
ε 2Π N = ω0 2 − ω12 ⇒ ω1 = ω0 2 − 2ΠNε = 1,44 2 − 2Π ⋅ 42,3 ⋅ 0,0039 ≈ 1,018 [ rads ]

ω0 − ω1 ω0 − ω1 1,44 − 1,018
t1 = = = ≈ 108 [s]
ε ε 0,0039
zad. 8.
Dane: N = 42,3 , n1 = 240 min.
obr
, n2 = 360 min.
obr
, ε = const. ε > 0 ,
Szukane: ε = ? (przyspieszenie kątowe),
ϕ = 2Π N
n1 = 240 min.
obr
= 240 601 obrs = 4 obrs n1 = 360 min.
obr
= 360 601 obrs = 6 obrs
ω1 = 2Π n1 ω2 = 2Π n2
ω = ω0 + εt
ω2 − ω1
ω2 = ω1 + εt ⇒ t =
ε
ϕ = ω1t + 12 εt 2
ω2 − ω1 1 (ω2 − ω1 )2
ϕ = ω1 + 2ε
ε ε2
ω1ω2 − ω12 ω2 2 − 2ω1ω2 + ω12
2ϕ = 2 +
ε ε
2ϕε = 2ω1ω2 − 2ω1 + ω2 − 2ω1ω2 + ω1
2 2 2
ε= = =
(
ω2 2 − ω12 (2Π n2 )2 − (2Π n1 )2 4Π 2 n2 2 − n12 )
2ϕ 4Π N 4Π N
ε=
Π 2
N
(
n2 − n1 =
2 Π 2
50
) ( )
6 − 4 2 ≈ 1,26 [ rads ]
Dodatkowe zagadnienia:
a) Ciało przebyło połowę drogi ze stałą prędkością v1 oraz drugą połowę ze stałą
prędkością v2 . Wyznacz średnią prędkość tego ciała.
s sc
v= v śr =
t tc
sc = s1 + s2 = 2 s
tc = t1 + t2
s s
t1 = t2 =
v1 v2
sc s1 + s2 2s 2s 2v v
vśr = = = = = 1 2
tc t1 + t 2 s s s (v1 + v2 ) v1 + v2
+
v1 v2 v1v2
2v1v2
vśr =
v1 + v2
b) Ciało przez połowę czasu poruszało się ze stałą prędkością v1 oraz drugą połowę ze stałą
prędkością v2 . Wyznacz średnią prędkość tego ciała.
s s
v= vśr = c
t tc
sc = s1 + s2
tc = t1 + t2 = 2t ⇒ t = t1 = t2
s1 = v1t1 s2 = v2t2
sc s1 + s2 v1t1 + v2t 2 t (v1 + v2 ) v1 + v2
vśr = = = = =
tc 2t 2t 2t 2
v1 + v2
vśr =
2

Temat: ZESTAW 4 – Dynamika. Zmodyfikowana: 2.11.2006 21:35
ZESTAW 4 – Dynamika
27.10.2006 r.
NajwaŜniejsze wzory tego działu
r
r Fw
a=
m
Q = m⋅ g
T = Fn ⋅ f
dla równi pochyłej o pochyłości α :
Q⊥ = Q ⋅ cos α
Q = Q ⋅ sin α
zad. 1.
Dane: F1 = 5 N , F2 = 8 N , m = 0,3 kg ,
r r
∠( F1 , OX ) = 60° , ∠(OX , F2 ) = 20° ,
r r
Szukane: a = ? , ∠(a , OX ) = ? , F3 = ? ,
r
r Fw
a=
m
r r r
Fw = F1 + F2
r
F1 = [ F1 ⋅ cos(360° − 20°), F1 ⋅ sin(360° − 20°)] ≈ [4,698; − 1,71]
r
F2 = [ F2 ⋅ cos 60°, F2 ⋅ sin 60°] ≈ [4; 6,928]
r
Fw ≈ [4,698 + 4; − 1,71 + 6,928] ≈ [8,698; 5,218] ≈ [8,70; 5,22]
Fw = 8,70 2 + 5,22 2 ≈ 10,15
Fw 10,15
a= ≈ ≈ 33,8 [ sm2 ]
m 0,3
Fw 8,70
ax = x ≈ ≈ 29
m 0,3
r a 29 r 29
cos ∠(a , OX ) = x ≈ ⇒ ∠(a , OX ) = arccos = 30,9°
a 33,8 33,8
r r
F3 = − Fw
r
F3 = [−8,70; − 5,22]
zad. 2.
Dane: m1 = 1 kg , m2 = 2 kg , m3 = 3 kg ,
F1 = 12 N , F2 = 6 N ,
Szukane: a = ?, F12 = ? , F23 = ? ,
r
r F r r
a = w ⇒ Fw = m ⋅ a
m
F1 − F2 12 − 6
a= = = 1 [ sm2 ]
m1 + m2 + m3 1 + 2 + 3
F1 − F12 = m1 ⋅ a ⇒ F12 = F1 − m1 ⋅ a = 12 − 1 ⋅1 = 11 N
F23 − F2 = m3 ⋅ a ⇒ F23 = F2 + m3 ⋅ a = 6 + 3 ⋅1 = 9 N
zad. 3.
Dane: m1 = 1 kg , m2 = 2 kg , H =3m, g = 9,81 sm2 ,
Szukane: H max = ? , t = ? (czas po którym masa 1 będzie na wysokości H max ),
Sytuację przedstawioną w zadaniu moŜna podzielić na dwie fazy.

Pierwsza faza zaczyna się gdy masa 2 jest na wysokości 3 m. Masa 2 zaczyna spadać
(poruszać się w dół) ze stałym przyspieszeniem a . W tym samym czasie masa 1 porusza
się z takim samym przyspieszeniem, ale skierowanym przeciwnie (tj. do góry). Masa 2 po
przebyciu drogi H zatrzymuje się w podłoŜu. Masa 1 w tej chwili jest na wysokości H .
Druga faza to ruch jednostajnie opóźniony z opóźnieniem równym g masy 1. Drogę
przebytą przez masę 1 do połoŜenia maksymalnego oznaczę jako h (gdzie v2 = 0 ).
F Q − Q1 m2 g − m1 g m − m1 2 −1
a= w = 2 = =g 2 = 9,81 = 3,27 [ sm2 ]
m m1 + m2 m1 + m2 m1 + m2 1+ 2
2⋅3
2
at 2H
H= 1 ⇒ t1 = = ≈ 1,3546 s
2 a 3,27
2H
v1 = a ⋅ t1 ⇒ v1 = a ⋅ = 2 Ha
a
v2 = v1 − gt2
v1 2 Ha 2 ⋅ 3 ⋅ 3,27
0 = v1 − gt2 ⇒ t2 = = = ≈ 0,4515 s
g g 9,81
t = t1 + t2 ≈ 1,3546 + 0,4515 ≈ 1,806 s
2
gt 2
h = v1t2 −
2
h = 2 Ha ⋅ 2 Ha
−
g ( )
2 Ha
g
2
=
2 Ha 2 Ha Ha 3 ⋅ 3,27
− = = =1m
g
2 g 2g g 9,81
H max = H + h = 3 +1 = 4 m
zad. 4.
Dane: m = 5,1 kg , f =0, F = 12 N , α = 25° , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: a = ? , Fmax = ? (maksymalna wartość siły o kierunku zgodnym z siłą F ,
dla której klocek jeszcze porusza się po powierzchni),
Fx = F cos α = 12 cos 25° ≈ 10,88 N

Fy = F sin α = 12 sin 25° ≈ 5,07 N
r r r r
F + FR + Q = m ⋅ a
Fx 10,88
x: Fx = ma ⇒ a = ≈ ≈ 2,13 [ sm2 ]
m 5,1
y: FR + Fy − Q = 0
Oderwanie klocka od podłoŜa nastąpi gdy FN = 0 (siła nacisku), wtedy FR = 0 (siła reakcji).
Fmax y = Fmax sin 25°
mg 5,1 ⋅ 9,81
0 + Fmax sin 25° − Q = 0 ⇒ Fmax = ≈ ≈ 118,4 N
sin 25° 0,4226
zad. 5.
Dane: m1 = 9,5 kg , m2 = 2,6 kg , α = 34° , f = 0,15 , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: a = ?, N = ? (siła napręŜenia nici),
Gdy tarcia ma nie być to f = 0 – podpunkt a) zadania.

Q1 ⊥ = Q1 cos α = m1 g cos α
Q1 = Q1 sin α = m1 g sin α
2) N − m2 g = m2 a
1) Q1 − T − N = m1a
FR1 − Q1 ⊥ = 0 ⇒ FR1 = Q1 ⊥
T = f ⋅ m1 g cos α
"1) + 2)"
N − m2 g + Q1 − T − N = m2 a + m1a
− m2 g + m1 g sin α − f ⋅ m1 g cos α = a(m2 + m1 )
m1 (sin α − f cos α ) − m2 9,5(sin 34° − 0,15 ⋅ cos 34°) − 2,6
a=g = 9,81 ≈ 1,24 [ sm2 ]
m1 + m2 9,5 + 2,6
N = m2 g + m2 a ≈ 2,6(9,81 + 1,24) ≈ 28,7 [ N]
dla f = 0
9,5(sin 34° − 0 ⋅ cos 34°) − 2,6
a = 9,81 ≈ 2,20 [ sm2 ]
9,5 + 2,6
N = m2 g + m2 a ≈ 2,6(9,81 + 2,20) ≈ 31,2 [ N]
zad. 6.
Dane: Qs = 60 N (cięŜar sanek), v = const. , F = 25 N ,
α1 = 15° , α 2 = 35° g = 9,81 sm2 ,
Szukane: f = ?, a = ?,
ms , mch (masa sanek i masa chłopca to tylko zmienne pomocnicze)
α 3 = α 2 − α1 = 35° − 15° = 20°

Q ⊥ = Q cos α1
Q = Q sin α1
Fx = F cos α 3
Fy = F sin α 3
y) FR + Fy − Q ⊥ = 0
FR = Q cos α1 − F sin α 3
T = f ⋅ FN = f ⋅ FR
T = f ⋅ (Q cos α1 − F sin α 3 )
ruch jednostajny, więc działające siły się równowaŜą:

x) Fx − Q − T = 0
F cos α 3 − Q sin α1 − f ⋅ (Q cos α1 − F sin α 3 ) = 0
F cos α 3 − Q sin α1 25 cos 20° − 60 sin 15° 7,96
f = = ≈ ≈ 0,161
Q cos α1 − F sin α 3 60 cos15° − 25 sin 20° 49,4
gdy chłopiec zjeŜdŜa na sankach:
F Q sanek + Q ch − T ms g sin α1 + mch g sin α1 − FN f
a= w = =
m ms + mch ms + mch
g sin α1 (ms + mch ) − (Q⊥ sanek + Q⊥ ch ) f g sin α1 (ms + mch ) − g cos α1 (ms + mch ) f
a= =
ms + mch ms + mch
a = g ⋅ (sin α1 − f cos α1 ) ≈ 9,81 ⋅ (sin 15° − 0,161 ⋅ cos15°) ≈ 1,013 [ sm2 ]
zad. 7.
Dane: m = 1 kg , a = const. , F = 10 N , f = 0,23 , g = 9,81 sm2 ,
α1 = 60° , α 2 = 0° , α 3 = −60° ,
Szukane: a = ?, FR = ? ,
Zadanie będzie rozwaŜane dla dowolnego kąta α , gdzie:
r
α = ∠( F , OX )
na końcu zostaną podstawione moŜliwe wartości: α1 , α 2 , α 3 .
F = F cos α
F⊥ = F sin α
T = FN ⋅ f ⇒ T = (Q − F⊥ ) ⋅ f = fmg − fF sin α
Fw F − T F cos α − fmg + fF sin α 10 cos α − 0,23 ⋅1⋅ 9,81 + 0,23 ⋅10 ⋅ sin α
a= = = =
m m m 1
a (α ) = 10 cos α + 2,3 sin α − 2,2563
r r
FR = − FN
FR = Q − F⊥ = mg − F sin α = 1⋅ 9,81 − 10 sin α
FR (α ) = 9,81 − 10 sin α
a (α1 ) = 10 cos 60° + 2,3 sin 60° − 2,2563 ≈ 4,73 [ sm2 ]

FR (α1 ) = 9,81 − 10 sin 60° ≈ 1,15 [ N]
a (α 2 ) = 10 cos 0° + 2,3 sin 0° − 2,2563 ≈ 7,74 [ sm2 ]
FR (α1 ) = 9,81 − 10 sin 0° ≈ 9,81 [ N]
a(α 3 ) = 10 cos(−60°) + 2,3 sin(−60°) − 2,2563 ≈ 0,75 [ sm2 ]
FR (α1 ) = 9,81 − 10 sin(−60°) ≈ 18,47 [ N]
zad. 8.
Dane: v0 = 20 ms , θ = 5° , f = 0,18 , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: s (droga, którą przebędzie narciarz do chwili zatrzymania się),
Q = Q sin θ = mg sin θ
Q⊥ = Q cos θ = mg cos θ
T = FN ⋅ f = Q⊥ ⋅ f = f ⋅ mg cos θ
Fw Q − T mg sin θ − f ⋅ mg cos θ
a= = = = g (sin θ − f cos θ )
m m m
a = 9,81(sin 5° − 0,18 ⋅ cos 5°) ≈ −0,904 [ sm2 ]
Czyli to ciało porusza się ruchem jednostajnie opóźnionym, z przyspieszeniem a .
v = v0 + at
v0
0 = v0 + at ⇒ t =
−a
2 2 2 2
v  v  v v v
s = v0t + at = v0 0 + 12 a 0  = − 0 + 0 = − 0
1 2
−a −a
2
a 2a 2a
20 2
s≈− ≈ 221 m
2 ⋅ (−0,904)
zad. 9.
r
Dane: m = 3 kg , F, α = 50° , f = 0,25 , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: Fmin = ? oraz Fmax = ? (dla którego klocek pozostanie w bezruchu),
F = F sin α
F⊥ = F cos α
T = F⊥ ⋅ f ⇒ T = F ⋅ f cos α
Fmin : F +T = Q ⇒ Fmin sin α + Fmin ⋅ f cos α = mg
mg 3 ⋅ 9,81
Fmin = ≈ ≈ 31,8 N
sin α + f cos α 0,766 + 0,25 ⋅ 0,643
Fmax : F − T = Q ⇒ Fmax sin α − Fmax ⋅ f cos α = mg
mg 3 ⋅ 9,81
Fmax = ≈ ≈ 48,6 N
sin α − f cos α 0,766 − 0,25 ⋅ 0,643
F ∈ (31,8; 48,6)

Temat: Kolokwium I – Zadania. Zmodyfikowana: 8.11.2006 23:23
Kolokwium I – Zadania
3.11.2006 r.
Przykładowe zestawy zadań do rozwiązania na kolokwium.
Treści zadań – Zestaw A
zad. 1.
r
Wyznacz wektor c o długości 2 leŜący na dwusiecznej kąta przy wierzchołku A w trójkącie ABC.
Dane są współrzędne wierzchołków: A(2,0) , B(1,3) , C (−4,2) .
r
Odp. c = [− 2 , 2 ] .
zad. 2.
Dany jest układ klocków przedstawiony na rysunku 1. oraz masy poszczególnych klocków:
m1 = 1,5 kg , m2 = 2 kg , m3 = 0,5 kg . Współczynnik tarcia klocka 2. o podłoŜe wynosi 0,1 .
Wyznacz przyspieszenie te układy, napręŜenie niewaŜkiego i nierozciągliwego sznurka, wartość
siły działającej przez klocek 1. na klocek 3.
2.
3.
1.
rys. 1.
Odp. a = 4,41 sm2 , N = 10,78 N , F13 = 2,7 N .
zad. 3.
Wyrzucono poziomo ciało (w jednorodnym polu grawitacyjnym) w taki sposób, Ŝe zasięg tego
rzutu wynosi 5 m , a czas 0,5 s . Opór powietrza naleŜy zaniedbać. Oblicz wysokość z jakiej
wyrzucono ciało, prędkość początkową, prędkość tuŜ przed uderzeniem w ziemię. Dodatkowo
wyznacz współrzędne połoŜenia ciała i współrzędne wektora prędkości dla czasu 0,3 s
(od momenty wyrzucenia ciała).
r
Odp. v0 = 10 m
s , h = 1,23 m , vk = 4,905 m
s , A(3; 0,44) , v1 = 10,42 m
s .
zad. 4.
Ciało wykonuje ruch po okręgu o promieniu R = 0,5 m . Droga pokonywana przez to ciało
zadana jest funkcją s (t ) = 2t + 0,16t 2 + 0,2t 3 (gdzie droga jest w metrach, a czas w sekundach).
Wyznacz czas dla którego przyspieszenie styczne będzie wynosiło 1,28 sm2 . Dla tego czasu
wyznacz prędkość liniową ciała oraz przyspieszenia: normalnie, całkowite i kątowe.
Odp. t = 0,8 s , v = 2,64 m

s
, an = 13,94 m
s2
, a = 14,19 m
s2
, ε = 2,56 rad
s2
.
Szkice rozwiązań do zadań znajdują się na kolejnych stronach.

Szkice rozwiązań – Zestaw A
zad. 1.
r
Dane: c = 2, A(2,0) , B(1,3) , C (−4,2) ,
r
Szukane: c =?,
r r r
c = n⋅ c
r
n = [ x, y ]
r
n =1
r
a = AB = [1 − 2, 3 − 0] = [−1, 3]
r
a = (−1) 2 + 32 = 10
r
b = AC = [−4 − 2, 2 − 0] = [−6, 2]
r
b = (−6) 2 + 2 2 = 40 = 2 10
r r r r r r r r
∠(a , c ) = ∠(a , n ) = ∠(b , c ) = ∠(b , n )
r r r r r r r r r r
a o n = a ⋅ n ⋅ cos ∠(a , n )  aon b on  a x ⋅ x + a y ⋅ y bx ⋅ x + by ⋅ y
 r r r r r r  r r = r r  r r = r r
 b o n = b ⋅ n ⋅ cos ∠(b , n ) ⇒ a ⋅n b ⋅n ⇒  a⋅n b ⋅n
r r  2
 n = 1  n = 1 x + y = 1
2
 − 1⋅ x + 3 ⋅ y − 6 ⋅ x + 2 ⋅ y
 =  − 2 x + 6 y = −6 x + 2 y x = − y
 10 ⋅1 2 10 ⋅1 ⇒  2 ⇒ 
x + y = 1 (− y ) + y = 1
2 2 2
x2 + y 2 = 1

x = − y  x = m 22
 2 1 ⇒ 
y = 2  y = ± 22
r r r r
n1 = [− 22 , 22 ] ⇒ c1 = c ⋅ n1 = 2 ⋅ [− 22 , 22 ] = [− 2 , 2 ]
r r r r
n2 = [ 22 , − 22 ] ⇒ c2 = c ⋅ n2 = 2 ⋅ [ 22 , − 22 ] = [ 2 , − 2 ]
wyznaczone wektory muszą spełniać jeszcze dodatkowy warunek:
muszą leŜeć na dwusiecznej kąta, więc na pewno:
r r r
∠(a , OX ) < ∠(c , OX ) < ∠(b , OX )
a r b
arccos x < ∠(c , OX ) < arctan x
a b
−1 r −6
arccos < ∠(c , OX ) < arccos
10 2 10
r
71,56° < ∠(c , OX ) < 161,56°
r c − 2
∠(c1 , OX ) = arccos 1x = arccos = 135°
c1 2
r c 2
∠(c2 , OX ) = arccos 2 x = arccos = 45° 360 − 45° = 315°
c2 2
r r
ostatecznie : c = c1 = [− 2 , 2 ]
zad. 2.
Dane: m1 = 1,5 kg , m2 = 2 kg , m3 = 0,5 kg , f = 0,1
Szukane: a = ?, N = ?, F13 = ? ,
Fw Q + Q3 − T m g + m3 g − f ⋅ FN m + m3 − f ⋅ m2
a= = 1 = 1 =g 1
m m1 + m2 + m3 m1 + m2 + m3 m1 + m2 + m3
1,5 + 0,5 − 0,1 ⋅ 2
a = 9,81 ⋅ = 9,81 ⋅ 0,45 ≈ 4,41 sm2
1,5 + 2 + 0,5
rozpatruję siły działające na klocek 2.
F N − T N − fgm2
a= w = = ⇒ N = m2 (a + fg )
m m2 m2
N ≈ 2 ⋅ (4,41 + 0,1 ⋅ 9,81) ≈ 10,78 N
rozpatruję siły działające na klocek 3.
F Q −F
a = w = 3 13 ⇒ F13 = m3 ( g − a )
m m3
F13 ≈ 0,5 ⋅ (9,81 − 4,41) ≈ 2,7 N
zad. 3.
Dane: z = 5 m, t = 0,5 s , t1 = 0,3 s ,
r r
Szukane: h = ?, v0 = ? , vk = ? , r1 = ? , v1 = ? ,
[+rys. z układem współrzędnych]
Ruch poziomo rzuconego ciała rozkładam na dwie składowe, składową równoległą do

powierzchni ziemi x, gdzie ciało porusza się ruchem jednostajnym oraz składową y
prostopadłą do powierzchni ziemi, gdzie ciało porusza się ruchem jednostajnie
przyspieszonym bez prędkości początkowej z przyspieszeniem g.
z 5
vx = v0 = = = 10 ms
t 0,5
v y = v y0 + g ⋅ t
gt 2 9,81 ⋅ 0,52
h= = ≈ 1,23 m
2 2
vk = g ⋅ t = 9,81 ⋅ 0,5 = 4,905 ms
obliczenia dla t1 :
r
r1 = [v0 ⋅ t1 , 12 g ⋅ t1 ] = [10 ⋅ 0,3; 12 ⋅ 9,81 ⋅ 0,32 ] ≈ [3; 0,44]
2
r
v1 = [v0 , g ⋅ t1 ] = [10; 9,81 ⋅ 0,3] ≈ [10; 2,94]
r
v1 = v x + v y = 10 2 + 2,94 2 ≈ 10,42 ms
2 2
zad. 4.
Dane: R = 0,5 m , s (t ) = 2t + 0,16t 2 + 0,2t 3 , as = 1,28 m
s2
,
Szukane: t = ?, v = ?, an = ? , a = ?, ε = ?,
s (t ) = 2t + 0,16t 2 + 0,2t 3 (a ⋅ x n )′ = a ⋅ n ⋅ x n−1

ds
v(t ) = = 2 + 0,32t + 0,6t 2
dt
dv
a (t ) = = 0,32 + 1,2t
dt
as = a (t )
1,28 = 0,32 + 1,2t ⇒ t = 0,8 s
v(0,8) = 2 + 0,32 ⋅ 0,8 + 0,6 ⋅ (0,8) 2 = 2,64 m
s
v 2 2,64 2
an = = ≈ 13,94 m
s2
R 0,5
a = as + an ≈ 2,64 2 + 13,94 2 ≈ 14,19
2 2 m
s2
as 1,28
ε= = = 2,56 rad
s2
R 0,5
Treści zadań – Zestaw B

zad. 1.
Cząstka wykonuje ruch po okręgu o promieniu R = 3 m . Droga pokonywana przez to ciało
zadana jest funkcją s (t ) = t 3 (gdzie droga jest w metrach, a czas w sekundach). Wyznacz czas dla
którego przyspieszenie styczne będzie równe przyspieszeniu normalnemu. Jakie będzie wówczas
przyspieszenie całkowite.
Odp. t = 1,26 s , a = 5,345 sm2 .
zad. 2.
Piłka kopnięta ukośnie pod kątem α = 60° do podłoŜa. Wiadomo, Ŝe piłka była w powietrzu
3 s . Z jaką prędkością została wykopana? Na jaką maksymalnie wysokość wzniesie się? Jakie
będą współrzędne (względem punkt wykopu piłki) połoŜenia i prędkości piłki po czasie 2 s od
wykopu.
r r
Odp. v = 16,99 m
s
, h = 11,03 m , r1 = [16,99; 9,81] , v1 = [8,495; − 4,906]
zad. 3.
?
Odp. ?.
zad. 4.
Koło o średnicy 1 m obraca się ze stałą prędkością obrotową n = 180 min.
obr
. W pewnym
momencie koło zaczyna hamowanie ruchem jednostajnie opóźnionym z opóźnieniem kątowym
3 rad
s2
. Po jakim czasie to koło zatrzyma się? Ile wykona obrotów do momentu zatrzymania się?
Oblicz prędkość liniową punktów na obwodzie koła w chwili rozpoczęcia hamowania.
Odp. t = 6,28 s , N = 9,42 , v = 9,42 m

s .
Szkice rozwiązań – Zestaw B
zad. 1.
Dane: R = 3 m, s (t ) = t 3 , as = an ,
Szukane: t = ?, a = ?,
s (t ) = t 3 (a ⋅ x n )′ = a ⋅ n ⋅ x n−1
ds
v(t ) = = 3t 2
dt
dv
a (t ) = = 6t
dt
as = a (t ) = 6t
an =
v2
=
3t 2( )
9t 4
2
=
R R R
v2 9t 4
as = an ⇒ 6t = ⇒ 6t =
R R
9t − 6 Rt = 0
4
3t (3t 3 − 2 R ) = 0
((t = 0 ∨ t = 3 2
3 R ) ∧ t > 0) ⇒ t = 3 2
3 R
t=3 2
3 R = 3 23 3 = 3 2 ≈ 1,26 s
v2
a s = an =
R
a = a s + an
2 2
2
 v2   v2 
=   +   =
v2
2
2=
3t 2 ( ) 2
2=
9 2t 4
R R R R R
9 2 ⋅1,26
a≈ ≈ 3 2 ⋅1,26 ≈ 5,345 m
s2
3
zad. 2.
Dane: α = 60° , t =3s, t1 = 2 s
r r
Szukane: v0 = ? , h = ?, r1 = ? , v1 = ? ,
[+rys. z układem współrzędnych]
Ruch ukośnie rzuconego ciała rozkładam na dwie składowe, składową równoległą do

powierzchni ziemi x, gdzie ciało porusza się ruchem jednostajnym oraz składową y
prostopadłą do powierzchni ziemi, gdzie ciało porusza się ruchem przyspieszonym.
vx 0 = vx = v ⋅ cos α
v y 0 = v ⋅ sin α
czas wznoszenia to połowa czasu lotu piłki, a czas opadania to teŜ połowa czasu lotu:
t0,5 = 12 t = 12 ⋅ 3 = 1,5 s
gdy ciało na maksymalnym wzniesieniu ma v y = 0 więc:
v y = v y 0 − g ⋅ t0 , 5
0 = v sin α − g ⋅ t0,5
g ⋅ t0,5 9,81 ⋅ 1,5
v= = ≈ 16,99 ms
sin α sin 60°
ciało wznosi się na wysokości h (czyli ta maksymalna) w pionie ruchem jednostajnie
opóźnionym z opóźnieniem g:
h = v y0 t0,5 − 12 gt0,5
2
h = t0,5v sin α − 12 gt0,5

2
h ≈ 1,5 ⋅16,99 ⋅ sin 60° − 12 ⋅ 9,81 ⋅1,52 ≈ 11,03 m

obliczenia dla t1 = 2 s :
r
r1 = [rx , ry ]
rx = v x ⋅ t1 = v ⋅ t1 ⋅ cos α ≈ 16,99 ⋅ 2 ⋅ cos 60° ≈ 16,99 m
ry = v y0 ⋅ t1 − 12 gt1 = v ⋅ t1 ⋅ sin α − gt1 ≈ 16,99 ⋅ 2 ⋅ sin 60° − 12 9,81 ⋅ 2 2 ≈ 9,81 m
2 2
r
r1 = [16,99; 9,81]
r
v1 = [vx , y y ]
vx = v ⋅ cos α ≈ 16,99 ⋅ 12 ≈ 8,495 m
s
v y = v y0 − gt1 = v sin α − gt1 ≈ 16,99 ⋅ sin 60° − 9,81 ⋅ 2 ≈ −4,906 m

s
r
v1 = [8,495; − 4,906]
zad. 3.
?
zad. 4.
Dane: d =1m, n = 180 obr
min. , ε = 3 rad
s 2
Szukane: t =?, N = ?, v = ?,
R = 12 d
ϕ = 2Π N
n = 180 min.
obr
= 180 601 obrs = 3 obrs
ω 0 = 2Π n
ω = ω 0 − εt
ω 0 2Π n
0 = ω 0 − εt ⇒ ω 0 = εt ⇒ t = =
ε ε
2Π ⋅ 3
t= ≈ 6,28 s
3
ϕ = ω0t − 12 εt 2
2Π n 2Π n 
2
2Π N = 2Π n ⋅ − ε 1

ε  ε 
2
4Π 2 n 2 4Π 2 n 2
2Π N = −
ε 2ε
2Π n2 2
2Π 2 n 2 n2
2Π N = ⇒ N= =Π
ε 2Π ε ε
2
3
N = Π = 3Π ≈ 9,42
3
v = ω0 ⋅ R
v = 2Π n ⋅ 12 d = Π nd ≈ 9,42 m
s

Temat: ZESTAW 5 – Praca, energia, moc. Zmodyfikowana: 20.11.2006 13:50
ZESTAW 5 – Praca, energia, moc

10.11.2006 r.
WaŜne wzory:
RUCH OBOTOWY
v2
ad =
R
PRACA
r r r r
W = F o s = F ⋅ s ⋅ cos ∠( F , s )
ENERGIA
Energia potencjalna (zawsze określana względem jakoś poziomu odniesienia E p = 0 ):
E p = mgh
Energia kinetyczna (ruchu postępowego):
mv 2
Ek = K =
2
W = ∆E
MOC
dE
P=
dt
dla stałej siły w czasie: P = F ⋅ v
zad. 1.
Dane: θ = 20° , R = 80 m , g = 9,81 sm2
Szukane: vmax = ? ,
NaleŜy rozpatrzeć sytuację na styk, wtedy gdy ciało porusza się po okręgu ruchem
jednostajnym. Oznacza to, Ŝe wypadkowa siła działających na samochód to siła
dośrodkowa, skierowana poziomo wzdłuŜ promienia R .
r r r
Q + FR = ma
v2
FR = mad = m
R
FR⊥ − Q = 0 ⇒ FR⊥ = mg
FR
tg θ =
FR⊥
v2
m
tg θ = R ⇒ v = R ⋅ g ⋅ tg θ
mg
v = 80 ⋅ 9,81 ⋅ tg 20° ≈ 285,64 ≈ 16,9 m
s
1
v = 16,9 m
s = 16,9 ⋅ 1000
1
km
h = 16,9 ⋅ 3,6 km
h = 16,9 ⋅ 3,6 km
h ≈ 60,8 km
h
3600
zad. 2.
Dane: L = 30 cm , R = 15 cm , v = const. , g = 9,81 sm2
Szukane: n = ? [ min
obr.
],
β – kąt wychylenia nitki od pionu (tylko zmienna pomocnicza)

r r r
N + Q = ma
v2
N = mad = m
R
N ⊥ − mg = 0 ⇒ N ⊥ = mg
N
tg β =
N⊥
v2
m
tg β = R ⇒ v = R ⋅ g ⋅ tg β
mg
R R 15
sin β = ⇒ β = arcsin = arcsin = 30°
L L 30
ω
ω = 2Π n ⇒ n =
2Π
v
v = ωR ⇒ ω =
R
v
v R ⋅ g ⋅ tg β R ⋅ g ⋅ tg β 1 g
n= R = = = = tg β
2Π 2Π R 2Π R 4Π R 2 2
2Π R
R = 15 cm = 0,15 m
1 9,81 1
n= tg 30° ≈ 37,76 ≈ 0,978 obr.
2Π 0,15 2Π
s
1
n = 0,978 obr.
s = 0,978 ⋅ obr.
1 min
≈ 58,7 obr.
min
60
zad. 3.
Dane: m, N = 2Q ,
Szukane: α = ?,
L – długość sznurka (to tylko zmienna pomocnicza),

h – wysokość na jaką znosi się kulka w czasie maksymalnego wychylenia względem
połoŜenia równowagi
N = 2Q = 2mg
r r r
N + Q = ma
v2
N − mg = mad = m
L
mv 2
N= + mg
L
mv 2
2mg = + mg
L
v 2 = gL
z zasady zachowania energii:
mv 2
mgh = ⇒ v 2 = 2 gh
2
więc porównując wyraŜenia na v 2 otrzymujemy:
gL = 2 gh ⇒ L = 2h
skądinąd wiadomo, Ŝe:
L − h 2h − h 1
cos α = = =2
L 2h
α = arccos 12 = 60°
zad. 4.
Dane: R, f =0,
Szukane: H = ?,
Ciało porusza się po pętli ze stałą prędkością liniową v . NaleŜy znaleźć takie vmin aby
ciało zdołało pokonać najbardziej newralgiczny punkt pętli, tj. sam szczyt pętli.
r r r
Q + FR = ma
v2
mg + FR = m
R
dla FR = 0 wyznaczymy vmin :
2
vmin
mg + 0 = m
R
vmin = gR
2

2
mvmin
mgH = + mg ⋅ 2 R
2
2 gH − 4 Rg = vmin ⇒ vmin = 2 g ( H − 2 R)
2 2
2
więc przyrównując wyraŜenia vmin otrzymujemy:
gR = 2 g ( H − 2 R)
R = 2H − 4R
H = 52 R = 2,5R
zad. 5.
Dane: R,
Szukane: H = ?,
r r r
Q + FR = ma
Q = mg cos α
v2
mg cos α − FR = m
R
w momencie oderwania FR = 0 :
2
v
mg cos α + 0 = m max
R
vmax = gR cos α
2

2
mv
mgR = mgH + max
2
2 gR − 2 gH = vmax
2

H
cos α =
R
2
przez porównanie wyraŜeń na vmax otrzymujemy:
2 gR − 2 gH = gR cos α
H
2R − 2H = R
R
H = 23 R
zad. 6.
Dane: m = 2 kg , H =1m, W = 30 J , g = 9,81 sm2
Szukane: a = ?,
r r
W = F ⋅ s ⋅ cos ∠( F , s ) = F ⋅ s ⋅ cos 0° = F ⋅ s
W
W = F ⋅H ⇒ F=
H
F F − mg F W
a= w = = −g = −g
m m m Hm
30
a= − 9,81 = 5,19 sm2
1⋅ 2
zad. 7.
Dane: m = 2 kg , α = 30° , W = 216 J , g = 9,81 sm2
Szukane: Ep = ? , Ek = ? ,
Zadanie źle sformułowane, pytanie o wartość energii potencjalnej w najwyŜszym punkcie

nie ma sensu fizycznego. Dla nadania sensu temu zadaniu zakładam, Ŝe wartość energii
potencjalnej będę liczył względem poziomu wyrzucenia kuli ( E p = 0 ).
v x = v x0 = v0 cos α
v y = v0 sin α
2
mv0 2W
W= ⇒ v0 =
2 m
równania dla ruchu jednostajnie opóźnionego w pionie:
0 = v y0 − gt

 H = v y0 t − 12 gt
2
 v y0
t =
 g
 2
 H = v v y0 − 1 g v y0
 y0 2
g2
 g
2
v y0
H=
2g
m ( v y 0 + v x0 )
2 2 2
mv x0
= mgH +
2 2
2
v y0 2W
E p = mgH = mg = 12 mv0 sin 2 α = 12 m sin 2 α = W sin 2 30° = 216 ⋅ 0,25 = 54 J
2
2g m
mv0 cos 2 α m ⋅ 2W ⋅ cos 2 α
2 2
mvx0
Ek = = = = W ⋅ cos 2 30° ≈ 216 ⋅ 0,75 = 162 J
2 2 2⋅m
bo:
W = E p + Ek = 54 + 162 = 216 J
Masa klocka w zadaniu została podana niepotrzebnie!

zad. 8.
Dane: m = 15 kg , v0 = 0 s = 5 m , F = 70 N , θ = 20° ,
f = 0,3 , g = 9,81 m
s2
Szukane: WF = ? , Ek = ? , WT = ? , F′ ,
WF = F ⋅ s ⋅ cos θ
WF = 70 ⋅ 5 ⋅ cos 20° ≈ 328,9 J
WT = T ⋅ s ⋅ cos180° = −Ts = − FN ⋅ f ⋅ s = −(Q − F⊥ ) ⋅ f ⋅ s
WT = −(mg − F sin θ ) ⋅ f ⋅ s = fs ( F sin θ − mg )
WT = 0,3 ⋅ 5 ⋅ (70 ⋅ sin 20° − 9,81 ⋅ 15) ≈ −184,8 J
∆Ek = WF + WT
∆Ek = 328,9 − 184,8 ≈ 144,1 J
Przesunięcie będzie odbywało się ruchem jednostajnym gdy ∆Ek = 0 bo w tym ruchu
∆v = 0 , więc (uwaga: zmieni się wartość siły tarcia jak zmieni się wartość siły F ):
WF′ = F ′ ⋅ s ⋅ cos θ
∆Ek = WF′ + WT′ = 0
WF′ = −WT′
F ′ ⋅ s ⋅ cos θ = − fs ( F ′ sin θ − mg )
F ′ cos θ + fF ′ sin θ = fmg
fmg 0,3 ⋅15 ⋅ 9,81 44,145
F′ = − = ≈ ≈ 42,35 N
cos θ + f sin θ cos 20° + f sin 20° 1,042299
zad. 9.
Dane: m = 10 kg , v0 = 1,5 m
s
θ = 20° , F = 100 N ,
f = 0,4 , s =5m, g = 9,81 sm ,
2
Szukane: WF = ? , WT = ? , ∆Ek = ? , vk = ? ,
WF = F ⋅ s ⋅ cos 0°
WF = 100 ⋅ 5 ⋅ cos 0° = 500 J
WT = T ⋅ s ⋅ cos180° = −Ts = − FN ⋅ f ⋅ s = −Q⊥ ⋅ f ⋅ s
WT = − mg cos θ ⋅ f ⋅ s = −10 ⋅ 9,81 ⋅ cos 20° ⋅ 0,4 ⋅ 5 ≈ −184,4 J
∆E = WF + WT = 500 − 184,4 = 315,6
∆E = ∆E p + ∆Ek
∆Ek = ∆E − ∆E p = ∆E − mg ⋅ ∆h = ∆E − mg ⋅ s sin θ
∆Ek = 315,6 − 10 ⋅ 9,81 ⋅ 5 ⋅ sin 20° ≈ 315,6 − 167,76 ≈ 147,84 J
2∆Ek
2 2
mvk mv
∆Ek = − 0 ⇒ vk = + v0
2
2 2 m
2 ⋅147,84
vk = + 1,52 ≈ 31,818 ≈ 5,64 m
s
10
zad. 10.
Dane: m = 650 kg , a1 = const. v1k = 1,75 m
s t1 = 3 s ,
a2 = 0 , v2 = 1,75 m
s , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: Pśr. 1 = ? , P2 = ? ,
dE
P=
dt
∆E1
Pśr. 1 =
t1
v1k
a1 =
t1
v1k
h = 12 a1t1 = t1 = 12 v1k t1
2 1 2
2
t1
2 2
mv1k 2mgh mv1k
mgh + + 2mgh + mv1k
2
2mg ⋅ 12 v1k t1 + mv1k
2
Pśr. 1 = 2 = 2 2 = =
t1 t1 2t1 2t1
mv1k ( g ⋅ t1 + v1k ) 650 ⋅1,75 ⋅ (9,81 ⋅ 3 + 1,75)
Pśr. 1 = = ≈ 5911,2 W ≈ 5,91 kW
2t1 2⋅3
∆v2 = 0
∆h = v2 ∆t
m∆v2
2
mg∆h +
∆E2 2 = mg∆h = mg ⋅ v2 ∆t = mg ⋅ v
P2 = =
∆t ∆t ∆t ∆t
2
P2 = 650 ⋅ 9,81 ⋅1,75 ≈ 11158,875 W ≈ 11,16 kW

zad. 11.
Dane: m = 1000 kg , v = 72 km
h , f = 0,1 , g = 9,81 sm2 ,
α a = 0° , α b = 3° , α c = − 3° ,
Szukane: Pa = ? , Pb = ? , Pc = ? ,
PoniŜszy szkic rozwiązania będzie dla dowolnego kąta α , a na końcu będą tylko
podstawione moŜliwe wartości tego kąta i obliczone odpowiednie moce.
v = 72 km
h = 72 ⋅ 60
1000
⋅60
m
s = 72 : 3,6 m
s = 20 m
s
∆s = v ⋅ ∆t
Q⊥ = mg ⋅ cos α
Q = mg ⋅ sin α
WT + WQ Q⊥ f ⋅ ∆s + mg ⋅ sin α ⋅ ∆s mgv ⋅ ∆t
P= = = ( f cos α + ⋅ sin α ) =
∆t ∆t ∆t
P(α ) = mgv( f cos α + ⋅ sin α ) = 1000 ⋅ 9,81 ⋅ 20 ⋅ (0,1 ⋅ cos α + sin α )
P(α ) = 196,2 ⋅ (0,1 cos α + sin α ) ⋅103 [ W] = 196,2 ⋅ (0,1cos α + sin α ) [kW]
P(α ) = 19,62 cos α + 196,2 sin α ) [kW]
Pa = P (α a ) = P(0°) = 19,62 cos 0° + 196,2 sin 0° [kW] = 19,62 [kW]

Pb = P(α b ) = P(3°) = 19,62 cos 3° + 196,2 sin 3° ≈ 29,86 [kW]
Pc = P(α c ) = P(−3°) = 19,62 cos(−3°) + 196,2 sin(−3°) ≈ 9,32 [kW]
Dodatkowe zagadnienie:
Z jaką maksymalną prędkością liniową moŜe samochód ruchem jednostajnym przejechać
most o promieniu krzywizny równym R .
Trzeba rozpatrzyć sytuację w najwyŜszym punkcie na moście.

mv 2
Fd =
R
Q = mg
Fd = Q
2
mvmax
= gm
R
vmax = gR

Temat: ZESTAW 6 – SpręŜystość, pęd. Zmodyfikowana: 23.11.2006 20:09
ZESTAW 6 – SpręŜystość, pęd

17.11.2006 r.
WaŜne wzory:
SIŁA SPRĘśYSTOŚCI
Fs = −k ⋅ x
gdzie:
k – współczynnik spręŜystości [ mN ] ,
x – wychylenie z poziomu równowagi.
komentarz:
minus w powyŜszym wzorze oznacza, Ŝe siła spręŜystości jest skierowana
przeciwnie do kierunku ruchu, jest skierowana zawsze w stronę punktu równowagi.
ENERGIA POTENCJALNA SPRĘśYSTOŚCI

k ⋅ x2
E ps = Es =
2
komentarz:
w połoŜeniu równowagi wartość tej energii równa się 0, wartość tej energii jest
maksymalna w maksymalnym wychyleniu.
PĘD
r r
p = m⋅v
zad. 1.
Dane: m = 0,5 kg , n=2 obr.
s , α = 30° , k = 600 N
m , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: l0 = ? ,
ω = 2Πn = 2Π ⋅ 2 = 12,57 rad

s
v = ωR
kluczowym elementem jest zauwaŜenie, Ŝe:
r r
N = Fs
gumka rozciąga się, więc:
∆l = l − l0
Fs = k∆l
N = k∆l
v2
N =m = mω 2 R = mω 2l sin α
R
R
= sin α
l
N ⊥ − mg = 0 ⇒ N ⊥ = mg
N mω 2l sin α g tg α g
= tg α = ⇒ l= = 2
N⊥ mg ω sin α ω cos α
2
N ⊥ mg mg
cos α = = ⇒ ∆l =
N k∆l k cos α
l0 = l − ∆l
g mg g  1 m
l0 = − =  − 
ω cos α k cos α cos α  ω 2 k 
2
9,81  1 0,5 
l0 =  −  = 0,06225 m = 0,0623 cm
cos 30°  12,57 600 
2
zad. 2.
Dane: ∆x0 = 0,12 m , m = 0,035 kg , H = 20 m , H1 = 10 m g = 9,81 sm2 ,
Szukane: k = ? , v0 = ? , v1 = ? ,

k (∆x0 ) 2 mv0
2 2
mv1
= + mg∆x0 = + mgH1 = mgH
2 2 2
więc:
k (∆x0 ) 2 2mgH 2 ⋅ 0,035 ⋅ 9,81 ⋅ 20
= mgH ⇒ k = = = 953,75 N
(∆x0 ) 2
m
2 0,12 2
2
mv0
+ mg∆x0 = mgH ⇒ v0 = 2 g ( H − ∆x0 ) = 2 ⋅ 9,81 ⋅ (20 − 0,12) = 19,75 m
s
2
2
mv1
+ mgH1 = mgH ⇒ v1 = 2 g ( H − H1 ) = 2 ⋅ 9,81 ⋅ (20 − 10) = 14,01 ms
2
zad. 3.
Dane: k = 427 N
m , α = 28° , m = 3,22 kg , ∆x = 21,4 cm , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: s = ? , ∆x′ = ? (dla vmax ),
H
= sin α ⇒ H = s sin α
s
z zasady zachowania energii (poziomem odniesienia się jest punkt zatrzymania się klocka):
k (∆x) 2
mgH =
2
więc:
k (∆x) 2 k (∆x) 2 427 ⋅ 0,2142
mgs sin α = ⇒ s= = = 0,659 m = 65,9 cm
2 2mg sin α 2 ⋅ 3,22 ⋅ 9,81 ⋅ sin 28°
maksymalna prędkość jest w chwili gdy:
Fs = Q
więc:
k∆x′ = mg sin α
mg sin α 3,22 ⋅ 9,81 ⋅ sin 28°
∆x′ = = = 0,0347 m = 3,47 cm
k 427
zad. 4.
Dane: m = 3 kg , v = 10 m
s , α = 30° , ∆t = 0,2 s , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: Fśr = ? ,
r dpr
F=
dt
∆p
Fśr =
∆t
v1 = v2 = v
r
v1 = [−v cos α , v sin α ]
r
v2 = [v cos α , v sin α ]
r r
p = mv
r r r r r r r
∆p = p2 − p1 = mv2 − mv1 = m(v2 − v1 ) = m ⋅ [v cos α + v cos α , v sin α − v sin α ]
r
∆p = [2mv cos α , 0]
∆p = 2mv cos α
∆p 2mv cos α 2 ⋅ 3 ⋅10 ⋅ cos 30°
Fśr = = = = 259,8 N
∆t ∆t 0,2
zad. 5.
Dane: m p = 0,1% ⋅ mk , L =1m, θ = 10° , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: v = ? ,
m p = 0,001 ⋅ mk
p p = pk
m p v p = (m p + mk ) ⋅ vk
(m p + mk ) ⋅ vk
(0,001 ⋅ mk + mk ) ⋅ vk
vp = = = 1001 ⋅ vk
mp 0,001 ⋅ mk
2
mvk
= mgh ⇒ vk = 2 gh
2
L−h
= cosθ ⇒ h = L(1 − cosθ )
L
vk = 2 gh = 2 gL(1 − cosθ )
v p = 1001vk = 1001 2 gL(1 − cos θ ) = 1001 2 ⋅ 9,81 ⋅ 1 ⋅ (1 − cos10°) = 545,9 m
s
zad. 6.
r r
Dane: m1 = 3 kg , v1 (5,0) [ ms ] , m1 = 2 kg , v1 (0,−3) [ ms ] ,
r
Szukane: u = ? , x = ? [%] (utracony procent energii kinetycznej)
r r r
p1 + p2 = pu
r r r
m1v1 + m2v2 = (m1 + m2 ) ⋅ u
r r
r m1v1 + m2v2 3 ⋅ [5, 0] + 2 ⋅ [0, − 3] 1
u= = = 5 [15, − 6] = [3; − 1,2]
m1 + m2 3+ 2
r
u = u = 32 + (−1,2) 2 = 3,23 ms
E1 + E2 − Eu  E + E2 Eu  Eu
x= ⋅100% =  1 −  ⋅100% = 100% − ⋅100%
E1 + E2  E1 + E2 E1 + E2  E1 + E2
(m1 + m2 ) ⋅ u 2
2 (m1 + m2 ) ⋅ u 2
x = 100% − ⋅100% = 100% − ⋅100%
m1 ⋅ v1 m2 ⋅ v2 m1 ⋅ v1 + m2 ⋅ v2
2 2 2 2
+
2 2
 (3 + 2) ⋅ 3,23  2
 (3 + 2) ⋅ 3,232 
x = 1 − 
2 
⋅ 100 % =  3 ⋅ 52 + 2 ⋅ (−3) 2  ⋅100% = 100% − 56,09% = 43,9%
 1 −
 3 ⋅ 5 2
+ 2 ⋅ ( − 3)   
zad. 7.
Dane: m1 = m2 , v=5 m
s
, v1 = 4,33 m
s , α1 = 30° ,
Szukane: v2 = ? , α 2 = ? ,
m = m1 = m2
r r r
p = p1 + p2
r r r
mv = m1v1 + m2v2
r r r
v = v1 + v2
[v, 0] = [v1 ⋅ cos α1 , v1 ⋅ sin α1 ] + [v2 ⋅ cos α 2 , v2 ⋅ sin α 2 ]
5 = 4,33 ⋅ cos 30° + v2 ⋅ cos α 2

0 = 4,33 ⋅ sin 30 + v2 ⋅ sin α 2
 1,25
v2 ⋅ cos α 2 = 1,25 ⇒ v2 =
 cos α 2
v ⋅ sin α = −2,165
 2 2
1,25
⋅ sin α 2 = −2,165
cos α 2
− 2,165 2,165
tg α 2 = ⇒ α 2 = arctg − = −60°
1,25 1,25
1,25 1,25
v2 = = = 2,5 ms
cos α 2 cos(−60°)
zad. 8.
Dane: v0 = 300 m
s , v1 = 450 m
s , v2 = 240 m
s ,
r
Szukane: v3 = ? ,
r r r r
p0 = p1 + p2 + p3
r r r r
mv0 = m3 v1 + m3 v2 + m3 v3
[0, 300] = 13 [0, 450] + 13 [240, 0] + 13 [vx , v y ]
3 ⋅ [0, 300] = [240, 450] + [vx , v y ]
[vx , v y ] = [0, 900] − [240, 450] = [0 − 240, 900 − 450] = [−240, 450]
r
v3 = [−240, 450]
a) Kulka o masie m i prędkości v poruszająca się po linii prostej odbiła się idealnie
spręŜyście od ściany ustawionej prostopadle do kierunku ruchu. Jak zmienił się pęd kulki?
Pęd to wielkość wektorowa, więc trzeba jednak uwzględnić nie tylko wartość, ale takŜe
kierunek i zwrot.
r r
p = m⋅v
r r
∆p = p p − pk = m ⋅ v − m ⋅ (−v) = 2mv
r
b) Kulka o masie m ma pęd p . Jaka jest wartość energii kinetycznej tego ciała?
p = mv
mv 2 mv 2 m m 2v 2 (mv) 2 p2
Ek = = ⋅ = = =
2 2 m 2m 2m 2m
c) Aby rozciągnąć spręŜynę z połoŜenia równowagi o x trzeba wykonać jakąś pracę. Ile razy
większą dodatkową pracę trzeba wykonać aby rozciągnąć spręŜynę jeszcze o x ( czyli do
połoŜenia 2 x od połoŜenia równowagi)?
W = ∆E
k ⋅ x2
W1 =
2
k ⋅ (2 x) 2 k ⋅ (2 x) 2 k ⋅ x 2 k ⋅ 4 x 2 k ⋅ x 2 3kx 2
W2 = − W1 = − = − =
2 2 2 2 2 2
2
3kx
W2
= 22 = 3
W1 kx
2

Temat: ZESTAW 7 – Dynamika ruchu obrotowego. Zmodyfikowana: 7.12.2006 19:37
ZESTAW 7 – Dynamika ruchu obrotowego

24.11.2006 r.
WaŜne wzory:
ŚRODEK MASY
n n n
mx my mi zi
x śr = ∑ i i y śr = ∑ i i z śr = ∑
i Σm i Σm i Σm
MOMENT BEZWŁADNOŚCI
analogia do ruchu postępowego: m – masa ciała
I – moment bezwładności ciała
komentarz: róŜne ciała mogą mieć róŜne momenty bezwładności; ale takŜe
wartość momentu bezwładności zaleŜy od wybranej osi obrotu (która moŜe być
dowolnie wybrana).
I 0 = I śr – moment bezwładności względem osi przechodzącej przez środek masy
n n n
I x = ∑ mi ( yi + zi ) I y = ∑ mi ( xi + zi ) I z = ∑ mi ( xi + yi )
2 2 2 2 2 2
i i i
Twierdzenie Steinera
I = I 0 + md 2
gdzie:
d – odległość między dwiema równoległymi osiami obrotu
komentarz: stosuje się do obliczenia momentu bezwładności względem wybranej osi

równoległej do osi przechodzącej przez środek masy ciała (zakładamy, Ŝe znamy moment
bezwładności ciała, względem tej osi przechodzącej przez środek masy).
Lista podstawowych momentów
bezwładności dla osi obrotu
MOMENT SIŁY
r r przechodzących przez środek masy:
analogia do ruchu postępowego: F = m ⋅ a – siła • punktu materialnego
I = mR 2
M = I ⋅ε • walca (krąŜka)
gdzie: ε – przyspieszenie kątowe I = 12 mR 2
r r r • cienkościennego walca
M = r×F (obręczy, rury)
gdzie: r – ramię siły F , odległość między osią obrotu a osią I = mR 2
wyznaczoną przez kierunek siły F • kuli
I = 25 mR 2
MOMENT PĘDU
r r • powierzchni kuli (sfery)
analogia do ruchu postępowego: p = m ⋅ v – pęd
I = 23 mR 2
L = I ⋅ω • cienkiego pręta
gdzie: ω – prędkość kątowa I = 121 mL2
r r r
L=r×p
gdzie: r – odległość między osią obrotu a osią
r
wyznaczoną przez kierunek wektora pędu p
zad. 1.
Dane: m = 0,1 kg , M = 0,3 kg , a = 20 cm , b = 40 cm ,
Szukane: Ix = ?, Iy = ?, Iz = ? ,
∑ m = m + m + M + M = 0,1 + 0,1 + 0,3 + 0,3 = 0,8 kg

m ⋅ 0 + m ⋅ a + M ⋅ 0 + M ⋅ a 0,1 ⋅ 0,2 + 0,3 ⋅ 0,2
x śr = = = 0,1 m
∑m 0,8
m ⋅ b + m ⋅ b + M ⋅ 0 + M ⋅ 0 2 ⋅ 0,1 ⋅ 0,4
y śr = = = 0,1 m
∑m 0,8
z śr = 0
m1 (−0,1; 0,3) m2 (0,1; 0,3) M 1 (−0,1; − 0,1) M 2 (0,1; − 0,1)
I x = 2 ⋅ 0,1 ⋅ (0,32 + 0 2 ) + 2 ⋅ 0,3 ⋅ ((−0,1) 2 + 0 2 ) = 0,024 [kg ⋅ m 2 ]
I y = (0,1 + 0,3) ⋅ ((−0,1) 2 + 0 2 ) + (0,1 + 0,3) ⋅ ((0,1) 2 + 0 2 ) = 0,008 [kg ⋅ m 2 ]
I z = 0,1 ⋅ ((−0,1) 2 + 0,32 ) + 0,1 ⋅ (0,12 + 0,32 ) + 0,3 ⋅ ((−0,1) 2 + (−0,1) 2 ) +
+0,3 ⋅ (0,12 + (−0,1) 2 ) = 0,032 [kg ⋅ m 2 ]
zad. 2.
Dane: ma = 4 kg , mb = 2 kg , mc = 3 kg ,
ya = 3 m , yb = −2 m ,ya = −4 m , ω = 2 rads ,
Szukane: Ek = ? (dla obrotu wokół osi OX ), Ek′ = ? (dla obrotu wokół śr. masy),
I x = ma ya + mb yb + mc yc = 4 ⋅ 32 + 2 ⋅ (−2) 2 + 3 ⋅ (−4) 2 = 92 [kg m 2 ]

2 2 2
I ⋅ ω 2 92 ⋅ 2 2
Ek = = = 184 J
2 2
∑ m = ma + mb + mc = 4 + 2 + 3 = 9
ma ya + mb yb + mc yc 4 ⋅ 3 + 2 ⋅ (−2) + 3 ⋅ (−4)
y śr = = = − 49 ≈ −0,4444
∑m 9
korzystam z twierdzenia Steinera
I = I 0 + md 2 ⇒ I 0 = I − md 2
I 0 = I śr
I śr = I x − Σm ⋅ yśr = 92 − 9 ⋅ (− 94 ) 2 = ≈ 90,22 [kg m 2 ]
2 812
9
I śr ⋅ ω 2 90,22 ⋅ 2 2
Ek′ = = = 180,44 J
2 2
zad. 3.
Dane: l =1m, m1 = 3 kg , m2 = 4 kg , v=5 m
s ,
r
Szukane: L =?,
l
r=
2
2
l l2
I = m1r + m2 r = r (m1 + m2 ) =   (m1 + m2 ) = (m1 + m2 )
2 2 2
2 4
v 2v
v = ω ⋅r ⇒ ω = =
r l
2
l 2v 1
L = I ⋅ ω = (m1 + m2 ) ⋅ = 2 vl (m1 + m2 ) = 12 5 ⋅1 ⋅ (3 + 4) = 17,5 kg⋅sm
2
4 l
moment pędu jest wektorem, prostopadłym do płaszczyzny obrotu, więc:
r
L = L ⋅ kˆ = 17,5kˆ [ kg⋅m ]
2
gdzie k̂ jest wersorem osi OZ .
II sposób rozwiązania zadania

r r r
L=r×p
p = p1 + p2 = m1v + m2v = v(m1 + m2 )
r r l
L = r ⋅ p ⋅ sin ∠(r , p ) = ⋅ v(m1 + m2 ) ⋅ sin 90° = 12 vl (m1 + m2 )
2
więc ostatecznie dostajemy to samo, jak moŜna było przypuszczać.
zad. 4.
Dane: m1 = 8 kg , m2 = 2 kg , t =2s, g = 9,81 sm2 ,
Szukane: a = ? , N = ? , Ek = ? (po czasie t ),
moment bezwładności krąŜka względem osi przechodzącej przez środek masy wynosi:
I 0 = 12 m1 ⋅ R 2
rozpatrując siły działające na klocek otrzymujemy:
m2 g − N = m2 a
m2 g − N
a=
m2
rozpatrujemy siły działające na krąŜek, które są istotne, tj. ich momenty są niezerowe
M = N ⋅ R ⋅ sin 90° = N ⋅ R
M = I0 ⋅ ε
oraz
a
a = ε ⋅R ⇒ ε =
R
więc
a I ⋅a
M = I0 ⋅ = N ⋅ R ⇒ N = 0 2
R R
podstawiając otrzymujemy:
I ⋅ a 1 m ⋅ R2 ⋅ a 1
N= 02 = 2 1 2 = 2 m1a
R R
m2 a = m2 g − N
2m2 2⋅2
m2 a = m2 g − 12 m1a ⇒ a = g= ⋅ 9,81 = 3,27 m
m1 + 2m2 8+ 2⋅2 s2
N = 12 m1a = 12 ⋅ 8 ⋅ 3,27 = 13,08 N

klocek porusza się ruchem jednostajnie przyspieszonym (co zostało pokazane powyŜej),
więc i punkty na obrzeŜu krąŜka porusza się z takim przyspieszeniem, więc:
v = at
v = ωR
at
ωR = at ⇒ ω =
R
2
 at 
m1R ⋅  
1 2
I0 ⋅ω 2 2
 R m1a 2t 2 8 ⋅ 3,27 2 ⋅ 2 2
Ek = = = = = 85,5 J
2 2 4 4
dodatkowo:
zasada zachowania energii dla sytuacji w tym zadaniu wygląda następująco:
I ⋅ω 2 m ⋅ v2
mgH = 0 +
2 2
gdzie H – drogę jaką pokonał klocek
zad. 5.
Dane: L =1m, L1 = 13 L , α = 90° , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: ω = ? , v = ? (prędkość końca pręta),
Zadanie jest nieprecyzyjne: trzeba obliczyć prędkość końca pręta v , a przecieŜ pręt
podobnie jak kij, ma dwa końce. Więc obliczę zarówno v1 jaki i v2 , czyli prędkość
jednego i prędkość drugiego końca pręta.
Moment bezwładności pręta względem osi przechodzącej przez środek cięŜkości wynosi:
I 0 = 121 mL2
Dla obliczenia osi obrotu względem punktu O stosuję twierdzenie Steinera
I = 121 mL2 + m( 16 L) 2 = 19 mL2
Nie ma Ŝadnych sił tarcia, więc skorzystam z zasady zachowania energii.

WAśNE: z punktu widzenia fizyki cały pręt mogę zastąpić punktem materialnym o takiej
samej masie umieszczonym w środku cięŜkości pręta.
Iω 2
( L − 12 L − L1 ) gm =
2
L Lmg Lmg 3g
gm = 12 Iω 2 ⇒ ω = = 1 2
= = 5,42 rads
6 3I 3 9 mL L
v = ω ⋅r
v1 = ω ⋅ (L − 13 L ) = 23 Lω = 23 ⋅ 5,42 = 3,62 m
s v2 = ω ⋅ 13 L = 13 Lω = 13 ⋅ 5,42 = 1,81 ms
zad. 6.
Dane: H =1m, v0 = 0 , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: va = ? , vb = ? v = ? (dla f = 0 ),
JeŜeli jest to staczanie bez poślizgu to moŜna skorzystać z zaleŜności:

v = ωR
Z zasady zachowania energii:
mv 2 I ⋅ ω 2
mgH = +
2 2
mv 2
I ⋅ v2
mgH = +
2 2R 2
mgH 2 R 2 mgH
v= =
mR 2 + I mR 2 + I
2R 2
dla krąŜka:
I a = 12 mR 2
2 R 2 mgH 2 R 2 mgH
va = = = 4
gH = 4
⋅ 9,81 ⋅ 0,5 = 2,56 m
mR 2 + I a mR 2 + 12 mR 2
3 3 s
dla kuli:
I b = 25 mR 2
2 R 2 mgH 2 R 2 mgH
vb = = = 10
gH = 10
⋅ 9,81 ⋅ 0,5 = 2,65 m
mR 2 + I b mR 2 + 25 mR 2 7 7 s
gdy f = 0 wtedy ω = 0
mv 2
mgH =
2
v = 2 gH = 2 ⋅ 9,81 ⋅ 0,5 = 3,13 m
s
zad. 7.
Dane: θ, g,
Szukane: a = ?, f = ?,
ruch postępowy:
Q − T = ma
ruch obrotowy:
M =T ⋅R
M = I ⋅ ε = 12 mR 2 ⋅ Ra = 12 mRa
1
2
mRa = TR ⇒ T = 12 ma
Q − T = ma ⇒ mg sin θ − 12 ma = ma ⇒ a = 23 g sin θ
T = 12 ma ⇒ f ⋅ mg cos θ = 12 m 23 g sin θ ⇒ f = 1 sin θ
3 cos θ
= 13 tg θ
zad. 8.
Dane: n0 = 900 obr
min. , N = 75 , ωk = 0 , WT = 44,4 J ,
Szukane: I = ?, MT = ? ,
n0 = 900 obr
min. = 900 ⋅ 601 obr
s = 15 obr
s
ω0 = 2Π n0
ruch obrotowy jednostajnie opóźniony więc:
ω0
ω k = ω 0 − εt ⇒ 0 = ω 0 − εt ⇒ ε =
t
ω0 2ϕ 2 ⋅ 2Π N 2 N
ϕ = ω0 t − 12 εt 2 ⇒ ϕ = ω 0t − 12 t2 ⇒ ϕ = 12 ω0 t ⇒ t = = =
t ω0 2Π n 0 n0
WT = ∆E
I ⋅ ω0
2
2WT 2WT WT 44,4
WT = ⇒ I= = = = = 0,01 kg m 2
2 ω0 2
(2Πn0 ) 2
2Π n0
2 2
2 ⋅ Π ⋅ 15
2 2
M = I ⋅ε
ω0
n0ω0 n ⋅ 2Π n0 WT W 44,4
MT = I ⋅ =
⋅I = 0 ⋅ = T = = 0,0942 Nm
t 2N 2N 2Π n0
2 2
2ΠN 2Π ⋅ 75
II sposób – moŜna policzyć pracę z prostego wzoru, bo działa stały moment siły T :
W W 44,4
W = M ⋅ϕ ⇒ M T = T = T = = 0,0942 Nm
ϕ 2Π N 2Π ⋅ 75
zad. 9.
Dane: mstolika = m1 = 100 kg , mstudenta = m2 = 60 kg , n1 = 10 obr
min. ,
Szukane: n2 = ? obr
min. ,
Trzeba skorzystać z zasady zachowania momentu pędu:

L1 = L2
I1 ⋅ ω1 = I 2 ⋅ ω2 ⇒ I1 ⋅ 2Πn1 = I 2 ⋅ 2Π n2 ⇒ I1 ⋅ n1 = I 2 ⋅ n2 ⇒ n2 = I1
I2 ⋅ n1
I1 = 12 m1R 2 + m2 R 2 = R 2 ( 12 m1 + m2 )
I 2 = 12 m1 R 2 + m2 ⋅ 0 2 = 12 m1 R 2
R 2 ( 12 m1 + m2 ) m + 2m2
n2 = I1
I2 ⋅ n1 = 1 2
⋅ n1 = 1 ⋅ n1 = (1 + 2 mm21 ) ⋅ n1 = (1 + 2 100
60
) ⋅ n1 = 22 obr
min.
2 1 m R m1
Jaki jest stosunek energii kinetycznej ruchu obrotowego do energii całkowitej energii
kinetycznej dla walca wykonującego ruch bez poślizgu po linii prostej.
I 0 = 12 mR 2 v = ωR
I 0ω 2
Ekobr I 0ω 2 2 mR ω
1 2 2 1
1
= 2
= = = 2
=
Ekcała. I 0ω 2
2 + mv2
2
I 0ω 2 + mv 2 12 mR 2ω 2 + mω 2 R 2 3
2 3

Temat: Kolokwium II – Zadania. Zmodyfikowana: 14.12.2006 12:11
Kolokwium II – Zadania
8.12.2006 r.
Przykładowe zestawy zadań do rozwiązania na kolokwium.

zad. 1.
W pionowo podwieszony za jeden z końców pręt o masie m i długości l uderza pocisk o masie
m1 i prędkości v1 . Po zderzeniu ciała skleiły się. Jaka jest prędkość kątowa tuŜ po zderzeniu?
zad. 2.
Koło zamachowe posiadające energię kinetyczną E wiruje z prędkością obrotową n . Po jakim
czasie przyłoŜony do tego koła stały moment siły M zwiększy jego prędkość obrotową
do dwukrotnie większej?
zad. 3.
Jaka jest prędkość końcowa (u podnóŜa równi) środka masy walca staczającego się bez poślizgu
z równi pochyłej z wysokości H ? ZałóŜ, Ŝe prędkość początkowa walca wynosiła 0.
zad. 4.
Ciało o masie m i prędkości v odbija się idealnie spręŜyście od ściany ustawionej prostopadle
do kierunku ruchu. Jaka jest średnia wartość siły podczas zderzenia tego ciała ze ścianą, jeŜeli
czas zetknięcia tych ciał wynosił ∆t ?
zad. 5.
Chłopiec rozciągnął spręŜynę o ∆x z połoŜenia równowagi. Jego ojciec rozciągnął spręŜynę jeszcze
(dodatkowo) o 2∆x . Jaką pracę wykonał ojciec, jeŜeli współczynnik spręŜystości spręŜyny wynosi k ?
zad. 6.
Samochód o masie m i dysponujący mocą silnika P jedzie w górę po równi o kącie nachylania α
i współczynniku tarcia f . Z jaką maksymalną prędkością moŜe poruszać się ten samochód?
zad. 7.
Rzucono poziomo kamień w jednorodnym polu grawitacyjnym. Po czasie t jego energia
kinetyczna stanowi 1,5 energii kinetycznej w chwili t = 0 . Z jaką prędkością początkową
wyrzucono kamień?
zad. 8.
Ciało porusza się w płaszczyźnie poziomej po okręgu ze stałą prędkością. Jest podczepione
do nierozciągliwej i niewaŜkiej nici o długości L odchylonej od pionu o kąt α . Jaka jest
częstotliwość tych obrotów?

zad. 1.
Dane: m, l, m1 , v1 ,
Szukane: ω =?,
v v1
ω1 = =
R l
liczenie momentów bezwładności:
I1 = I pocisku = mR 2 = m1l 2
I 0 = 121 ml 2
I = I 0 + md 2
I preta = 121 ml 2 + m( 12 l ) 2 = 13 ml 2
I 2 = I preta + I pocisku = 13 ml 2 + m1l 2 = ( 13 m + m1 )l 2
z zasady zachowania momentu pędu:

L1 = L2
I1 m1l 2 v1 mv
I1ω1 = I 2ω ⇒ ω = ω1 = 1 = 1 11
I2 ( 3 m + m1 )l l ( 3 m + m1 )l
2
zad. 2.
Dane: E, n, M = cosnt. , nk = 2n ,
Szukane: t = ?,
ω 0 = 2Π n
ω k = 2Π nk = 2Π ⋅ 2 n = 4Π n
Iω0
2
2E 2E E
E= ⇒ I= = =
2 ω0 2
( 2Π n ) 2
2Π 2 n 2
ω k = ω0 + ε ⋅ t
ω − ω 0 4Π n − 2Π n 2Π n
ε= k = =
t t t
E 2Π n E E
M = I ⋅ε = ⋅ = ⇒ t=
2Π n
2 2
t Πn ⋅ t Π Mn
zad. 3.
Dane: H, g, v0 = 0 ,
Szukane: v = ?,
moment bezwładności walca:

I = 12 mR 2
walec stacza się bez poślizgu:
v
v = ωR ⇒ ω =
R
mv 2 Iω 2
mgH = +
2 2
mv 2 1
mR 2 ⋅ v 2
mgH = + 2
2 2R2
4 gH = 2v 2 + v 2
4 gH gH
v2 = ⇒ v=2
3 3
zad. 4.
Dane: m, v, ∆t ,
Szukane: Fśr = ? ,
p = mv
∆p = mv − m(−v) = 2mv
v
a=
t
v mv p
F = ma = m = =
t t t
∆p 2mv
∆p = Fśr ⋅ ∆t ⇒ Fśr = =
∆t ∆t
zad. 5.
Dane: k, ∆x , ∆x' = 2∆x ,
Szukane: Wojca = ? ,
kx 2
E=
2
W = ∆E
k (∆x) 2
Wch =
2
k (∆x + ∆x' ) 2 k (3∆x) 2 k (∆x) 2 8k (∆x) 2
Wojca = − Wch = − = = 4k (∆x) 2
2 2 2 2
zad. 6.
Dane: m, P, α, f, g,
Szukane: vmax = ? ,
T = fmg cos α
Q = mg sin α
F = T + Q = fmg cos α + mg sin α = mg ( f cos α + sin α )
Dla ruchu jednostajnego:
s
v=
t
W = F ⋅s
W F ⋅s P
P= = = F ⋅v ⇒ v =
t t F
P
vmax =
mg ( f cos α + sin α )
zad. 7.
Dane: t, Ek 2 = 1,5 Ek 1 , g ,
Szukane: v0 = ? ,
2
mv
Ek 1 = 0
2
2 2
3 mv0 3mv0
Ek 2 = 1,5 Ek 1 = =
2 2 4
Ciało w pionie porusza się ruchem jednostajnie przyspieszonym z v y 0 = 0 :
gt 2
h=
2
Z zasady zachowania energii:
2 2
mv 3mv0
mgh + 0 =
2 4
2
gt 2 mv0
= ⇒ v0 = 2 g 2t 2 ⇒ v0 = gt 2
2
mg
2 4
zad. 8.
Dane: L, α, g,
Szukane: f = ?,
1
f =
T
2Π
T=
ω r r
Na ciało działają dwie siły: naciąg nitki N oraz cięŜar Q :
N ⊥ = Q = mg
v2
N = mad = m
R
Z geometrii układu wiem, Ŝe:
R
sin α = ⇒ R = L sin α
L
v2
N m v2 v2 gL
tg α = = R = = ⇒ v = gL sin α ⋅ tg α = sin α
N⊥ mg gR gL sin α cos α
v
v = ωR ⇒ ω =
R
v gL
sin α
1 ω cos α = 1 gL 1 g
f = = = R = =
T 2Π 2Π 2ΠL sin α 2Π L cos α 2Π L cos α
2

Temat: ZESTAW 8 – Ruch drgający. Zmodyfikowana: 15.12.2006 18:41
ZESTAW 8 – Ruch drgający

1.12.2006 r.
WaŜne wzory:
OSCYLATOR HARMONICZNY PROSTY

x(t ) = A cos(ωt + ϕ ) xmax = A
dx
v(t ) = = − Aω sin(ωt + ϕ ) vmax = Aω
dt
dv d 2 x
a (t ) = = 2 = −ω 2A cos(ωt + ϕ ) = −ω 2 ⋅ x(t ) amax = Aω 2
dt dt
F (t ) = m ⋅ a (t ) = − mω 2 ⋅ x(t ) = − k ⋅ x(t )
k
k = mω 2 ⇒ ω=
m
gdzie:
A – amplituda ruchu (maksymalne wychylenie),
ϕ – stała fazowa, połoŜenie początkowe ruchu,
(ωt + ϕ ) – faza ruchu.
ENERGIA DRGAŃ HARMONICZNYCH

Ec = E p + Ek
E p = 12 kx 2 = 12 kA2 cos 2 (ωt + ϕ ) E pmax = 12 kA2

Ek = 12 mv 2 = 12 mA2ω 2 sin 2 (ωt + ϕ ) = 12 kA2 sin 2 (ωt + ϕ ) Ekmax = 12 kA2
Ec = 12 kA2 cos 2 (ωt + ϕ ) + 12 kA2 sin 2 (ωt + ϕ ) = 12 kA2 (cos 2 (ωt + ϕ ) + sin 2 (ωt + ϕ ))
cos 2 (ωt + ϕ ) + sin 2 (ωt + ϕ ) = 1
Ec = 12 kA2
Po podstawieniu za k = mω 2 :
E p = 12 kx 2 = 12 mω 2 x 2
Ek = 12 mv 2 = 12 mω 2 ( A2 − x 2 )
poniewaŜ:
Ec = E p + Ek
1
2 kA2 = 12 kx 2 + 12 mv 2
kA2 − kx 2
v = 2
m
k
v 2 = ( A2 − x 2 )
m
v = ω 2 ( A2 − x 2 )
2
zad. 1.
Dane: m0 = 1,65 kg , x0 = 7,33 cm ,
A = 11,6 cm , m1 = 2,43 kg , x1 = 8 cm , t 2 = 0,215 s , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: E = ?, vmax = ? , amax = ? ,
v1 = ? , Ek 1 = ? , E p1 = ? ,
x2 = ? , v2 = ? , a2 = ? ,
Na ciało o masie m0 podwieszone do spręŜyny działają dwie siły, które się równowaŜą:
Q = Fs
m0 g 1,65 ⋅ 9,81
mg = kx ⇒ k = = = 220,8 N
m
x0 0,0733
E = 12 kA2 = 12 ⋅ 220,8 ⋅ 0,116 2 = 1,4855 J

k
ω=
m
k 220,8
vmax = Aω = A = 0,116 ⋅ = 1,106 m
s
m1 2,43
k
amax = Aω 2 = vmaxω = vmax = 10,54 m
s2
m1
k 2
v2 = ( A − x2 )
m
k 220,8
v1 = ( A2 − x1 ) = ⋅ (0,116 2 − 0,082 ) = 0,80
2 m
s
m1 2,43
Ek1 = 12 m1v 2 = 12 ⋅ 2,43 ⋅ 0,82 = 0,778 J
E p1 = 12 kx1 = 12 ⋅ 220,8 ⋅ 0,082 = 0,707 J
2
k 220,8
ω= = = 9,532
m1 2,43
t 2ω = 0,215 ⋅ 9,532 = 2,049
x(t ) = A cos(ωt )
x(t2 ) = 0,116 ⋅ cos(2,049) = −0,0534 m
v(t ) = − Aω sin(ωt )
v(t 2 ) = −0,116 ⋅ 9,532 ⋅ sin(2,049) = −0,982 m
s
a (t ) = −ω 2A cos(ωt ) = −ω 2 ⋅ x(t )
a (t 2 ) = −ω 2 ⋅ x(t 2 ) = −9,532 2 ⋅ − 0,0534 = 4,85 m
s2
zad. 2.
Dane: k = 8 mN , m = 0,5 kg , A = 10 cm ,
x = 6 cm , x1 = 0 cm , x2 = 8 cm ,
Szukane: vmax = ? , amax = ? , vx = ? , ax = ? , ∆t = ? ,
k 8
ω= = = 16 = 4
m 0,5
vmax = Aω = 0,1 ⋅ 4 = 0,4 m
s
amax = Aω 2 = 0,1 ⋅ 4 2 = 1,6 m

s
x = A cos(ωt ) ⇒ t = ω1 arccos( Ax ) = 14 arccos( 106 ) = 0,232 s

v(t ) = − Aω sin(ωt ) ⇒ v x = −0,1 ⋅ 4 ⋅ sin(4 ⋅ 0,232) = −0,32 m
s
a (t ) = −ω 2A cos(ωt ) ⇒ ax = −4 2 ⋅ 0,1 ⋅ cos(4 ⋅ 0,232) = −0,96 m

s2
x1 = A cos(ωt1 ) ⇒ t1 = ω1 arccos( xA1 ) = 14 arccos( 100 ) = 0,393 s

x2 = A cos(ωt 2 ) ⇒ t 2 = ω1 arccos( xA2 ) = 14 arccos( 108 ) = 0,161 s
∆t = t1 − t2 = 0,393 − 0,161 = 0,232 s
zad. 3.
Dane: A = 3 cm , v = 12 vmax ,
Szukane: x = ? cm ,
vmax = Aω
v = 12 vmax = 12 Aω
v(t ) = − Aω sin(ωt )
1
2 Aω = − Aω sin(ωt )
sin(ωt ) = − 12 ⇒ ωt = arcsin(− 12 ) = − Π6
x(t ) = A cos(ωt )
x = A cos(− Π6 ) = 3 ⋅ 2
3
≈ 2,60 cm
zad. 4.
Dane: Ek = E p , xb = 12 A ,
Szukane: xa (dla Ek = E p ), Ek
Ec = ? (dla xb = 12 A ),
Ek = E p ⇒ 1
2 kA2 sin 2 (ωt ) = 12 kA2 cos 2 (ωt ) ⇒ sin(ωt ) = cos(ωt ) ⇒ ωt = Π
4
A 2
x(t ) = A cos(ωt ) ⇒ xa = A cos( Π4 ) =
2
Ek E − Ep 1
kA − kx
2 1 2
A2 − ( 12 A) 2
⋅100% = c ⋅100% = 2 1 22 b ⋅100% = ⋅100% = 75%
Ec Ec 2 kA A2
15.12.2006 r.
zad. 5.
Dane: m = 0,05 kg , R = 3,2 mm , T = 2,7 s , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: ρ = ? cmg (gęstość cieczy),
3
T = 2Π mk ⇒ k = 4Π 2 Tm2
Ciało to pływa w cieczy więc działa na nie siła wyporu.
Gdy ciało zanurzy się głębiej w cieczy to działa na nie siła wyporu większa o:
∆Fw = ∆m ⋅ g
gdzie ∆m – to masa dodatkowo wypartej wody,
m
ρ= ⇒ m = ρV ⇒ ∆m = ρ∆V
V
V = S ⋅ h ⇒ V = Π R 2 x ⇒ ∆V = Π R 2 ∆x
Przyrost siły wyporu pełni rolę siły spręŜystości („przywraca równowagę układowi”):
Fs = − k ⋅ x ⇒ ∆Fs = k∆x
4Π 2 Tm2 ∆x 4Π m
∆Fw = ∆Fs ⇒ ∆mg = k∆x ⇒ ρ∆Vg = k∆x ⇒ ρ = =
Π R ∆xg2
T 2 R2 g
4Π m 4Π ⋅ 0,05
ρ= = = 858 kg
= 858 ⋅ 1000 g
= 0,858 g
T R g 2,7 ⋅ 0,0032 2 ⋅ 9,81

2 2 2 m3 1003 cm3 cm3
zad. 6.
Dane: S, l, g,
Szukane: T =?,
ρ – gęstość cieczy (jako dana pomocnicza),

T = 2Π m
k
m = ρV = ρ ⋅ Sl
∆m = ρ∆V = ρ ⋅ S ⋅ ( x + x) = 2 ρS ⋅ x
F = a∆m = − g∆m = − g ⋅ 2 ρS ⋅ x = −2 ρSg ⋅ x
F = − kx ⇒ − 2 ρSg ⋅ x = −kx ⇒ k = 2 ρSg
ρ ⋅ Sl
T = 2Π 2 ρSg
= 2Π l
2g
zad. 7.
Dane: x = 0,098 m , t = 10 s , An = A1 ⋅1% , g = 9,81 sm2 ,
Szukane: δ = ? (współczynnik tłumienia),
a)
− 2btm
x = Ae
An = 0,01 ⋅ A1
− b⋅0
A1 Ae 2 m A1 1 b⋅t
= − 2b⋅mt
⇒ = − b⋅t ⇒ 100 = e 2 m ⇒ ln 100 = b⋅t
⇒ b
= ln 100
0,01 ⋅ A1 e 2 m
2m 2m t
An Ae
wiem, Ŝe:
b
δ=
2m
ln 100 4,6
δ= ≈ = 0,4 1s
t 10
b)
wiem, Ŝe [?]:
ω= k
m
b
ω= =δ
2m
Fs = Q
kx = mg ⇒ k
m = g
x
k
m =δ ⇒ δ= g
x = 9 ,81
0 , 098 ≈ 10 1s
zad. 8.
Dane: l = 99,4 cm , A1 = 5 cm , A2 = 4 cm ,
Szukane: A3 = ? , τ = ? (czas relaksacji),
a)
ZauwaŜyłem, Ŝe [?]:
A1 − A2 A2 − A3
=
A1 A2
A A − A2 A1 + A2 A2 A2
2
A2 A1 − A2 A2 = A1 A2 − A1 A3 ⇒ A3 = 1 2 =
A1 A1
4 2 16
A3 = = = 3,2 cm
5 5
b)
Wiadomo, Ŝe:
T = 2Π gl
oraz:
1
τ=
δ
Tδ = Λ
An
Λ = ln
An+1
gdzie: τ – czas relaksacji, δ – współczynnik tłumienia, Λ – dekrement logarytmiczny,
więc:
Λ
Tδ = Λ ⇒ δ =
T
T 2Π g 2Π 9,81
l 0 , 994
1 2
τ= = = = ≈ ≈ 8,969 s
δ Λ ln A1 ln
0,05 0, 223
A2 0,04
zad. 9.
Dane: Λ = 0,0099 , E2 = 12 E1 ,
Szukane: N = ? (liczba drgań układu),
− mb t
E = 12 kA2e
−bt −bt
E1 1
kA2e m E1 e m b
= 2 2 − b ( t + NT ) = ⇒ 2 = em ⇒ ln 2 =
NT
⇒ 1 − b ( t + NT )
b
m NT
E2 12 kA e m 2 E1 e m
δ= b
2m
Λ = Tδ ⇒ T= 2 mΛ
b
ln 2 = b
m NT ⇒ N= m ln 2
b ⋅ T1 = m ln 2
b ⋅ 2 mbΛ = ln 2
2Λ = ln 2
2⋅0 , 0099 ≈ 35

Temat: ZESTAW 9 – Elektrostatyka. Zmodyfikowana: 12.01.2007 23:49
ZESTAW 9 – Elektrostatyka
22.12.2006 r.
WaŜne wzory:
PRAWO COULOMBA
q ⋅q
F =k 1 2 2
r
gdzie:
1
k=
4πε 0
ε 0 – przenikalność elektryczna próŜni
q1 , q2 – ładunki elektryczne
r – odległość między ładunkami
NATĘśENIE POLA POTENCJAŁ POLA

F E
E= V= p
q0 q0
wzór „roboczy”: Fe = E ⋅ q V =k
Q
Q r
E=k 2 gdzie:
r
qQ
gdzie: E p – energia potencjalna E p = k
q0 – niewielki próbny ładunek dodatni r
Pole elektrostatyczne znaczy to samo co pole elektryczne.
PRACA W POLU ELEKTROSTATYCZNYM

W = qU
gdzie:
U – róŜnica potencjałów, czyli ∆V = Vb − Va ,
KONDENSATOR PŁASKI
U Q ε εS
E= C= = 0
d U d
gdzie:
d – odległość między okładami kondensatora,
S – powierzchnia okładek kondensatora,
C – pojemność elektryczna kondensatora (jednostką jest farad 1F ),
WAśNE STAŁE
ε 0 ≈ 8,85 ⋅10−12 C2
N⋅m2
k ≈ 8,99 ⋅109 N⋅m2

C2
e ≈ 1,6021773 ⋅ 10 −19 C (ładunek elektronu, ładunek elementarny)

−31
me ≈ 9,1093897 ⋅ 10 kg (masa elektronu)
m p ≈ 1,6726213 ⋅ 10−27 kg (masa protonu)
mn ≈ 1,6749286 ⋅ 10 −27 kg (masa neutronu)
zad. 1.
Dane: q1 = +5 µC , q2 = −2 µC , q3 = +5 µC , a = 0,1 m ,
Szukane: Fw3 = ? ,
[+rys.]
Rozpatruję jedynie siły działające na ładunek q3 .
Siły elektrostatyczne działają wzdłuŜ linii łączącej ładunki punktowe.
qQ
F =k 2
r
Fw3 = F13 + F32
q1 ⋅ q3 5 ⋅10 −6 ⋅ 5 ⋅10 −6
F13 = k = 8,99 ⋅10 ⋅ 9
≈ 11,2375 N
(a 2 )2
(0,1⋅ 2 )
2
F13 = [ F13 cos 45°, F13 sin 45°]

q3 ⋅ q2 5 ⋅10 −6 ⋅ (−2 ⋅10 −6 )
F32 = k = 8,99 ⋅10 ⋅
9
≈ 8,99 N
a2 0,12
F32 = [− F32 , 0]
Fw3 = [ F13 cos 45° − F32 , F13 sin 45° + 0]
Fw3 = [11,2375 ⋅ 2
2
− 8,99 ⋅10 −3 ; 11,2375 ⋅ 2
2
] = [−1,04; 7,95] N
zad. 2.
Dane: σ = 4 ⋅10 −5 C
m2
, q = 10 −9 C , m = 10 −3 kg ,
Szukane: α = ?,
[+rys.]
σ – gęstość powierzchniowa ładunku,
Q
σ=
S
Q – całkowity zgromadzony ładunek,
S – pole powierzchni,
Dla naładowanej płaszczyzny prawdą jest, Ŝe:

σ
E=
2ε 0ε
ε – względna przenikalność ośrodka (dla próŜni czy powietrza moŜna przyjąć, Ŝe ε = 1 ),
warunek równowaŜenia się siły dla kulki będącej w bezruchu:

Fe + N + Q = 0
σ σ ⋅q 4 ⋅10 −5 ⋅10 −9
Fe = E ⋅ q = ⋅q = = = 2,26 ⋅10 −3 N
2ε 0ε 2ε 0 ⋅1 2 ⋅ 8,85 ⋅10 −12
Q = mg = 10 −3 ⋅ 9,81 = 9,81 ⋅10 −3

z geometrii układu wynika, Ŝe:
F 2,26 ⋅ 10−3
tg α = e = = 0,23 ⇒ α ≈ 13°
Q 9,81 ⋅ 10− 3
zad. 3.
Dane: ρ1 (gęstość cieczy), ε (przenikalność dielektryczna cieczy),
Szukane: ρ = ? (gęstość kulki),
[+rys.]
Sytuacja przed zanurzeniem (czyli kulki w powietrzu):
Q = mg = ρVg
F F
tg α = =
Q ρVg
qq 1 q1q2
F = k 1 22 =
r 4Π ε 0 r 2
Sytuacja po zanurzeniu (czyli kulki w cieczy) – działa dodatkowo siła wyporu:
Fw = Qwc = mc g = ρ1Vg
F1 F1 F1
tg α = = =
Q − Fw ρVg − ρ1Vg Vg ( ρ − ρ1 )
q1q2 1 q1q2 1 q1q2 1 F
F1 = k '⋅ = = ⋅ ⇒ F1 =
r 2
4Π ε 0ε r 2
4Π ε 0 r ε
2
ε
kąty mają być takie same więc wartości funkcji tangens teŜ mają być takie same
(poniewaŜ funkcja tangens jest róŜnowartościowa na (− Π2 , Π2 ) ), zatem:
F
ερ
= ε
F F1 F
= ⇒ ⇒ ε ( ρ − ρ1 ) = ρ ⇒ ρ = 1
ρVg Vg ( ρ − ρ1 ) ρ ρ − ρ1 ε −1
zad. 4.
…
zad. 5.
Dane: v0 = 1,2 ⋅ 105 m
s
, E = 30 V
cm , l = 10 cm ,
vk
Szukane: x = ? (gdzie x =
),
v0
Dodatkowe załoŜenie: poruszający się proton nie zderzy się z okładami kondensatora.
Mamy do czynienia ze zwykłym rzutem poziomym, tyle, Ŝe nie w polu grawitacyjnym,

ale w pole elektrostatycznym.
vx 0 = v0 = const.
s s l
v= ⇒ t= ⇒ t=
t v v0
l
vy = a ⋅ t ⇒ vy = a
v0
vk = v0 + v y
2 2 2
Przyspieszenie działające na ciało moŜna obliczyć z II zasady dynamiki oraz ze wzoru na

siłę działającą na ładunek w polu elektrostatycznym.
F = mp ⋅ a
F = q⋅E
qE
mp ⋅ a = q ⋅ E ⇒ a =
mp
ostatecznie:
2
 l  v0
4
a 2l 2
v0 +  a  +
2
2
v0 + v y
2 2
 v0  v0
2
v0
2
1  qE  2
x= = = = 2 v0 +   l
4
v0 v0 v0 v0 m 
 p
2
 1,602 ⋅10 −19 ⋅ 30 ⋅10 2 
x=
1
(1,2 ⋅10 )
5 4
+  (
 10 ⋅10 −2 )2
=
(1,2 ⋅10 ) 5 2
 1, 673 ⋅ 10 −27

1 3,21 ⋅1010
= 2, 074 ⋅ 10 20
+ 8, 253 ⋅ 10 22
⋅ 0, 01 = ≈ 2,23
1,44 ⋅1010 1,44 ⋅1010
zad. 6.
Dane: p = 6,2 ⋅10 −30 Cm , E = 150 V
cm , ϕ = 180° ,
Szukane: W = ?,
Dipol obraca się jeŜeli działa na niego niezerowy moment siły M .

Znana jest zaleŜność (występuje tu iloczyn wektorowy):
M = p× E
r
gdzie: p – wektor momentu dipolowego p = q ⋅ l .
Energia potencjalna dipola wynosi (występuje tu iloczyn skalarny):
Eo = − p o E
Swobodne połoŜenie dipola to takie, Ŝe wektory momentu dipolowego oraz natęŜenia
pola są równoległe i mają takie same zwroty (więc kąt α = 0° ).
W = ∆E p = E ' p − E p = − pE cos ϕ − (− pE cos α ) = − pE cos180° + pE cos 0°

W = − pE ⋅ (−1) + pE ⋅1 = 2 pE
W = 2 ⋅ 6,2 ⋅10−30 ⋅150 ⋅10 2 = 1,86 ⋅10−25 J
zad. 7.
…
zad. 8.
…
zad. 9.
Dane: a = 10 cm , q = 0,01 µC ,
Szukane: E p1 = ? , E p2 = ? ,
Przypadek 1º Przypadek 2º
+q +q
+q −q
a
a
−q −q
−q +q
qQ 1
Ep = k = kq 2
r r
2 1 1 1 1 1 1  2kq 2
E p1 = kq  − + − − − =−
a a a a a 2 a 2 a 2
2 ⋅ 8,99 ⋅109 ⋅ (0,01 ⋅10 −6 ) 2
E p1 = − = −12,7 µJ
0,1 ⋅ 2
 1 1 1 1 1 1  2 4 2  
2 2−4 2

E p 2 = kq 2  − − − − + +  = kq  − +  = kq  

 a a a a a 2 a 2  a a 2  a 2 
2−4 2 
E p 2 = 8,99 ⋅109 ⋅ (0,01 ⋅10 −6 ) 2   = −23,25 µJ
0,1 ⋅ 2 
 
Trwalszy układ jest ten, którego energia potencjalna jest niŜsza, poniewaŜ trzeba byłoby
wykonać większą pracę aby taki układ „zniszczyć”.
E p 2 < E p1
Trwalszy jest więc wariant numer dwa.
zad. 10.
Dane: C1 = 12 µF , C2 = 5,3 µF , C3 = 4,5 µF , U = 12,5 V ,
Szukane: C123 = ? , q1 = ? ,
Q
C=
U
Połączenie równoległe kondensatorów (napięcie takie samo na kaŜdym z kondensorów):
q1 = C1U q2 = C2U
q12
q12 = q1 + q2 = C1U + C2U = U (C1 + C2 ) ⇒ = C1 + C2 ⇒ C12 = C1 + C2
U
n
Ogólnie: C = ∑ Ci .
i =1
więc: C12 = C1 + C2 = 12 + 5,3 = 17,3 µF .

Połączenie szeregowe kondensatorów (ładunek na kaŜdym z kondensorów jest taki sam):

q q
U12 = U3 =
C12 C3
q q U123 1 1 1 1 1
U123 = U12 + U 3 = + ⇒ = + ⇒ = +
C12 C3 q C12 C3 C123 C12 C3
n
1 1
Ogólnie: =∑ .
C i=1 Ci
1 1 1 C12 + C3 C12C3 17,3 ⋅ 4,5
więc: = + = ⇒ C123 = = = 3,57 µF .
C123 C12 C3 C12C3 C12 + C3 17,3 + 4,5
Dla obliczenia q1 naleŜy zauwaŜyć, Ŝe:

q12 = q3 = q
q = C123U ⇒ q3 = C123U
q3 C123U
U3 = =
C3 C3
U = U 3 + U12 =
C123
C3
U + U12 ⇒ U12 = U −
C123
C3
(
U = U 1 − CC1233 )
U12 = U1 = U 2
C1 =
q1 q
= 1
U1 U12
(
⇒ q1 = C1U12 = C1 ⋅ U 1 − CC1233 )
q1 = 12 ⋅ 12,5 ⋅ (1 − 34,57
, 5 ) = 31 µC
zad. 11.
Dane: C1 = 3,55 µF , U1 = 6,3 V , C2 = 8,95 µF ,
Szukane: U =?, E =?, E' = ? ,
Q
ogólnie: C =
U
W czasie ładowania na kondensator pierwszy przepływa ładunek:
Q = C1U1
Po odłączeniu kondensatora od baterii i przyłączeniu do drugiego kondensatora
sumaryczny ładunek pozostaje bez zmian (tj. ładunek nie ucieka, ani nie przybywa), więc:
Q = Q1 + Q2 ⇒ C1U1 = C1U '1 +C2U '2
Po podłączeniu równolegle kondensatorów ich napięcia są sobie równe: U = U '1 = U '2
C1 3,55
C1U1 = C1U + C2U ⇒ U = U1 = ⋅ 6,3 = 1,79 V
C1 + C2 3,55 + 8,95
C12 = C1 + C2
CU 2
Energia kondensatora wyraŜa się wzorem: E=
2
3,55 ⋅ 6,32 C12U 2 (3,55 + 8,95) ⋅ 1,79 2
2
C1U1
E= = = 70,4 µJ E' = = = 20 µJ
2 2 2 2
a) Jaki jest potencjał V pola oraz wartość natęŜenia E pola wytworzony przez poniŜsze
układy ładunków w zaznaczonych miejscach?
(1) Dwa ładunki jednoimienne (np. dodatnie):
+q +q
r
q1 q2 2q 2q 4q
V1 = k r
V2 = k r
q1 = q2 V = V1 + V2 = k +k =k
2 2 r r r
q1 q2 4q 4q
E1 = k E2 = k q1 = q2 E = E1 − E2 = k −k 2 = 0
()
r 2
2 ()
r 2
2
r 2
r
(2) Dwa ładunki róŜnoimienne:
−q +q
r
q1 q2 2q 2q
V1 = k r
V2 = k r
q1 = − q2 V = V1 + V2 = k −k =0
2 2 r r
q1 q2 4q − 4q 8q
E1 = k E2 = k q1 = − q2 E = E1 − E2 = k −k 2 = k 2
()
r 2
2 ()
r 2
2
r 2
r r
b) Umieszczono elektron przy ujemnie naładowanej okładce kondensatora płaskiego.

RóŜnica potencjałów pomiędzy okładami wynosi U , a ich odległość wynosi d .
Z jakim przyspieszeniem będzie poruszał się ten elektron?
U
Dla kondensatora płaskie prawdziwe jest: E =
d
U
Na elektron działa siła elektrostatyczna: F = qE = e
d
F eU
Z drugiej zasady dynamiki: F = ma ⇒ a = =
me me d
c) Cząstka o masie m i ładunku q została umieszczona w jednorodnym polu

elektrostatycznym. Jaki będzie pęd tej cząstki po pokonaniu róŜnicy potencjału U ?
Praca w polu elektrostatycznym: W = qU

Wykowywana nad cząstką praca wpływa na zmianę jej energii kinetycznej:
mv 2 mv 2 m (mv) 2 p2
qU = ⇒ qU = ⋅ ⇒ qU = ⇒ qU = ⇒ p = 2mqU
2 2 m 2m 2m

Temat: ZESTAW 10 – Magnetyzm. Zmodyfikowana: 7.03.2007 0:38
ZESTAW 10 – Magnetyzm
5.01.2007 r.
WaŜne wzory:
Będą się pojawiać w poniŜszych zadaniach w odpowiednim kontekście, oprócz:
B – wektor indukcji pola magnetycznego, jej wartość wyraŜa się w teslach (1 T ).
Wzory robocze na wartość indukcji magnetycznej:

dla nieskończenie długiego przewodnika prostoliniowego:
µ i
B= 0
2π d
gdzie:
µ 0 – przenikalność magnetyczna próŜni,
µ0 = 4π ⋅10−7 N
A2
dla przewodnika w kształcie okręgu:

µ i
B= 0
2 r
gdzie:
r – promień okręgu,
zad. 1.
Dane: i1 = 3 A , i2 = 3 A , r = 13 cm , r1 = 5 cm , r2 = 12 cm ,
Szukane: Bw = ? (wartość wypadkowa indukcji magnetycznej w punkcie P ),
Mamy do czynienie ze szczególnym przypadkiem (z twierdzenia Pitagorasa):

r1 + r2 = r 2 ⇔ 52 + 12 2 = 132 ⇔ 25 + 144 = 169 ⇔ 169 = 169
2 2
więc odcinki r1 , r2 , r tworzą trójkąt prostokątny.
Z reguły prawej dłoni naleŜy wyznaczyć kierunki wektora indukcji magnetycznej

od poszczególnych przewodników w punkcie P .
Bw = B1 + B2
Jest to trójkąt prostokątnych więc B1 ⊥ B2 , stąd:
Bw = B1 + B2
2 2
Z gotowych wzorów:
µ i 4π ⋅10−7 3
B1 = 0 1 = = 1,2 ⋅10 −5 T
2π r1 2π 0,05
µ0 i2 4π ⋅10−7 3
B2 = = = 0,5 ⋅10 −5 T
2π r2 2π 0,12
Bw = B1 + B2 = (1,2 ⋅10 −5 ) 2 + (0,5 ⋅10 −5 ) 2 = 1,3 ⋅10−5 T
2 2
zad. 2.
Dane: i, R, Bo = 0 ,
Szukane: α =?,
z prawa Biota-Savarta:
µ i sin α dα
dB = 0
4π R
Na punkt w środku okręgu na wartość indukcji magnetycznej wpływają: indukcja

magnetyczną od jednego ( B p1 ) i drugiego ( B p 2 ) prostoliniowego fragmentu drutu oraz
indukcja magnetyczna od fragmenty łuku ( Błuku ). Z reguły prawej dłoni wyznaczamy
kierunki tych indukcji, więc wypadkowy wektor indukcji ( Bw ) ma postać:
Bw = B p1 + B p 2 − Błuku
Z treści zadania:
Bw = Bo ⇒ Bo = B p1 + B p 2 − Błuku ⇒ 0 = B p1 + B p 2 − Błuku ⇒ B p1 + B p 2 = Błuku
Dla indukcji magnetycznej jednego przewodnika w postaci półprostej stycznej:

π π
µ i µ i µ i µ i
B p1 = 0 ∫ sin α dα = 0 (− cos α ) = 0 (− cos π2 − (− cos 0) ) = 0
2 2
4π R 0 4π R 0 4π R 4π R
r r
Kąt 0 rad (w dolnej granicy całki) bo w + ∞ wektor dl r .
r r
Kąt π
2
rad (w górnej granicy całki) bo w punkcie styczności z okręgiem wektor dl ⊥ r .
Dla indukcji magnetycznej drugiego przewodnika w postaci półprostej stycznej, podobnie:

π π
µ0 i µ i µ i µ i
Bp2 = ∫ sin α dα = 0 (− cos α ) = 0 (− cos π − (− cos π2 ) ) = 0
4π R π 4π R π 4π R 2
4π R
2
r r
Kąt π
2
rad (w dolnej granicy całki) bo w punkcie styczności z okręgiem wektor dl ⊥ r .
r r
Kąt π rad (w górnej granicy całki) bo w + ∞ wektor dl r oraz te wektory
są przeciwnie skierowane.
Dla indukcji magnetycznej przewodnika w postaci fragmentu łuku:

gdzie αR to długość tego łuku
αR αR
µ0 i µ i µ i µ iα
Błuku = 2 ∫
dl = 0 2 (l ) = 0 2 αR = 0
4π R 0 4π R 0 4π R 4π R
więc:
B p1 + B p 2 = Błuku
µ 0 i µ 0 i µ 0 iα µ 0 i µ0 i
+ = ⇒ 2 = α ⇒ α = 2 rad
4π R 4π R 4π R 4π R 4π R
zad. 3.
Dane: i = 10 A , R = 20 cm ,
Szukane: B = ? (wartość indukcji pola magnetycznego w punkcie O ),
Z reguły prawej ręki:

Bw = Błuku + B p1 + B p 2 + B p 3 + B p 4
Obliczam więc kolejne wartości tych indukcji pola magnetycznego:
µ iα
Błuku = 0 (wyprowadzenie patrz zad. 2.)
4π R
µ i ⋅ 3 π 3µ i 3 ⋅ 4π ⋅10 −7 10
α = 32 π ⇒ Błuku = 0 2 = 0 = = 23,56 ⋅10−6 T
4π R 2 R 8 0,2
B p1 = 0 poniewaŜ odległość tego przewodnika od punku O jest równa zero.
z prawa Biota-Savarta:
µ i sin α dα
dB = 0
4π R
3
π 3
π
µ i µ i
(− cos α ) = µ0 i (− cos 34 π − (− cos π2 ) ) = µ0 i 2
4 4
Bp2 = 0 ∫ sin α dα = 0
4π 2 R π 4π 2 R π 4π 2 R 2
4π 4 R
2
π π
µ0 i µ i
(− cos α ) = µ0 i (− cos π2 − (− cos π4 )) = µ0 i 2
2 2
Bp3 = ∫ sin α dα = 0
4π 2 R π 4π 2 R π 4π 2 R4
4π 4 R
4
µ0 i 2 4π ⋅10−7 10 ⋅ 2
Bp 2 = Bp3 = = = 1,77 ⋅10 −6 T
4π 4 R 4π 4 ⋅ 0,2
B p 4 = 0 poniewaŜ odległość tego przewodnika od punku O jest równa zero.
Ostatecznie:
Bw = Błuku + B p1 + B p 2 + B p 3 + B p 4
Bw = 23,56 ⋅10 −6 + 0 + 1,77 ⋅10 −6 + 1,77 ⋅ 10 −6 + 0 = 27,1 ⋅10 −6 T = 27,1 µT
zad. 4.
Dane: B = 0,009 T , R = 1 cm (promień spirali), h = 7,8 cm (skok spirali),
Szukane: f =?, v =?,
Na ciało poruszające się w jednorodnym polu magnetycznym działa siła Lorenza:

r r r
F = qv × B
r r
F = q vB sin ∠(v , B)
gdzie:
q – wartość ładunku ciała,
v – prędkość poruszającego się ciała,
B – wartość indukcji pola magnetycznego,
MoŜna zauwaŜyć, Ŝe gdy:
r r
∠(v , B) = 0 ⇒ sin 0 = 0 ⇒ F = 0
więc ciało takie poruszają się ruchem jednostajnym (lub w ogóle się nie porusza).
ZałóŜmy, Ŝe ciało (elektron) wpada pod jednorodnego pola magnetycznego pod pewnym
r r
kątem α (gdzie α = ∠(v , B) ). Jego ruch moŜemy rozłoŜyć na dwa ruch składowe: zgodny
(równoległy) z kierunkiem linii pola ( v = const. ) oraz prostopadły do linii pola ( v⊥ ).
MoŜna więc teraz zapisać, Ŝe:
v = v + v⊥
2 2
gdzie:
v = v cos α
v⊥ = v sin α
Rozkładając prędkości (ruchy) na składowe, moŜna mieć teŜ na myśli składowe siły,
a więc: składowa prostopadła siły Lorenza pełni rolę siły dośrodkowej (co jest oczywiste,
bo jest to stała siła skierowana zawsze prostopadle do kierunku ruchu).
F⊥ = mad
2
v⊥ qBR
qv⊥ B = m ⇒ v⊥ =
R m
dla elektronu:
eBR 1,6 ⋅ 10 −19 ⋅ 0,009 ⋅ 0,01
v⊥ = = −31
= 1,58 ⋅ 107 m
9,1 ⋅ 10
s
me
Natomiast wzdłuŜ linii pola elektron porusza się ruchem jednostajnym:

s = v ⋅t
h
h=v T ⇒ v =
T
gdzie:
T – okres obiegu elektronu,
Czy okres zaleŜy obiegu elektronu zaleŜy od jego prędkości?

Sprawdźmy, ogólnie okres definiujemy:
2πR
T=
v
ciało porusza się po okręgu (co było wyjaśnianie powyŜej), więc
v2 mv
qvB = m ⇒ R=
R qB
po podstawieniu:
2π mv 2πm
T= =
v qB qB
więc okres obiegu nie zaleŜy od prędkości.
Dla elektronu:
2πm p 2Π ⋅ 9,1⋅10−31
T= = −19
= 0,397 ⋅10−8 s
eB 1,6 ⋅10 ⋅ 0,009
1 1
f = = −8
= 2,52 ⋅ 108 Hz = 252 MHz
T 0,397 ⋅ 10
MoŜna teraz wyliczyć:

h 0,078
v = = −8
= 1,96 ⋅ 10 7 m
T 0,397 ⋅ 10
s
Ostatecznie:
v = v + v⊥ = (1,96 ⋅ 107 ) 2 + (1,58 ⋅107 ) 2 = 2,52 ⋅107
2 2 m
s
zad. 5.
W
Dane: i1 = i2 , = 4,3 ⋅10 −5 ,
l
Szukane: i =?,
Wzór na siłę elektrodynamiczną działającą na przewodnik z prądem:

r
F = il × B
więc:
µ0 i1 µ0 i1i2l
F21 = i2lB1 = i2l =
2π d 2π d
bo przewodnik prostoliniowy:
µ i
B1 = 0 1
2π d
pobodnie:
µ i µ ii l
F12 = i1lB2 = i1l 0 2 = 0 1 2
2π d 2π d
bo przewodnik prostoliniowy:
µ i
B2 = 0 2
2π d
więc:
µ ii l
F12 = F21 = 0 1 2
2π d
µ i i l µ i 2l 1
Fz ( x) = 0 1 2 = 0 ⋅
2π x 2π x
praca pod wpływem zewnętrznej siły Fz (x) to:

3d
µ 0i 2l 1 µ 0i 2l µ 0 i 2l µ0i 2l 3d
3d 3d
W = ∫ Fz ( x) dx =
2π ∫d x
dx = (ln x) = (ln 3d − ln d ) = ln
d
2π d
2π 2π d
µ 0i 2 l W 4π ⋅10 −7 ⋅ i 2
W= ln 3 ⇒ = ln 3 = i 2 ⋅10 −7 ⋅ 2 ln 3
2π l 2π
W
= 4,3 ⋅10 −5
l
4,3 ⋅10 −5 = i 2 ⋅10 −7 ⋅ 2 ln 3
430
i2 = = 195,7 ⇒ i = ±13,99 A
2 ln 3
Wynik naleŜy interpretować tak, Ŝe to ± nie ma znaczenia, bo albo prądy w obydwu

przewodnikach płyną umownie w „prawo” (czy w „górę”) albo prądy w obydwu
przewodnikach płyną umownie w „lewo” (czy w „dół”). Grunt, Ŝe płyną w tym samym
kierunku.
Dokończenie tej listy zadań

Semestr: 07l
Prowadzący: doc. Krzysztof Roleder
zad. 6.
Dane: i1 = 30 A , i2 = 20 A , a = 10 cm , b = 15 cm , l = 45 cm ,
Szukane: Fw ,
[+rys.]
NaleŜy zacząć od wyznaczenia kierunków siły działających na kaŜdy z boków ramki.
Po analizie („reguła prawej dłonie”) okazuje się, Ŝe te siły działają za zewnątrz ramki.
Rozpatruję pionowe fragmenty ramki:
µi
B1 = 0 1
2π ⋅ a
µ ii l
F1 = i2lB1 = 0 1 2
2π ⋅ a
µ0i1
B2 =
2π ⋅ (a + b)
µ0i1i2l
F2 = i1lB1 =
2π ⋅ (a + b)
Rozpatruję poziome fragmenty ramki:
naleŜy zauwaŜyć, Ŝe na górny fragment ramki działa dokładnie takie sama siła jak
na dolny co do wartości i kierunku, ale o przeciwnym zwrocie. Więc:
F3 = − F4
F3 + F4 = 0
Siły te równowaŜą się.
Ostatecznie wypadkowa siła działająca na ramkę będzie pozioma i skierowana w prawo
poniewaŜ F1 > F 2 . Wartość siły wypadkowej to:
Fw = F1 − F2
µ0i1i2l µ0i1i2l µ ii l1 1 
Fw = − = 012  − 
2π ⋅ a 2π ⋅ (a + b) 2π  a a + b 
4π ⋅10 −7 ⋅ 30 ⋅ 20 ⋅ 0,45  1 1 
Fw =  −  = 3,24 ⋅10 −4 N
2π  0,1 0,1 + 0,15 
zad. 7.
Dane: d = 10 cm , i = 20 A , B = 0,016 T ,
Szukane: W,
Moment magnetyczny to: pB = i ⋅ S , gdzie i to natęŜenie prądu, a S to pole powierzchni.

Moment siły: τ = pB × B
Praca wyraŜa się jako: W = − pB o B , poniewaŜ:
W = ∫ τ dθ = ∫ pB ⋅ B ⋅ sin θ dθ = pB B ∫ sin θ dθ = − p B B cos θ = − pB o B
gdzie: θ to kąt pomiędzy wektorem indukcji B a wektorem powierzchni S .
Rozpatrywany układ jest zachowawczy więc moŜna rozpatrzeć wartości energii

potencjalnej w dwóch połoŜeniach. Odejmując je od siebie uzyskamy pracę:
W = U (90°) − U (0°) = − p B B cos 90° − (− p B B cos 0°) = 0 + pB B = i ⋅ S ⋅ B
2
d 
S = πr = π   = 14 πd 2
2
2
W = i ⋅ 14 πd 2 ⋅ B = 20 ⋅ 14 ⋅ 0,12 ⋅ π ⋅ 0,016 = 2,51 ⋅10 −3 J
zad. 8.
Dane: l =1m, B = 5 ⋅10 −5 T , U = 10 −3 V ,
Szukane: n (liczba obrotów na sekundę),
Prawo Faraday’a
dΦ B
Ε=−
dt
gdzie: Ε to wartość siły elektromotorycznej, Φ B to strumień magnetyczny
Φ B = ∫ B o ds
JeŜeli powierzchnia jest płaska, a pole magnetyczne jest jednorodne to wtedy:
Φ B = B o S = BS cos ∠( B, S )
W tym zadaniu drut zakreśla koło o promieniu l . Z prostej proporcji moŜna wyznaczyć
zaleŜność pola wycinka koła od kąta α :
α S
= 2 ⇒ S = 12 l 2α
2π πl
Φ B = BS cos 0° = 12 Bl 2α
dΦ B dα 2U
U =− ⇒ U = − 12 Bl 2 = − 12 Bl 2ω ⇒ ω = 2
dt dt Bl
PoniewaŜ:
dα
ω=
dt
ω
ω = 2πn ⇒ n =
2π
2U U 10 −3
n= = = = 6,37 obr
2πBl 2 πBl 2 π ⋅ 5 ⋅10 −5 ⋅12
s
zad. 9.
Dane: S = 0,09 m 2 , n = 60 obrs , B = 0,5 T ,
Szukane: Ε(t ) (siła elektromotoryczna od czasu),
Ramka jest płaska, a pole magnetyczne jest jednorodne, więc:

Φ B = B o S = BS cos α
gdzie α to kąt o jaki obróciła się ramka (kąt pomiędzy wektorami B i S ).
Z prawa Faraday’a
dΦ B BS (cos α )′ dα
Ε=− =− = BS sin α = BSω sin α
dt dt dt
Ogólnie w ruchu obrotowym:
dα
ω=
dt
W ruchu obrotowym jednostajnym:
α
ω= ⇒ α = ωt
t
ω = 2πn
Więc:
Ε(t ) = 2πnBS sin(2πnt ) = 2π ⋅ 60 ⋅ 0,5 ⋅ 0,09 ⋅ sin(2π ⋅ 60 ⋅ t ) = 17 sin(377t )
zad. 10.
Dane: B0 = 0,1 T , S = 25 cm 2 (powierzchnia ramki),
s = 1 mm2 (pole przekroju drutu), ρ = 1,7 ⋅ 10−8 Ωm (opór właściwy),
Szukane: Q (ładunek elektryczny),
Z prawa Faraday’a
dΦ B d ( BS ) dB
Ε=− =− = −S (*)
dt dt dt
Indukcja nie zmienia się w zaleŜności od wyboru na powierzchni. Swoją drogą zmienia się
w zaleŜności od czasu. Uwzględnia to równanie (*).
U
Z prawa Ohma ( i = ) oraz siła elektromotoryczna ( Ε ) to róŜnica potencjałów ( U ):
R
Ε = U = R ⋅i
wiadomo, Ŝe:
l
R=ρ
s
gdzie: l to długość przewodnika; s (małe) to pole powierzchni drutu,
ρ to opór właściwy,
u nas: l = 4 ⋅ a = 4 ⋅ S = 4 ⋅ 25 = 20 cm (jest to obwód kwadratu, bo taki kształt ma ramka)
dq
i= (definicja natęŜenia prądu)
dt
l dq
więc: Ε = U = R ⋅ i = ρ
s dt
porównuję dwa wyraŜenia na siłę elektromotoryczną:

dB 
Ε = −S
dt  dB l dq
 ⇒ −S =ρ ⇒ − Ss ⋅ dB = ρl ⋅ dq ⇒ − Ss ⋅ ∫ dB = ρl ⋅ ∫ dq
l dq  dt s dt
Ε=ρ
s dt 
0 Q
− Ss ⋅ ∫ dB = ρl ⋅ ∫ dq
B0 0
S ⋅s 25 ⋅ 10 − 4 ⋅ 10− 6
− Ss ⋅ (0 − B0 ) = ρl ⋅ (Q − 0) ⇒ Q = B = ⋅ 0,1 = 73,5 mC
ρ ⋅ l 0 1,7 ⋅ 10−8 ⋅ 20 ⋅ 10− 2
Koniec uzupełnienia.
Jaki jest stosunek skoku do promienia spiralnego toru elektronu poruszającego się
w jednorodnym polu magnetycznym? Wiadomo, Ŝe elektron wpadł w pole pod kątem α .
Oznaczenia:
R – promień spirali,
h – skok spirali,
T – okres obiegu elektronu,
r r
α = ∠( v , B )
v = v + v⊥ v = v cos α
2 2
v⊥ = v sin α
h
h=v T ⇒ v = (w razie wątpliwości patrz zad. 4.)
T
v⊥T
T=
2π
h v T v v cos α
= = 2π = 2π = 2π tg α
R v⊥T v⊥ v sin α
2π

Temat: Kolokwium III – Zadania. Zmodyfikowana: 13.01.2007 17:09
Kolokwium III – Zadania

12.01.2007 r.
Przykładowy zestaw zadań do rozwiązania na kolokwium.

zad. 1.
Na płaskiej powierzchni znajduje się kulka o masie M , która jest podczepiona do spręŜyny
o współczynniku spręŜystości k . W kulkę uderza pocisk o masie m z prędkością v0 . Zderzenie
jest idealnie niespręŜyste (tj. obydwa ciała sklejają się). Układ zaczyna drgać. Jaki jest okres
i amplituda tych drgań? Zaniedbać masę spręŜyny oraz siły tarcia.
zad. 2. B
+q
Oblicz wartość i wyznacz kierunek wektora wypadkowego natęŜenia
pola w punkcie P . Patrz rysunek obok. P
Skorzystaj z symetrii układu: punkt P leŜy w połowie odcinka BC . a
+ 2q −q
A C
zad. 3.
Kondensator płaski powietrzny ma okładki w odległości 5 mm i o polu powierzchni równym
100 cm 2 . Do tego kondensatora przyłoŜone napięcie równe 300 V . Następnie pomiędzy
okładki wsunięto dielektryk, ebonit o względniej przenikalności równej 2,6 . Jakie będzie
wówczas napięcie na okładach tego kondensatora? Jak zmieni się gęstość powierzchniowa
ładunku tego kondensatora przed i po wsunięciu dielektryka?
zad. 4.
PołoŜenie (w metrach) ciała w chwili t (w sekundach) opisuje równanie: x(t ) = 2 sin ( π2 t + π4 ) .
Jaki jest okres drgań oraz prędkość maksymalna i przyspieszenie maksymalne?
zad. 5.
Cząstka o masie m i ładunku q została przyspieszona przez róŜnicę potencjałów U .
Jaki pęd uzyskała ta cząstka?
zad. 6.
Pojedyncza cząstka wytwarza pole elektrostatyczne. W odległości r1 = 4 cm od tej cząstki
natęŜenie pola wynosi E1 = 5 mV . Jaki jest potencjał w odległości r2 = 10 cm od tej cząstki?
zad. 7.
Kondensator płaski ma pojemność 2 mF (dwa mikro farady), a energia potencjalna ma wartość
0,4 J . Jaki ładunek jest zgromadzony na tym kondensatorze?

zad. 1.
Dane: M, m, k, v0 ,
Szukane: T =?, A = ?,
k
k = mω 2 ⇒ ω=
m
2π 2π m+M
T= = = 2π
ω k k
m+M
z zasady zachowania energii moŜna obliczyć prędkość tuŜ po zderzeniu:
m
M ⋅ 0 + mv0 = ( M + m)v ⇒ v = v0
M +m
prędkość ta jest prędkością maksymalną w ruchu drgającym:
m
v
vmax M + m 0 mv0 m + M mv0
vmax = Aω ⇒ A = = = =
ω k ( M + m) k
2
(m + M )k
m+M
zad. 2.
Dane: a, q A = +2 q , qB = + q , qC = − q ,
Szukane: EP = ? (natęŜenie pola w punkcie P ),
q
E=k
r2 B EA
+q
Łatwo zauwaŜyć, Ŝe EB EC
P
oraz E A ⊥ EB i E A ⊥ EC , więc: a
EB
EP = ( EB + EC ) 2 + E A .
2 2
+ 2q EC − q
qA 2q 4q A C
EA = k =k =k
(a )2
2
2
(a )
2
2
2
a2
qB q 2q
EB = k =k =k
(a )2
2
2
(a )
2
2
2
a2
EP
qC EB EA
q 2q
EC = k =k =k 2 EC
(a )2
2
2
(a )
2
2
2
a
2 2
 2q 2 q   4q  kq kq
EP = ( EB + EC ) + E A =  k 2 + k 2  +  k 2  = 2 42 + 42 = 2 4 2
2 2
 a a   a  a a
zad. 3.
Dane: d = 5 mm , S = 100 cm 2 , U = 300 V , ε r = 2,6 ,
Szukane: U '= ? , σ = ? (gęstość powierzchniowa ładunku),
Q
C=
U
S Q S S
C = εε r ⇒ = εε r ⇒ Q = Uεε r
d U d d
Po przyłoŜeniu do kondensatora napięcia zgromadził się na nim ładunek Q :
S S S
Q = Uεε r = Uε ⋅1 ⋅ = Uε
d d d
Po wsunięciu ebonitu ładunek zgromadzony na okładkach kondensatora nie zmieni się:
Q = const.
S
Q = U ' εε r
d
Porównuję obydwa wyraŜenia na wartość ładunku:
S S U 300
Uε = U ' εε r ⇒ U = U 'ε r ⇒ U ' = = = 115,38 V
d d ε r 2,6
Q
Przypomnę definicję gęstości powierzchniowej ładunku: σ = . Łatwo zauwaŜyć,
S
Ŝe zarówno ładunek zgromadzony na kondensatorze jak i powierzchnia okładek
nie zmienia się, więc równieŜ gęstość powierzchnia ładunku jest stała i nie zaleŜy od ε r .
S
Uε
d = Uε = 300 ⋅ 8,85 ⋅10 = 5,31 ⋅10 −4 C
−12
Q
σ= =
5 ⋅10 −6
m
S S d
zad. 4.
Dane: x(t ) = 2 sin ( π2 t + π4 ) ,
Szukane: T =?, vmax = ? , amax = ? ,
Z równania odczytuję, Ŝe:

A=2
ω = π2
ϕ = π4
więc:
2π 2π
T= = π =4s
ω 2
vmax = Aω = 2 ⋅ π2 = π m
s
amax = Aω 2 = 2 ⋅ ( π2 ) = π2 m
2
2 s2
zad. 5.
Dane: m, q, U,
Szukane: p = ?,
p = mv
W = qU
Skorzystam z zasady zachowania energii:
mv 2 mv 2 m
qU = ⇒ qU = ⇒ 2mqU = p 2 ⇒ p = 2mqU
2 2 m
zad. 6.
Dane: r1 = 4 cm , E1 = 5 V
m , r2 = 10 cm ,
Szukane: V2 = ? ,
q
E=k
r2
q
E1 = k 2 ⇒ k ⋅ q = E1 ⋅ r1 = 5 ⋅ 0,04 2 = 8 ⋅ 10 − 3
2
r1
q
V =k
r
q k ⋅ q 8 ⋅ 10 − 3
V2 = k = = = 0,08 V
r2 r2 0,1
zad. 7.
Dane: C = 2 mF , E p = 0,4 J ,
Szukane: Q = ?,
Q Q
C= ⇒ U=
U C
Q
Q
QU Q2
Ep = = C = ⇒ Q = 2CE p
2 2 2C
Q = 2 ⋅ 2 ⋅10 −3 ⋅ 0,4 = 0,04 C

Fizyka I Rozwiązania Listy Zadań PWR 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

You might also like

Fizyka I Rozwiązania Listy Zadań PWR 1

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Fizyka I Rozwiązania Listy Zadań PWR 1

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

SNy: Biotechnologia Studenckie Notatki Cyfrowe www.sny.one.

Informacje o kursie _____________________________________________________3

ZESTAW 1 –Wektory ____________________________________________________4

ZESTAW 2 – Kinematyka _______________________________________________ 12

ZESTAW 3 – Ruch obrotowy ____________________________________________ 18

ZESTAW 4 – Dynamika ________________________________________________24

Kolokwium I – Zadania _________________________________________________29

ZESTAW 5 – Praca, energia, moc_________________________________________37

ZESTAW 6 – SpręŜystość, pęd ___________________________________________45

ZESTAW 7 – Dynamika ruchu obrotowego ________________________________50

Kolokwium II – Zadania ________________________________________________56

ZESTAW 8 – Ruch drgający _____________________________________________ 61

ZESTAW 9 – Elektrostatyka _____________________________________________67

ZESTAW 10 – Magnetyzm ______________________________________________74

Kolokwium III – Zadania _______________________________________________83

N otatka jest częścią projektu SNy (Studenckie Notatki

T a konkretna notatka dotyczy kursy FZC1003c, czyli

U waga na błędy! Mimo staranności jaką włoŜyli autorzy

śyczę wszystkim skutecznego korzystania z notatek.

Szczegółowe informacje o notatce

kolokwium I: 3 listopada 2006 r.

informacje dodatkowe: na kolokwiach moŜna uŜywać kalkulatorów

Przeliczanie ocen na punkty (maksimum to 60 pkt.):

Dane są dwa wektory

Kąt pomiędzy wektorem a daną osią współrzędnych

 nx ⋅1 + n y ⋅ (−3) nx ⋅ (−6) + n y ⋅ (−2)

P= (2 ⋅ 5 − 3 ⋅ (−2) )2 + (3 ⋅ 0 − 1 ⋅ 5)2 + (1 ⋅ (−2) − 3 ⋅ 0)2 = 16 2 + (− 5) + (− 2 ) = 285

a = AB = [0 − 1,2 − (−1),−3 − 3] = [− 1,3,−6]

v0 = vx0 + v y0 = 182 + 4 2 = 18,4 [ ms ]

∆ = 100 + 882,9 = 988,2

vk = vx + v y ≈ 17,32 2 + (−31,3) 2 ≈ 35,8 [ ms ]

bo ( x )′ = 2 1 x { f [g ( x)]}′ = f ' [g ( x)]⋅ g ' ( x)

bo ( x )′ = 2 1 x { f [g ( x)]}′ = f ' [g ( x)]⋅ g ' ( x)

ZESTAW 3 – Ruch obrotowy

ruch obrotowy ruch postępowy

Dla ruchu jednostajnie zmiennego prawdziwe jest: ω = εt

ε (t ) = 0,6t ε (t = 10) = 0,6 ⋅10 = 6

Dla ruchu jednostajnie zmiennego prawdziwe jest: x = x0 + v0t + 12 at 2

ε 2Π N = ω0 2 − ω12 ⇒ ω1 = ω0 2 − 2ΠNε = 1,44 2 − 2Π ⋅ 42,3 ⋅ 0,0039 ≈ 1,018 [ rads ]

Sytuację przedstawioną w zadaniu moŜna podzielić na dwie fazy.

Fx = F cos α = 12 cos 25° ≈ 10,88 N

Gdy tarcia ma nie być to f = 0 – podpunkt a) zadania.

ms , mch (masa sanek i masa chłopca to tylko zmienne pomocnicze)

α 3 = α 2 − α1 = 35° − 15° = 20°

ruch jednostajny, więc działające siły się równowaŜą:

a (α1 ) = 10 cos 60° + 2,3 sin 60° − 2,2563 ≈ 4,73 [ sm2 ]

Odp. a = 4,41 sm2 , N = 10,78 N , F13 = 2,7 N .

Odp. t = 0,8 s , v = 2,64 m

Szkice rozwiązań do zadań znajdują się na kolejnych stronach.

Szkice rozwiązań – Zestaw A

Ruch poziomo rzuconego ciała rozkładam na dwie składowe, składową równoległą do

s (t ) = 2t + 0,16t 2 + 0,2t 3 (a ⋅ x n )′ = a ⋅ n ⋅ x n−1

Treści zadań – Zestaw B

Odp. t = 1,26 s , a = 5,345 sm2 .

Odp. t = 6,28 s , N = 9,42 , v = 9,42 m

Szkice rozwiązań – Zestaw B

Ruch ukośnie rzuconego ciała rozkładam na dwie składowe, składową równoległą do

h = t0,5v sin α − 12 gt0,5