Karyna Galaguz

Stosunki międzynarodowe, III rok, I stopnia

Międzynarodowe stosunki kulturalne
Dr Irena Głuszyńska

Zagraniczna polityka kulturalna Hiszpanii

Kraków, 01.06.2021
Aktualność pracy badawczej: Hiszpania, kraj o bogatym dziedzictwie kulturowym, od
dawna jest ulubionym celem turystów, ale obecnie kraj ten przeżywa trudne chwile, co
wpływa na wszystkie sfery życia w kraju, w tym na politykę kulturalną.

Cel badań: scharakteryzowanie polityki kulturalnej we współczesnej Hiszpanii.

Realizacja celów badawczych:

- Zbadanie roli polityki kulturalnej w życiu kraju;
- Scharakteryzować jego główne zadania i cele;
- Zbadanie aktualnego stanu polityki kulturalnej w kraju.
Wstęp

Sposoby definiowania pojęcia "kultura" zmieniały się na przestrzeni wieków. Dopiero w XX

wieku termin ten zaczął być powszechnie używany w naukach humanistycznych. Obecnie
jest to jedno z głównych pojęć w naukach humanistycznych, choć tak trudne do
zdefiniowania.

Definiując kulturę, warto odwołać się do etymologicznego znaczenia tego pojęcia. Łaciński
rzeczownik cultura wywodzi się od czasownika colere, co oznacza „pielęgnować, uprawiać,
hodować”. W języku łacińskim pierwotnie cultura była związana z uprawą ziemi, jednak z
czasem znaczenie rozszerzało się na wszystko, co może być „uprawiane”, w tym także
rozwój człowieka. To, co jest wynikiem pielęgnacji oraz uprawy, różni się od tego, co rodzi
się samo, wyłącznie dzięki działaniu natury. W tym rozumieniu wszystko, co człowiek może
zaktualizować lub uprawić do aktualizacji, czyli wszystko, co może być „uprawiane”,
podlega pod zakres znaczeniowy pojęcia cultura1.

Świat jest zróżnicowany kulturowo, więc każde spotkanie międzynarodowe będzie również
spotkaniem międzykulturowym. Problemy wynikające z różnic kulturowych można
przezwyciężyć odwołując się do pewnych podstawowych, wspólnych dla większości kultur
wartości. Oczywiście, państwo będzie postrzegać własną kulturę i interesy jako wartości
wykraczające poza sferę międzynarodową. W związku z tym międzynarodowe stosunki
kulturowe nabierają dwóch wymiarów. Z jednej strony koncentrują się na przejawach
konfliktów międzycywilizacyjnych, z drugiej zaś na współpracy międzykulturowej. Wtedy
dyplomacja kulturalna jest bardziej zgodna z tą drugą wizją, opiera się na interakcji i dążeniu
do wzajemnego zrozumienia.

Niezbędnym warunkiem tworzenia kulturowego wymiaru dyplomacji jest kwestia

interaktywności, czyli możliwości zetknięcia się z przedstawicielami różnych kultur. Taką
możliwość stwarza sfera stosunków międzypaństwowych. Poprzez spotkanie, interakcję z
drugim człowiekiem możliwe jest prowadzenie dialogu międzykulturowego, budowanie
relacji, rozwijanie swojej wiedzy, umiejętności i postaw. Dialog kultur może odbywać się na
arenie międzynarodowej i bez wątpienia w kontekście politycznym.

1
W. Daszkiewicz, Podstawowe rozumienie kultury – ujęcie filozoficzne, Roczniki Kulturoznawcze, t.1, 2010, s.
45.
W dziedzinie dyplomacji, w ramach wymiaru kulturalnego działania na rzecz promocji
kultury danego kraju koncentrują się na organizowaniu wystaw i wydarzeń kulturalnych
związanych z muzyką, teatrem i filmem. Robi się to po to, aby pokazać, zaprezentować
najważniejsze i najpiękniejsze elementy kultury danego kraju. Z drugiej strony odwołanie się
do aspektu kultury wiąże się z prowadzeniem imprez wymiany kulturalnej, dialogu,
organizacją spotkań, seminariów i wspólnych imprez, tak aby ich uczestnicy mogli się lepiej
poznać i zrozumieć. Podejście to jest bliższe do amerykańskiej koncepcji "soft power", w
której kultura rozumiana jest jako miękka siła, przyciągająca uwagę, zainteresowanie państw
w stosunkach międzynarodowych. Takie określenie roli kultury zbliża ją jednak bardzo do
problem politycznych, głównie zbliża do władzy i wpływu nad społeczństwem2.

Hiszpania należy do krajów bogatych na historyczne i kulturowe skarby. Rzeczywiście,

dziedzictwo historyczne tego kraju jest ogromne i zawsze odgrywało ważną rolę w polityce
europejskiej. Takie znaczenie kraju nie mogło pozostawić życia kulturalnego bez rozwoju. A
dziedzictwo kulturowe Hiszpanii jest niezwykle bogate i interesujące. Imponująca
architektura miast, muzeów, pałaców, kościołów pozwoli nam uzyskać wiele pozytywnych
wrażeń.

Polityki kulturalne tworzone w Hiszpanii w ciągu ostatnich 30 lat były badane przez szeroki
wachlarz analitycznych i konceptualnych soczewek, a ich przedmiotem były sfery
państwowe, regionalne i lokalne. W literaturze naukowej zajmowano się:
(a) rozwojem strukturalnym i celami zarządzania kulturą przez rząd centralny
(b) różnorodnością polityk regionalnych i sposobami ich artykulacji z państwową
administracją publiczną.
(c) relacjami między lokalnymi politykami kulturalnymi a pośrednikami3.
Ten dorobek naukowy został wzbogacony o monografie i różne raporty dotyczące
funkcjonowania systemu państwowego jako całości z bardziej opisowej, instytucjonalnej
perspektywy4. Ostatnia praca zbiorowa zgromadziła wielu najważniejszych autorów w tej
dziedzinie w kompendium obejmującym ostatnie 30 lat polityk kulturalnych w Hiszpanii.

2
J.Langowska, Dyplomacja kulturalna czy kulturowa – definiowanie kultury i jej roli na arenie
międzynarodowej z perspektywy nauk humanistycznych, UJ, Kraków, s.40.
3
J. A. Rubio,Génesis configuración y evolución de la política cultural del estado a través del Ministerio
deCultura: 7 (1), 2008, 55-70.
4
Villarroya, Real Instituto Elcano de Estudios Internationals y Estratégicos, 2004, s.10
Pojęcie, podstawowy cel i znaczenie polityki kulturalnej

Polityka zagraniczna to działania prowadzone przez władze państwa na arenie

międzynarodowej, zmierzające do realizacji określonych zadań poprzez współpracę z innymi
krajami lub wywieranie na nie nacisku. Jest to zorganizowany, podporządkowany realizacji
interesów wysiłek państwa, kształtowany w jego systemie wewnętrznym, a realizowany na
zewnątrz, w systemie międzynarodowym5. Również znaczącą definicje podaje Janusz
Symonides, mówiąc, że zagraniczna polityka to zespół działań i związanych z nimi decyzji,
jakie państwo podejmuje do realizacji założonych celów poprzez wywarcie wpływu oraz
określenie stanowiska i postępowania innych uczestników stosunków międzynarodowych6.

Celem polityki kulturalnej jest promowanie kultury i wspólności dziedzictwa kulturowego.

Ponadto hiszpańska zagraniczna polityka kulturalna pełni dodatkową, tzw. uzupełniającą
funkcję w następujących dziedzinach: pogłębianie wiedzy i rozpowszechnianie informacji o
historii narodu, ochrona dóbr kultury o wartości światowej, wspieranie twórczości
artystycznej i literackiej: ochrona praw mediów do produkcji własnych programów w ramach
programu kulturalnego. Polityka kulturalna przewiduje współpracę międzynarodową
zarówno z innymi państwami, jak i z organizacjami międzynarodowymi o odpowiednim
kierunku, a także z Radą Europy.

Kultura jako sektor ma również znaczenie gospodarcze, ponieważ tworzy miejsca pracy i
pomaga przyciągać inwestycje. Polityka kulturalna, oprócz stymulowania potencjału
gospodarczego, ma na celu przede wszystkim maksymalny rozwój prywatnej inicjatywy w
kulturze. Niekomercyjna wymiana kulturalna przewidziana w traktacie z Maastricht nie
doczekała się jeszcze konkretnych form. Kultura hiszpańska pozostaje jednak inicjatywą
prywatną i o jej rozwoju będą decydować poszczególne jednostki.

3. Zagraniczna kulturalna polityka Hiszpanii

Kultura jest ważnym czynnikiem rozwoju gospodarczego miasta, zwłaszcza w regionie.

Tworzenie nowych przedsiębiorstw oznacza konieczność przyciągnięcia do miasta wraz z

5
E. Cziomer, L. Zyblikiewicz, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Warszawa 2007, s. 13–18.
6
J. Symonides, Kilka uwag o badaniach nad polityką zagraniczną, [w:] Teoretyczne problemy polityki
zagranicznej, Warszawa 1971, s. 11
nimi wysoko wykwalifikowanej siły roboczej. Ludzie ci chcą znaleźć tam dynamiczne i
nowoczesne środowisko kulturowe. W Europie jest kilka miast, które dokonały znaczących
wyborów w tym kierunku. Jednym z najbardziej oczywistych przykładów w tym sensie jest
Awinion ze swoim festiwalem teatralnym. Międzynarodowa sława, jaką zyskał festiwal, ma
istotne konsekwencje ekonomiczne dla rozwoju miasta, jego hoteli, restauracji i całego
sektora usług w ogóle. Festiwal trwa miesiąc, ale dzięki niemu miasto zatrudnia przez sześć
miesięcy w roku połowę swojej aktywnej zawodowo ludności - to ogromna liczba dla
regionu7!

Tak jest w przypadku Bilbao w Hiszpanii, w Kraju Basków, gdzie powstało Muzeum
Guggenheima, które bardzo wzbogaciło miasto. Dzięki atrakcjom kulturalnym przyjeżdżają
turyści z innych krajów i podnoszą gospodarkę kraju. A na skutek działań opinii publicznej z
całego świata tysiące miejsc pracy zostało uratowanych. Niestety, zwłaszcza w realiach XXI
wieku, kultura zeszła na dalszy plan, co spowodowało, że wiele dobrych projektów zostało
wstrzymanych. I myślę, że teraz bardziej niż kiedykolwiek ważne jest, aby zająć się tą
częścią rozwoju państwa i ponownie wejść na falę zaangażowania samych mieszkańców, aby
aktywnie uczestniczyć w przebudowie ich rodzinnego miasta, kraju, jak również przyciągnąć
turystów. Z pewnością sytuacji nie da się zmienić samą kulturą i, niestety, nie da się
rozwiązać kryzysów gospodarczych na szybko. Ale faktem jest to, że w naszym
zglobalizowanym społeczeństwie kultura staje się coraz bardziej znaczącym czynnikiem w
gospodarce.

Różnorodność kulturowa, polityczna i językowa Hiszpanii wywodzi się z początków jej

historii jako państwa narodowego, a jednocześnie jest związana z baskijskimi i katalońskimi
politycznymi ruchami nacjonalistycznymi, które pojawiły się po raz pierwszy w XIX wieku.
Ruchy te, po długich okresach dyktatorskich rządów hiszpańskich, w czasie których
obowiązywał zakaz używania języka baskijskiego i katalońskiego oraz prześladowania w
posługiwaniu się tymi językami, nadal wpływają na bieg wydarzeń w XXI wieku. Napięcia
etniczno-narodowe utrzymywały się nawet po zakończeniu dyktatury, ale podczas
hiszpańskiego przejścia do demokracji pod koniec lat 70. lewicowe partie polityczne,
centroprawicowa Unia Centrum Demokratycznego (Unión de Centro Democrático) oraz
partie reprezentujące terytoria baskijskie i katalońskie osiągnęły porozumienie polityczne,

7
https://lazurowyprzewodnik.pl/awinion/, data dostępu: 1.06.2021
które doprowadziło do powstania Estado de las autonomías, model państwa, który łączył
unitarną strukturę państwową z systemem zdecentralizowanej władzy powierzonej
jednostkom politycznym i administracyjnym pierwszego szczebla (zwanym comunidades
autónomas) w różnych dziedzinach, głównie związanych ze sferą społeczną, i który został
określony jako quasi-federalny8. Model Estado generalnie służył ułatwieniu procesu
modernizacji kraju i jego konwergencji z Europą, co nastąpiło wraz z wejściem Hiszpanii do
Wspólnoty Europejskiej w 1986 roku i do strefy euro. Wspólnoty Europejskiej w 1986 roku i
do strefy euro w 2002 roku. Również, warto zaznaczyć, że sukces gospodarczy Hiszpanii
opiera się w dużej mierze na tradycyjnej kulturze, cenionej w równym stopniu przez
wszystkich obywateli: biednych i bogatych, wykształconych i analfabetów.

Następną dość ważną kwestią jest językowo kulturowy charakter Hiszpanii, który został
częściowo uznany w hiszpańskiej konstytucji z 1978 roku. Hiszpański jest oficjalnym i
głównym językiem państwa, a cztery języki - baskijski, kataloński, galicyjski i okcytański -
mają wspólny status urzędowy w 6 z 17 jednostek politycznych i administracyjnych
pierwszego rzędu, zwanych wspólnotami autonomicznymi. Oprócz tych pięciu języków
istnieją jeszcze asturyjsko-ligoński i aragoński, które cieszą się umiarkowanym poziomem
regionalnej ochrony państwowej w trzech jednostkach administracyjnych kraju9, ale nie są
wspierane przez hiszpańską Dyrekcję Generalną (hiszpański organ administracyjny na
poziomie krajowym, a nie regionalnym czy lokalnym). Pod tym względem państwo
hiszpańskie chroni swoją różnorodność kulturową w mniejszym stopniu niż państwa
federalne lub konstytucyjnie wielonarodowe, takie jak Szwajcaria czy Kanada. Możemy
również zasugerować, że tendencje te można zaobserwować w trzech odrębnych sferach: na
arenie instytucjonalnej, na arenie władzy państwowej oraz na arenie symboliczno-językowej,
czyli w międzynarodowym uznaniu i projekcji wewnętrznej różnorodności.

Także, warto zaznaczyć, że znaczenie hiszpańskiego dziedzictwa kulturowego jest

wzmocnione przez globalny zasięg języka hiszpańskiego, który, zgodnie z Rocznikiem
Języka Hiszpańskiego na Świecie 2012 Instytutu Cervantesa, jest drugim najczęściej

8
E. Aja, El Estado autonómico: federalismo y hechos diferenciales, Madrid, 2007,
9
Według badań przeprowadzonych w 2005 roku, hiszpański był pierwszym językiem dla 89% populacji
Hiszpanii, następnie kataloński dla 9%, galicyjski dla 5% i baskijski dla 1%, podczas gdy 3% populacji
posługiwało się innym pierwszym językiem (Komisja Europejska 2006). Zauważ, że suma wynosi więcej niż
100%, ponieważ respondenci mogli wybrać kilka opcji jednocześnie, jeśli uważali, że mają więcej niż jeden
język ojczysty.
używanym językiem na świecie (ponad 495 milionów ludzi) i drugim najczęściej używanym
językiem międzynarodowym.

Ministerstwo Kultury i Sportu (MCD) jest departamentem rządu hiszpańskiego

odpowiedzialnym za promocję, ochronę i rozpowszechnianie hiszpańskiego dziedzictwa
historycznego, muzeów narodowych, sztuki, książek, czytelnictwa i twórczości literackiej,
działalności kinematograficznej i audiowizualnej, a także archiwów publicznych i bibliotek.
Jest również odpowiedzialny za promowanie i rozpowszechnianie kultury w języku
hiszpańskim, jak również za promowanie działań w zakresie współpracy kulturalnej oraz, w
koordynacji z Ministerstwem Spraw Zagranicznych, Unii Europejskiej i Współpracy, za
międzynarodowe stosunki kulturalne. Ponadto, Ministerstwo Kultury i Sportu jest
odpowiedzialne za rozwój i wdrażanie rządowej polityki sportowej10.

Kultura jest jednym z najważniejszych elementów wizerunku marki Hiszpanii, a do jej

promowania za granicą wykorzystywane są różne instytucje i organy rządowe, m.in. Biuro
Łącznikowe ds. Kultury i Nauki AECID (Hiszpańska Agencja Współpracy
Międzynarodowej) jako struktura koordynująca międzynarodowe stosunki kulturalne oraz
sieć misji i ośrodków kulturalnych podlegających Ministerstwu Spraw Zagranicznych i
Współpracy; Instytut Cervantesa, którego najważniejszym zadaniem jest rozpowszechnianie
języka hiszpańskiego, a także inne instytucje rządowe11.

Acción Cultural Española (Hiszpańska Akcja Kulturalna) jest instytucją publiczną zajmującą
się rozwojem i promocją hiszpańskiej kultury i dziedzictwa zarówno w kraju, jak i za
granicą, poprzez szeroki program wydarzeń i inicjatyw, które sprzyjają mobilności
profesjonalistów i artystów. Jego celem jest stworzenie wizerunku Hiszpanii jako kraju
pełnego talentów, innowacji i dynamizmu w produkcji artystycznej oraz dumnego ze
swojego dziedzictwa. Obecnie AC/E współpracuje z ponad setką instytucji publicznych i
prywatnych w Hiszpanii i za granicą, umożliwiając rozwój projektów związanych z
dziedzictwem hiszpańskim, nową sztuką, filmem, fotografią, nauką, historią, architekturą i

10
R., Felipe, Real Decreto 817/2018, la estructura orgánica básica del Ministerio de Cultura y Deporte y se
modifica el Real Decreto 595/2018, por el que se establece la estructura orgánica básica de los departamentos
ministeriales". Dziennik Urzędowy Państwa (164), 1 January 2019, s.14
11
https://www.aecid.es/EN/aecid, data dostępu: 29.05.2021
urbanistyką, a także innymi dziedzinami kultury. W 2011 roku, AC/E zorganizowało ponad
65 wystaw w 74 miastach w 34 krajach12.

Fundación Carolina jest podmiotem mającym na celu promowanie stosunków kulturalnych

oraz współpracy edukacyjnej i naukowej pomiędzy Hiszpanią a Iberoamerykańską
Wspólnotą Narodów, jak również z innymi krajami o szczególnych powiązaniach
historycznych, kulturowych lub geograficznych. Fundación Carolina opiera się na wspólnym
udziale podmiotów publicznych i prywatnych w jej finansowaniu, organach zarządzających i
działalności13.

Aby osiągnąć swoje cele Fundación Carolina opracowuje cztery programy:

1) Program Szkoleniowy, mający na celu ułatwienie i promowanie rozszerzenia studiów
absolwentów uniwersytetów, jak również specjalizację i aktualizację wiedzy osób po
studiach, profesorów, badaczy i profesjonalistów z Iberoameryki;
2) Program Badawczy, który jest realizowany poprzez Centrum Studiów nad Ameryką
Łacińską i Współpracą Międzynarodową;
3) International Visitors Program, skierowany do odpowiednich, obiecujących osób w
swoich krajach, którym proponuje się wizytę w Hiszpanii, aby dać im możliwość
nawiązania kontaktu z hiszpańskimi osobami i instytucjami w obszarze ich
zainteresowań oraz zachęcić do tworzenia osobistych i instytucjonalnych powiązań,
które przyczyniają się do poprawy i pogłębienia stosunków między Hiszpanią a ich
krajami pochodzenia;
4) Social Responsibility Program, mający na celu podniesienie świadomości wszystkich
agentów na temat znaczenia rozwoju mechanizmów koordynacji mających na celu
poprawę jakości życia pracowników i środowiska, w którym prowadzona jest
działalność gospodarcza14.

Rzecz jasna, takich programów jest znacznie więcej niż te, które opisałem, ale pokazują one
główne zadania organizacji kulturalnych na każdym szczeblu państwa.

12
https://www.accioncultural.es/, data dostępu: 29.05.2021
13
https://www.fundacioncarolina.es/, data dostępu: 29.05.2021
14
https://www.fundacioncarolina.es/, data dostępu: 29.05.2021
4. Współczesna kultura Hiszpanii

Hiszpania jest znana na całym świecie z muzyki i tańca flamenco, walk byków,
fantastycznych plaż i dużej ilości słońca. Ale ludzie czasami zapominają, że Hiszpania od
tysięcy lat jest jednym z centrów kulturalnych Europy.

Hiszpania posiada wybitne dziedzictwo artystyczne. Dominującymi postaciami Złotego

Wieku byli malarze z Toledo: El Greco i Diego Velázquez. W XVIII wieku Francisco de
Goya stał się najbardziej płodnym hiszpańskim malarzem i stworzył kilka zaskakująco
niepochlebnych portretów rodzin królewskich. Świat sztuki na początku XX wieku był pod
wpływem niezwykłej grupy hiszpańskich artystów: Pablo Picasso, Juan Gris, Joan Miró i
Salvador Dali, ambasadorów hiszpańskiej kultury artystycznej.

Hiszpańska architektura rozciąga się od prehistorycznych zabytków na Menorce na

Balearach do rzymskich ruin w Meridzie i Tarragonie, dekoracyjnych Lonja w Sewilli,
budynków w stylu Mudejar, gotyckich katedr, zamków, fantastycznych modernistycznych
zabytków i misternych rzeźb Gaudiego w Barcelonie. Wszystkie one są reprezentatywne dla
kultury hiszpańskiej.

Kolejną ważną częścią hiszpańskiej kultury jest muzyka. Gitara klasyczna została
wynaleziona w Andaluzji w latach 90-tych XVII wieku, kiedy to do lutni mauretańskiej
dodano szóstą strunę. Swoją nowoczesną formę przyjął w latach 70-tych XIX wieku.
Hiszpańscy muzycy wynieśli skromną gitarę na zawrotne wyżyny wirtuozerii, zwłaszcza
Andrés Segovia (1893-1997), który stworzył gitarę klasyczną jako gatunek, oraz Paco de
Lucía (1948-2014), najsłynniejszy gitarzysta flamenco na świecie. Flamenco, muzyka
wywodząca się z cante hondo (głębokiej pieśni) andaluzyjskich Cyganów, przeżywa swój
renesans.

Camarón de la Isla aż do swojej śmierci w 1992 roku był czołowym przedstawicielem

nowoczesnego cante hondo. W latach 80. fuzja flamenco-rocka (aka "gypsy rock") została
rozwinięta przez zespoły takie jak Pata Negra i Ketama, a w latach 90. pojawiło się Radio
Tarifa z hipnotyzującą mieszanką flamenco i średniowiecznych dźwięków15.

15
https://www.andalucia.com/flamenco/musicians/camarondelaisla.htm, data dostępu: 30.05.2021
To wszystko sprawia, że Hiszpania jest naprawdę fascynującym i ciekawym krajem dla
turystów, a w tym i dla mnie, to właśnie ten kraj stał się inspiracją do napisania o nim pracy.

Podsumowanie
Dyplomacja kulturalna jest coraz częściej traktowana jako narzędzie, za pomocą którego
państwa narodowe mogą instrumentalizować swoją produkcję kulturalną i realizować cele
soft power. Analitycy wielokrotnie podkreślali znaczenie kultury w budowaniu marki miejsca
w zglobalizowanych gospodarkach, gdzie kultura może wyróżniać produkty i nadawać im
większą wartość. Zarówno polityka zagraniczna, jak i kulturalna uczyniły z
międzynarodowej projekcji przemysłów kultury cel strategiczny, co jednocześnie zmieniło
cele i sieci tych polityk. Choć literatura zajmuje się tym zjawiskiem, pewne efekty tworzenia
polityki marek stały się oczywiste i wymagają dalszej uwagi: uproszczenie różnorodności
kulturowej, eliminacja niespójnych cech w obrębie marek oraz ograniczenie wewnętrznej
niezgody i uczestnictwa.

Teraz Hiszpania i jej kultura obecna jest więc na światowych rynkach. Rozpowszechnianie
kultury i języka poza granicami kraju znalazło się wśród priorytetów ustalonych dla polityki
kulturalnej na lata 2000-2005. Przyniosło zresztą efekty w postaci upowszechniania języka i
literatury hiszpańskiej. Hiszpanie również podbijają światowy rynek filmowy.
Niekwestionowaną sławą w tej dziedzinie jest Pedro Almodovar, którego dzieła znane są na
całym świecie. W 2004 r. młody hiszpański reżyser Alejandro Amenabar otrzymał Oscara za
film Mar Adentro, który został uznany w Hollywood najlepszym filmem zagranicznym. W
1995r. Hiszpania miała podpisane umowy dwustronne w kulturze z blisko 80 krajami16. O
wpływie Hiszpanii na kulturę światową można napisać jeszcze wiele, ale to właśnie ten fakt,
który sprawia, dlaczego ten kraj jest dla nas na tyle atrakcyjnym.

Podsumowując, W niniejszym artykule chciałam udowodnić słowa Ministra Kultury, Carmen

Albroch Bataller, który mówił: „Kultura hiszpańska jest kulturą żywą z dużym potencjałem
tworzenia, posiada w swojej mnogości prawdziwy znak jakości i bogactwa, które musimy
wzmacniać i finansowo wspierać, tak bardzo, jak tylko jest to możliwe”17.

16
C. Zuloaga, La proyeccion exterior de la cultura española, dz. cyt., s. 40-41.
17
C. A. Bataller, Introduccion [w:] Puntos cardinales de la acción cultural en la España de
nuestro tiempo, dz. cyt., 2010, s. 11.
Bibliografia:

Monografia:
E. Aja, El Estado autonómico: federalismo y hechos diferenciales, Madrid 2007

C. A. Bataller, Introduccion [w:] Puntos cardinales de la acción cultural en la España de

nuestro tiempo, 2010.

E. Cziomer, L. Zyblikiewicz, Zarys współczesnych stosunków międzynarodowych, Warszawa

2007

W. Daszkiewicz, Podstawowe rozumienie kultury – ujęcie filozoficzne, Roczniki

Kulturoznawcze, t.1, 2010

R., Felipe, Real Decreto 817/2018, la estructura orgánica básica del Ministerio de Cultura y
Deporte y se modifica el Real Decreto 595/2018, por el que se establece la estructura
orgánica básica de los departamentos ministeriales". Dziennik Urzędowy Państwa (164), 1
January 2019

J. Symonides, Kilka uwag o badaniach nad polityką zagraniczną, [w:] Teoretyczne problemy
polityki zagranicznej, Warszawa 1971

J.Langowska, Dyplomacja kulturalna czy kulturowa – definiowanie kultury i jej roli na

arenie międzynarodowej z perspektywy nauk humanistycznych, UJ, Kraków

J. A. Rubio,Génesis configuración y evolución de la política cultural del estado a través del

Ministerio deCultura: Spain 7 (1), 2008,

C. Zuloaga, La proyeccion exterior de la cultura española

Źródła internetowe:
https://www.fundacioncarolina.es/
https://www.aecid.es/EN/aecid
https://www.accioncultural.es/
https://www.fundacioncarolina.es/
https://lazurowyprzewodnik.pl/awinion/