Chương 2 phần 1 đuc phôi thép

Chương 2.
Công nghệ và thiết bị đúc khuôn

Giới thiệu chung
Công nghệ đúc thép
Đúc khuôn Đúc liên tục

Chương 2. Công nghệ và thiết bị đúc khuôn
Thép lỏng
Hàm lượng khí oxy trong thép

lỏng khi đông đặc
Thép lắng Thép nửa sôi Thép sôi

(killed-steel) (semi-killed steel) (rimmed-steel)
Phản ứng:
[C] + [O] = CO
Thép lắng (killed-steel)
Phản ứng:
[C] + [O] = CO
Mức oxy còn lại thấp

hơn giá trị cân bằng
tương ứng với hàm
lượng C trong thép.
Thép lắng:
- Có kết cấu đặc chắt
- Thành phần đồng
đều
- Có tính năng cơ học
và công nghệ cao.
Thép sôi (rimmed-steel)
Phản ứng:
[C] + [O] = CO
Mức oxy còn lại

cao hơn giá trị cân
bằng tương ứng
với hàm lượng C
trong thép lỏng.
Thép sôi
Ưu điểm:
- Không có lõm co tập trung
- Thiết bị đúc đơn giản
-Tiết kiệm được một phần
nguyên tố hợp kim (chất khử
oxy)
Nhược điểm :
- Thiên tích hết sức trầm
trọng.
Thép lắng và thép sôi
Thép nửa sôi (semi killed - steel)
Phản ứng:
[C] + [O] = CO
Là thép có mức độ khử oxy nằm giữa
thép lắng và thép sôi
2.1 Thép lắng
Đặc điểm hình dạng

của thỏi thép lắng:
 Trên to
 Dưới nhỏ
 Mũ giữ nhiệt
2.1 Thép lắng
Tổ chức về kết cấu

• Lớp ngoài cùng: các tinh thể
đăng trục nhỏ mịn.
• Vùng tinh thể hình trụ (hay tinh
thể hình nhánh cây): trục chính
thẳng góc với thành khuôn và hơi
ngóc đầu lên một chút.
• Vùng trong cùng: vùng tinh thể
đẳng trục thôi đại sắp xếp không
qui tắc.
2.1 Thép lắng
• Đầu thỏi có lõm co và xốp

• Đáy thỏi có vùng tinh thể
nhỏ mịn hình chóp.
2.1.1 Lớp cực nguội (nguội nhanh)
- Độ quá nguội lớn.

- Số mầm ngoại lai
lớn làm tâm mầm
kết tinh.
1.Tốc độ và nhiệt độ đúc

2.Nhiệt độ và chiều dày
khuôn
3. Hình dạng khuôn
1. Tốc độ và nhiệt độ đúc
Nhiệt độ Tốc đô
đúc cao đúc nhanh
Lớp cực nguội

kích thước tăng
2. Nhiệt độ và chiều dày

khuôn
Chiều dày khuôn:
- Khuôn dày thì lớp cực
nguội sẽ dày.
Nhiệt độ của khuôn:
- Nhiệt độ khuôn thấp làm
cho lớp cực nguội dày.
3. Hình dạng khuôn
Hình dạng khuôn

Diện tích làm nguội
Lớp cực nguội dày

2.1.2 Vùng tinh thể hình trụ
+ Tốc độ làm nguội

của thép chưa đông
đặc chậm lại.
+ Lượng mầm tạo ra
giảm
+ Giữa lớp cực nguội
và lớp thép lỏng tồn tại
các điểm nhọn nhô ra.
- Các tinh thể hình

trụ thẳng góc với
thành khuôn.
- Tinh thể hình trụ
có hơi hướng lên
phía trên.
1) Tốc độ lớn lên của tinh thể lớn hơn

tốc độ hình thành mầm tinh thể.
2) Dòng nhiệt có định hướng.
3) Thời gian kết tinh càng dài thì vùng
tinh thể hình trụ càng phát triển.
Thành phần
nước thép
Tốc độ đúc, nhiệt
độ đúc
Kích thước thiết

kế của khuôn thỏi
Vùng tinh
thể hình trụ
Số lượng mầm
kết tinh
Hàm lượng khí

trong thép
Sự chuyển động
của nước thép
(1) Kích thước thiết kế của khuôn thỏi:
- Độ dày thành khuôn

- Ảnh hưởng của trọng
lượng thỏi
- Nhiệt độ khuôn
Độ dày thành khuôn
Thành khuôn dày
Tinh thể hình trụ sẽ mỏng.

Ảnh hưởng của trọng lượng thỏi
Tinh thể tích hình trụ

Thỏi càng lớn
càng phát triển.
Nhiệt độ khuôn:
Nhiệt độ khuôn thấp
Tinh thể hình trụ phát triển

(2) Thành phần nước thép
Thép hợp kim

Thúc đẩy
Vùng tinh
thể hình trụ
Thép C cao
Ví dụ: Thép hợp kim chứa Ni hoặc Cr cao

(3) Tốc độ đúc, nhiệt độ đúc
Nhiệt độ nước thép

mới đúc càng thấp Tinh thể sẽ càng nhỏ
và thỏi thép đặc chắc.
Tốc độ làm nguội
nước thép càng lớn
(4) Hàm lượng khí trong thép:
Hàm lương khí
Tinh thể hình

trục phát triển
(5) Sự chuyển động của nước thép
Sự chuyển động
Tinh thể vừa nhỏ mịn vừa đặc chắc.

(6) Số lượng mầm kết tinh
Số lượng tâm mầm

kết tinh càng nhiều
Vùng tinh thể Hạt tinh thể trong

hình trụ mỏng thỏi càng nhỏ mịn
2.1.3 Vùng tinh thể đẳng trục ở giữa
2.1.3 Vùng tinh thể đẳng trục ở giữa
Ở bộ phận đáy:
Vùng tinh thể đẳng
trục hình chóp có thành
phần hóa học tương đối
đồng đều và sạch
2.1.4 Lõm co và xốp
1) Lõm co
Lõm co của thỏi

1) Lõm co
Kích thước, vị trí, hình

dáng lõm co liên quan
trực tiếp đến hiệu suất
thu hồi vật liệu.
1) Hình dạng và kích thước

thiết kế khuôn thỏi
Hình dạng khuôn trên to dưới
nhỏ sau khi đúc có thể làm cho
co ngót được điền đầy một cách
tốt nhất, chiều sâu của lõm co
ngắn.
1) Hình dạng và kích thước thiết kế

khuôn thỏi
Hình dạng ngược lại trên nhỏ dưới to thì
chiều sâu của lõm co dài.
Lõm co của khuôn trên dưới bằng nhau.

Nguyên nhân chủ yếu ảnh hưởng đến kích thước của lõm co :
1) Hình dạng và kích thước thiết kế khuôn thỏi
Khi tỉ lệ cao/rộng Lõm co cạn và rộng

tương đối nhỏ
Khi tỉ lệ này không đổi thì
Lõm co càng cạn, cơ hội để hình
Độ côn càng lớn
thành lõm co thứ hai càng ít
Lõm co càng sâu, khả năng tạo ra lõm
Độ côn càng nhỏ co thứ hai trong thân thỏi càng lớn.
(2) Mũ giữ nhiệt
Điền đầy lõm co trong quá trình kết tinh,

lõm co sẽ càng nhỏ.
Phương pháp gia nhiệt:

Hồ quang, đốt khí than, điện cảm ứng, dùng
mũ cách nhiệt, mũ phát nhiệt và chất phát
nhiệt…
3) Nhiệt độ và tốc độ đúc
Nếu nhiệt độ đúc

Lõm co lớn.
quá cao
Khi nhiệt độ đúc

Lõm co sâu.
thấp
(4) Phương pháp đúc
So sánh hai phương pháp đúc trên và

đúc dưới:
 Tâm nhiệt của phương pháp đúc trên
nằm ở phía trên của thỏi, lõm co hình
thành sau cùng tương đối ngắn.
 Tâm nhiệt của đúc dưới thường nằm
phía dưới nên lõm co tương đối sâu.
(5) Phương pháp rót bổ sung (bù lõm)
Dùng dòng nhỏ rót bù lõm có lực xối nhỏ

nên thép lỏng bù lõm không tốt lắm, dẫn
đến lõm co còn tương đối sâu.
Dùng dòng rót mạnh bổ sung thì có lực
xối lớn, thép lỏng bù lõm co tốt, lõm co
tương đói cạn.
(6) Thành phần hóa học và thành phần khí trong thép
Vùng phạm vi nhiệt độ giữa đường pha

lỏng-rắn càng lớn, co ngót thể tích của thỏi
thép cũng sẽ càng lớn.
Ví dụ: lõm co của thép chứa C cao hơn thép C

thấp vì nguyên tố C là nguyên tố mở rộng phạm
vi nhiệt độ đường hai pha rắn lỏng. Nguyên tố
Mn, S tăng cũng làm tăng thể tích lõm co.
(6) Thành phần hóa học và thành phần khí trong thép
Hàm lượng khí càng nhiều càng giảm

nhiệt độ chảy của thép xuống tương đương
như tăng độ quá nhiệt, vì thế lõm co cũng
tăng.
Trong quá trình đông đặc, cùng với nhiệt
độ hạ thấp, độ hòa tan của khí trong thép
giảm, thể khí thành bọt khí thoát ra nên
cũng làm cho lõm co tăng lên.
2. Xốp
Xốp là hiện tượng mà khi thép lỏng

đông đặc, co ngót vì không được điền
đầy hình thành các khe lõ nhỏ li ti
phân tán trong thỏi.
Thường có hai loại xốp:
- Xốp ở giữa
- Xốp nói chung.
2. Xốp
Nguyên nhân:
(1) Nước thép kết tinh sau cùng chứa nhiều
tạp chất, độ nhớt lớn, không thể điền đầy
hết những khe lỗ nhỏ (do co ngót)
(2) Thể khí hòa tan trong thép lỏng thoát ra
theo nhiệt độ hạ thấp mà ở bên ngoài đã
hình thành lớp vỏ cứng rồi không thể
thoát ra được nằm lại, thường ở tâm thỏi
dễ hình thành bọt khí hoặc xốp.
2.1.5 Vùng chóp ở đáy thỏi
Thép lỏng chuyển động đập vỡ những tinh

thể hình trụ phía trên rơi xuống tích dần ở
đáy thỏi.
Khối lắng đọng tinh thể này có hàm lượng
tạp chất của Al và muối silicat tương đối
nhiều, chủ yếu là do vật liệu chịu lửa của
ống rót và cống rót cuối giai đoạn đúc bị bào
mòn đưa vào trong tinh thể rơi xuống tạo ra.
2.2 Thiên tích thỏi thép lắng
2.2.1. Đặc trưng của thiên tích
Lớp cực nguội

Lớp tinh thể hình trụ
Lớp tinh thể đẳng trục
Lớp cực nguội:

thành phần tượng tự
thành phần bình quân
của nước thép.
Trong thời kỳ hình thành tinh thể hình trụ:

- Nguyên tố hợp kim và tạp chất tích tụ
trong các khe giữa và tinh thể hình trụ
- Sự chuyển động tuần hoàn
Tạp chất và nguyên tố hợp kim lại bị đưa
vào giữa tâm và đầu thỏi.
Trong thời kỳ kết tinh vùng tinh thể:
Do những nhánh tinh thể lơ lửng có thể lắng
xuống dưới, dẫn đến sự thiên tích âm của S, P
và một số thành phần khác ở giữa và phía trên
đầu thỏi.
Nhưng oxy thì ngược lại, do các nhánh tinh
thể lắng xuống mang theo tạp chất oxit kết quả
tạo thành lượng oxy ở giữa và phía dưới tăng
lên.
Hai vùng thiên tích trên

toàn bộ thỏi thép:
Ở giữa:
vùng tập trung thiên
tích nhiều tạp chất
Vùng thiên tích chữ V:
Nguyên tố hợp kim
phân bố hình chữ V.
2.2.2. Những nhân tố chính ảnh hưởng đến thiên
tích của thỏi thép
1. Tốc độ đông đặc của thỏi thép

2. Trọng lượng, kích thước và hình dáng
khuôn
3. Thành phần nước thép
4. Hàm lượng khí trong thép
5. Sự chấn động và chuyển động của
nước thép
6. Công nghệ sản xuất
1) Tốc độ đông đặc của thỏi thép
Tốc độ làm nguội

Thiên tích nhỏ
rất nhanh
Tốc độ nguội chậm Thiên tích lớn

2) Trọng lượng, kích thước và hình dáng khuôn
Trọng lượng và kích thước

hình dạng khuôn lớn
Thiên tích càng lớn

3) Thành phần nước thép
Nguyên tố C, S, P…:
Hòa tan vô hạn trong sắt lỏng
Hòa tan một phần trong thể rắn
Hợp kim (với sắt) có phạm vi nhiệt
độ kết tinh tương đối lớn.
Nguyên tố như Si, Mn, Cr, Ni…
có phạm vi nhiệt độ kết tinh nhỏ.
3) Thành phần nước thép
Nguyên tố Hàm lượng % Kbq 1-K Nguyên tố Hàm lượng % Kbq 1-K
P 0,01-0,03 0,06 0,96 Cu 0,2-1,0 0,50 0,50
S 0,01-0,04 0,10 0,90 Al 2,0-5,0 0,53 0,47
B 0,002-0,10 0,13 0,87 Nb 1,0-3,0 0,53 0,47
C 0,3-1,0 0,26 0,74 Si 1,0-3,0 0,65 0,35
W 1,0-10,0 0,30 0,70 Cr 1,0-8,0 0,66 0,34
As 0,1-0,45 0,36 0,64 Mn 1,0-30 0,72 0,28
V 0,4-0,5 0,38 0,62 Co 1,0-20 0,76 0,24
Ti 0,2-1,2 0,47 0,53 Ni 1,0-30 0,87 0,13
Mo 1,0-4,0 0,49 0,51

4) Hàm lượng khí trong thép
Thể khí thoát ra

→ nước thép chuyển động
→ các nguyên tố di chuyển lên (C,
S, P.. .)
Hàm lượng khí trong thép càng cao
→ thiên tích C, S, P càng lớn.
5) Sự chấn động và chuyển động của nước
thép
Tinh thể nhánh cây rung do lực cơ khí

→ tinh thể nhánh cây thu hẹp lại và mịn
hóa tinh thể.
Cải thiện độ thiên tích

6) Công nghệ sản xuất
Để giảm thiên tích hoặc khử thiên tích

trong thỏi thép, các nhà sản xuất có
nhiều biện pháp công nghệ.
 Giảm thấp nhiệt độ đúc
 Giảm thích hợp tốc độ đúc
 Rút ngắn thời gian thép lỏng đông đặc
trong khuôn
6) Công nghệ sản xuất
Ủ khuếch tán có một tác dụng rất lớn

trong việc cải thiện thiên tích:
 Dạng lưới của cacbit
 Đối với S, P thì tác dụng cải thiện
không lớn

Chương 2 phần 1 đuc phôi thép

Uploaded by

Document Information

Original Title

Copyright

Available Formats

Share this document

Share or Embed Document

Sharing Options

Did you find this document useful?

Is this content inappropriate?

Copyright:

Available Formats

Chương 2 phần 1 đuc phôi thép

Uploaded by

Copyright:

Available Formats

Chương 2.

Công nghệ và thiết bị đúc khuôn

Công nghệ đúc thép

Đúc khuôn Đúc liên tục

Hàm lượng khí oxy trong thép

Thép lắng Thép nửa sôi Thép sôi

Mức oxy còn lại thấp

Mức oxy còn lại

Thép nửa sôi (semi killed - steel)

Đặc điểm hình dạng

Tổ chức về kết cấu

• Đầu thỏi có lõm co và xốp

- Độ quá nguội lớn.

1.Tốc độ và nhiệt độ đúc

1. Tốc độ và nhiệt độ đúc

Lớp cực nguội

2. Nhiệt độ và chiều dày

3. Hình dạng khuôn

Hình dạng khuôn

Lớp cực nguội dày

+ Tốc độ làm nguội

- Các tinh thể hình

1) Tốc độ lớn lên của tinh thể lớn hơn

Kích thước thiết

Hàm lượng khí

- Độ dày thành khuôn

Thành khuôn dày

Tinh thể hình trụ sẽ mỏng.

Ảnh hưởng của trọng lượng thỏi

Tinh thể tích hình trụ

Nhiệt độ khuôn thấp

Tinh thể hình trụ phát triển

Thép hợp kim

Ví dụ: Thép hợp kim chứa Ni hoặc Cr cao

Nhiệt độ nước thép

Hàm lương khí

Tinh thể hình

Tinh thể vừa nhỏ mịn vừa đặc chắc.

(6) Số lượng mầm kết tinh

Số lượng tâm mầm

Vùng tinh thể Hạt tinh thể trong

Lõm co của thỏi

Kích thước, vị trí, hình

1) Hình dạng và kích thước

1) Hình dạng và kích thước thiết kế

Lõm co của khuôn trên dưới bằng nhau.

1) Hình dạng và kích thước thiết kế khuôn thỏi

Khi tỉ lệ cao/rộng Lõm co cạn và rộng

Điền đầy lõm co trong quá trình kết tinh,

Phương pháp gia nhiệt:

Nếu nhiệt độ đúc

Khi nhiệt độ đúc

(4) Phương pháp đúc

So sánh hai phương pháp đúc trên và

Dùng dòng nhỏ rót bù lõm có lực xối nhỏ

Vùng phạm vi nhiệt độ giữa đường pha

Ví dụ: lõm co của thép chứa C cao hơn thép C

Hàm lượng khí càng nhiều càng giảm

Xốp là hiện tượng mà khi thép lỏng

Thép lỏng chuyển động đập vỡ những tinh

Lớp cực nguội

Lớp cực nguội:

Trong thời kỳ hình thành tinh thể hình trụ: