Niekatolickie

1. Asyryjski Kościół Wschodu – nie uznają soboru Efeskiego

2. Przedharcedońskie/ nieharcedońskie (monofizytyzm) – nie uznają soboru harcedońskiego
3. Prawosławne (ortodoksyjne)

Katolickie

1. Kościół chaldejski
2. Unickie, greckokatolicki

I. Kościoły asyryjskie

Kościoły asyryjskie wyznają doktrynę przedefeską. Nie przyjęły kanonów soboru w Efezie(431).
Wyznawcy Kościołów asyryjskich popularnie zwani są nestorianami.

II. Kościoły orientalne

Kościoły orientalne wyznają doktrynę przedchalcedońską. Nie przyjęły uchwał soboru

chalcedońskiego (451). Wierni tych Kościołów znani są pod nazwą monofizytów.

III. Kościoły prawosławne

Chrześcijanie prawosławni przyjmują postanowienia siedmiu pierwszych soborów powszechnych

(325–787). Stanowią największy odsetek wyznawców wśród wszystkich grup Kościołów wschodnich.

Na Kościół prawosławny składają się Cerkwie kanoniczne pozostające we wzajemnej łączności oraz
łączności z Patriarchą Ekumenicznym Konstantynopola. Pełnoprawnymi członkami wspólnoty są
Kościoły autokefaliczne, natomiast wyodrębnione organizacyjnie, ale podległe im jurysdykcyjnie są
Kościoły autonomiczne.

Obok Kościołów kanonicznych istnieją również Cerkwie prawosławne o nieuregulowanym lub

niejasnym statusie zwane niekanonicznymi. Kościoły te z różnych przyczyn nie posiadają wszystkich
przymiotów kanoniczności i w związku z tym nie są uznawane przez wszystkie Kościoły
autokefaliczne.

Katolickie Kościoły wschodnie

Katolickie Kościoły Wschodnie pozostają w jedności ze Stolicą Apostolską i uznają władzę oraz
autorytet papieża. Po przyjęciu doktryny katolickiej Kościoły te zachowały liturgie Kościołów
wschodnich, z których się wyodrębniły. Wyznawców tych Kościołów nazywa się katolikami
wschodnimi lub unitami.
Podział w związku z reformacją

Nowe odłamy chrześcijaństwa

Luteranizm – 1517, jego twórcą był Marcin Luter, za jedyną podstawę przyjęto Pismo Święte, dwa
sakramenty (komunia, chrzest), głośne czytanie Biblii, śpiewanie psalmów, Kościół instytucją tanią,
liturgia w języku narodowym, komunia pod dwiema postaciami (chleb i wino). Zanegował
nieomylność papieża, sakrament spowiedzi oraz płatne odpusty (co przysporzyło mu wielu potężnych
przeciwników w postaci np. Inkwizycji). Zniósł również celibat.

Anglikanizm – 1534, jego formalnym założycielem był Henryk VIII, który zerwał związki z Rzymem
kiedy papież odmówił zgody na unieważnienie jego małżeństwa z Katarzyną Aragońską. Dokonał aktu
supremacji – ustanawiając siebie jako ziemską głowę Kościoła w Anglii. Henryk VIII rozwiązał zakony,
znacjonalizował dobra kościelne, zniósł przymusowy celibat duchownych. Wprowadził liturgię w
języku angielskim oraz komunię pod dwiema postaciami.

Kalwinizm (ewangelicyzm reformowany) – 1536, jego twórcą był między innymi Jan Kalwin i Huldrych
Zwingli. U jego podstaw leżało przekonanie, że Bóg jednych obdarza łaską konieczną do zbawienia,
drugich nie (teoria predestynacji). Proste, cnotliwe życie, powodzenie w życiu doczesnym, powaga,
rezygnacja z przyjemności oddalających od Boga miały świadczyć o tym, iż Bóg predestynował dane
osoby do zbawienia. Człowiek sam nie mógł osiągnąć zbawienia, mógł tylko sprawiać wrażenie, że
taka jest boska wola. Gmina kalwińska ma charakter demokratyczny (starsi zboru, pastorzy).

Nowożytny antytrynitaryzm – 1562, jego twórcami byli m.in. Miguel Servet i Faust Socyn. Negował
istnienie Trójcy Świętej oraz boskość Jezusa, jako sprzeczne z logiką oraz z przekazem biblijnym.
Szczególną rolę w tym nurcie odegrali bracia polscy (tzw. arianie), którzy stworzyli filozofię religii i
naukę społeczną, znacznie wyprzedzającą epokę.