Skrypt z ćwiczeń do Prawa Konstytucyjnego 2014/2015

(skrypt Q by eM)

…żeby nikt nie musiał strzelać na egzaminie :P

Procedura ustrojodawcza
 Art 235 - "ustawa" - a nie jest to procedura ustrojodawcza

Rozdział XII

ZMIANA KONSTYTUCJI

Art. 235.

1.Projekt ustawy o zmianie Konstytucji może przedłożyć co najmniej 1/5 ustawowej liczby
posłów, Senat lub Prezydent Rzeczypospolitej.

2.Zmiana Konstytucji następuje w drodze ustawy uchwalonej w jednakowym brzmieniu przez

Sejm i następnie w terminie nie dłuższym niż 60 dni przez Senat.

3.Pierwsze czytanie projektu ustawy o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż
trzydziestego dnia od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.

4.Ustawę o zmianie Konstytucji uchwala Sejm większością co najmniej 2/3 głosów w

obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów oraz Senat bezwzględną większością
głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby senatorów.

5.Uchwalenie przez Sejm ustawy zmieniającej przepisy rozdziałów I [Rzeczpospolita], II

[Wolności i prawa człowieka i obywatela] lub XII [Zmiana Konstytucji] Konstytucji może odbyć
się nie wcześniej niżsześćdziesiątego dnia popierwszym czytaniu projektu tej ustawy.

6.Jeżeli ustawa o zmianie Konstytucji dotyczy przepisów rozdziału I, II lub XII, podmioty
określone w ust. 1 mogą zażądać, w terminie 45 dni od dnia uchwalenia ustawy przez Senat,
przeprowadzenia referendum zatwierdzającego. Z wnioskiem w tej sprawie podmioty te
zwracają się do Marszałka Sejmu, który zarządza niezwłocznieprzeprowadzenie referendum w
ciągu 60 dni od dnia złożenia wniosku. Zmiana Konstytucji zostaje przyjęta, jeżeli za tą zmianą
opowiedziała się większość głosujących.

7.Po zakończeniu postępowania określonego w ust. 4 i 6 Marszałek Sejmu przedstawia

Prezydentowi Rzeczypospolitej uchwaloną ustawę do podpisu. Prezydent Rzeczypospolitej
podpisuje ustawę w ciągu 21 dni od dnia przedstawienia i zarządza jej ogłoszenie w Dzienniku
Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

========================================================================================

Konstytucyjna, a nie ustawowa liczba posłów - 460 - konstrukcyjna liczba posłów.

 1/5 - 92 posłów, prezydent, senat - jako cała izba (uchwała zwykłą większością).

 Pozycja izb - "w jednakowym brzmieniu" .

 Wzmocniona pozycja Sejmu - Senat nie ma prawa poprawek, ograniczony jest terminem
60 dni, obie izby muszą wyrazić zgodę na ten sam tekst.

 Termin 60 dni - jeśli nie będzie zgody senatu - procedura zostaje zakończona (nie tak
jak w trybie zwykłym)

 Nie wcześniej niż 30 dnia może odbyć się pierwsze czytanie - musi minąć 29 dni

 Sejm - 2/3 głosów w obecności połowy (230 – kworum)

  Senat - bezwzględna – (kworum 50) zatem 26

 2/3 z pełnego składu = 307

 Kworum musi głosować

 (Kworum - połowa - w obecności połowy... 230 / 50)

Typy większości
1. zwykła - więcej "za" niż "przeciw" 7, 2, 1/ 5,0,5/ 1,0,9 Z/P/W

2. bezwzględna - więcej niż połowa za niż przeciw i wstrzymujących się, liczba całkowita
większa od połowy i najbliższa połowie

3. kwalifikowana - więcej niż większość bezwzględna

 Ust. 3 - Inicjatywa--->I czytanie (musi minąć 29 dni): „Pierwsze czytanie projektu ustawy
o zmianie Konstytucji może odbyć się nie wcześniej niż trzydziestego dnia od dnia
przedłożenia Sejmowi projektu ustawy.”

 Ust. 5 – Dot. zmiany rozdziałów I, II, XII: I czytanie --->uchwalenie (musi minąć 59 dni)
„nie wcześniej niż sześćdziesiątego dnia po pierwszym czytaniu projektu tej ustawy.”

 Ust. 6 - Zażąda -->zarządza - referendum fakultatywne (w Polsce nie występuje

referendum obligatoryjne). Marszalek po uchwaleniu ustawy przez senat MUSI czekać 45
dni

 Referendum dotyczy tylko rozdziałów I, II, XII

 Obowiązek podpisania ustawy przez prezydenta - w przeciwnym razie delikt

 TK nie ma nic do tego – nie kontroluje procesu zmiany konstytucji (może skontrolować
jednak wątek proceduralny)

Nie jest to procedura ustawodawcza bo:

 pozycja obu izb różni się,

 przewidziane jest referendum,

 inna pozycja prezydenta,

 obowiązek podpisania

Źródła prawa
Rozdział III

ŹRÓDŁA PRAWA

Art. 87.

1.Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są: Konstytucja,

ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.
 2.Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są na obszarze
działania organów, które je ustanowiły, akty prawa miejscowego.

 Prawo to system norm. Norma to wzór postępowania.

Typy norm – podział ze względu na sposób adresowania:

 generalna (pewna klasa, zbiór podmiotów, jakaś cecha)

 indywidualna (do indywidualnie wskazanego, nazwanego podmiotu/podmiotów)

Typy norm – podział ze względu na sposób wykonania/realizacji normy:

 abstrakcyjna (nie jest realizowana jednokrotnym wykonaniem)

 konkretna (wykonana jednokrotnym wykonaniem)

 Norma generalno-abstrakcyjna – taka zawarta jest w akcie normatywnym

Podział aktów normatywnych

1. powszechnie obowiązujące - może być adresowany do każdego

2. wewnętrznie obowiązujące - adresowane do jednostek podległych organowi wydającemu akt

3. regulaminy (parlamentarne), statuty – Regulaminy Sejmu i Senatu, Statut Kancelarii

Prezydenta RP.

4. układy zbiorowe pracy - podobne do aktów powszechnych, ale aktami powszechnymi nie są

HIERARCHIA AKTÓW POWSZECHNIE OBOWIĄZUJĄCYCH

Konstytucja Powszechnie uznawane zasady prawa

międzynarodowego
Art. 8.
1.Konstytucja jest najwyższym prawem Rzeczypospolitej Polskiej.
2.Przepisy Konstytucji stosuje się bezpośrednio, chyba że Konstytucja stanowi
inaczej.
Umowy międzynarodowe ratyfikowane za uprzednią ustawową zgodą
Art. 91.
1.Ratyfikowana umowa międzynarodowa, po jej ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw
Rzeczypospolitej Polskiej, stanowi część krajowego porządku prawnego i jest
bezpośrednio stosowana, chyba że jej stosowanie jest uzależnione od wydania ustawy.
2.Umowa międzynarodowa ratyfikowana za uprzednią zgodą wyrażoną w ustawie ma
pierwszeństwo przed ustawą, jeżeli ustawy tej nie da się pogodzić z umową.
3.Jeżeli wynika to z ratyfikowanej przez Rzeczpospolitą Polską umowy konstytuującej
organizację międzynarodową, prawo przez nią stanowione jest stosowane bezpośrednio,
 mając pierwszeństwo w przypadku kolizji z ustawami. ---- Na mocy umowy
międzynarodowej akty wydawane przez organizację powołaną przez tą umowę mają
pierwszeństwo przed ustawami – nie mieści się to w zakresie art. 87, umiejscowione
jest to za Konstytucją, i przed ustawami.

Art. 89.
1.Ratyfikacja przez Rzeczpospolitą Polską umowy międzynarodowej i jej
wypowiedzenie wymaga uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie, jeżeli umowa dotyczy:
1)pokoju, sojuszy, układów politycznych lub układów wojskowych,
2)wolności, praw lub obowiązków obywatelskich określonych w Konstytucji,
3)członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w organizacji międzynarodowej,
4)znacznego obciążenia państwa pod względem finansowym,
5)spraw uregulowanych w ustawie lub w których Konstytucja wymaga ustawy.
2.O zamiarze przedłożenia Prezydentowi Rzeczypospolitej do ratyfikacji umów
międzynarodowych, których ratyfikacja nie wymaga zgody wyrażonej w ustawie, Prezes
Rady Ministrów zawiadamia Sejm.
3.Zasady oraz tryb zawierania, ratyfikowania i wypowiadania umów międzynarodowych
określa ustawa.
Ustawa
Umowy międzynarodowe niewymagające ustawowej zgody na ratyfikację
Art. 87.
1.Źródłami powszechnie obowiązującego prawa Rzeczypospolitej Polskiej są:
Konstytucja, ustawy, ratyfikowane umowy międzynarodowe oraz rozporządzenia.

Rozporządzenie

Akty prawa miejscowego

TYPY UMÓW MIĘDZYNARODOWYCH

1. zawierane przez RM - akt wewnętrzny, SĄ ŹRÓDŁEM PRAWA tylko nie są aktami
powszechnie obowiązującymi

2. zawierane przez RM ratyfikowane przez Prezydenta RP

3. zawierane przez RM ratyfikowane przez Prezydenta RP za uprzednią zgodą wyrażoną w

ustawie

 Umowę ratyfikuje TYLKO prezydent RP

UZUPEŁNIENIE – RODZIAŁY O ŹRÓDŁACH PRAWA Z SARNECKIEGO

Ustawa:
 Rozporządzenie z mocą ustawy to nie jest rozporządzenie którego rangę podniesiono,
tak jak ustawa o zmianie konstytucji nie jest ustawą.

 Na poziomie ustawowym także art. 234 - rozporządzenie z mocą ustawy - jest to akt
powszechnie obowiązujący, odsyła do 228 ust 3-5,
 Art. 234.
1.Jeżeli w czasie stanu wojennego Sejm nie może zebrać się na posiedzenie, Prezydent
Rzeczypospolitej na wniosek Rady Ministrów wydaje rozporządzenia z mocą ustawy w
zakresie i w granicach określonych w art. 228 ust. 3-5. Rozporządzenia te podlegają
zatwierdzeniu przez Sejm na najbliższym posiedzeniu.

2.Rozporządzenia, o których mowa w ust. 1, mają charakter źródeł powszechnie

obowiązującego prawa.

Art. 228.

3.Zasady działania organów władzy publicznej oraz zakres, w jakim mogą zostać ograniczone
wolności i prawa człowieka i obywatela w czasie poszczególnych stanów nadzwyczajnych, określa
ustawa.

4.Ustawa może określić podstawy, zakres i tryb wyrównywania strat majątkowych

wynikających z ograniczenia w czasie stanu nadzwyczajnego wolności i praw człowieka i
obywatela.

5.Działania podjęte w wyniku wprowadzenia stanu nadzwyczajnego muszą odpowiadać

stopniowi zagrożenia i powinny zmierzać do jak najszybszego przywrócenia normalnego
funkcjonowania państwa.

Rozporządzenie:
 akt wykonawczy, doprecyzowuje, uszczegółowia ustawę, uzupełnia

 wydawany przez:
- Prezydenta (art. 142 ust. 1),
- RM (art. 146 ust 4 pkt 2),
- Prezesa RM (art. 148 pkt 3),
- ministrów działowych (art. 149 ust 2) i przewodniczących określonych w ustawie
komitetów
- KRRiT (art. 213)

 Wydawane na podstawie szczegółowego, ustawowego upoważnienia - delegacji ustawowa

 Reguluje: zakres spraw, przepisów (co w tym rozporządzeniu ma być uregulowane) oraz
podaje wytyczne (jak ma być to wykonane)

 W upoważnieniu aspekty podmiotowe (kto ma wydać) przedmiotowe (zakres jaki ma być

unormowany w rozporządzeniu) i treściowe (wytyczne co do treści aktu).

Art. 92.

1.Rozporządzenia są wydawane przez organy wskazane w Konstytucji, na podstawie

szczegółowego upoważnienia zawartego w ustawie i w celu jej wykonania. Upoważnienie
powinno określać organ właściwy do wydania rozporządzenia i zakres spraw przekazanych do
uregulowania oraz wytyczne dotyczące treści aktu.
 2.Organ upoważniony do wydania rozporządzenia nie może przekazać swoich kompetencji, o
których mowa w ust. 1, innemu organowi. - Zakaz subdelegacji - podmiot wskazany nie może
przekazać komuś innemu kompetencji do realizacji

 Akty prawa miejscowego - 87 ust. 2 - akt powszechnie obowiązujący – np. Miejscowy Plan
Zagospodarowania Przestrzennego

KONSTYTUCJA
Szczególna treść – zakres (szerokość) regulowanych materii i sposób (głębokość) regulowania
tych materii:

 Wskazanie suwerena, zasad ustrojowych

 Katalog praw jednostki

 Organizacja najwyższych władz państwa i ich wzajemnych relacji

Szczególna forma:

 Szczególny tryb uchwalenia

 Szczególna nazwa

 Szczególny tryb zmiany

Szczególna moc – przyznanie najwyższego miejsca w systemie prawa stanowionego:

 aspekt pozytywny - ogólne postanowienia zawarte w konstytucji, konstytucja może

normować każdą materię, niezależnie od tego czy była ona już przedmiotem regulacji,
postanowienia konstytucji muszą być rozwijane w ustawach.

 aspekt negatywny - wszystkie akty muszą być z nią zgodne, obowiązuje zakaz wydawania
przepisów sprzecznych, nie może istnieć żadna z n/w sprzeczności
- materialna – nie możliwe jest jednoczesne wykonanie danej normy i normy
konstytucyjnej
- proceduralna – gdy przepis lub akt został wydany w sposób naruszający uregulowania
konstytucyjne
- kompetencyjna – gdy akt został wydany przez podmiot, któremu konstytucja nie dała
takich kompetencji

Przejawy bezpośredniego stosowania konstytucji przez sądy:

1. norma konstytucyjna samoistną podstawą rozstrzygnięcia

2. współstosowanie normy konstytucyjnej i ustawowej- norma konstytucyjna narzuca

interpretacje normy ustawowej

3. wykładnia ustaw zgodnie z konstytucją - jeśli ustawa jest zgodna z konstytucją i możliwe są
różne wykładnie ustawy, to jeśli istnieje taka możliwość wykładni która pozwala uratować treść
ustawową - sędzia wybiera tą zgodną z konstytucją

 Akty prawa miejscowego - też musza mieć podstawę ustawową

  Katalog aktów powszechnie obowiązujący jest katalogiem zamkniętym. To zamknięcie ma
charakter podmiotowy (znamy wszystkie podmioty które mogą wydawać te akty) i
przedmiotowy (znamy wszystkie formy tych aktów powszechnych)

Akty wewnętrznie obowiązujące:

Art. 93.
1.Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają
charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi
wydającemu te akty.

2.Zarządzenia są wydawane tylko na podstawie ustawy. Nie mogą one stanowić podstawy
decyzji wobec obywateli, osób prawnych oraz innych podmiotów.

3.Uchwały i zarządzenia podlegają kontroli co do ich zgodności z powszechnie obowiązującym

prawem.

 Wyliczenie ma charakter przykładowy, paradygmatyczny - jest to katalog otwarty,

opisuje pewien wzór, matrycę aktu wewnętrznego.

 Uchwała i zarządzenie są jedynie przykładami

 Uchwała - zawsze akt organu zbiorowego

 Zarządzenia wymagają ustawy, nie mogą być kierowane do obywateli. Co do uchwał - nie
wiadomo. Na podstawie ust. 2 nie jesteśmy w stanie odnieść się do uchwał, po prostu nie
ma tam informacji o uchwałach.

Art. 93.

1.Uchwały Rady Ministrów oraz zarządzenia Prezesa Rady Ministrów i ministrów mają
charakter wewnętrzny i obowiązują tylko jednostki organizacyjnie podległe organowi wydającemu
te akty.

 "jednostki organizacyjnie podległe" --- to jest w konstytucji

 "jednostki organizacyjne, podległe" --- sztywniejsze w dz. u, to jest w dz. U

 Podległość organizacyjna to coś więcej niż bezpośrednie podporządkowanie

 W przypadku NBP - TK mówi, że to nie tylko podległość organizacyjna ale i

funkcjonalna

Art. 118.
1.Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom (15 posłów/Komisja), Senatowi,
Prezydentowi Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.

2.Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100.000 obywateli

mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.

3.Wnioskodawcy, przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe jej

wykonania.
  Przez 2 lata do 1999 r. art. 118 był martwy bo nie było ustawy o wykonywaniu
obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej

Ustawa o wykonywaniu obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej:

Art. 2.

Grupa obywateli polskich, licząca co najmniej 100 000 osób, mających prawo wybierania do
Sejmu, może wystąpić z inicjatywą ustawodawczą przez złożenie podpisów pod projektem ustawy.
Art. 3.

Projekt ustawy nie może dotyczyć spraw, dla których Konstytucja Rzeczypospolitej Polskiej
zastrzega wyłączną właściwość innych podmiotów, którym przysługuje inicjatywa ustawodawcza.

 Nie wszystkich kwestii może dotyczyć

 Art. 235 - zmiana konstytucji, - zakaz prawny

 Art. 221 - sprawy budżetowe, - zakaz prawny

 W praktyce także trudno oczekiwać projektów odnośnie Art. 90 - umowy

międzynarodowej, także Art. 25 - państwo - związki wyznaniowe – tu inicjatywę ma Rada
Ministrów

Art. 4.

1. Projekt ustawy wniesiony do Marszałka Sejmu powinien odpowiadać wymogom zawartym w

Konstytucji i Regulaminie Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej oraz w niniejszej ustawie.

2. Wniesienie projektu ustawy nie stanowi przeszkody do wniesienia innego projektu, w tym także
przez grupę obywateli, w tej samej sprawie.

3. Projekt ustawy, w stosunku do którego postępowanie ustawodawcze nie zostało zakończone w

trakcie kadencji Sejmu, w której został wniesiony, jest rozpatrywany przez Sejm następnej
kadencji bez potrzeby ponownego wniesienia projektu ustawy. W takim wypadku Marszałek Sejmu
zarządza ponowne drukowanie projektu ustawy oraz jego doręczenie posłom.

 W pełni poprawny projekt ustawy, także z zawartym w załączniku uzasadnieniem

 Zasada dyskontynuacji, która nie znajduje tu zastosowania przy inicjatywie ludowej

(Art. 4 ust. 3), można przenosić tylko jeden raz, "następnego" a nie "następnych
kadencji", następnej w stosunku do tej, w której został wniesiony

Art. 5.

1. Czynności związane z przygotowaniem projektu ustawy, jego rozpowszechnianiem, kampanią

promocyjną, a także organizacją zbierania podpisów obywateli popierających projekt, wykonuje
komitet inicjatywy ustawodawczej, zwany dalej „komitetem”. Komitet występuje pod nazwą
uzupełnioną o tytuł projektu ustawy.

2. Komitet może utworzyć grupa co najmniej 15 obywateli polskich, którzy mają prawo
wybierania do Sejmu i złożyli pisemne oświadczenie o przystąpieniu do komitetu, ze wskazaniem
imienia (imion) i nazwiska, adresu zamieszkania oraz numeru ewidencyjnego PESEL.
3. W imieniu i na rzecz komitetu występuje pełnomocnik komitetu lub jego zastępca, wskazani w
pisemnym oświadczeniu pierwszych 15 osób tworzących komitet.

4. Komitet posiada osobowość prawną, którą nabywa z chwilą przyjęcia przez Marszałka Sejmu
zawiadomienia, o którym mowa w art. 6 ust. 2.

 Komitet - 15 osób

 ludzie się identyfikują - nazwisko, adres, pesel

 ust 3. - pełnomocnik

Art. 6.

2. W zawiadomieniu podaje się: 1) pełną nazwę komitetu oraz dokładny adres jego siedziby, 2)
dane, o których mowa w art. 5 ust. 2, 3) dane: imię (imiona), nazwisko, adres zamieszkania i numer
ewidencyjny PESEL pełnomocnika komitetu oraz jego zastępcy.

3. Do zawiadomienia załącza się projekt ustawy, spełniający warunki, o których mowa w art.
4 ust. 1, wraz z załączonym wykazem 1000 podpisów obywateli popierających projekt.

 Art 6 ust 2 - identyfikacja, ust 3. - projekt spełniający wymagania regulaminowe

 1000 podpisów - stwarza możliwość o zawiadomieniu o utworzeniu komitetu

 Marszałek Sejmu obligatoryjnie postanawia o przyjęciu zawiadomienia. Tu odbywa się

wstępna kontrola projektu.

 Jeśli wystąpią wady - M. Sejmu wzywa do usunięcia, jeśli ktoś nie usunie - odmowa
o przyjęciu zawiadomienia.

 Ust 5. - zaskarżenie odmowy do SN (rozstrzygnięcie ostateczne).

Zbadanie projektu:

 Opisowe - procedura,

 O kompetencje i obowiązki M./Komitetu, modyfikacji procedury.

 Osobowość prawna – Komitet nabywa ją z mocy prawa, nie nadaje jej M. Sejmu

Art. 7.

1. Po otrzymaniu postanowienia, o którym mowa w art. 6 ust. 4, lub postanowienia Sądu

Najwyższego uwzględniającego skargę, komitet ogłasza, w dzienniku o zasięgu ogólnopolskim,
fakt nabycia osobowości prawnej, adres komitetu oraz miejsca udostępnienia projektu
ustawy do publicznego wglądu.

2. Od dnia przyjęcia przez Marszałka Sejmu zawiadomienia, o którym mowa w art. 6 ust. 4, lub
otrzymania przez komitet postanowienia Sądu Najwyższego uwzględniającego skargę, o której
mowa w art. 6 ust. 5, do dnia wniesienia projektu ustawy, o którym mowa w art. 10 ust. 1, treść
projektu nie może być zmieniona.

 Przyjęcie --> obowiązek - ogłoszenie, już biegnie termin z 10 ust 2 (3 m-ce),

 7 ust 2 - zakaz zmian

 Art. 8.

1. Kampania promocyjna służy przedstawianiu i wyjaśnianiu przez komitet treści projektu ustawy,
stanowiącego przedmiot inicjatywy ustawodawczej.

2. Kampania promocyjna na rzecz projektu ustawy oraz zbieranie podpisów obywateli

popierających projekt ustawy może rozpocząć się po ogłoszeniu, o którym mowa w art. 7 ust. 1.

 8 ust 2 - zbieranie podpisów dopiero po ogłoszeniu

 W interesie komitetu jest najwcześniejsze ogłoszenie

Art. 9.

1. W miejscu zbierania podpisów obywateli musi być wyłożony do wglądu projekt ustawy.

2. Obywatel udziela poparcia projektowi ustawy, składając na wykazie, obok swojego imienia
(imion) i nazwiska, adresu zamieszkania oraz numeru ewidencyjnego PESEL, własnoręczny podpis.
Na każdej stronie wykazu musi znajdować się nazwa komitetu i tytuł projektu ustawy, której
obywatel udziela poparcia.

3. Wycofanie poparcia udzielonego projektowi ustawy jest nieskuteczne.

Art. 10.

1. Pełnomocnik komitetu wnosi do Marszałka Sejmu projekt ustawy z załączonym wykazem

podpisów obywateli popierających projekt.

2. Projekt ustawy wraz z załączonym wykazem podpisów obywateli popierających projekt nie
może zostać wniesiony później niż 3 miesiące od daty postanowienia Marszałka Sejmu o
przyjęciu zawiadomienia o utworzeniu komitetu lub postanowienia Sądu Najwyższego, o
którym mowa w art. 7 ust. 1. 3. Jeżeli projekt ustawy został wniesiony zgodnie z postanowieniami
art. 7 ust. 2, art. 9 ust. 2 oraz art. 10 ust. 2, Marszałek Sejmu kieruje projekt ustawy do
pierwszego czytania w Sejmie i zawiadamia o tym pełnomocnika komitetu.

 100 000 podpisów, wniesienie

 przyjęcie SN i decyzja marszałka – równorzędne

 Pierwsze czytanie – na posiedzeniu plenarnym

Art. 11.

1. W wypadku stwierdzenia, że treść projektu ustawy lub uzasadnienia jest zmieniona, Marszałek
Sejmu, w drodze postanowienia, nie później niż w terminie 14 dni od dnia wniesienia projektu,
odmawia jego przyjęcia.

2. Na umotywowane postanowienie Marszałka Sejmu pełnomocnikowi komitetu przysługuje

skarga do Sądu Najwyższego. Przepis art. 6 ust. 5 stosuje się odpowiednio.

 Gdyby zmieniono treść projektu/uzasadnienia – Marszałek Sejmu odmawia, nie ma

możliwości poprawienia braków. Na odmowę przysługuje zażalenie do SN.

Art. 12.
 1. W wypadku uzasadnionych wątpliwości co do prawidłowości złożenia wymaganej liczby podpisów
obywateli w sposób, o którym mowa w art. 9 ust. 2, Marszałek Sejmu, nie później niż w
terminie 14 dni od dnia wniesienia projektu, zwraca się do Państwowej Komisji Wyborczej o
stwierdzenie, czy jest złożona wymagana liczba podpisów. Państwowa Komisja Wyborcza
dokonuje czynności sprawdzających w terminie 21 dni. W postępowaniu przed Państwową
Komisją Wyborczą jako obserwator może uczestniczyć pełnomocnik komitetu.

2. Jeżeli po przeprowadzeniu postępowania, o którym mowa w ust. 1, prawidłowo złożona

liczba podpisów popierających projekt okaże się mniejsza niż ustawowo wymagana,
Marszałek Sejmu odmawia nadania biegu projektowi ustawy. Postanowienie Marszałka Sejmu w
tej sprawie wraz z uzasadnieniem doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi komitetu.

3. Postanowienie, o którym mowa w ust. 2, może być przez pełnomocnika komitetu

zaskarżone do Sądu Najwyższego. Przepis art. 6 ust. 5 stosuje się odpowiednio.

 Ustawodawcy nie chodzi o interes komitetu (ogłoszenie prasowe) - chodzi o to, by

obywatele wiedzieli co podpisują.

 Jeśli MS stwierdzi, że ma wątpliwości co do podpisów zwraca się do PKW. Sprawdza się,

czy jest 100 000 prawidłowych podpisów, jak jest tyle - te nieprawidłowe nie mają
znaczenia. Chodzi o 100 000 podpisów prawidłowych.

 Jeśli liczba podpisów jest mniejsza - odmowa nadania, zaskarżenie do SN - jedyna

sytuacja gdy sądownie można zmusić Marszałka do przyjęcia ustawy. Nie ma tu
upomnienia o uzupełnienie brakujących podpisów.

 Komitety zbierają nadwyżki podpisów jeszcze przez rejestracją komitetu. Niby powinni
zbierać po przyjęciu postanowienia o powstaniu komitetu, ale w praktyce zbierają.

Art. 13.

Pierwsze czytanie projektu ustawy na posiedzeniu Sejmu przeprowadza się w terminie 3

miesięcy od daty wniesienia projektu ustawy do Marszałka Sejmu lub postanowienia Sądu
Najwyższego stwierdzającego prawidłowo złożoną liczbę podpisów popierających projekt
ustawy. W wypadku określonym w art. 4 ust. 3 pierwsze czytanie odbywa się nie później niż w
terminie 6 miesięcy od daty pierwszego posiedzenia Sejmu.

 Pierwsze czytanie ma być na posiedzeniu plenarnym – można zatem projekt odrzucić

już w pierwszym czytaniu

 Ograniczenie w terminie 3 miesięcy (lub 6 przy dyskontynuacji)

Art. 15.

1. Wydatki związane z wykonywaniem inicjatywy ustawodawczej przez obywateli pokrywa

komitet.

2. Komitet może organizować zbiórki publiczne środków finansowych na cele związane z

wykonywaniem inicjatywy ustawodawczej, na zasadach i w trybie określonych w ustawie z dnia 14
marca 2014 r. o zasadach prowadzenia zbiórek publicznych

 Wszystko na koszt własny obywateli – pokrywa komitet

Art. 18.
1. Komitet ulega rozwiązaniu po upływie 3 miesięcy od daty: 1) zakończenia postępowania
ustawodawczego, 2) postanowienia Marszałka Sejmu o odmowie nadania biegu projektowi
ustawy lub postanowienia Sądu Najwyższego oddalającego zaskarżone postanowienie o
odmowie nadania biegu projektowi ustawy, 3) bezskutecznego upływu terminu, o którym
mowa w art. 10 ust. 2

2. W innych wypadkach komitet ulega rozwiązaniu po upływie 3 miesięcy od upływu terminu

wskazanego w art. 17 ust. 2.

 Przesłanki rozwiązania komitetu

 może być zakończenie pozytywne lub negatywne

 Odmowa nadania biegu - ta odmowa która jest później

Referendum.
Art. 125.

1.W sprawach o szczególnym znaczeniu dla państwa może być przeprowadzone referendum
ogólnokrajowe.

2.Referendum ogólnokrajowe ma prawo zarządzić Sejm bezwzględną większością głosów w

obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów lub Prezydent Rzeczypospolitej za
zgodą Senatu wyrażoną bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby senatorów.

3.Jeżeli w referendum ogólnokrajowym wzięło udział więcej niż połowa uprawnionych do

głosowania, wynik referendum jest wiążący.

4.Ważność referendum ogólnokrajowego oraz referendum, o którym mowa w art. 235 ust. 6,
stwierdza Sąd Najwyższy.

5.Zasady i tryb przeprowadzania referendum określa ustawa.

 w sprawach o szczególnym znaczeniu

Art. 90.

1.Rzeczpospolita Polska może na podstawie umowy międzynarodowej przekazać organizacji

międzynarodowej lub organowi międzynarodowemu kompetencje organów władzy państwowej w
niektórych sprawach.

2.Ustawa wyrażająca zgodę na ratyfikację umowy międzynarodowej, o której mowa w

ust. 1, jest uchwalana przez Sejm większością 2/3 głosów w obecności co najmniej połowy
ustawowej liczby posłów oraz przez Senat większością 2/3 głosów w obecności co najmniej
połowy ustawowej liczby senatorów.

3.Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum

ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.

4.Uchwałę w sprawie wyboru trybu wyrażenia zgody na ratyfikację podejmuje Sejm

bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.
  Referenda szczególne - art 235, art 90

 Jeżeli uprawniony podmiot zarządzi referendum - ma to szczególne znaczenie.

 TK nie kontroluje pytań przy referendum.

 Szczególne znaczenie - raczej sprawy ogólnokrajowe, lecz mogą się kwalifikować także
np. spore wydatki z budżetu

Podmioty z inicjatywą referendalną:

 Sejm - to częściej

 Prezydent + Senat

Wynik ważny, a wiążący:

 Referendum ważne - przeprowadzenie zgodnie z prawem, nie jest sfałszowane

 Referendum wiążące - wynik referendum nakłada na władzę obowiązek, wymaga realizacji

Art. 67.

Właściwe organy państwowe podejmują niezwłocznie czynności w celu realizacji

wiążącego wyniku referendum zgodnie z jego rozstrzygnięciem przez wydanie aktów
normatywnych bądź podjęcie innych decyzji, nie później jednak niż w terminie 60 dni
od dnia ogłoszenia uchwały Sądu Najwyższego o ważności referendum w Dzienniku
Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

 Rozstrzygające - z wynikiem rozstrzygającym referendum mamy do czynienia wtedy, gdy

było ono ważne oraz gdy za określoną opcją opowiedziała się większość głosujących (w
głosowaniu na "Tak" lub "Nie"). W przypadku referendów, w których możliwe jest
wybranie jednego z zaproponowanych wariantów rozwiązań (jest ich więcej niż dwa),
wynik uważa się za rozstrzygający, gdy na którąś z opcji oddano najwięcej głosów. Bierze
się w obu tych przypadkach jedynie ważnie oddane głosy. Zatem referendum może nie
być rozstrzygające, gdy głosy na dwie opcje oddano najwięcej i dokładnie po tyle samo
głosów.

 Frekwencja - wiążące

 SN - Zgodne z prawem - ważne

 nie może być nie ważne i nie wiążące - bo ważność to kryterium podstawowe

 Art. 235 - nie ma wymogu frekwencji - nie wiążące, ważne

 Tylko referendum konstytucyjne nie ma wymogu frekwencji

 125 odsyła do 235 tylko w zakresie ważności

 Art. 90.

3.Wyrażenie zgody na ratyfikację takiej umowy może być uchwalone w referendum

ogólnokrajowym zgodnie z przepisem art. 125.

 Odesłanie do art. 125

Ustawa o referendum ogólnokrajowym

Art. 2.

1.Obywatele polscy, w drodze głosowania, wyrażają swoją wolę co do sposobu rozstrzygnięcia

sprawy poddanej pod referendum.

2.Referendum polega na udzieleniu na urzędowej karcie do głosowania pozytywnej lub

negatywnej odpowiedzi na postawione pytanie albo pytania lub na dokonaniu wyboru między
zaproponowanymi wariantami rozwiązań.

 w referendum odbywa się normalne głosowanie

 Stały rejestr i spis wyborców, spis sporządza się na podstawie rejestru

Art. 10.

Referendum przeprowadzają:

1)Państwowa Komisja Wyborcza, powołana na podstawie przepisów ustawy - Ordynacja wyborcza do

Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej;

2)komisarze wyborczy, powołani na podstawie przepisów ustawy - Ordynacja wyborcza do rad gmin,
rad powiatów i sejmików województw;

3)obwodowe komisje do spraw referendum, zwane dalej "komisjami obwodowymi".

 informacja płynie od dołu. Nadzór jest od góry

 komisarz wyborczy podaje wyniki głosowania, a nie referendum.

 PKW podaje wyniki referendum

 Komisje obwodową powołuje wójt z ludzi tam mieszkających

Art. 15.

Do zadań komisji obwodowej należy w szczególności:

1)przeprowadzenie głosowania w obwodzie;

2)czuwanie nad przestrzeganiem przepisów niniejszej ustawy w miejscu i w czasie głosowania;

3)ustalenie wyników głosowania w obwodzie i podanie ich do wiadomości publicznej;

4)przekazanie protokołu głosowania w obwodzie właściwemu komisarzowi wyborczemu.

  Mężowie zaufania - element kontroli społecznej kierowany przez komitety wyborcze

Art. 20.

1.Na urzędowej karcie do głosowania umieszcza się:

1)oznaczenie rodzaju, podmiotu zarządzającego oraz daty referendum;

2)pytanie lub warianty rozwiązania sprawy poddanej pod referendum;

3)informację o sposobie głosowania.

2.Na karcie do głosowania można zamieścić wyjaśnienie dotyczące przedmiotu referendum.

Treść wyjaśnienia ustala podmiot zarządzający referendum.

3.Jeżeli referendum polega na udzieleniu odpowiedzi na postawione pytanie, na karcie do

głosowania zamieszcza się również wyrazy "Tak" i "Nie", a gdy referendum polega na dokonaniu
wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami rozwiązania, przy każdym z wariantów umieszcza
się po lewej stronie numer wariantu.

4.W przypadku poddania pod referendum więcej niż jednej sprawy, na karcie do głosowania
zamieszcza się kolejno wszystkie postawione pytania lub zaproponowane warianty rozwiązania.

5.Karta do głosowania może być zadrukowana tylko po jednej stronie. Na karcie do

głosowania drukuje się odcisk pieczęci Państwowej Komisji Wyborczej oraz oznacza się miejsce
na odcisk pieczęci komisji obwodowej.

6.Wzór karty do głosowania, zasady drukowania kart i tryb przekazywania ich komisjom
obwodowym ustala, w drodze uchwały, Państwowa Komisja Wyborcza.

 O treści karty decyduje organ, który referendum zarządza

Art. 21.

1.Głosujący udziela odpowiedzi na postawione pytanie, stawiając znak "x" odpowiednio w

kratce obok odpowiedzi pozytywnej "Tak" albo odpowiedzi negatywnej "Nie", lub dokonuje
wyboru pomiędzy zaproponowanymi wariantami rozwiązania, stawiając na karcie do głosowania
znak "x" w kratce obok numeru wariantu, za którym się opowiada.

2.Jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak "x" w obu kratkach obok odpowiedzi na
postawione pytanie lub nie postawiono znaku "x" w żadnej z kratek obok odpowiedzi na pytanie,
głos uważa się za nieważny.

3.Jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak "x" w kratkach odpowiadającym dwóm lub
więcej numerom wariantów rozwiązania albo nie postawiono znaku "x" w żadnej z kratek
odpowiadających numerowi wariantu, głos uważa się za nieważny.

4.Dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych pytań lub wariantów rozwiązania albo

poczynienie innych dopisków poza kratką nie wpływa na ważność głosu.

 sposób oddania głosu. Przesłanki nieważności głosu

 Karta ważna = karta urzędowa

 Głos trzeba oddać jednoznacznie.

  Dopiski nie wpływają na ważność głosów

 Nie wystarczy się podpisać przy odbiorze karty, trzeba wrzucić ważną kartę do urny
(ważna=urzędowa)

 Karty przedarte całkowicie nie są brane pod uwagę

Art. 22.

1.Niezwłocznie po zakończeniu głosowania komisja obwodowa ustala liczbę niewykorzystanych

kart do głosowania i umieszcza je w zapieczętowanym pakiecie.

2.Komisja obwodowa ustala na podstawie spisu osób uprawnionych do udziału w referendum

liczbę osób uprawnionych do głosowania oraz liczbę osób, którym wydano karty do głosowania.

3.Przewodniczący komisji obwodowej w obecności jej członków otwiera urnę, po czym komisja
liczy wyjęte z urny karty do głosowania.

4.Komisja obwodowa na podstawie liczby kart ważnych, wyjętych z urny, ustala liczbę
osób, które wzięły udział w referendum.

5.Kart do głosowania przedartych całkowicie nie bierze się pod uwagę przy obliczeniach, o
których mowa w ust. 4.

6.Jeżeli liczba kart do głosowania w urnie jest mniejsza lub większa od liczby wydanych kart,
komisja obwodowa podaje w protokole głosowania w obwodzie przypuszczalną przyczynę tej
niezgodności.

 Frekwencja = karty ważne, a nie ważne głosy

Art. 33.

1.Przeciwko ważności referendum może być wniesiony protest ze względu na zarzut

dopuszczenia się przestępstwa przeciwko referendum lub naruszenia przepisów niniejszej
ustawy dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyniku referendum.

2.Jeżeli podstawę protestu stanowi zarzut popełnienia przestępstwa przeciwko referendum

lub naruszenia przez Państwową Komisję Wyborczą przepisów niniejszej ustawy dotyczących
ustalenia wyników głosowania lub wyniku referendum, może go wnieść każda osoba uprawniona do
udziału w referendum.

3.Protest przeciwko ważności referendum z powodu naruszenia przepisów niniejszej ustawy

dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania w obwodzie lub przez komisarza
wyborczego może wnieść osoba, której nazwisko w dniu głosowania było umieszczone w spisie osób
uprawnionych do udziału w referendum odpowiednio w tym obwodzie głosowania lub na obszarze
objętym właściwością komisarza wyborczego.

4.Prawo wniesienia protestu przysługuje również przewodniczącemu komisji obwodowej,

podmiotowi uprawnionemu, o którym mowa w art. 48, lub upoważnionej przez niego osobie.

 Protesty wyborcze - naruszenie przepisów dot. głosowania i dalszych etapów,

wcześniejsze naruszenie prawa nie jest kwestionowane

 lokalny protest = lokalny protestujący. Musi być w spisie

  do PKW - wszyscy

Art. 34.

1.Protest wnosi się do Sądu Najwyższego na piśmie w terminie 7 dni od dnia ogłoszenia
wyniku referendum przez Państwową Komisję Wyborczą w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej
Polskiej.

2.Do warunków i trybu wnoszenia protestu oraz sposobu jego rozpatrywania i trybu
podejmowania uchwały w tej sprawie przez Sąd Najwyższy stosuje się odpowiednio przepisy
ustawy - Ordynacja wyborcza do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej
Polskiej.

 7 dni na protest od ogłoszenia wyniku referendum

Art. 36.

1.W razie podjęcia przez Sąd Najwyższy uchwały o unieważnieniu głosowania w obwodzie lub
w obwodach, jeżeli unieważnienie głosowania nie wpływa na wynik referendum, Państwowa Komisja
Wyborcza, w drodze uchwały, koryguje wyniki głosowania. Przy ustalaniu wyniku referendum nie
uwzględnia się liczby osób uprawnionych do głosowania oraz wyników głosowania w tym obwodzie
lub w obwodach. Skorygowany wynik Państwowa Komisja Wyborcza podaje niezwłocznie do
wiadomości publicznej oraz ogłasza, w formie obwieszczenia, w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej
Polskiej.

2.Jeżeli unieważnienie głosowania w obwodzie lub w obwodach wpływa na wynik referendum,

Sąd Najwyższy w uchwale postanawia o przeprowadzeniu ponownego głosowania w tym obwodzie
lub w obwodach albo wskazuje czynność, od której należy ponowić postępowanie.

3.Na podstawie uchwały Sądu Najwyższego, o której mowa w ust. 2, Państwowa

Komisja Wyborcza, w drodze uchwały, niezwłocznie zarządza przeprowadzenie ponownego
głosowania w obwodzie lub w obwodach na dzień wolny od pracy przypadający w terminie 20
dni od dnia ogłoszenia uchwały Sądu Najwyższego albo zarządza podjęcie wskazanych
czynności, od których należy ponowić postępowanie. Uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej
podaje się do wiadomości publicznej i ogłasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

4.Ponowne głosowanie w obwodzie lub w obwodach przeprowadza się na podstawie tych

samych spisów osób uprawnionych do udziału w referendum i przez te same komisje obwodowe,
chyba że podstawą unieważnienia głosowania były zarzuty odnoszące się do komisji lub do
nieprawidłowości w spisie. W takim przypadku powołuje się nowe komisje lub sporządza się nowe
spisy.

5.Po ustaleniu wyników ponownego głosowania w obwodzie lub w obwodach komisarz

wyborczy koryguje wyniki głosowania na obszarze swojej właściwości, a Państwowa Komisja
Wyborcza, w drodze uchwały, ustala skorygowane wyniki głosowania i wynik referendum.
Uchwałę Państwowej Komisji Wyborczej podaje się do wiadomości publicznej i ogłasza w
Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej.

6.O wynikach referendum, o których mowa w ust. 1 i 5, zawiadamia się Prezydenta

Rzeczypospolitej, Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu, Prezesa Rady Ministrów oraz Sąd
Najwyższy.
  unieważnienie zależy od wpływu naruszeń, jeśli nie ma wpływu - koryguje się, jeśli tak
- należy zarządzić ponowne głosowanie

Art. 37.

Kampanią referendalną jest prezentowanie swojego stanowiska przez obywateli, partie

polityczne, stowarzyszenia, fundacje oraz inne podmioty w sprawie poddanej pod
referendum.

Art. 38.

Kampania referendalna rozpoczyna się z dniem ogłoszenia odpowiednio uchwały Sejmu,

postanowienia Prezydenta Rzeczypospolitej lub postanowienia Marszałka Sejmu o zarządzeniu
referendum i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem głosowania.

 uchwała sejmu - akt zarządzenia referendum , postanowienie prezydenta - też,

postanowienie Marszałka – art. 235 do referendum Konstytucyjnego

Art. 44.

1.Jeżeli rozpowszechniane, w tym również w prasie w rozumieniu prawa prasowego, materiały

dotyczące referendum, a w szczególności plakaty, ulotki, hasła i wypowiedzi lub inne formy
prowadzonej kampanii referendalnej zawierają informacje nieprawdziwe, każdy, czyjego prawa
dotyczy wynik postępowania, o którym mowa w ust. 2, ma prawo wnieść do sądu okręgowego
wniosek o wydanie orzeczenia:

1)zakazu rozpowszechniania takich informacji;

2)przepadku materiałów zawierających takie informacje;

3)nakazania sprostowania takich informacji;

4)nakazania publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste;

5)nakazania przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone.

2.Sąd okręgowy rozpoznaje wniosek, o którym mowa w ust. 1, w ciągu 24 godzin w

postępowaniu nieprocesowym, w składzie jednego sędziego. Sąd może rozpoznać sprawę w
przypadku nieusprawiedliwionej nieobecności wnioskodawcy lub uczestnika postępowania, którzy o
terminie rozprawy zostali prawidłowo powiadomieni. Postanowienie kończące postępowanie w
sprawie sąd niezwłocznie doręcza, wraz z uzasadnieniem, osobie, która złożyła wniosek, o którym
mowa w ust. 1, i zobowiązanemu do wykonania postanowienia sądu.

3.Na postanowienie sądu okręgowego przysługuje w ciągu 24 godzin zażalenie do sądu

apelacyjnego, który rozpoznaje je w ciągu 24 godzin. Od postanowienia sądu apelacyjnego nie
przysługuje środek prawny i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu.

4.Przedstawienie przez zobowiązanego do publikacji sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin

następuje najpóźniej w ciągu 24 godzin od doręczenia postanowienia, na koszt zobowiązanego. W
orzeczeniu sąd wskazuje prasę, w rozumieniu prawa prasowego, w której ma nastąpić publikacja.
Publikacja następuje niezwłocznie.
 5.W razie odmowy lub niezamieszczenia sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin przez
zobowiązanego w sposób określony w postanowieniu sądu, sąd na wniosek osoby, która złożyła
wniosek, o którym mowa w ust. 1, zarządza ich publikację na koszt zobowiązanego, w trybie
postępowania egzekucyjnego.

 informacje nieprawdziwe

Art. 48.

1.Podmiotami uprawnionymi do udziału w kampanii referendalnej w programach radiowych i

telewizyjnych, o których mowa w art. 49-55, zwanymi dalej "podmiotami uprawnionymi", są:

1)partia polityczna, która w ostatnich przed referendum wyborach do Sejmu:

a)samodzielnie tworząc komitet wyborczy, otrzymała, w skali kraju, co najmniej 3% ważnie

oddanych głosów na jej okręgowe listy kandydatów na posłów,

b)wchodziła w skład koalicji wyborczej, której okręgowe listy kandydatów na posłów otrzymały,
w skali kraju, co najmniej 6% ważnie oddanych głosów;

2)klub poselski, klub senatorski oraz klub parlamentarny, które na rok przed dniem ogłoszenia
uchwały lub postanowienia o zarządzeniu referendum zrzeszały odpowiednio posłów lub
senatorów wybranych spośród kandydatów zgłoszonych przez komitet wyborczy wyborców, a
posłowie lub senatorowie ci stanowili więcej niż połowę składu tych klubów;

3)stowarzyszenie lub inna organizacja społeczna, która spełnia następujące warunki:

a)została zarejestrowana lub zgłoszona, zgodnie z obowiązującymi przepisami, nie później niż na
rok przeddniem ogłoszenia uchwały lub postanowienia o zarządzeniu referendum,

b)obszar jej działania obejmuje całe terytorium Rzeczypospolitej Polskiej,

c)prowadzi działalność związaną z przedmiotem referendum, a działalność ta mieści się w zakresie

jej celów statutowych;

4)fundacja, która spełnia warunki określone w pkt 3 lit. a i c;

5)pełnomocnik, o którym mowa w art. 63 ust. 3.

2.Podmioty, o których mowa w ust. 1, najpóźniej w 40 dniu przed dniem referendum,

zawiadamiają Państwową Komisję Wyborczą o zamiarze skorzystania z uprawnienia określonego w
ust. 1, załączając do zawiadomienia:

1)w przypadku partii politycznej - prawomocne postanowienie Sądu Okręgowego w Warszawie o

wpisaniu partii do ewidencji partii politycznych;

2)w przypadku klubu poselskiego, klubu senatorskiego oraz klubu parlamentarnego, o których mowa w
ust. 1 pkt 2 - dokument wskazujący podmiot uprawniony do reprezentowania klubu oraz
informację odpowiednio Marszałka Sejmu lub Marszałka Senatu o utworzeniu klubu;

3)w przypadku stowarzyszenia lub innej organizacji społecznej oraz fundacji - uwierzytelniony statut
i wyciąg z Krajowego Rejestru Sądowego o wpisaniu stowarzyszenia, organizacji lub fundacji do
 rejestru albo regulaminu działalności stowarzyszenia zwykłego, poświadczonego przez właściwy
organ nadzorujący;

4)w przypadku pełnomocnika, o którym mowa w ust. 1 pkt 5 - oświadczenie, o którym mowa w art. 63
ust. 3.

3.Państwowa Komisja Wyborcza na podstawie dokumentów, o których mowa w ust. 2, wydaje

podmiotom uprawnionym zaświadczenie o przysługiwaniu tym podmiotom uprawnienia określonego
w ust. 1.

4.Jeżeli zawiadomienie, o którym mowa w ust. 2, nie spełnia warunków określonych w tym
przepisie, Państwowa Komisja Wyborcza w terminie 3 dni od dnia doręczenia zawiadomienia
odmawia wydania zaświadczenia.

5.Postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej o odmowie wydania zaświadczenia doręcza

się niezwłocznie, wraz z uzasadnieniem, podmiotowi, który złożył zawiadomienie.

6.Podmiotowi, o którym mowa w ust. 5, służy prawo wniesienia do Sądu Najwyższego skargi na
postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej o odmowie wydania zaświadczenia. Skargę wnosi się
w terminie 3 dni od dnia doręczenia wnioskodawcy postanowienia o odmowie wydania
zaświadczenia.

7.Sąd Najwyższy rozpatruje skargę w postępowaniu nieprocesowym, w składzie 3 sędziów, i

wydaje orzeczenie w sprawie skargi w terminie 5 dni. Od orzeczenia Sądu Najwyższego nie
przysługuje środek prawny. Orzeczenie doręcza się podmiotowi, o którym mowa w ust. 5, i
Państwowej Komisji Wyborczej. Jeżeli Sąd Najwyższy uzna skargę za zasadną, Państwowa
Komisja Wyborcza niezwłocznie wydaje zaświadczenie, o którym mowa w ust. 3.

 podmioty uprawnione - partie z przyzwoitym wynikiem wyborczym, klub poselski

etc., stowarzyszenie - cały kraj, działa od roku, sprawa w której chciałaby
przedstawić stanowisko i jest ona przedmiotem referendum znajduje się w jej
statucie

Art. 50.

1.W terminie od 16 dnia przed dniem referendum do zakończenia kampanii referendalnej

Telewizja Polska Spółka Akcyjna oraz Polskie Radio Spółka Akcyjna i spółki radiofonii regionalnej,
zwane dalej "Telewizją Polską" i "Polskim Radiem", rozpowszechniają na własny koszt w
programach ogólnokrajowych i regionalnych audycje referendalne podmiotów uprawnionych.

2.Łączny czas rozpowszechniania audycji referendalnych wynosi:

1)w ogólnokrajowych programach - 15 godzin w Telewizji Polskiej, w tym do 3 godzin w TV Polonia, i

30 godzin w Polskim Radiu, w tym do 5 godzin w programie przeznaczonym dla zagranicy;

2)w każdym regionalnym programie - 10 godzin w Telewizji Polskiej i 15 godzin w Polskim Radiu.

3.Podmiot uprawniony ma prawo do rozpowszechniania audycji referendalnych w programach

ogólnokrajowych oraz regionalnych.

4.Czas przysługujący jednemu podmiotowi uprawnionemu nie może być odstępowany innemu
podmiotowi uprawnionemu.

Art. 52.
 1.Czas przeznaczony na rozpowszechnianie audycji referendalnych dzieli się równo między
podmioty uprawnione na podstawie informacji Państwowej Komisji Wyborczej o podmiotach
uprawnionych.

 Darmowy czas antenowy - rozpowszechniają na własny koszt - dostaje czas

antenowy od nadawców publicznych.

 Jest pula godzin do podziału przewidziana w ustawie

 Czasu nie można odstępować

Art. 56.

1.Każdy podmiot biorący udział w kampanii referendalnej może od dnia rozpoczęcia kampanii
referendalnej odpłatnie rozpowszechniać ogłoszenia referendalne w programach nadawców
radiowych i telewizyjnych.

 Można dokupić czas antenowy - szeroki krąg adresatów: art 48 - definicja

podmiotów uprawnionych a każdy podmiot biorący udział w kampanii, tu nie ma
kontynuacji podmiotów uprawnionych

 Półroczne stowarzyszenie może wykupić czas antenowy. Podmiot uprawniony także

może go wykupić.

Art. 61.
1.Sejm może postanowić o poddaniu pod referendum określonej sprawy z własnej inicjatywy, a
także na wniosek Senatu, Rady Ministrów lub obywateli. W przypadku gdy Sejm, w drodze
uchwały, nie uwzględni wniosku o przeprowadzenie referendum, Marszałek Sejmu informuje o tym
wnioskodawcę.

2.Wniosek o zarządzenie referendum powinien określać propozycje pytań lub wariantów

rozwiązania w sprawie poddanej pod referendum.

 zarządzić może sejm z własnej inicjatywy a także na wniosek podmiotów

zewnętrznych.

 Zatem senat może się zwrócić do sejmu, (jak prezydent z opozycji), RM, grupa
obywateli 500 tys. - ludowy wniosek o referendum

 ustawa ludowa - zastrzeżenia że nie może być do budżetu i zmiany konstytucji

 referendum ludowe - podatki, wydatki, obronność, amnestia - tego nie może być,
ale inni mogą takie coś zarządzić

 wniosek wymaga większość bezwzględną

Art. 63.

1.Sejm może postanowić o poddaniu określonej sprawy pod referendum z inicjatywy

obywateli, którzy dla swojego wniosku uzyskają poparcie co najmniej 500.000 osób mających
prawo udziału w referendum.

2.Referendum z inicjatywy obywateli nie może dotyczyć:

1)wydatków i dochodów, w szczególności podatków oraz innych danin publicznych;

2)obronności państwa;

3)amnestii.

Art. 64.

1.Prezydent Rzeczypospolitej przekazuje Senatowi projekt postanowienia o zarządzeniu

referendum, zawierający treść pytań lub wariantów rozwiązania w sprawie poddanej pod
referendum, a także termin jego przeprowadzenia.

2.Senat w terminie 14 dni od dnia przekazania projektu postanowienia Prezydenta

Rzeczypospolitej, o którym mowa w ust. 1, podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody
na zarządzenie referendum.

3.Szczegółowy tryb wyrażania przez Senat zgody, o której mowa w ust. 2, określa regulamin
Senatu.

Art. 65.

1.Uchwała Sejmu lub postanowienie Prezydenta Rzeczypospolitej o zarządzeniu referendum

zawiera:

1)wskazanie podstawy prawnej zarządzenia referendum;

2)treść pytań lub wariantów rozwiązania w sprawie poddanej pod referendum;

3)termin przeprowadzenia referendum;

4)kalendarz czynności związanych z przeprowadzeniem referendum.

4.Referendum przeprowadza się najpóźniej w 90 dniu od dnia ogłoszenia uchwały lub

postanowienia, o których mowa w ust. 1.

Art. 66.1.Wynik referendum jest wiążący, jeżeli wzięła w nim udział więcej niż połowa
uprawnionych do głosowania.

2.Rozstrzygnięcie w referendum następuje, jeżeli:

1)w odpowiedzi na postawione pytanie oddano większość ważnych głosów pozytywnych albo
negatywnych;

2)na jeden z zaproponowanych wariantów rozwiązań w sprawie poddanej pod referendum oddano
najwięcej ważnych głosów.

 wiążący = połowa kart ważnych= frekwencja

 rozstrzygnięcie - ważne głosy, większość zwykła

Art. 67.

Właściwe organy państwowe podejmują niezwłocznie czynności w celu realizacji wiążącego

wyniku referendum zgodnie z jego rozstrzygnięciem przez wydanie aktów normatywnych
bądź podjęcie innych decyzji, nie później jednak niż w terminie 60 dni od dnia ogłoszenia
uchwały Sądu Najwyższego o ważności referendum w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej
Polskiej.
  nie wiadomo kim jest właściwy organ władzy państwowej, jest termin, nie ma sankcji

Art. 69.

Prezes Rady Ministrów zawiadamia Marszałka Sejmu o podpisaniu umowy, której ratyfikacja
wymaga zgody wyrażonej w trybie art. 90 ust. 2-4 Konstytucji, przesyłając jednocześnie Sejmowi
tekst tej umowy wraz z załącznikami.

 pojawia się taka szczególna umowa i premier o tym informuje

SEJM
WYBÓR TRYBU (W BEZWZGLĘDNĄ)
USTAWA (2/3 / 2/3) REFERENDUM ZARZĄDZONE PRZEZ:
SEJM PREZYDENTA ZA ZGODĄ
SENATU
WIĄŻĄCE NIEWIĄŻĄCE WIĄŻĄCE NIEWIĄŻĄCE
FREKWENCJA BRAK BRAK BRAK
FREKWENCJ FREKWENCJI FREKWENCJI
WIĘKSZOŚĆ BRAK
WIĘKSZOŚCI
ZGODA BRAK ZGODY
WYRAŻONA

 Frekwencja ma znaczenie – NIE MA ZNACZENIA TYLKO PRZY REFERENDUM

KONSTYTUCYJNYM

Art. 73.

1.Wynik referendum w sprawie wyrażenia zgody na ratyfikację umowy, o której mowa w

art. 69, jest wiążący, jeżeli wzięła w nim udział więcej niż połowa uprawnionych do
głosowania.

2.Jeżeli wynik referendum jest wiążący, a większość głosów ważnych oddano za odpowiedzią
pozytywną, Prezydent Rzeczypospolitej uzyskuje zgodę na ratyfikację umowy, o której mowa w
ust. 1.

 Sejm wybiera drogę referendalną większością bezwzględną po zawiadomieniu przez

premiera

 w tym referendum frekwencja jest przesłanką wiążącego charakteru

 ważność - SN

 Wiążące - większość „za” - prezydent uzyskuje zgodę

 wiążące - większość przeciwko - nie wolno mu

 niewiążące - może być uchwała o ponowny wybór trybu

Art. 78.

1.Pytanie w referendum rozpoczyna się od słów:

 "Czy jesteś za przyjęciem zmiany Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej z dnia 2 kwietnia
1997 r., dokonanej ustawą z dnia ... (tytuł ustawy)?".

2.Wzór karty do głosowania określa, w drodze uchwały, Państwowa Komisja Wyborcza.

 referendum konstytucyjne - nie ma wymogu frekwencji

 Gerrymandering - celowe manipulowanie okręgami wyborczymi

 Kryterium zwycięzcy Condorceta - jeśli porównujemy wszystkich kandydatów w

parach powinien wygrać ten, który wygrał we wszystkich parach. (do przegranej
analogicznie), zwycięzcą według Condorceta jest ten kandydat, który, kiedy
zestawieni są parami wszyscy kandydaci, jest preferowany przez większość
wyborców.

 System większości bezwzględnej w PL nie spełnia kryterium przegranego

 Paradoks Bordy - pojawiają się wyniki kołowe

 Arrow's theory - Kenneth Arrow - nie istnieje sensowna metoda wybierania głosów,
3 postulaty wyborcze - wybory powinny spełniać warunek jednomyślności (jeśli każdy wolał
by A od B to na końcu nie może wygrać B), odrzucenie systemu dyktatorskiego,
niezależność od alternatyw niezwiązanych (jeżeli większość preferuje A od B a poza
tym są inni, tzn. że zmiana preferencji dot. tych innych nie powinna wpływać na relację A
do B) - zmiana dotycząca niezwiązanych alternatyw nie powinna wpływać na 1 preferencje.
Jeśli mamy więcej niż 2 kandydatów nie istnieje system który spełniałby te postulaty.
Jedyny system który spełnia jednomyślność i niezależność alternatyw to system
dyktatorski

 Rangowanie Bordy:
W wyborach bierze udział pięciu głosujących nad wyborem trzech wariantów decyzji. 3
wyborców preferuje A nad B i B nad C, natomiast 2 wyborców preferuje B nad C i C nad
A. Fakt zaistnienia 3 z 5 preferujących A nad jakiekolwiek inne alternatywy ustanawia A
jako zwycięzcę według kryterium Condorceta.

 Jednak według metody Bordy pierwsze miejsce w tej sytuacji daje 2 punkty, drugie 1
punkt, a trzecie 0 punktów.

 Toteż, kandydat A łącznie otrzymuje 6 punktów (3 razy 2), i 0 punktów za pozostałych

dwóch głosujących, w sumie 6 punktów.

 Natomiast kandydat B otrzymuje 3 punkty (3 razy 1) od trzech głosujących, którzy

preferują A nad B, i B nad C, jak i 4 punkty (2 razy 2) od pozostałych dwóch głosujących,
którzy preferują B nad C i C nad A.

 Otrzymując 7 punktów, B staje się zwycięzcą według metody Bordy.

Wybory
 wyłonienie organów

 odzwierciedlenie poparcia dla różnych opcji

 wyłonienie stabilnej większości

Zasady prawa wyborczego:

Powszechność - komu wolno wziąć udział w wyborach

Art. 62.

1.Obywatel polski ma prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania Prezydenta

Rzeczypospolitej, posłów, senatorów i przedstawicieli do organów samorządu terytorialnego,
jeżeli najpóźniej w dniu głosowania kończy 18 lat.

2.Prawo udziału w referendum oraz prawo wybierania nie przysługuje osobom, które
prawomocnym orzeczeniem sądowym są ubezwłasnowolnione lub pozbawione praw publicznych albo
wyborczych

 Prawo czynne - 18 lat, obywatelstwo, - ograniczenia - osoby ubezwłasnowolnione,

pozbawienie praw publicznych (sankcja karna), pozbawienie praw wyborczych (TS)

Art. 99.

1.Wybrany do Sejmu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w
dniu wyborów kończy 21 lat.

2.Wybrany do Senatu może być obywatel polski mający prawo wybierania, który najpóźniej w
dniu wyborów kończy 30 lat.

3.Wybraną do Sejmu lub do Senatu nie może być osoba skazana prawomocnym wyrokiem na
karę pozbawienia wolności za przestępstwo umyślne ścigane z oskarżenia publicznego.

 Prawo bierne - prawo do kandydowania

 do rad gmin, rad powiatów i sejmików województw – 18 lat ukończone w dniu wyborów

 do Sejmu i PE – 21 lat

 na urząd wójta, burmistrza i prezydenta miasta – 25 lat

 do Senatu – 30 lat

 na urząd prezydenta Rzeczypospolitej – 35 lat i poparcie 100 tys. obywateli

 Ograniczenia biernego prawa wyborczego: Art 99 - ust 3 - nie za wszystkie kategorie

przestępstw

 Kwaśniewski utracił prawo bierne w momencie wyboru drugi raz na prezydenta - bo nie
można być 2 razy wybranym nawet jak ktoś zrezygnuje w połowie kadencji

Kodeks Wyborczy:
Art. 12.

§ 1.W wyborach głosowanie przeprowadza się w stałych i odrębnych obwodach głosowania

utworzonych na obszarze gminy, z zastrzeżeniem art. 14 § 1 i art. 15 § 1.

§ 2.Podziału gminy na stałe obwody głosowania dokonuje rada gminy, w drodze uchwały, na
wniosek wójta.
 § 3.Stały obwód głosowania powinien obejmować od 500 do 3 000 mieszkańców. W
przypadkach uzasadnionych miejscowymi warunkami obwód może obejmować mniejszą liczbę
mieszkańców.

§ 4.Rada gminy, w drodze uchwały, na wniosek wójta, tworzy odrębny obwód głosowania w
zakładzie opieki zdrowotnej, domu pomocy społecznej, zakładzie karnym i areszcie śledczym oraz
w oddziale zewnętrznym takiego zakładu i aresztu, jeżeli w dniu wyborów będzie w nim przebywać
co najmniej 15 wyborców. Nieutworzenie obwodu jest możliwe wyłącznie w uzasadnionych
przypadkach na wniosek osoby kierującej daną jednostką.

§ 5.W wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz w

wyborach wójta odrębny obwód głosowania w jednostce, o której mowa w § 4, tworzy się, jeżeli w
dniu wyborów będzie w niej przebywać co najmniej 15 wyborców ujętych w rejestrze wyborców
prowadzonym w gminie, na terenie której położona jest dana jednostka.

§ 6.Jeżeli w dniu wyborów w jednostce, o której mowa w § 4, będzie przebywać mniej niż 15
wyborców, można w niej utworzyć odrębny obwód głosowania po zasięgnięciu opinii osoby
kierującej daną jednostką.

§ 7.Można utworzyć odrębny obwód głosowania w domu studenckim lub zespołach domów
studenckich prowadzonych przez uczelnie lub inne podmioty na podstawie umów zawartych z
uczelniami, jeżeli co najmniej 50 osób uprawnionych do udziału w wyborach poinformuje na piśmie
rektora uczelni prowadzącej dom studencki, lub uczelni z którą inny podmiot zawarł umowę o
prowadzenie domu studenckiego, o zamiarze przebywania w domu studenckim w dniu głosowania.

§ 8.Przepisu § 7 nie stosuje się w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu

terytorialnego oraz w wyborach wójta.

§ 9.Rada gminy, w drodze uchwały, na wniosek wójta zgłoszony po uzyskaniu zgody rektora
uczelni, tworzy obwody głosowania, o których mowa w § 7.

§ 10.Utworzenie odrębnych obwodów głosowania następuje najpóźniej w 35 dniu przed

dniem wyborów.

§ 11.Rada gminy, tworząc obwody głosowania, ustala ich numery, granice oraz siedziby
obwodowych komisji wyborczych.

§ 12.Uchwałę rady gminy o utworzeniu obwodów głosowania ogłasza się w wojewódzkim

dzienniku urzędowym oraz podaje do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo przyjęty. Po
jednym egzemplarzu uchwały przekazuje się niezwłocznie wojewodzie i komisarzowi wyborczemu.

§ 13.Na uchwały rady gminy, o których mowa w § 2, 4 i 9, wyborcom w liczbie co najmniej 15

przysługuje prawo wniesienia skargi do komisarza wyborczego, w terminie 5 dni od daty podania
ich do publicznej wiadomości. Komisarz wyborczy rozpoznaje sprawę w ciągu 5 dni i wydaje
postanowienie; od postanowienia nie przysługuje środek prawny.

 nieduże obwody, żeby można było szybko do nich dotrzeć

Art. 18.

§ 1.Stały rejestr wyborców obejmuje osoby stale zamieszkałe na obszarze gminy, którym
przysługuje prawo wybierania.
 § 2.Rejestr wyborców stanowi zbiór danych osobowych z ewidencji ludności, o których
mowa w § 7. W zbiorze tym uwzględnia się również dane wyborców, o których mowa w § 9 i
art. 19 § 2 i 3.

§ 3.Można być ujętym tylko w jednym rejestrze wyborców.

§ 4.Rejestr wyborców służy do sporządzania spisów wyborców uprawnionych do udziału

w wyborach, a także do sporządzania spisów osób uprawnionych do udziału w referendum.

§ 5.Rejestr wyborców potwierdza prawo wybierania oraz prawo wybieralności.

§ 6.Rejestr wyborców dzieli się na część A i część B.

§ 7.Część A rejestru wyborców obejmuje obywateli polskich. W tej części rejestru

wyborców wymienia się nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny
PESEL i adres zamieszkania wyborcy.

§ 8.Wyborcy będący obywatelami polskimi, zameldowani na obszarze gminy na pobyt stały są

wpisywani do rejestru wyborców z urzędu.

§ 9.Część B rejestru wyborców obejmuje obywateli Unii Europejskiej niebędących

obywatelami polskimi, stale zamieszkałych na obszarze gminy i uprawnionych do korzystania z
praw wyborczych w Rzeczypospolitej Polskiej. W tej części rejestru wyborców wymienia się
nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, obywatelstwo państwa członkowskiego Unii
Europejskiej, numer paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość oraz adres
zamieszkania wyborcy.

§ 10.Wyborcę, o którym mowa w § 9, wpisanego do rejestru wyborców, na jego pisemny

wniosek, skreśla się z rejestru wyborców.

§ 11.Rejestr wyborców prowadzi gmina jako zadanie zlecone.

§ 12.Rejestr wyborców jest udostępniany, na pisemny wniosek, do wglądu w urzędzie gminy.

§ 13.Urząd gminy przekazuje właściwym organom wyborczym okresowe informacje o liczbie

wyborców objętych rejestrem wyborców.

 Rejestr wyborców, ujęcie tylko w jednym rejestrze i tylko w jednym spisie

Art. 26.

§ 1.Osoby, którym przysługuje prawo wybierania, wpisuje się do spisu wyborców.

§ 2.Wyborca może być wpisany tylko do jednego spisu wyborców.

§ 3.Jeżeli głosowanie przeprowadza się w ciągu dwóch dni, dla osób kończących 18 lat
w drugim dniu głosowania sporządza się dodatkowy spis.

§ 4.Spis wyborców służy do przeprowadzania głosowania w wyborach, które zostały

zarządzone.

§ 5.W zależności od zarządzonych wyborów spis wyborców składa się z części A lub części A
i części B.

§ 6.Spis wyborców składa się z:

1)części A - w wyborach do Sejmu i do Senatu, w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej oraz w
wyborach do rad powiatów i sejmików województw;

2)części A i części B - w wyborach do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej, w

wyborach do rad gmin oraz w wyborach wójta.

§ 7.Część A spisu wyborców obejmuje obywateli polskich. W tej części spisu wyborców
wymienia się nazwisko i imię (imiona), imię ojca, datę urodzenia, numer ewidencyjny PESEL i adres
zamieszkania wyborcy.

§ 8.Część B spisu wyborców obejmuje obywateli Unii Europejskiej niebędących obywatelami

polskimi, uprawnionych do korzystania z praw wyborczych w wyborach, które zostały zarządzone
w Rzeczypospolitej Polskiej. W tej części spisu wyborców wymienia się nazwisko i imię (imiona),
imię ojca, datę urodzenia, obywatelstwo państwa członkowskiego Unii Europejskiej, numer
paszportu lub innego dokumentu stwierdzającego tożsamość oraz adres zamieszkania wyborcy.

§ 9.W spisie wyborców wymienia się dane, o których mowa odpowiednio w § 7 i 8.

§ 10.Spis wyborców, z zastrzeżeniem art. 34 § 1 i art. 35 § 1, jest sporządzany i

aktualizowany przez gminę, jako zadanie zlecone, na podstawie rejestru wyborców.

§ 11.Spis wyborców sporządza się w 2 egzemplarzach, oddzielnie dla każdego obwodu

głosowania, według miejsca zamieszkania wyborców, najpóźniej w 21 dniu przed dniem wyborów.

§ 12.Jeden egzemplarz spisu wyborców przekazuje się w przeddzień wyborów

przewodniczącemu właściwej obwodowej komisji wyborczej.

Art. 28.

§ 1.Wyborca przebywający czasowo na obszarze gminy w okresie obejmującym dzień

wyborów jest dopisywany do spisu wyborców, na jego pisemny wniosek wniesiony do urzędu
gminy najpóźniej w 5 dniu przed dniem wyborów.

§ 2.Przepisu § 1 nie stosuje się w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu

terytorialnego oraz w wyborach wójta.

§ 3.W wyborach uzupełniających do Senatu przepis § 1 ma zastosowanie tylko do wyborców

stale zamieszkałych na obszarze okręgu wyborczego, w którym przeprowadza się wybory
uzupełniające.

§ 4.Przepis § 1 stosuje się odpowiednio do wyborcy nigdzie niezamieszkałego,

przebywającego na obszarze gminy.

§ 5.We wniosku, o którym mowa w § 1, podaje się dane wymienione w art. 26 § 7 i 8.

 możliwość dopisania do spisu – ujęcie tylko w jednym spisie

Gwarancje realizacji zasady powszechności zawarte w Kodeksie Wyborczym

 rejestr i spis, można się dopisać do spisu, efektywnie oddać głos

 ujęcie tylko w jednym rejestrze i tylko w jednym spisie

 Art 32 - zaświadczenie o prawie do głosowania w miejscu pobytu - jeszcze dalej,

nie trzeba się nigdzie dopisywać, wszędzie co do zasady muszą mnie przyjąć
  Art 28 - możliwość wyboru obwodu przez niepełnosprawnego - rozwiązania
kodeksowe dotyczące niepełnosprawnych - jakie (Art. 16 - informacja o lokalach
dostosowanych, teraz musi być ich co najmniej 1/2)

 Rozdział VII od Art. 54 - głosowanie przez pełnomocnika, przez niepełnosprawnych i

seniorów (75 lat)

 Rozdział VIa od Art. 53a - głosowanie korespondencyjne w tej chwili dla wszystkich
wyborców

 Art 14 - obwody za granicą

Równość
 - formalna - każdy ma tyle samo głosów

 - materialna - każdy głos ma taką samą siłę i w równym stopniu wpływa na wynik
wyborów - konieczność dostosowania proporcji wybierających do wybieranych, wtedy
siła głosu będzie ten sam

Art. 202.§ 1.Ustalenia liczby posłów wybieranych w poszczególnych okręgach

wyborczych oraz podziału województw na okręgi wyborcze dokonuje się według jednolitej
normy przedstawicielstwa, obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez
ogólną liczbę posłów wybieranych w okręgach wyborczych, z uwzględnieniem przepisów art.
201 i następujących zasad:

1)ułamki liczby mandatów posłów wybieranych w okręgach wyborczych równe lub większe od 1/2, jakie
wynikną z zastosowania jednolitej normy przedstawicielstwa, zaokrągla się w górę do liczby
całkowitej;

2)jeżeli w wyniku postępowania, o którym mowa w pkt 1, liczba posłów wybieranych w okręgach
wyborczych przewyższa liczbę wynikającą z przepisu art. 193, mandaty nadwyżkowe odejmuje się
w tych okręgach wyborczych, w których norma przedstawicielstwa obliczona dla okręgu
wyborczego jest najmniejsza. W przypadku gdy liczba posłów jest mniejsza od wynikającej z
przepisu art. 193, dodatkowe mandaty przydziela się tym okręgom wyborczym, w których norma
przedstawicielstwa obliczona dla okręgu wyborczego jest największa.

§ 2.Podział na okręgi wyborcze, ich numery i granice oraz liczbę posłów wybieranych w
każdym okręgu, a także siedziby okręgowych komisji wyborczych określa załącznik nr 1 do
kodeksu.

§ 3.Informację o okręgu wyborczym podaje się do wiadomości wyborcom danego okręgu

wyborczego w formie obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej najpóźniej w 52 dniu przed
dniem wyborów. Druk i rozplakatowanie obwieszczeń zapewnia Krajowe Biuro Wyborcze.

 Art. 202 - jednolita norma przedstawicielska - iloraz. Liczy sie ją od mieszkańców

kraju - bo Naród jako wspólnota obywateli (a nie tylko Ci, którzy posiadają czynne
prawo wyborcze). Dzieli się liczbę mieszkańców kraju przez 460 ~~82 061 - mniej
więcej na tyle przypada jeden poseł.

Art. 201.§ 1.W celu przeprowadzenia wyborów do Sejmu tworzy się wielomandatowe
okręgi wyborcze, zwane dalej "okręgami wyborczymi".
 § 2.W okręgu wyborczym wybiera się co najmniej 7 posłów.

§ 3.Okręg wyborczy obejmuje obszar województwa lub jego część. Granice okręgu
wyborczego nie mogą naruszać granic wchodzących w jego skład powiatów i miast na
prawach powiatu.

 Art. 201 - Kraków II - 1 123 273 = 13,6 = 14 - tylu posłów

 Równość materialna do sejmu - liczbę mandatów w poszczególnych okręgach

dopasowuje się do liczby mieszkańców przez iloraz - wychodzi liczba mieszkańców na
którą przypada 1 mandat, stosownie do liczby mandatów z danego okręgu tyle się
ustala

Art. 261.

§ 1.Podziału na okręgi wyborcze dokonuje się według jednolitej normy

przedstawicielstwa, obliczonej przez podzielenie liczby mieszkańców kraju przez 100, z
uwzględnieniem przepisów art. 260 i następujących zasad:

1)jeżeli iloraz wynikający z podzielenia liczby mieszkańców okręgu przez jednolitą normę
przedstawicielstwa jest równy lub większy od 2 - należy zmniejszyć obszar (zmienić granice)
okręgu wyborczego;

2)jeżeli iloraz wynikający z podzielenia liczby mieszkańców okręgu przez jednolitą normę
przedstawicielstwa jest mniejszy niż 0,5 - należy zwiększyć obszar (zmienić granice) okręgu
wyborczego.

§ 2.W województwie wybiera się senatorów w liczbie nie mniejszej niż liczba całkowita
(bez uwzględnienia ułamka) będąca ilorazem liczby mieszkańców województwa i jednolitej
normy przedstawicielstwa, a nie większej niż wymieniona liczba całkowita powiększona o
jeden.

§ 3.Granice i numery poszczególnych okręgów wyborczych a także siedziby okręgowych

komisji wyborczych określa załącznik nr 2 do kodeksu.

§ 4.Informację o okręgu wyborczym podaje się do wiadomości wyborcom danego okręgu

wyborczego w formie obwieszczenia Państwowej Komisji Wyborczej najpóźniej w 52 dniu przed
dniem wyborów. Druk i rozplakatowanie obwieszczeń zapewnia Krajowe Biuro Wyborcze.

§ 5.Przepis art. 203 stosuje się.

 Art 261 - senat - liczba mieszkańców kraju / 100 = 377 482

 - nazwa ta sama, sposób ten sam

 w Polsce okręg senacki może liczyć od połowy normy do jej dwukrotności 1/2 377
482 – 2

 188 - 754 tys może składać się na okręg senacki

 Dla przykładu: Kraków I - 1 senator - 643 tys, Malbork Sztum - 67 - 1 senator - 224 tys

 Nie można przekroczyć 4 krotnej wielokrotności

 Nie ma materialnej równości wyborach do senatu

  Prezydenckie - nie ma problemu z równością

 Art 52 - otrzymanie karty po podpisie- równość formalna - nikt za nas, my też

jeden raz

 Odstępstwo od zasady równości - art 196 - klauzule zaporowe - nie uwzględnia się
5-8 %

 197 - wyjątek dla mniejszości narodowych

Bezpośrednie
 jednostopniowe - głos przechodzi wprost na kandydata.

 głosowanie nieosobiste które temu nie uchybia: głosowanie przez pełnomocnika

(rozdział VII), VIa- korespondencyjne – dostępne już dla wszystkich

 art 53f - głosowanie korespondencyjne za granicą

 art 53 - pomoc dla wyborcy niepełnosprawnego

Tajność głosowania:
 art 52 par 5 i 7 - obowiązku oddania głosu w sposób tajny nie ma - należy zapewnić
możliwość oddania głosu w sposób tajny

 Oddanie głosu w sposób nietajny nie powoduje nieważności głosu – lecz – zabrania się
afiszowania się, które może być odebrane jako agitacja wyborcza w lokalu

Ustalanie wyników
 proporcjonalne lub większościowe

Wybory prezydenckie:
 art 127 – większość bezwzględna - ten który otrzyma więcej głosów w II turze

Wybory do Sejmu:
 art. 230 - komisje okręgowe ustalają liczbę głosów i przekazują do PKW

 art. 231 par 2 i art 196 - PKW sprawdza czy przekroczono klauzule zaporowe.
Liczba mandatów z okręgu jest parametrem ustawowym, to się robi przed wyborami.
Próg ustala się dopiero po zakończeniu głosowania: 2011 - 14 369 503, zatem 5 % -
718,5 tys.

 PKW sprawdza które listy przekroczyły próg w skali całego kraju i przekazuje
informacje z powrotem do okręgów kto będzie uczestniczyć w podziale mandatów

 W parlamentarnych - komisje okręgowe najważniejsze

 Metoda d'Hondta
Art. 232.

§ 1.Po otrzymaniu zawiadomienia, o którym mowa w art. 231 § 2, okręgowa komisja wyborcza
dokonuje podziału mandatów pomiędzy uprawnione listy kandydatów w sposób następujący:

1)liczbę głosów ważnych oddanych na każdą z tych list w okręgu wyborczym dzieli się kolejno
przez: 1; 2; 3; 4 i dalsze kolejne liczby aż do chwili, gdy z otrzymanych w ten sposób
ilorazów da się uszeregować tyle kolejno największych liczb, ile wynosi liczba mandatów do
rozdzielenia między te listy w okręgu;

2)każdej liście przyznaje się tyle mandatów, ile spośród ustalonego w powyższy sposób szeregu
ilorazów przypada jej liczb kolejno największych.

§ 2.Jeżeli kilka list uzyskało ilorazy równe ostatniej liczbie z liczb uszeregowanych w
podany sposób, a list tych jest więcej niż mandatów do rozdzielenia, pierwszeństwo mają
listy w kolejności ogólnej liczby oddanych na nie głosów. Gdyby na dwie lub więcej list
oddano równą liczbę głosów, o pierwszeństwie rozstrzyga liczba obwodów głosowania, w
których na daną listę oddano większą liczbę głosów.

Okręg w którym jest do podziału 15 mandatów

A B C D E F

GŁOSY NA 255 203 165 134 101 85

LISTĘ

1 255 - 1 203 -2 165 - 3 134 - 4 101 - 7 85 - 9

2 127,5 - 5 101,5 - 6 82,5 - 10 67 - 12 50,5 42,5

3 85 - 8 67,6 - 11 55 - 14 44,6 33,6 28,3

4 63,7 - 13 50,7

5 51 - 15

TOTAL 5 3 3 2 1 1

Liczbę GŁOSÓW WAŻNYCH oddanych na każdą z list dzieli się przez kolejne liczby
naturalne w celu uzyskania takiego zbioru największych ilorazów ile wynosi liczba mandatów
do podziału w tym okręgu (wg. jednolitej normy przedstawicielstwa). Komitet otrzymuje tyle
mandatów ile jej wyników znalazło się w tym zbiorze największych ilorazów

 Przekroczenie 5 % nie gwarantuje zdobycia mandatu.

 Mandaty, które otrzymuje dana lista otrzymują kandydaci w kolejności otrzymanych

głosów - art 233

KWW A

1. 40tys - 3

2. 31 tys. -4
3. 9 tys.

4. 45 tys. - 2

5. 59 tys. - 1

6. 12 tys. -5

 "miejsca biorące" - sądzi się, że x pierwszych miejsc na liście zdobędzie mandaty. nie
istnieje coś takiego

Rozwiązania awaryjne:

 jeśli ostatni poszukiwany iloraz pojawia się więcej niż raz - zgodnie z kodeksem
decyduje liczba oddanych głosów na listę w okręgu (gdzie więcej).

 Jeśli liczba głosów równa - sprawdza się kto wygrał w obwodach.

 Jeśli to nic nie da - losowanie

 Komisje okręgowe ustalają wyniki, przesyłają do PKW, ta sprawdza które przekroczyły 5

%, potem okręgowe dokonują podziału z list uprawnionych (które przekroczyły 5 %)

 Mandaty otrzymują na liście kandydaci w kolejności uzyskania liczby głosów

 Na końcu PKW podaje w dzienniku ustaw oficjalne, podliczone wyniki wyborów

 Metoda d'Hondta - sprzyja silnym (nie dużym partiom, bo duży to jest PSL  ) -
duża dawka deformacji - wyłania stabilną większość, gwarantuje stabilność

 W zależności od metody obliczania - takie mamy wyniki, każda metoda w jakimś stopniu
deformuje

 Im więcej mandatów do podziału tym większe prawdopodobieństwo że słabszy komitet

zdobędzie mandat.

 7 mandatów to minimalna ilość do zdobycia w okręgu wyborczym

Metoda Saint-Lague
 Różni się wyłącznie dzielnikami - dzielnikami są kolejne liczby nieparzyste - metoda
dużo bardziej proporcjonalna od d'Hondta - uważana za zbyt proporcjonalną

 Dlatego stosuje się zmodyfikowaną metodę Saint-Lague - pierwszy dzielnik wynosi 1,4 (a
nie 1 jak w oryginale)

 W praktyce - straciłby komitet A, a zyskał E

 Reprezentacja - Saint-Lague
  art 14 - obwody zagraniczne par 2 - głosy z OBWODÓW ZAGRANICZNYCH
wszystkie są wliczane do Warszawy

 Art 18 - rejestr - dokument stały, na jego podstawie sporządza się spis, rejestr zawiera
osoby obywatelstwa niepolskiego (PE)

 Art. 19 - można łatwo się wpisać do rejestru, par 2 - bezdomni mogą być wpisani

Art. 20

§ 4.Od decyzji w sprawie odmowy wpisania do rejestru wyborców przysługuje prawo

wniesienia skargi do właściwego miejscowo sądu rejonowego. Skargę wnosi się za
pośrednictwem wójta, w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji. Wójt przekazuje sądowi
niezwłocznie skargę wraz z decyzją i aktami sprawy. Wójt może też niezwłocznie zmienić albo
uchylić swoją decyzję, jeżeli uzna skargę w całości za zasadną.

 Art. 20 par 4 - prawo do sądu, od odmowy skarga do sądu rejonowego

 art. 22 - reklamacje do informacji w rejestrze

 art. 26 - spis - tylko jeden, na podstawie rejestru, zajmuje się nim gmina, par 12 -
właśnie spisem dysponują komisje

Art. 28.

§ 1.Wyborca przebywający czasowo na obszarze gminy w okresie obejmującym dzień

wyborów jest dopisywany do spisu wyborców, na jego pisemny wniosek wniesiony do urzędu
gminy najpóźniej w 5 dniu przed dniem wyborów.

§ 3.W wyborach uzupełniających do Senatu przepis § 1 ma zastosowanie tylko do

wyborców stale zamieszkałych na obszarze okręgu wyborczego, w którym przeprowadza się
wybory uzupełniające.

 Art 28 par 3 - MOŻE BYĆ NA EGZAMINIE

Art. 32.

§ 1.Wyborca zmieniający miejsce pobytu przed dniem wyborów otrzymuje na wniosek

zgłoszony pisemnie, telefaksem lub w formie elektronicznej, przed sporządzeniem spisu
wyborców - na podstawie rejestru wyborców, a po sporządzeniu spisu wyborców - na podstawie
spisu wyborców, zaświadczenie o prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów.

§ 2.Zaświadczenie, o którym mowa w § 1, wydaje urząd gminy.

§ 3.Przepisu § 1 nie stosuje się w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu

terytorialnego oraz w wyborach wójta.
 § 4.W wyborach uzupełniających do Senatu przepis § 1 ma zastosowanie tylko do wyborców
stale zamieszkałych na obszarze okręgu wyborczego, w którym przeprowadza się wybory
uzupełniające.

 Art 32 - zaświadczenie o prawie do głosowania w miejscu pobytu

Art. 37.

§ 1.Każdy może wnieść odpowiednio do wójta albo do organu, który sporządził spis wyborców,
reklamację w sprawie nieprawidłowości sporządzenia spisu.

§ 2.W sprawach, o których mowa w § 1, stosuje się odpowiednio przepisy art. 22, z tym że
terminy rozpatrzenia reklamacji i wniesienia skargi do sądu rejonowego wynoszą 2 dni, z
zastrzeżeniem § 3.

§ 3.Reklamacje w sprawach spisu wyborców dotyczącego osób, o których mowa w art. 34 § 1 i

art. 35 § 1, rozpatrują niezwłocznie odpowiednio kapitan statku albo konsul. Od decyzji podjętych
w tych sprawach nie przysługuje środek prawny.

 art 37 - reklamacje na nieprawidłowości w spisie, kontrola sądowa

Art. 38.

§ 1.Głosować można osobiście, z zastrzeżeniem przepisów rozdziału 7.

§ 2.Głosowaniem osobistym jest również głosowanie korespondencyjne w obwodach

głosowania, o których mowa w art. 14 § 1.

 art 38 - głosowaniem osobistym jest również głosowanie korespondencyjne

Art. 40.

§ 1.Głosowanie odbywa się przy pomocy urzędowych kart do głosowania.

§ 2.Na karcie do głosowania zamieszcza się informację o sposobie głosowania.

§ 3.Karta do głosowania może być zadrukowana tylko po jednej stronie. Wielkość i rodzaj
czcionek powinny być jednakowe dla oznaczeń wszystkich list i nazwisk kandydatów.

§ 4.Na karcie do głosowania oznacza się miejsce na umieszczenie pieczęci obwodowej komisji
wyborczej oraz drukuje się, w przypadku wyborów:

1)Prezydenta Rzeczypospolitej - odcisk pieczęci Państwowej Komisji Wyborczej;

2)do Sejmu, do Senatu i do Parlamentu Europejskiego - odcisk pieczęci okręgowej komisji wyborczej;

3)do rad i wyborów wójta - odcisk pieczęci terytorialnej komisji wyborczej.

§ 5.Wzór kart do głosowania ustala Państwowa Komisja Wyborcza.

 art 40 - urzędowe karty

art. 40a

§ 1. Wyborca niepełnosprawny może głosować przy użyciu nakładek na karty do

głosowania sporządzonych w alfabecie Braille'a.
 § 2. Zamiar głosowania przy użyciu nakładek na karty do głosowania sporządzonych w
alfabecie Braille'a powinien być zgłoszony przez wyborcę niepełnosprawnego wójtowi do 14
dnia przed dniem wyborów. Zgłoszenie może być dokonane ustnie, pisemnie, telefaksem lub
w formie elektronicznej. W zgłoszeniu wyborca obowiązany jest wskazać właściwy dla niego
obwód głosowania.

§ 3. Państwowa Komisja Wyborcza po zasięgnięciu opinii ministra właściwego do spraw

zabezpieczenia społecznego, określi, w drodze uchwały, wzory nakładek na karty do głosowania
sporządzonych w alfabecie Braille'a, kierując się możliwością praktycznego zastosowania tych
nakładek przez wyborców niepełnosprawnych.

 art 40a – nakładki Braille’a winny być w komisji, nie trzeba się zgłaszać po nie
wcześniej??????

Art. 41.

Dopisanie na karcie do głosowania dodatkowych numerów list i nazw lub nazwisk albo poczynienie
innych dopisków nie wpływa na ważność oddanego na niej głosu.

 Art 41 - dopiski na karcie do głosowania nie wpływają na ważność głosu

Art. 46.

Zabroniony jest wstęp do lokalu wyborczego osobom uzbrojonym.

 Art 46 - zabroniony jest wstęp osobom uzbrojonym

Art. 49.

§ 1.Przewodniczący obwodowej komisji wyborczej czuwa nad zapewnieniem tajności

głosowania oraz nad utrzymaniem porządku i spokoju w czasie głosowania.

§ 2.Przewodniczący obwodowej komisji wyborczej ma prawo zażądać opuszczenia lokalu

wyborczego przez osoby naruszające porządek i spokój.

§ 3.Na żądanie przewodniczącego obwodowej komisji wyborczej komendant właściwego

miejscowo komisariatu Policji obowiązany jest zapewnić konieczną pomoc.

§ 4.W przypadku naruszenia porządku w lokalu wyborczym nie stosuje się przepisu art.
46.

 Art 49 - interwencja policji

Art. 51.

§ 1.Głosować może tylko wyborca wpisany do spisu wyborców, jego pełnomocnik, a także
wyborca dopisany do spisu zgodnie z przepisami § 2-4.

§ 2.Obwodowa komisja wyborcza dopisuje w dniu głosowania do spisu wyborców:

1)osobę przedkładającą zaświadczenie o prawie do głosowania, załączając zaświadczenie do spisu,

jeżeli przepisy dotyczące danych wyborów przewidują możliwość uzyskania takiego
zaświadczenia;
2)osobę pominiętą w spisie, jeżeli udokumentuje, iż stale zamieszkuje na terenie danego obwodu
głosowania, a urząd gminy potwierdzi, że nie otrzymał zawiadomienia o utracie przez nią prawa
wybierania lub o wpisaniu do spisu wyborców w innym obwodzie;

3)osobę skreśloną ze spisu dla danego obwodu głosowania w związku z wpisaniem tej osoby do spisu
wyborców w jednostce, o której mowa w art. 12 § 4, jeżeli udokumentuje, iż opuściła tę
jednostkę w przeddzień wyborów.

§ 3.W wyborach do Sejmu i do Senatu, wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej oraz w

wyborach do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej obwodowa komisja wyborcza
dopisuje w dniu głosowania do spisu wyborców również obywatela polskiego stale zamieszkującego
za granicą, a głosującego w kraju na podstawie ważnego polskiego paszportu, jeżeli udokumentuje,
iż stale zamieszkuje za granicą. W takim przypadku komisja odnotowuje numer paszportu oraz
miejsce i datę jego wydania w rubryce spisu "uwagi" oraz umieszcza w paszporcie na ostatniej
wolnej stronie przeznaczonej na adnotacje wizowe odcisk swojej pieczęci i wpisuje datę
głosowania.

§ 4.Przepis § 2 stosuje się odpowiednio w przypadku przyjęcia wyborcy do jednostki, o

której mowa w art. 12 § 4, w przeddzień wyborów.

 Art 51 - głosować może ten kto jest w spisie albo jest do spisu dopisany

 Pełnomocnik - oddaje głos w imieniu osoby

Art. 52.

§ 1.Przed przystąpieniem do głosowania wyborca okazuje obwodowej komisji wyborczej

dokument umożliwiający stwierdzenie jego tożsamości.

§ 2.Po wykonaniu czynności, o której mowa w § 1, wyborca otrzymuje od komisji kartę

do głosowania właściwą dla przeprowadzanych wyborów, opatrzoną jej pieczęcią. Wyborca
potwierdza otrzymanie karty do głosowania własnym podpisem w przeznaczonej na to
rubryce spisu wyborców.

§ 3.Wyborca głosujący za granicą otrzymuje kartę do głosowania wyłącznie po okazaniu

obwodowej komisji wyborczej ważnego polskiego paszportu lub w przypadku obywatela Unii
Europejskiej niebędącego obywatelem polskim innego ważnego dokumentu stwierdzającego
tożsamość. Na terenie państw Unii Europejskiej oraz państw, do których można wjechać na
podstawie polskiego dowodu osobistego stosuje się przepisy art. 35 § 5. Jeżeli w spisie
wyborców jest zaznaczone, że do wyborcy został wysłany pakiet wyborczy, o którym mowa
w art. 65 § 1, dopuszcza się go do głosowania po uprzednim odnotowaniu tego w spisie
wyborców.

§ 4.Wyborcę przedkładającego komisji zaświadczenie o prawie do głosowania dopuszcza się

do głosowania po uprzednim wpisaniu go do spisu wyborców. Zaświadczenie o prawie do głosowania
załącza się do spisu wyborców.

§ 5.Po otrzymaniu karty do głosowania wyborca udaje się do miejsca w lokalu wyborczym
zapewniającego tajność głosowania.

§ 6.Wyborca wrzuca kartę do urny znajdującej się w dostępnym i widocznym miejscu lokalu
wyborczego.
 § 7.Kartę do głosowania wyborca wrzuca do urny w taki sposób, aby strona zadrukowana była
niewidoczna.

 Art 52 - czynności wykonywane przez wyborcę

Art. 53a.

§ 1. Wyborca może głosować korespondencyjnie.

§ 2. Głosowanie korespondencyjne jest wyłączone w wyborach do organów stanowiących jednostek

samorządu terytorialnego oraz wyborach wójta.

§ 3. Wyborca niepełnosprawny o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w

rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych (Dz. U. z 2011 r. Nr 127, poz. 721, z późn. zm.15) ) może
głosować korespondencyjnie także w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu
terytorialnego oraz wyborach wójta.

 Art 53a - głosowanie korespondencyjne

 Konieczność zawiadomienia, wykazania że jest się w rejestrze, można zażądać

nakładki Braile'a

Art. 53b.
§ 10. W przypadku gdy wyborca zgłosił zamiar głosowania korespondencyjnego, zaświadczenia o
prawie do głosowania w miejscu pobytu w dniu wyborów nie wydaje się po wysłaniu do wyborcy
pakietu wyborczego, chyba że wyborca zwrócił pakiet wyborczy w stanie nienaruszonym.

Art. 53e.

§ 1. Wyborca, który zgłosił zamiar głosowania korespondencyjnego w kraju, otrzymuje z

urzędu gminy, nie później niż 7 dni przed dniem wyborów, pakiet wyborczy.

§ 2. W przypadkach, o których mowa w art. 295 § 1 i 2, wyborca, który zgłosił zamiar głosowania
korespondencyjnego otrzymuje pakiety wyborcze odrębne dla danych wyborów.

§ 3. Pakiet wyborczy jest doręczany do wyborcy przez upoważnionego pracownika urzędu gminy,
z zastrzeżeniem § 4 i 5. § 4. Urząd gminy może przesłać wyborcy pakiet wyborczy za
pośrednictwem operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo
pocztowe (Dz. U. poz. 1529). Do przesyłki pakietu wyborczego w zakresie nieuregulowanym
stosuje się przepisy ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. – Prawo pocztowe dotyczące przesyłki
poleconej.

§ 5. Wyborca może osobiście odebrać pakiet wyborczy w urzędzie gminy, jeżeli zadeklarował to w
zgłoszeniu zamiaru głosowania korespondencyjnego.

§ 6. Pakiet wyborczy doręcza się, a w sytuacji, o której mowa w § 5, wydaje się

wyłącznie do rąk własnych wyborcy, po okazaniu dokumentu potwierdzającego tożsamość i
pisemnym pokwitowaniu odbioru.

§ 7. Jeżeli odbierający nie może potwierdzić odbioru, osoba doręczająca albo wydająca pakiet
wyborczy sama stwierdza datę doręczenia oraz wskazuje odbierającego i przyczynę braku jego
podpisu.
§ 8. W przypadku nieobecności wyborcy pod wskazanym adresem doręczający umieszcza
zawiadomienie o terminie powtórnego doręczenia w oddawczej skrzynce pocztowej lub, gdy nie
jest to możliwe, na drzwiach mieszkania wyborcy. Termin powtórnego doręczenia nie może być
dłuższy niż 3 dni od dnia pierwszego doręczenia

§ 9. Pakiety wyborcze niedoręczone lub nieodebrane osobiście w trybie określonym w § 3–8 są

przekazywane obwodowej komisji wyborczej do zakończenia głosowania. Jeżeli przekazanie
pakietów wyborczych obwodowej komisji wyborczej do zakończenia głosowania nie było możliwe
pakiety takie przekazywane są właściwemu dyrektorowi delegatury Krajowego Biura Wyborczego

§ 10. Informację o wysłaniu lub odbiorze pakietu wyborczego umieszcza się w rubryce spisu
wyborców „uwagi” odpowiadającej pozycji, pod którą umieszczono nazwisko wyborcy, który
wyraził zamiar głosowania korespondencyjnego.

§ 11. Urząd gminy prowadzi wykaz pakietów wyborczych, w którym odnotowuje się fakt
przygotowania oraz wysłania lub odbioru danego pakietu wyborczego.

§ 12. Minister właściwy do spraw administracji publicznej, po zasięgnięciu opinii Państwowej

Komisji Wyborczej, określi, w drodze rozporządzenia, wzór i sposób prowadzenia oraz
aktualizacji wykazu pakietów wyborczych, tak aby zapewnić sprawność i rzetelność postępowania.

Art. 53f.

§ 1. Konsul niezwłocznie po otrzymaniu od właściwej komisji wyborczej kart do głosowania,

jednak nie później niż 10 dni przed dniem wyborów, wysyła pakiet wyborczy do wyborcy
wpisanego do spisu wyborców, który wyraził zamiar głosowania korespondencyjnego za
granicą, z zastrzeżeniem § 2.

§ 2. Wyborca może osobiście odebrać pakiet wyborczy w konsulacie, jeżeli zadeklarował to

w zgłoszeniu zamiaru głosowania korespondencyjnego.

§ 3. Przepis art. 53e § 2, 10 i 11 stosuje się odpowiednio.

§ 4. Pakiety wyborcze niedoręczone wyborcy na wskazany przez niego adres lub nieodebrane
przez wyborcę pozostają w depozycie konsula do czasu stwierdzenia ważności wyborów przez
Sąd Najwyższy.

§ 5. Minister właściwy do spraw zagranicznych, po zasięgnięciu opinii Państwowej Komisji

Wyborczej, określi, w drodze rozporządzenia, wzór i sposób prowadzenia oraz aktualizacji
wykazu pakietów wyborczych, tak aby zapewnić sprawność i rzetelność postępowania.

Art. 53g.

§ 1. W skład pakietu wyborczego wchodzi:

1) koperta zwrotna;

2) karta lub karty do głosowania;

3) koperta na kartę lub karty do głosowania, zwana dalej „kopertą na kartę do głosowania”;

4) instrukcja głosowania korespondencyjnego;

5) nakładka lub nakładki na kartę lub karty do głosowania sporządzone w alfabecie Braille’a
– jeżeli wyborca zażądał ich przesłania;

6) oświadczenie o osobistym i tajnym oddaniu głosu na karcie do głosowania.

§ 2. Na formularzu oświadczenia, o którym mowa w § 1 pkt 6, umieszcza się imię (imiona),

nazwisko oraz numer ewidencyjny PESEL wyborcy.

§ 3. W przypadku głosowania w kraju na kopercie na pakiet wyborczy oraz na kopercie zwrotnej

umieszcza się oznaczenie „przesyłka wyborcza”.

§ 4. W przypadku głosowania w kraju na kopercie zwrotnej umieszcza się adres właściwej

obwodowej komisji wyborczej, a za granicą – adres właściwego konsula.

§ 5. Na kopercie na kartę do głosowania umieszcza się oznaczenie „koperta na kartę do

głosowania”.

§ 6. Na kopercie zwrotnej i kopercie na kartę do głosowania nie można umieszczać żadnych innych
oznaczeń poza wymienionymi w § 3–5 oraz art. 53k § 3.

§ 7. Państwowa Komisja Wyborcza określi, w drodze uchwały, wzór i rozmiar koperty na pakiet
wyborczy, koperty zwrotnej, koperty na kartę do głosowania, oświadczenia, o którym mowa w § 1
pkt 6 oraz instrukcji głosowania korespondencyjnego, uwzględniając konieczność zapewnienia
tajności głosowania oraz zwięzłości i komunikatywności instrukcji.

 Art. 53g - komisja dostaje kopertę pocztową, wydobywa z niej drugą kopertę,
wrzuca do urny a oświadczenie składa osobno

 Można kopertę zanieść osobiście

 Kopertę wewnętrzną wrzuca się do urny

Art. 54.

§ 1. Wyborca niepełnosprawny o znacznym lub umiarkowanym stopniu niepełnosprawności w

rozumieniu ustawy z dnia 27 sierpnia 1997 r. o rehabilitacji zawodowej i społecznej oraz
zatrudnianiu osób niepełnosprawnych może udzielić pełnomocnictwa do głosowania w jego
imieniu w wyborach, zwanego dalej „pełnomocnictwem do głosowania”.

§ 3. Przepis § 1 stosuje się również do wyborcy, który najpóźniej w dniu głosowania kończy
75 lat.

§ 4. Głosowanie za pośrednictwem pełnomocnika jest wyłączone w przypadku głosowania w

obwodach głosowania utworzonych w jednostkach, o których mowa w art. 12 § 4 i 7, oraz w
obwodach głosowania utworzonych za granicą i na polskich statkach morskich, a także w
przypadku zgłoszenia przez wyborcę zamiaru głosowania korespondencyjnego.

 Od art 54 - pełnomocnictwo, gmina prowadzi wykaz, niepełnosprawny i senior, można

wycofać pełnomocnictwo

Art. 69.

§ 1. Niezwłocznie po zakończeniu głosowania obwodowa komisja wyborcza ustala wyniki

głosowania w obwodzie. Jeżeli głosowanie przeprowadza się w ciągu dwóch dni, obwodowa
komisja wyborcza ustala wyniki głosowania po zakończeniu głosowania w drugim dniu.
 § 3. Obwodowa komisja wyborcza ustala wyniki głosowania w obwodzie odpowiednio do
przeprowadzanych wyborów.

§ 4. Warunki ważności głosu określają przepisy szczególne kodeksu.

 Od art. 69 - do głosowania

 Art. 71 par 2 - kart przedartych całkowicie się nie bierze pod uwagę

Art. 82.

§ 1.Przeciwko ważności wyborów, ważności wyborów w okręgu lub wyborowi określonej

osoby może być wniesiony protest z powodu:

1)dopuszczenia się przestępstwa przeciwko wyborom, określonego w rozdziale XXXI Kodeksu

karnego, mającego wpływ na przebieg głosowania, ustalenie wyników głosowania lub wyników
wyborów lub

2)naruszenia przepisów kodeksu dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub

wyników wyborów, mającego wpływ na wynik wyborów.

§ 2.Protest przeciwko ważności wyborów z powodu dopuszczenia się przestępstwa przeciwko

wyborom, o którym mowa w § 1, lub naruszenia przez właściwy organ wyborczy przepisów kodeksu
dotyczących głosowania, ustalenia wyników głosowania lub wyników wyborów może wnieść wyborca,
którego nazwisko w dniu wyborów było umieszczone w spisie wyborców w jednym z obwodów
głosowania.

§ 3.Protest przeciwko ważności wyborów w okręgu wyborczym lub przeciwko wyborowi

posła, senatora, posła do Parlamentu Europejskiego, radnego lub wójta może wnieść
wyborca, którego nazwisko w dniu wyborów było umieszczone w spisie wyborców w jednym z
obwodów głosowania na obszarze danego okręgu wyborczego.

§ 4.Protest przeciwko wyborowi Prezydenta Rzeczypospolitej może wnieść wyborca,

którego nazwisko w dniu wyborów było umieszczone w spisie wyborców w jednym z obwodów
głosowania.

§ 5.Prawo wniesienia protestu przysługuje również przewodniczącemu właściwej komisji

wyborczej i pełnomocnikowi wyborczemu.

 Art. 82 - protesty wyborcze - albo zarzucamy przestępstwo albo naruszenie

przepisów niekarnych - dotyczy to momentu głosowania i czynności późniejszych,
jeśli par 3 - kontestując coś lokalnego musimy wykazać, że jesteśmy wpisani w
okręgu, w prezydenckich - wystarczy być w obwodzie

Art. 84.

§ 1.Prawo zgłaszania kandydatów w wyborach przysługuje komitetom wyborczym.

Komitety wyborcze wykonują również inne czynności wyborcze, a w szczególności prowadzą
na zasadzie wyłączności kampanię wyborczą na rzecz kandydatów.

§ 2.W wyborach do Sejmu i do Senatu oraz w wyborach do Parlamentu Europejskiego w

Rzeczypospolitej Polskiej komitety wyborcze mogą być tworzone przez partie polityczne i
koalicje partii politycznych oraz przez wyborców.
 § 3.W wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej komitety wyborcze mogą być tworzone
wyłącznie przez wyborców.

§ 4.W wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz w

wyborach wójta komitety wyborcze mogą być tworzone przez partie polityczne i koalicje partii
politycznych, stowarzyszenia i organizacje społeczne, zwane dalej "organizacjami", oraz przez
wyborców.

 Od 84 - komitety wyborcze - nie PARTIE: Komitety partyjne, koalicyjne, wyborców

Art. 85.

§ 1.Czynności określone w kodeksie, związane z utworzeniem komitetu wyborczego mogą być

wykonywane od dnia ogłoszenia aktu o zarządzeniu wyborów do dnia przyjęcia przez właściwy
organ wyborczy zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego.

§ 2.Czynności podjęte przed dniem ogłoszenia aktu o zarządzeniu wyborów są nieważne.

Art. 89.

§ 1.Obywatele, w liczbie co najmniej 15, mający prawo wybierania mogą tworzyć

komitet wyborczy wyborców.

§ 2.Komitet wyborczy wyborców powołuje:

1)pełnomocnika wyborczego uprawnionego, z zastrzeżeniem art. 127, do występowania na rzecz i w

imieniu komitetu wyborczego;

2)pełnomocnika finansowego, o którym mowa w art. 127.

§ 3.Pełnomocnika wyborczego i pełnomocnika finansowego powołuje się spośród osób

wchodzących w skład komitetu wyborczego.

§ 4.Pełnomocnik wyborczy, o którym mowa w § 2 pkt 1, zawiadamia właściwy organ wyborczy o

utworzeniu komitetu wyborczego wyborców. W zawiadomieniu podaje się imiona, nazwiska, adresy
zamieszkania oraz numery ewidencyjne PESEL obywateli tworzących komitet wyborczy
wyborców.

§ 5.W zawiadomieniu, o którym mowa w § 4, podaje się również:

1)nazwę komitetu wyborczego utworzoną zgodnie z przepisami art. 92 i art. 95 oraz adres siedziby
komitetu;

2)imię (imiona), nazwisko, adres zamieszkania i numer ewidencyjny PESEL pełnomocnika wyborczego,
o którym mowa w § 2 pkt 1;

3)imię (imiona), nazwisko, adres zamieszkania i numer ewidencyjny PESEL pełnomocnika finansowego,
o którym mowa w § 2 pkt 2.

Art. 97.

§ 1.Jeżeli zawiadomienie, o którym mowa w art. 86 § 2, art. 87 § 5, art. 88 § 3, art. 89 § 4 i

art. 90 § 5 spełnia warunki określone w kodeksie, właściwy organ wyborczy, w terminie 3 dni od
dnia jego doręczenia, postanawia o przyjęciu zawiadomienia. Postanowienie o przyjęciu
zawiadomienia doręcza się niezwłocznie pełnomocnikowi wyborczemu.
 § 2.Jeżeli zawiadomienie wykazuje wady, właściwy organ wyborczy, w terminie 3 dni od dnia
doręczenia zawiadomienia wzywa pełnomocnika wyborczego do ich usunięcia w terminie 5 dni. W
przypadku nieusunięcia wad w terminie właściwy organ wyborczy, odmawia przyjęcia
zawiadomienia. Postanowienie o odmowie przyjęcia zawiadomienia, wraz z uzasadnieniem, doręcza
się niezwłocznie pełnomocnikowi wyborczemu.

§ 3.Pełnomocnikowi wyborczemu służy prawo wniesienia skargi do właściwego organu na

postanowienie o odmowie przyjęcia zawiadomienia.

 Art. 97 - jeśli zawiadomienie poprawne - organ obligatoryjne przyjmuje, jeśli nie -

zwraca, jeśli nie poprawią w terminie 5 dni - odrzuca

 Art. 98 - komitet może wykonywać czynności wyborcze dopiero po skutecznym

zawiadomieniu

Art. 103.

§ 1.Pełnomocnik wyborczy lub osoba przez niego upoważniona może wyznaczyć po

jednym mężu zaufania do każdej obwodowej komisji wyborczej. Jeżeli komitet wyborczy nie
zarejestrował kandydatów lub list kandydatów we wszystkich okręgach wyborczych, mężów
zaufania może wyznaczyć do obwodowej komisji wyborczej na obszarze okręgu, w którym
zarejestrował kandydata lub listę kandydatów. W wyborach wójta komitet wyborczy może
wyznaczyć mężów zaufania na obszarze całej gminy.

§ 2.Pełnomocnik wyborczy lub osoba przez niego upoważniona wydaje mężom zaufania
zaświadczenie według wzoru określonego przez Państwową Komisję Wyborczą.

§ 3.Funkcję męża zaufania przy Państwowej Komisji Wyborczej, okręgowej komisji

wyborczej i terytorialnej komisji wyborczej może pełnić pełnomocnik wyborczy lub osoba przez
niego upoważniona.

Art. 104.

Kampania wyborcza rozpoczyna się z dniem ogłoszenia aktu właściwego organu o

zarządzeniu wyborów i ulega zakończeniu na 24 godziny przed dniem głosowania.

Art. 105.

§ 1.Agitacją wyborczą jest publiczne nakłanianie lub zachęcanie, do głosowania w

określony sposób lub do głosowania na kandydata określonego komitetu wyborczego.

§ 2.Agitację wyborczą można prowadzić od dnia przyjęcia przez właściwy organ

zawiadomienia o utworzeniu komitetu wyborczego na zasadach, w formach i w miejscach,
określonych przepisami kodeksu.

Art. 106.

§ 1.Każdy wyborca może prowadzić agitację wyborczą na rzecz kandydatów, w tym

zbierać podpisy popierające zgłoszenia kandydatów, po uzyskaniu pisemnej zgody
pełnomocnika wyborczego.

§ 2.Podpisy, o których mowa w § 1, można zbierać w miejscu, czasie i w sposób wykluczający

stosowanie jakichkolwiek nacisków zmierzających do ich wymuszenia.
 § 3.Zbieranie lub składanie podpisów w zamian za korzyść finansową lub osobistą jest
zabronione.

 106 par 1 - agitacja wyborców po zgodzie komitetów

Art. 111.

§ 1.Jeżeli rozpowszechniane, w tym również w prasie w rozumieniu ustawy z dnia 26 stycznia

1984 r. - Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24, z późn. zm.7)), materiały wyborcze, w szczególności
plakaty, ulotki i hasła, a także wypowiedzi lub inne formy prowadzonej agitacji wyborczej,
zawierają informacje nieprawdziwe, kandydat lub pełnomocnik wyborczy zainteresowanego
komitetu wyborczego ma prawo wnieść do sądu okręgowego wniosek o wydanie orzeczenia:

1)zakazu rozpowszechniania takich informacji;

2)przepadku materiałów wyborczych zawierających takie informacje;

3)nakazania sprostowania takich informacji;

4)nakazania publikacji odpowiedzi na stwierdzenia naruszające dobra osobiste;

5)nakazania przeproszenia osoby, której dobra osobiste zostały naruszone;

6)nakazania uczestnikowi postępowania wpłacenia kwoty do 100.000 złotych na rzecz organizacji

pożytku publicznego.

§ 2.Sąd okręgowy rozpoznaje wniosek, o którym mowa w § 1, w ciągu 24 godzin w

postępowaniu nieprocesowym. Sąd może rozpoznać sprawę w przypadku usprawiedliwionej
nieobecności wnioskodawcy lub uczestnika postępowania, którzy o terminie rozprawy zostali
prawidłowo powiadomieni. Postanowienie kończące postępowanie w sprawie sąd niezwłocznie
doręcza wraz z uzasadnieniem osobie zainteresowanej, o której mowa w § 1, i zobowiązanemu do
wykonania postanowienia sądu.

§ 3.Na postanowienie sądu okręgowego przysługuje w ciągu 24 godzin zażalenie do sądu

apelacyjnego, który rozpoznaje je w ciągu 24 godzin. Od postanowienia sądu apelacyjnego nie
przysługuje skarga kasacyjna i podlega ono natychmiastowemu wykonaniu.

§ 4.Publikacja sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin następuje najpóźniej w ciągu 48

godzin, na koszt zobowiązanego. W orzeczeniu sąd wskazuje prasę w rozumieniu ustawy z dnia 26
stycznia 1984 r. - Prawo prasowe, w której nastąpić ma publikacja, oraz termin publikacji.

§ 5.W razie odmowy lub niezamieszczenia sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin przez
zobowiązanego w sposób określony w postanowieniu sądu sąd, na wniosek zainteresowanego,
zarządza opublikowanie sprostowania, odpowiedzi lub przeprosin w trybie egzekucyjnym, na koszt
zobowiązanego.

§ 6.W sprawach, o których mowa w § 1, 4 i 5, przepisu art. 104 nie stosuje się.

 Art 111 - sądowa kontrola

Art. 116a.

§ 1. Audycją wyborczą jest część programu radiowego lub telewizyjnego, niepochodząca od

nadawcy, stanowiąca odrębną całość ze względu na treść lub formę.
  audycje wyborcze - to nie pochodzi od nadawcy

 nieodpłatny czas antenowy,

 119 - można wykupić (na jednakowych zasadach)

Organy wyborcze:
Art. 152.

§ 1. Stałymi organami wyborczymi są Państwowa Komisja Wyborcza oraz komisarze wyborczy.

§ 2. Organami wyborczymi powoływanymi w związku z zarządzonymi wyborami są odpowiednio

okręgowe, rejonowe i terytorialne komisje wyborcze oraz obwodowe komisje wyborcze.

§ 3. Terytorialnymi komisjami wyborczymi są wojewódzkie, powiatowe i gminne komisje wyborcze.

§ 4. Właściwość rzeczową oraz miejscową komisji wyborczych, o których mowa w § 2 i 3,

określają przepisy szczególne kodeksu.

Art. 153.

§ 1. Można być członkiem tylko jednej komisji wyborczej. Nie mogą być członkami komisji
kandydaci w wyborach, pełnomocnicy wyborczy, pełnomocnicy finansowi oraz mężowie zaufania.

§ 2. Członkostwo w komisji wyborczej wygasa z dniem podpisania zgody na kandydowanie w

wyborach bądź objęcia funkcji pełnomocnika lub męża zaufania, o których mowa w § 1. § 3.
Członkowie komisji wyborczej nie mogą prowadzić agitacji wyborczej na rzecz poszczególnych
kandydatów oraz list kandydatów.

Art. 157.

§ 1. Państwowa Komisja Wyborcza jest stałym najwyższym organem wyborczym właściwym

w sprawach przeprowadzania wyborów i referendów.

§ 2. W skład Państwowej Komisji Wyborczej wchodzi:

1) 3 sędziów Trybunału Konstytucyjnego, wskazanych przez Prezesa Trybunału

Konstytucyjnego;

2) 3 sędziów Sądu Najwyższego, wskazanych przez Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego;

3) 3 sędziów Naczelnego Sądu Administracyjnego, wskazanych przez Prezesa Naczelnego

Sądu Administracyjnego.

§ 3. Sędziów, o których mowa w § 2, powołuje w skład Państwowej Komisji Wyborczej

Prezydent Rzeczypospolitej, w drodze postanowienia.

§ 4. W skład Państwowej Komisji Wyborczej może wchodzić lub zostać powołany także sędzia w
stanie spoczynku.

§ 5. Państwowa Komisja Wyborcza wybiera ze swojego składu przewodniczącego i dwóch

zastępców przewodniczącego.
§ 6. Funkcję sekretarza Państwowej Komisji Wyborczej pełni Szef Krajowego Biura Wyborczego,
który uczestniczy w jej posiedzeniach z głosem doradczym.

§ 7. Postanowienie, o którym mowa w § 3, podaje się do publicznej wiadomości oraz ogłasza w

Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.

 160 - zadania PKW

Art. 170.

§ 1. W skład okręgowej komisji wyborczej wchodzi od 5 do 11 sędziów, w tym z urzędu,

jako jej przewodniczący, komisarz wyborczy. W skład komisji może być także powołany sędzia
w stanie spoczynku, który nie ukończył 70 lat.

§ 2. Sędziów do składu komisji zgłasza Minister Sprawiedliwości, w liczbie uzgodnionej z

Państwową Komisją Wyborczą, najpóźniej w 52 dniu przed dniem wyborów.

§ 3. Państwowa Komisja Wyborcza powołuje okręgowe komisje wyborcze najpóźniej w 48 dniu

przed dniem wyborów.

§ 4. W razie braku możliwości pełnienia funkcji przewodniczącego komisji przez komisarza

wyborczego komisja wybiera przewodniczącego ze swojego grona. W takim przypadku Minister
Sprawiedliwości zgłasza do składu komisji jednego sędziego więcej, aniżeli wynikałoby to z
uzgodnień, o których mowa w § 2.

§ 5. Pierwsze posiedzenie komisji organizuje, z upoważnienia Państwowej Komisji Wyborczej,

dyrektor właściwej miejscowo delegatury Krajowego Biura Wyborczego.

§ 6. Komisja na pierwszym posiedzeniu wybiera spośród siebie dwóch zastępców

przewodniczącego komisji. Funkcję sekretarza okręgowej komisji wyborczej pełni dyrektor
właściwej miejscowo delegatury Krajowego Biura Wyborczego albo osoba przez niego wskazana.
Sekretarz uczestniczy w pracach komisji z głosem doradczym.

§ 7. Skład komisji podaje się niezwłocznie do publicznej wiadomości w sposób zwyczajowo

przyjęty.

 170 - komisarz wyborczy - przewodniczący komisji okręgowej

 Art. 172 - komisje okręgowe rejestrują listy, ogłasza wyniki głosowania i wyborów

Art. 182.

§ 1. Obwodową komisję wyborczą powołuje spośród wyborców:

1) w wyborach do Sejmu i do Senatu, w wyborach Prezydenta Rzeczypospolitej oraz w wyborach

do Parlamentu Europejskiego w Rzeczypospolitej Polskiej najpóźniej w 21 dniu przed dniem
wyborów – wójt,

2) w wyborach do organów stanowiących jednostek samorządu terytorialnego oraz w wyborach

wójtów najpóźniej w 21 dniu przed dniem wyborów – właściwa terytorialna komisja wyborcza – z
zastrzeżeniem przepisów art. 183.

§ 2. W skład obwodowej komisji wyborczej powołuje się:

1) od 6 do 8 osób spośród kandydatów zgłoszonych przez pełnomocników wyborczych lub

upoważnione przez nich osoby;

2) jedną osobę wskazaną przez wójta spośród pracowników samorządowych gminy lub gminnych
jednostek organizacyjnych.

§ 3. W skład obwodowych komisji wyborczych w obwodach głosowania utworzonych w zakładach

opieki zdrowotnej, domach pomocy społecznej, zakładach karnych, aresztach śledczych oraz
oddziałach zewnętrznych takich zakładów i aresztów powołuje się:

1) od 4 do 6 osób spośród kandydatów zgłoszonych przez pełnomocników wyborczych lub

upoważnione przez nich osoby;

2) jedną osobę wskazaną przez wójta spośród pracowników jednostki, w której utworzony jest
obwód.

 186 – o lokale dba wójt, dla niepełnosprawnych do niedawna 1/3 lokali, teraz co
najmniej 1/2

 art 193 - dot. sejmu - nie można kandydować równolegle na posła i na senatora

Art. 196.

§ 1. W podziale mandatów w okręgach wyborczych uwzględnia się wyłącznie listy

kandydatów na posłów tych komitetów wyborczych, których listy otrzymały co najmniej 5%
ważnie oddanych głosów w skali kraju.

§ 2. Listy kandydatów na posłów koalicyjnych komitetów wyborczych uwzględnia się w

podziale mandatów w okręgach wyborczych, jeżeli ich listy otrzymały co najmniej 8% ważnie
oddanych głosów w skali kraju.

Art. 197.

§ 1. Komitety wyborcze utworzone przez wyborców zrzeszonych w zarejestrowanych

organizacjach mniejszości narodowych mogą korzystać ze zwolnienia list tych komitetów z
warunku, o którym mowa w art. 196 § 1, jeżeli złożą Państwowej Komisji Wyborczej
oświadczenie w tej sprawie najpóźniej w 5 dniu przed dniem wyborów. Wraz z
oświadczeniem, o którym mowa w zdaniu pierwszym, komitet jest obowiązany przedłożyć
dokument właściwego organu statutowego organizacji mniejszości narodowej potwierdzający
utworzenie komitetu przez wyborców będących członkami tej organizacji.

§ 2. Państwowa Komisja Wyborcza potwierdza niezwłocznie otrzymanie oświadczenia, o

którym mowa w § 1. Potwierdzenie oświadczenia jest wiążące.

Art. 198.

Jeżeli warunku określonego w art. 196 § 1 lub 2 nie spełnią listy kandydatów na posłów
żadnego komitetu wyborczego bądź któryś z wymienionych warunków spełniony zostanie
przez listy kandydatów tylko jednego komitetu wyborczego, w podziale mandatów w
okręgach wyborczych uwzględnia się listy kandydatów komitetów wyborczych, które
otrzymały co najmniej 3% ważnie oddanych głosów w skali kraju. Listy koalicyjnych
komitetów wyborczych uwzględnia się, jeżeli otrzymały co najmniej 5% ważnie oddanych
głosów w skali kraju.

 197 - zwalnia się komitety narodowe z obniżenia progu, nie ma osobnej puli
 mandatów dla nich, ich się po prostu liczy

 198 - obniżenie progów

 199 - limity wydatków

 202 - jednolita norma przedstawicielska

Art. 204.

§ 1. Prawo zgłaszania kandydatów na posłów przysługuje:

1) komitetowi wyborczemu partii politycznej;

2) koalicyjnemu komitetowi wyborczemu;

3) komitetowi wyborczemu wyborców.

§ 2. Komitet wyborczy partii politycznej obowiązany jest zawiadomić Państwową Komisję

Wyborczą o utworzeniu komitetu w okresie od dnia ogłoszenia postanowienia o zarządzeniu
wyborów do 50 dnia przed dniem wyborów

 Zawiadomienie o utworzeniu komitetu do 50 dnia przed dniem wyborów

Art. 205.

§ 1. Pełnomocnikowi wyborczemu służy prawo wniesienia skargi do Sądu Najwyższego na

postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej o odmowie przyjęcia zawiadomienia o utworzeniu
komitetu wyborczego. Skargę wnosi się w terminie 2 dni od daty doręczenia pełnomocnikowi
wyborczemu postanowienia o odmowie przyjęcia zawiadomienia o utworzeniu komitetu
wyborczego.

§ 2. Sąd Najwyższy rozpatruje skargę w składzie 3 sędziów, w postępowaniu nieprocesowym, i

wydaje orzeczenie w sprawie skargi w terminie 3 dni. Od orzeczenia Sądu Najwyższego nie
przysługuje środek prawny. Orzeczenie doręcza się pełnomocnikowi wyborczemu i Państwowej
Komisji Wyborczej. Jeżeli Sąd Najwyższy uzna skargę pełnomocnika wyborczego za zasadną,
Państwowa Komisja Wyborcza niezwłocznie przyjmuje zawiadomienie o utworzeniu komitetu
wyborczego.

Art. 209.

§ 1. Wyborca może udzielić pisemnego poparcia więcej niż jednej liście kandydatów.
Wycofanie udzielonego poparcia nie rodzi skutków prawnych.

§ 2. Wyborca udzielający poparcia liście kandydatów składa podpis obok czytelnie wpisanego
swojego nazwiska i imienia, adresu zamieszkania i numeru ewidencyjnego PESEL.

 Tu nie ma problemu równości bo to nie jest moment głosowania

Art. 211.

§ 1. Listę kandydatów zgłasza się do okręgowej komisji wyborczej najpóźniej do godziny

24:00 w 40 dniu przed dniem wyborów.

§ 2. Liczba kandydatów na liście nie może być mniejsza niż liczba posłów wybieranych w danym
okręgu wyborczym i większa niż dwukrotność liczby posłów wybieranych w danym okręgu
wyborczym.

§ 3. Na liście kandydatów:

1) liczba kandydatów – kobiet nie może być mniejsza niż 35% liczby wszystkich kandydatów
na liście;

2) liczba kandydatów – mężczyzn nie może być mniejsza niż 35% liczby wszystkich
kandydatów na liście.

 211 - lista zgłaszana do Okręgowej KW, 40 dni, par 2 - musi być tylu kandydatów
ile mandatów, max 2 krotnie

 Kwoty płciowe - co najmniej 35 %

 212 - kolejność na liście ustala komitet

 Zgoda na kandydowanie

 OKW rejestruje listę złożoną prawidłowo, jeśli wady - wzywa do poprawek, jeśli nie
poprawią odrzuca lub akceptacja w części. Przy braku kwot - brak możliwości
(komitet kawalerów nie zarejestruje listy)

 218 – niekonstytucyjny – kiedyś od postanowienia PKW nie przysługiwał środek

prawny

 222 - gdy zachodzi potrzeba skreślenia (wycofał zgodę na kandydowanie) - można,

jeśli zgon, śmierć - skreśla, jeśli skreśla kandydata i jest ich za mało na liście -
można uzupełnić. Skreślenie z innych przyczyn, kandydatów za mało - unieważnienie
listy

Art. 227.

§ 1. Wyborca głosuje tylko na jedną listę kandydatów, stawiając na karcie do głosowania znak „×”
(dwie przecinające się linie w obrębie kratki) w kratce z lewej strony obok nazwiska jednego z
kandydatów z tej listy, przez co wskazuje jego pierwszeństwo do uzyskania mandatu.

§ 2. Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania postawiono znak „×” w kratce z
lewej strony obok nazwisk dwóch lub większej liczby kandydatów z różnych list kandydatów albo
nie postawiono tego znaku w kratce z lewej strony obok nazwiska żadnego kandydata z
którejkolwiek z list, z zastrzeżeniem § 4.

§ 3. Za nieważny uznaje się głos, jeżeli na karcie do głosowania znak „×” postawiono w kratce z
lewej strony wyłącznie obok nazwiska kandydata umieszczonego na liście kandydatów, której
rejestracja została unieważniona.

§ 4. Jeżeli na karcie do głosowania znak „×” postawiono w kratce z lewej strony wyłącznie obok
nazwiska kandydata z jednej tylko listy kandydatów, a nazwisko tego kandydata zostało z tej
listy skreślone, to głos taki uznaje się za ważny i oddany na tę listę.

§ 5. Jeżeli na karcie do głosowania znak „×” postawiono w kratce z lewej strony obok nazwisk
dwóch lub większej liczby kandydatów z tej samej listy kandydatów, to głos taki uważa się za głos
ważnie oddany na wskazaną listę kandydatów z przyznaniem pierwszeństwa do uzyskania mandatu
kandydatowi na posła, którego nazwisko na tej liście umieszczone jest w pierwszej kolejności.

Art. 231

§ 2. Po otrzymaniu protokołów wyników głosowania w okręgach wyborczych Państwowa

Komisja Wyborcza protokolarnie ustala zbiorcze wyniki głosowania na listy kandydatów w
skali kraju i stwierdza, uwzględniając przepis art. 197 § 1, które listy spełniają warunki
uprawniające do uczestniczenia w podziale mandatów w okręgach wyborczych, oraz
zawiadamia o tym pisemnie okręgowe komisje wyborcze. Informację o tym podaje się do
publicznej wiadomości w Biuletynie Informacji Publicznej.

Art. 238.

Państwowa Komisja Wyborcza ogłasza w Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej w formie

obwieszczenia oraz podaje do publicznej wiadomości wyniki wyborów do Sejmu. W obwieszczeniu
zamieszcza się podstawowe informacje zawarte w protokołach wyborów posłów w okręgach
wyborczych.

Art. 241.

§ 1. Protest przeciwko ważności wyborów do Sejmu wnosi się na piśmie do Sądu Najwyższego w
terminie 7 dni od dnia ogłoszenia wyników wyborów przez Państwową Komisję Wyborczą w
Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej. Nadanie w tym terminie protestu w polskiej
placówce pocztowej operatora wyznaczonego w rozumieniu ustawy z dnia 23 listopada 2012 r. –
Prawo pocztowe jest równoznaczne z wniesieniem go do Sądu Najwyższego.

§ 2. W odniesieniu do wyborcy przebywającego za granicą lub na polskim statku morskim wymogi

wymienione w § 1 uważa się za spełnione, jeżeli protest został złożony odpowiednio właściwemu
terytorialnie konsulowi lub kapitanowi statku. Wyborca obowiązany jest dołączyć do protestu
zawiadomienie o ustanowieniu swojego pełnomocnika zamieszkałego w kraju lub pełnomocnika do
doręczeń zamieszkałego w kraju, pod rygorem pozostawienia protestu bez biegu.

§ 3. Wnoszący protest powinien sformułować w nim zarzuty oraz przedstawić lub wskazać
dowody, na których opiera swoje zarzuty.

 242 - składy 3 sędziów wydają opinie w przedmiocie protestów wyborczych, istotny

jest ich wpływ, do każdego protestu jest jedna opinia

Art. 244.

§ 1. Sąd Najwyższy w składzie całej Izby Pracy, Ubezpieczeń Społecznych i Spraw

Publicznych, na podstawie sprawozdania z wyborów przedstawionego przez Państwową
Komisję Wyborczą oraz opinii wydanych w wyniku rozpoznania protestów, rozstrzyga o
ważności wyborów oraz o ważności wyboru posła, przeciwko któremu wniesiono protest.

 nie czeka się na orzeczenie ważności, sejm działa normalnie już, nawet w trakcie
procedury

 247 - przesłanki wygaśnięcia mandatu posła: śmierć, utrata prawa wybieralności,

zrzeczenie się, zakaz incompatibilitas - poseł/senator nie może mieć innej funkcji

 jestem niekompatybilny i staje się posłem - wtedy mam 14 dni na wybór

 jestem posłem i staje się niekompatybilny - z mocy prawa mój mandat wygasa
  art 251 - nie ma wyborów uzupełniających do sejmu

 251 par 6 - jeśli nikt nie przyjmie mandatu - pozostaje nieobsadzony

 nawet jak jakiś mandat nieobsadzony dalej ustawowa liczba posłów wynosi 460

Wybory do Senatu
 jednolita norma ---- na to uważać

 Dzieli się liczbę mieszkańców przez liczbę senatorów. Okręg może być nawet dwa razy
mniejszy lub dwa razy większy niż ta liczba (czyli może być sytuacja, że jeden okręg
jest aż cztery razy większy od drugiego) - dlatego nie można mówić o równości w
aspekcie materialnym

 264 - nie ma list komitetów wyborczych w wyborach senackich, bo JOWy

 274 - senator - wybierany większością zwykłą co do zasady, ale gdy się zgłosi
jeden - musi uzyskać bezwzględną

 283 - uzupełniające, par 2 - jak 6 miesięcy do wyborów to ich się nie zarządza

Immunitet

Art. 105.
1.Poseł nie może być pociągnięty do odpowiedzialności za swoją działalność wchodzącą w
zakres sprawowania mandatu poselskiego ani w czasie jego trwania, ani po jego wygaśnięciu.
Za taką działalność poseł odpowiada wyłącznie przed Sejmem, a w przypadku naruszenia praw
osób trzecich może być pociągnięty do odpowiedzialności sądowej tylko za zgodą Sejmu. –
IMMUNITET MATERIALNY (M JAK MANDAT)

2.Od dnia ogłoszenia wyników wyborów do dnia wygaśnięcia mandatu poseł nie może być
pociągnięty bez zgody Sejmu do odpowiedzialności karnej. – IMMUNITET FORMALNY

3.Postępowanie karne wszczęte wobec osoby przed dniem wyboru jej na posła ulega na
żądanie Sejmu zawieszeniu do czasu wygaśnięcia mandatu. W takim przypadku ulega również
zawieszeniu na ten czas bieg przedawnienia w postępowaniu karnym.

4.Poseł może wyrazić zgodę na pociągnięcie go do odpowiedzialności karnej. W takim

przypadku nie stosuje się przepisów ust. 2 i 3.

5.Poseł nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu, z wyjątkiem ujęcia go na
gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia
prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu,
który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

6.Szczegółowe zasady pociągania posłów do odpowiedzialności karnej oraz tryb postępowania

określa ustawa.

 MATERIALNY - wyłącza odpowiedzialność, nie ma odpowiedzialności

 FORMALNY - ogranicza odpowiedzialność, utrudnia jej egzekwowanie, poseł/senator
jest odpowiedzialność ale utrudnia się jej egzekwowanie
  Ma chronić przed szykanami władzy
 ust. 2. - formalny, decyduje izba - odpowiedzialność posła jest możliwa
 Materialny - nie rozciąga się go na całą działalność człowieka - zawężona do sfery
mandatu
 ust. 2. - nie zawęża - dotyczy sfery nie-wykonywania mandatu
 Jeżeli chroni mnie materialny - nie mogę powiedzieć, że chroni mnie formalny, bo
materialny odpowiedzialność wyłącza, nie ma równoczesnego działania immunitetów
 Materialny - mandat, wyłącza poza regulaminową (np. znieważenie z mównicy)
 Formalny - nie-mandat, ogranicza, nie wyłącza
 Gdy poseł wykonuje mandat może być pociągnięty do odpowiedzialności regulaminowej
przed sejmem.
 Wykonywanie mandatu - niby jest w ustawie, ale nie da się zdefiniować jasno i
jednolicie - takie czynności, które może podjąć tylko poseł/senator
 Jeśli poseł wykonując mandat narusza dobra osób trzecich - immunitet formalny
specjalny, można pociągnąć za zgodą sejmu

IMMUNITET MATERIALNY
Nie narusza praw osób trzecich
IMMUNTET FORMALNY – MANDAT
(szczególny) Narusza prawa osób trzecich
----------------------------------------------------------------------------------------------------------
NIE-MANDAT
IMMUNITET FORMALNY

 Formalny – chroni przed odpowiedzialnością karną

 Formalny z mandatem (szczególna) - chroni przed każdą odpowiedzialnością sądową
 Materialna - odpowiedzialność prawna (poza regulaminową) - nie zawężono - przed
cywilną, karną...

Ramy czasowe ochrony immunitetowej

 Formalny - od dnia ogłoszenia wyników wyborów (oficjalnego) do dnia wygaśnięcia
mandatu
 Materialny - chroni go dożywotnio za czyny, na pewno na 1 posiedzeniu już wykonuje
mandat, ślubowanie na 100 %, dyskusyjne - czy formy np. tworzenia klubu przed
pierwszym posiedzeniem już są chronione immunitetem materialnym
 Formalny szczególny - od momentu wykonywania - do kiedy - ciężko określić, ale
chyba jednak chroni się mandat, zatem ochrona dożywotnia
 Wszczęte wcześniej postępowanie trwa nadal, Sejm może ale nie musi go zawiesić

Przywilej nietykalności Art. 105 ust. 5

 ochrona komplementarna dotycząca praktycznej aktywności posła
 zatrzymanie - ograniczenie wolności osobistej posła
 immunitety dot. próby uruchomienia
 zarówno gorący uczynek + zapewnienie prawidłowego toku postępowania - można
wtedy posła zatrzymać

 Nie liczy się kiedy popełniono czyn tylko kiedy chce się egzekwować odpowiedzialność
- czy immunitet wtedy już działa/jeszcze nie/przestał działać
  Materialny wyłącza- tam nie ma na co wyrazić zgody, zatem Sejm nie może go
uchylić, sam też nie może się go zrzec
 nie stosuje się 2 i 3 - nie objęty jest ust 1

 Art 7 ust 4 – do uchylenia immunitetu w konkretnej sprawie konieczny jest konkretny

wniosek i zgoda na konkretny wniosek - cały czas immunitet chroni
 Zrzeczenie się immunitetu materialnego nie ma sensu
 Art 7b - PG - wnioski o uchylenie immunitetu w konkretnej sprawie składa się za
pośrednictwem PG
 Art 7c ust. 6 – do uchylenia immunitetu wymagana jest większość bezwzględna
ustawowa - jeśli jest 231 głosów "za" - wyrażono zgodę
 Art 9 ust 9 – Wymagana większość 3/5 ustawowej liczby p/s do zawieszenia
postępowania karnego
 Art 6a - dotyczy immunitetu formalnego w zakresie sprawowania mandatu
 Art 8 - poseł może sam wyrazić zgodę, wtedy nie przeprowadza się glosowania w
sejmie (do uchylenia wymagana większość bezwzględna ustawowa)

Art. 10.

1. Poseł lub senator nie może być zatrzymany lub aresztowany bez zgody Sejmu lub
Senatu, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli jego zatrzymanie
jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania.

2. Zakaz zatrzymania, o którym mowa w ust. 1, obejmuje wszelkie formy pozbawienia lub
ograniczenia wolności osobistej posła lub senatora przez organy stosujące przymus.

3. O zatrzymaniu posła lub senatora, o którym mowa w ust. 1, należy niezwłocznie powiadomić
Marszałka Sejmu lub Marszałka Senatu. Na żądanie Marszałka Sejmu lub Marszałka Senatu poseł
lub senator musi być natychmiast zwolniony.

4. Wniosek o wyrażenie zgody na zatrzymanie lub aresztowanie posła lub senatora składa się za
pośrednictwem Prokuratora Generalnego.

5. Wniosek, o którym mowa w ust. 4, powinien zawierać:

1) oznaczenie wnioskodawcy;

2) imię i nazwisko oraz datę i miejsce urodzenia posła lub senatora;

3) dokładne określenie czynu oraz jego kwalifikację prawną;

4) podstawę prawną zastosowania określonego środka;

5) uzasadnienie, wskazujące w szczególności na konieczność zastosowania określonego

środka.

6. Do postępowania z wnioskiem w sprawach wyrażenia zgody na zatrzymanie lub aresztowanie

posła lub senatora przepisy art. 7c ust. 2-5 stosuje się odpowiednio.
7. Sejm lub Senat wyraża zgodę na zatrzymanie lub aresztowanie posła lub senatora w
drodze uchwały podjętej bezwzględną większością głosów ustawowej liczby posłów lub
senatorów. Nieuzyskanie wymaganej większości głosów oznacza podjęcie uchwały o niewyrażeniu
zgody na zatrzymanie lub aresztowanie posła lub senatora.

8. Wymóg uzyskania zgody Sejmu lub Senatu nie dotyczy wykonania kary pozbawienia
wolności orzeczonej prawomocnym wyrokiem sądu.

 Szeroki charakter przywileju nietykalności

Art. 11.

2. W odniesieniu do senatorów uzyskujących mandat w wyniku wyborów uzupełniających do

Senatu przepisy niniejszego rozdziału stosuje się od dnia ogłoszenia wyników tych wyborów.

3. Uchwała wyrażająca zgodę na pociągnięcie posła lub senatora do odpowiedzialności

karnej, uchwała wyrażająca zgodę na pociągnięcie posła lub senatora do cywilnej
odpowiedzialności sądowej za działalność wchodzącą w zakres sprawowania mandatu, która
narusza prawa osób trzecich, oraz oświadczenie posła lub senatora o wyrażeniu zgody na
pociągnięcie do odpowiedzialności karnej są skuteczne także w przypadku, gdy poseł lub
senator zostanie wybrany do Sejmu lub Senatu następnej kadencji.

4. Jeżeli po nadaniu biegu wnioskowi, o którym mowa w art. 7b ust. 1, 2 albo 5 lub w art. 10 ust. 4,
a przed podjęciem przez Sejm lub Senat rozstrzygnięcia w tych sprawach, upłynie kadencja
Sejmu, postępowanie w danej sprawie toczy się nadal w Sejmie lub w Senacie następnej kadencji,
o ile poseł lub senator, którego wniosek dotyczy, został wybrany na tę kadencję.

 wyjątek od zasady dyskontynuacji - decyzja podjęta w jednej kadencji jest

honorowana w kolejnej

Art. 13.

1. Posła i senatora obowiązuje obecność oraz czynny udział w posiedzeniach Sejmu lub Senatu
oraz Zgromadzenia Narodowego, a także ich organów, do których zostali wybrani.

2. Zasady usprawiedliwiania nieobecności posłów lub senatorów nieuczestniczących w

posiedzeniach Sejmu lub Senatu oraz Zgromadzenia Narodowego, a także ich organów, określają
regulaminy Sejmu lub Senatu.

Art. 14.

1. W wykonywaniu obowiązków poselskich poseł w szczególności ma prawo:

1) wyrażać swoje stanowisko oraz zgłaszać wnioski w sprawach rozpatrywanych na

posiedzeniach Sejmu i jego organów;

2) wybierać i być wybieranym do organów Sejmu;

3) zwracać się do Prezydium Sejmu o rozpatrzenie określonej sprawy przez Sejm lub
komisję sejmową;
 4) zwracać się do komisji sejmowej o rozpatrzenie określonej sprawy;

5) uczestniczyć w podejmowaniu poselskich inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych

oraz w rozpatrywaniu projektów ustaw i uchwał Sejmu;

6) uczestniczyć w dyskusji nad sprawami rozpatrywanymi przez Sejm lub komisje

sejmowe;

7) wnosić interpelacje i zapytania poselskie.

2. Zasady i tryb korzystania z praw, o których mowa w ust. 1, oraz z innych uprawnień poselskich
w Sejmie, a także tryb i formy udzielania odpowiedzi na interpelacje i zapytania poselskie oraz
ich rozpatrywania przez Sejm, określa regulamin Sejmu.

Art. 15.

1. W wykonywaniu obowiązków senatorskich senator w szczególności ma prawo:

1) wyrażać swoje stanowisko oraz zgłaszać wnioski w sprawach rozpatrywanych na

posiedzeniach Senatu i jego organów;

2) wybierać i być wybieranym do organów Senatu;

3) zwracać się do Prezydium Senatu o rozpatrzenie określonej sprawy przez Senat lub
komisję senacką;

4) zwracać się do komisji senackiej o rozpatrzenie określonej sprawy;

5) uczestniczyć w podejmowaniu inicjatyw ustawodawczych i uchwałodawczych Senatu;

6) uczestniczyć w dyskusji nad sprawami rozpatrywanymi przez Senat lub komisje

senackie.

2. Zasady i tryb korzystania z praw, o których mowa w ust. 1, oraz z innych uprawnień
senatorskich w Senacie określa regulamin Senatu.

 senatorowie nie mogą stosować interpelacji

Art. 16.

1. Posłowie i senatorowie mają prawo uzyskiwać od członków Rady Ministrów oraz przedstawicieli
właściwych organów i instytucji państwowych i samorządowych informacje i wyjaśnienia w
sprawach wynikających z wykonywania obowiązków poselskich lub senatorskich.

2. Członkowie Rady Ministrów oraz przedstawiciele właściwych organów i instytucji państwowych i

samorządowych, organizacji społecznych, zakładów i przedsiębiorstw państwowych i
samorządowych, spółek prawa handlowego z udziałem państwowych lub komunalnych osób
prawnych są obowiązani przedstawiać informacje i wyjaśnienia na żądanie stałych i
nadzwyczajnych komisji sejmowych i senackich, w sprawach będących przedmiotem ich zakresu
działania.
  art 16 - prawo do informacji - nie ma tu różnicy np. komisja senacka może wzywać
ministra

Art. 19.

1. W wykonywaniu mandatu poseł lub senator ma prawo, jeżeli nie narusza dóbr osobistych innych
osób, do uzyskiwania informacji i materiałów, wstępu do pomieszczeń, w których znajdują się te
informacje i materiały, oraz wglądu w działalność organów administracji rządowej i samorządu
terytorialnego, a także spółek z udziałem Skarbu Państwa oraz zakładów i przedsiębiorstw
państwowych i samorządowych, z zachowaniem przepisów o tajemnicy prawnie chronionej.

2. Zasady i tryb udostępniania posłom i senatorom informacji niejawnych określają przepisy o

ochronie informacji niejawnych.

Art. 20.

1. Poseł lub senator ma prawo podjąć - w wykonywaniu swoich obowiązków poselskich lub
senatorskich - interwencję w organie administracji rządowej i samorządu terytorialnego,
zakładzie lub przedsiębiorstwie państwowym oraz organizacji społecznej, a także w
jednostkach gospodarki niepaństwowej dla załatwienia sprawy, którą wnosi we własnym
imieniu albo w imieniu wyborcy lub wyborców, jak również zaznajamiać się z tokiem jej
rozpatrywania.

2. Organy i jednostki, wymienione w ust. 1, wobec których poseł lub senator podjął interwencję, są
obowiązane najpóźniej w ciągu czternastu dni powiadomić posła lub senatora o stanie
rozpatrywania sprawy i w terminie uzgodnionym z posłem lub senatorem ostatecznie ją załatwić.

3. Kierownicy organów i jednostek, o których mowa w ust. 1, są obowiązani niezwłocznie przyjąć

posła lub senatora, który przybył w związku ze sprawą wynikającą z wykonywania jego mandatu,
oraz udzielić informacji i wyjaśnień dotyczących sprawy.

4. Legitymacja poselska lub senatorska upoważnia parlamentarzystę do wstępu na teren

jednostek, o których mowa w ust. 1.

 art 20 - interwencja poselska/senatorska - może się odbywać w jednostce

gospodarki niepaństwowej, jest to wykonywanie mandatu

 ostateczne załatwienie - nie brać dosłownie

 art 22 - obecność posła w trakcie obrad organów samorządowych

 art 25 - pensja zawodowego posła (nie jest to dieta) - poseł dostaje uposażenie
jeśli nie prowadzi działalności gospodarczej
 art 33 - wolno posłowi podejmować dodatkowe zajęcie - musi powiadomić marszałka
 art 35 - oświadczenia o stanie majątkowym - nie wymagany szczegółowo
 art 35a - rejestr korzyści - obejmuje to też małżonków
 art 42 - każdy poseł dostaje dietę, dieta wynosi 1/4 uposażenia, są to środki na
wykonywanie mandatu
Postępowanie ustawodawcze

Art. 118.

1. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje posłom (15/komisja), Senatowi, Prezydentowi

Rzeczypospolitej i Radzie Ministrów.
2. Inicjatywa ustawodawcza przysługuje również grupie co najmniej 100 000 obywateli
mających prawo wybierania do Sejmu. Tryb postępowania w tej sprawie określa ustawa.
3. Wnioskodawcy przedkładając Sejmowi projekt ustawy, przedstawiają skutki finansowe
jej wykonania.

 autonomia regulaminowa Sejmu i Senatu, ale jeśli jakaś kwestia jest uregulowana w
konstytucji - wiąże to każdą z izb

Art. 34

1. Projekty ustaw i uchwał składa się w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu; wnosząc
projekt wnioskodawca wskazuje swego przedstawiciela upoważnionego do reprezentowania go w
pracach nad tym projektem.

2. Do projektu ustawy dołącza się uzasadnienie, które powinno:

1) wyjaśniać potrzebę i cel wydania ustawy,

2) przedstawiać rzeczywisty stan w dziedzinie, która ma być unormowana,

3) wykazywać różnicę pomiędzy dotychczasowym a projektowanym stanem prawnym,

4) przedstawiać przewidywane skutki społeczne, gospodarcze, finansowe i prawne,

5) wskazywać źródła finansowania, jeżeli projekt ustawy pociąga za sobą obciążenie

budżetu państwa lub budżetów jednostek samorządu terytorialnego,

6) przedstawiać założenia projektów podstawowych aktów wykonawczych,

7) zawierać oświadczenie o zgodności projektu ustawy z prawem Unii Europejskiej

albo oświadczenie, że przedmiot projektowanej regulacji nie jest objęty prawem Unii
Europejskiej.

3. Uzasadnienie powinno przedstawiać również wyniki przeprowadzanych konsultacji oraz

informować o przedstawionych wariantach i opiniach, w szczególności jeżeli obowiązek zasięgania
takich opinii wynika z przepisów ustawy. W wypadku komisyjnych i poselskich projektów ustaw, w
stosunku do których nie przeprowadzono konsultacji, Marszałek Sejmu przed skierowaniem do
pierwszego czytania kieruje projekt do konsultacji w trybie i na zasadach określonych w
odrębnych ustawach.

4. Do uzasadnienia wniesionego przez Radę Ministrów projektu ustawy dołącza się projekty
podstawowych aktów wykonawczych.
8. Projekty, co do których istnieje wątpliwość, czy nie są sprzeczne z prawem, w tym z prawem
Unii Europejskiej lub podstawowymi zasadami techniki prawodawczej, Marszałek Sejmu, po
zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu, może skierować celem wyrażenia opinii do Komisji
Ustawodawczej. Komisja może większością 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy
członków Komisji zaopiniować projekt jako niedopuszczalny. Projektowi zaopiniowanemu jako
niedopuszczalny Marszałek Sejmu może nie nadać dalszego biegu.

9. Marszałek Sejmu po otrzymaniu projektu ustawy, z wyjątkiem projektów wnoszonych przez

Prezydenta oraz Radę Ministrów, przed skierowaniem projektu do pierwszego czytania zarządza
sporządzenie przez ekspertów Kancelarii Sejmu opinii w sprawie zgodności wniesionego projektu
z prawem Unii Europejskiej.

 wstępna kontrola projektu przez Marszałka Sejmu

 projekt + uzasadnienie: potrzeba, cel, rzeczywisty stan, jak jest, jak ma być,
skutki społeczne, gospodarcze, finansowe, prawne, źródła finansowania, założenia
projektów aktów wykonawczych - jeśli to projekt rządowy, dołącza się gotowe
projekty aktów wykonawczych, zgodność i oświadczenie o prawie unijnym, konsultacje

 Tylko Marszałek może ocenić czy uzasadnienie jest w porządku – instytucja

„zamrażarki”, robi to jednoosobowo, w inicjatywie ludowej można zmusić drogą
sądową przez SN

 ust 8 - już tutaj jest kontrola konstytucyjności projektu - komisja ustawodawcza,

3/5 i można odrzucić

 ust 9 - Marszałek zarządza sporządzenie przez ekspertów oceny zgodności z pr

unijnym

4d. Do projektu uchwały w sprawie wyrażenia sprzeciwu wobec wniosku Komisji Europejskiej w
sprawie środków dotyczących prawa rodzinnego mających skutki transgraniczne, o których mowa
w art. 81 ust. 3 Traktatu o funkcjonowaniu Unii Europejskiej, dołącza się uzasadnienie.

 nie było tego, teraz konserwa boi się rewolucji w prawie rodzinnym

SEJM

Art. 119.

1. Sejm rozpatruje projekt ustawy w trzech czytaniach.

2. Prawo wnoszenia poprawek do projektu ustawy w czasie rozpatrywania go przez Sejm
przysługuje wnioskodawcy projektu, posłom i Radzie Ministrów.
3. Marszałek Sejmu może odmówić poddania pod głosowanie poprawki, która uprzednio
nie była przedłożona komisji.
4. Wnioskodawca może wycofać projekt ustawy w toku postępowania ustawodawczego w
Sejmie do czasu zakończenia drugiego czytania projektu.

 3 czytania - art 119

 Poprawki - posłowie, wnioskodawca, RM

  ust 3 - rola komisji, poprawka nierozpatrzona może nie być poddana pod głosowanie

 Wnioskodawca może wycofać do zakończenia 2 czytania projektu

DO SENATU KIEROWANA JEST JUŻ USTAWA

SENAT
 Zasada kadencyjności – art. 98 - obie izby na 4 letnie kadencje - raczej jako lata
kalendarzowe - początek to zawsze pierwsze posiedzenie, kadencja trwa do dnia
poprzedzającego kolejne pierwsze posiedzenie.

 98 ust. 2.
Wybory do Sejmu i Senatu zarządza Prezydent Rzeczypospolitej nie później niż na
90 dni przed upływem 4 lat od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu, wyznaczając
wybory na dzień wolny od pracy, przypadający w ciągu 30 dni przed upływem 4 lat
od rozpoczęcia kadencji Sejmu i Senatu.

 art. 109 ust 2 – od dnia wyborów biegnie termin na zwołanie pierwszego posiedzenia
- w ciągu 30 dni od dnia wyborów.

 Na koniec prawie miesięczny okres +/-

 Skrócenie kadencji - NIE MA W POLSCE ROZWIĄZANIA SEJMU!!!!!!!!

 Jedynie dopuszczalne skrócenie kadencji - większość 2/3 - skracają się kadencje

obu izb.

 Prezydent obligatoryjnie skraca kadencje sejmu w razie niepowołania RM w III

procedurze - art 155 ust. 2.

 Prezydent fakultatywnie skraca kadencje sejmu w razie nieuchwalenia budżetu w

terminie - art 225

 Art 228 - nie przeprowadza się wyborów:

W czasie stanu nadzwyczajnego oraz w ciągu 90 dni po jego zakończeniu nie może
być skrócona kadencja Sejmu, przeprowadzane referendum ogólnokrajowe, nie mogą
być przeprowadzane wybory do Sejmu, Senatu, organów samorządu terytorialnego
 oraz wybory Prezydenta Rzeczypospolitej, a kadencje tych organów ulegają
odpowiedniemu przedłużeniu. Wybory do organów samorządu terytorialnego są
możliwe tylko tam, gdzie nie został wprowadzony stan nadzwyczajny.

 Zasada jawności - posiedzenia sejmu jawne, ale mogą być utajnione

 Zasada permanencji - parlament działa w trybie stałym - przeciwieństwo trybu

sesyjnego - art 109.

 Zasada autonomii regulaminowej – art. 112 - swoje wewnętrzne sprawy reguluje

samodzielnie sejm i senat w regulaminach które nie ma postaci ustawy. Charakter
regulaminu - niby wewnętrznie obowiązujący, może zawierać przepisy zewnętrzne, może
regulować działalność RM czy prezydenta - to nie jest na pewno akt wewnętrznie
obowiązujący, ani powszechnie obowiązujący - spełnia pewne cechy ale katalog jest
zamknięty. Stanowi odrębną kategorię.

 112 - sposób wykonywania konstytucyjnych obowiązków - regulamin to precyzuje.

 Zasada dyskontynuacji - nie jest wyrażona wprost - koniec kadencji - koniec

rozpoczętych spraw,

 Wyjątki od zasady dyskontynuacji:

1. projektu ustawy z inicjatywy obywatelskiej,
2. sprawozdania sejmowej komisji śledczej,
3. postępowania w sprawie odpowiedzialności konstytucyjnej,
4. postępowania w Komisji do Spraw Unii Europejskiej.

 art 120 - ustawy uchwala się większością zwykłą

 Ustawa budżetowa - uchwala się większością zwykłą!!!!!!!!!!!!!!

 Senat nie ma prawa odrzucenia ustawy budżetowej uchwalonej przez Sejm

Proces ustawodawczy - SENAT C.D.

 może - 121 - przyjąć, odrzucić, uchwalić poprawki

 Marszałek Sejmu przekazuje ustawę prezydentowi, nawet jak Senat ją przyjmie.

 Brak decyzji senatu - rozumiane jako przyjęcie - 30 dni

 Wg dra Kubasa - poprawki to negatywna reakcja Senatu (spośród jasno rozumianego jako
pozytywne przyjęcia i negatywne odrzucenia), bo Sejm i tak może odrzucić poprawki
senatu

 Przy odrzucaniu poprawek senatu – w głosowaniu obowiązuje większość bezwzględna

 art 122 - prezydent- może się zdecydować na podpisanie w ciągu 21 dni, ma jeszcze dwie
kompetencje - veto - wniosek o ponowne rozpatrzenie ustawy. Nie można kwestionować
samego uzasadnienia, teraz konieczna większość do odrzucenia to 3/5 (60 %), lub zarzut
do ustawy do TK

 Nie ma terminu który by wiązał sejm by ten miał rozpatrzyć poprawki senatu.
Jedynie groźba zas. dyskontynuacji
  Decyzja TK wiąże prezydenta - jeśli ustawa jest zgodna - musi podpisać 7 dni , jeśli
niezgodna w części - prezydent może popisać z pominięciem niezgodnych przepisów lub
zwrócić sejmowi.

 Weto - jeśli nie wystąpił do TK może skorzystać z weta, w razie ponownego uchwalenia
ustawy prezydentowi nie przysługuje prawo wystąpienia do TK

Art. 123.

1. Rada Ministrów może uznać uchwalony przez siebie projekt ustawy za pilny,z
wyjątkiem projektów ustaw podatkowych, ustaw dotyczących wyboru Prezydenta
Rzeczypospolitej, Sejmu, Senatu oraz organów samorządu terytorialnego, ustaw
regulujących ustrój i właściwość władz publicznych, a także kodeksów.
2. Regulamin Sejmu oraz regulamin Senatu określają odrębności w postępowaniu
ustawodawczym w sprawie projektu pilnego.
3. W postępowaniu w sprawie ustawy, której projekt został uznany za pilny, termin jej
rozpatrzenia przez Senat wynosi 14 dni, a termin podpisania ustawy przez
Prezydenta Rzeczypospolitej wynosi 7 dni.

USTAWA BUDŻETOWA

Art. 219.

1. Sejm uchwala budżet państwa na rok budżetowy w formie ustawy budżetowej.

2. Zasady i tryb opracowania projektu budżetu państwa, stopień jego szczegółowości oraz
wymagania, którym powinien odpowiadać projekt ustawy budżetowej, a także zasady i
tryb wykonywania ustawy budżetowej określa ustawa.
3. W wyjątkowych przypadkach dochody i wydatki państwa w okresie krótszym niż rok może
określać ustawa o prowizorium budżetowym. Przepisy dotyczące projektu ustawy
budżetowej stosuje się odpowiednio do projektu ustawy o prowizorium budżetowym.
4. Jeżeli ustawa budżetowa albo ustawa o prowizorium budżetowym nie weszły w życie
w dniu rozpoczęcia roku budżetowego, Rada Ministrów prowadzi gospodarkę
finansową na podstawie przedłożonego projektu ustawy.

Art. 221.

Inicjatywa ustawodawcza w zakresie ustawy budżetowej, ustawy o prowizorium budżetowym,

zmiany ustawy budżetowej, ustawy o zaciąganiu długu publicznego oraz ustawy o udzielaniu
gwarancji finansowych przez państwo przysługuje wyłącznie Radzie Ministrów.

Art. 222.

Rada Ministrów przedkłada Sejmowi najpóźniej na 3 miesiące przed rozpoczęciem roku

budżetowego projekt ustawy budżetowej na rok następny. W wyjątkowych przypadkach
możliwe jest późniejsze przedłożenie projektu.

Art. 223.
Senat może uchwalić poprawki do ustawy budżetowej w ciągu 20 dni od dnia przekazania jej
Senatowi.

Art. 224.

1. Prezydent Rzeczypospolitej podpisuje w ciągu 7 dni ustawę budżetową albo ustawę o

prowizorium budżetowym przedstawioną przez Marszałka Sejmu. Do ustawy budżetowej i
ustawy o prowizorium budżetowym nie stosuje się przepisu art. 122 ust. 5. – nie może
skorzystać z weta
2. W przypadku zwrócenia się Prezydenta Rzeczypospolitej do Trybunału Konstytucyjnego w
sprawie zgodności z Konstytucją ustawy budżetowej albo ustawy o prowizorium budżetowym
przed jej podpisaniem, Trybunał orzeka w tej sprawie nie później niż w ciągu 2 miesięcy
od dnia złożenia wniosku w Trybunale.

Art. 225.

Jeżeli w ciągu 4 miesięcy od dnia przedłożenia Sejmowi projektu ustawy budżetowej nie
zostanie ona przedstawiona Prezydentowi Rzeczypospolitej do podpisu, Prezydent
Rzeczypospolitej może w ciągu 14 dni zarządzić skrócenie kadencji Sejmu.

Art. 226.

1. Rada Ministrów w ciągu 5 miesięcy od zakończenia roku budżetowego przedkłada Sejmowi

sprawozdanie z wykonania ustawy budżetowej wraz z informacją o stanie zadłużenia
państwa.
2. Sejm rozpatruje przedłożone sprawozdanie i po zapoznaniu się z opinią Najwyższej Izby
Kontroli podejmuje, w ciągu 90 dni od dnia przedłożenia Sejmowi sprawozdania, uchwałę o
udzieleniu lub o odmowie udzielenia Radzie Ministrów absolutorium.

Zakres poprawek senackich:

 szerokość - zakres przedmiotowy - tylko w zakresie tej szerokości, tylko w zakresie
tego co zawarto w tym tekście

 Jeśli senat mieści się w szerokości - jest głębokość - alternatywne wersje tego samego
tekstu - może zgłaszać takie poprawki

 Jeśli do senatu trafia ustawa nowelizująca - poprawki mogą dotyczyć tylko

nowelizującej. Wyjątek - gdy senat zgłasza poprawki do nowelizującej może zgłosić do
nowelizowanej jeśli to jest niezbędne

REGULAMIN SEJMU

Art. 1

1. Pierwsze posiedzenie nowo wybranego Sejmu otwiera Marszałek-Senior powołany przez

Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej spośród najstarszych wiekiem posłów.

2. Marszałek-Senior pełni funkcję do wyboru Marszałka Sejmu.

3. Podczas pierwszego posiedzenia Sejmu poseł zajmuje miejsce na sali obrad Sejmu według
rozdziału miejsc ustalonego przez Marszałka-Seniora.

4. Przed wyborem Marszałka Sejmu mogą być rozpatrywane tylko wnioski formalne.

Art. 2

1. Posłowie na pierwszym posiedzeniu Sejmu składają ślubowanie według roty ustalonej w

Konstytucji.

2. Marszałek-Senior przeprowadza złożenie ślubowania poselskiego oraz wybór Marszałka

Sejmu przy pomocy powołanych przez siebie w tym celu, spośród najmłodszych wiekiem
posłów, sekretarzy tymczasowych w liczbie niezbędnej do dokonania tych czynności.

3. Ślubowanie poselskie odbywa się w ten sposób, że po odczytaniu roty każdy z kolejno
wywołanych posłów, powstawszy, wypowiada słowo "ślubuję". Poseł może dodać zdanie "Tak mi
dopomóż Bóg".

4. Posłowie nieobecni na posiedzeniu Sejmu oraz posłowie, którzy uzyskali mandat w czasie
trwania kadencji, składają ślubowanie poselskie na pierwszym posiedzeniu, na którym są obecni.

Art. 4

1. Po złożeniu przez posłów ślubowania Marszałek-Senior przeprowadza wybór Marszałka

Sejmu.

2. Kandydata na Marszałka Sejmu może zgłosić co najmniej 15 posłów. Poseł może poprzeć
tylko jedną kandydaturę.

3. Sejm wybiera Marszałka Sejmu bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej

połowy ustawowej liczby posłów.

4. Jeżeli zgłoszono więcej niż jednego kandydata, a w pierwszym głosowaniu żaden z

kandydatów nie uzyskał bezwzględnej większości głosów, przed kolejnymi turami głosowania
usuwa się z listy kandydatów nazwisko tego kandydata, który w poprzedniej turze uzyskał
najmniejszą liczbę głosów. Jeżeli tę samą najmniejszą liczbę głosów uzyskało dwóch lub więcej
kandydatów, przed kolejną turą głosowania usuwa się nazwiska tych kandydatów.

5. Jeżeli w wyniku zastosowania procedury określonej w ust. 3 i 4 nie dojdzie do dokonania

wyboru, wybór Marszałka Sejmu przeprowadza się ponownie.

 Ust 4 - wybór m. sejmu - w. bezwzględna,

 ust. 5 - gdy zostanie 2 kandydatów żaden może nie zdobyć bezwzględnej,

 Art. 5 - nie ma ustalonej liczby marszałków

Art. 7
 1. Posła obowiązuje obecność i czynny udział w posiedzeniach Sejmu oraz organów Sejmu,
do których został wybrany. Na posiedzeniach Sejmu posłowie zajmują stałe, wyznaczone
miejsca na sali posiedzeń.

2. Poseł może być członkiem nie więcej niż dwóch komisji stałych. Prezydium Sejmu
po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów może wyrazić zgodę na to, aby poseł był
członkiem trzech komisji stałych.

Art. 9

Organami Sejmu są:

1) Marszałek Sejmu, - organ kierowniczy

2) Prezydium Sejmu, - organ kierowniczy (Marszałek i v-ce marszałkowie)

3) Konwent Seniorów, - organ opiniodawczy (Prezydium sejmu + przedstawiciele

wszystkich klubów i kół)

4) komisje sejmowe. – organ opiniodawczy, pomocniczy i kontrolny

 Art. 10 pkt 8 – Marszałek Sejmu nadaje bieg inicjatywom ustawodawczym

Art. 10a

1. Sejm odwołuje Marszałka Sejmu na wniosek złożony przez co najmniej 46 posłów i

imiennie wskazujący kandydata na Marszałka Sejmu.

2. Sejm odwołuje i wybiera Marszałka Sejmu bezwzględną większością głosów w obecności co

najmniej połowy ustawowej liczby posłów, w jednym głosowaniu.

3. Jeżeli złożono więcej niż jeden wniosek, o którym mowa w ust. 1, są one rozpatrywane łącznie,
jednak poddanie ich pod głosowanie następuje oddzielnie według kolejności złożenia. W przypadku
przyjęcia jednego z wniosków pozostałe wnioski nie podlegają głosowaniu.

4. Rozpatrzenie wniosku, o którym mowa w ust. 1, i poddanie go pod głosowanie następuje

na najbliższym posiedzeniu Sejmu przypadającym po upływie 7 dni od dnia jego złożenia, nie
później jednak niż w terminie 45 dni od dnia złożenia wniosku.

5. Sejm odwołuje wicemarszałka Sejmu, na wniosek złożony przez co najmniej 15 posłów,

bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Art. 10b

W przypadku:

1) śmierci Marszałka Sejmu,

2) rezygnacji z funkcji Marszałka Sejmu

- obowiązki Marszałka Sejmu wynikające z regulaminu Sejmu sprawuje najstarszy wiekiem
wicemarszałek Sejmu do wyboru nowego Marszałka Sejmu.

Art. 11

Prezydium Sejmu tworzą Marszałek i wicemarszałkowie.

Art. 12

Prezydium Sejmu:

1) ustala plan prac Sejmu, po zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów,

2) ustala tak zwane tygodnie posiedzeń z wyprzedzeniem co najmniej 3-miesięcznym,

3) dokonuje wykładni Regulaminu Sejmu, po zasięgnięciu opinii Komisji Regulaminowej i

Spraw Poselskich,

4) opiniuje sprawy wniesione przez Marszałka Sejmu,

5) organizuje współpracę między komisjami sejmowymi i koordynuje ich działania,

6) ustala zasady organizowania doradztwa naukowego na rzecz Sejmu i jego organów,

powoływania doradców sejmowych oraz korzystania z opinii i ekspertyz,

6a) określa przypadki, w których dokument w postaci elektronicznej spełnia wymóg formy
pisemnej wynikający z przepisów Regulaminu Sejmu,

7) podejmuje inne czynności wynikające z Regulaminu Sejmu.

Art. 13

1. Porządek dzienny i termin posiedzenia Prezydium Sejmu ustala Marszałek Sejmu.

2. W posiedzeniach Prezydium Sejmu bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu.
Marszałek Sejmu może zaprosić na posiedzenie Prezydium Sejmu również inne osoby.

3. Z posiedzeń Prezydium Sejmu sporządza się protokół, który podpisuje Marszałek Sejmu.
Protokół stanowi jedyne urzędowe stwierdzenie przebiegu posiedzenia Prezydium.

4. Prezydium Sejmu podejmuje uchwały większością głosów. W wypadku równej liczby głosów
decyduje głos Marszałka Sejmu.

Art. 14

Konwent Seniorów jest organem zapewniającym współdziałanie klubów w sprawach związanych

z działalnością i tokiem prac Sejmu.

Art. 15
1. W skład Konwentu Seniorów wchodzą: Marszałek, wicemarszałkowie, przewodniczący lub
wiceprzewodniczący klubów oraz przedstawiciele porozumień, o których mowa w art. 8 ust.
5, a także klubów parlamentarnych, jeśli reprezentują co najmniej 15 posłów oraz kół
parlamentarnych reprezentujących w dniu rozpoczęcia kadencji Sejmu osobną listę
wyborczą.

2. W posiedzeniach Konwentu Seniorów bierze udział z głosem doradczym Szef Kancelarii Sejmu.

3. Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy bądź na wniosek członków Konwentu Seniorów może
zaprosić na posiedzenie Konwentu inne osoby.

Art. 16

1. Konwent Seniorów opiniuje w szczególności:

1) projekty planów prac Sejmu,

2) projekty porządku dziennego poszczególnych posiedzeń Sejmu i ich terminy,

3) wnioski co do trybu dyskusji nad poszczególnymi punktami porządku dziennego

posiedzenia Sejmu,

4) wnioski co do wyboru przez Sejm jego organów,

5) zadania i przebieg pracy Kancelarii Sejmu,

6) inne sprawy przekazane przez Marszałka lub Prezydium Sejmu.

2. Konwent Seniorów zwołuje Marszałek Sejmu z własnej inicjatywy, z inicjatywy Prezydium

Sejmu, na wniosek klubu reprezentowanego w Konwencie Seniorów lub grupy co najmniej 15
posłów.

3. Z posiedzeń Konwentu Seniorów sporządza się zapis ustaleń.

Art. 17

1. Komisje sejmowe są organami powołanymi do:

1) rozpatrywania i przygotowywania spraw stanowiących przedmiot prac Sejmu,

2) wyrażania opinii w sprawach przekazanych pod ich obrady przez Sejm, Marszałka
Sejmu lub Prezydium Sejmu.

2. Komisje sejmowe są organami kontroli sejmowej w zakresie określonym Konstytucją i ustawami.

Art. 21

1. Za naruszenie lub niedopełnienie obowiązków określonych w art. 33-35 ustawy o

wykonywaniu mandatu posła i senatora Prezydium Sejmu, w drodze uchwały podjętej po
rozpatrzeniu opinii Komisji Regulaminowej i Spraw Poselskich, może:
 1) zwrócić posłowi uwagę,

2) udzielić posłowi upomnienia,

3) udzielić posłowi nagany.

2. Od uchwały Prezydium Sejmu przysługuje posłowi, w terminie 14 dni od dnia jej doręczenia,
odwołanie do Sejmu. Prezydium Sejmu wprowadza odwołanie do porządku dziennego najbliższego
posiedzenia Sejmu, który je rozpatruje wysłuchując przedstawiciela Prezydium Sejmu; prawo do
zabrania głosu przysługuje również posłowi, który wniósł odwołanie. Nad odwołaniem nie
przeprowadza się dyskusji.

3. Sejm po rozpatrzeniu odwołania może, w drodze uchwały, uchylić uchwałę Prezydium Sejmu lub
utrzymać ją w mocy.

4. W przypadku niewniesienia odwołania w terminie określonym w ust. 2, uchwałę, o której mowa w

ust. 1, Prezydium Sejmu podaje do wiadomości Sejmu.

Art. 26

1.Sejm wybiera zastępców przewodniczącego i członków Trybunału Stanu, sędziów Trybunału

Konstytucyjnego, członków Rady Polityki Pieniężnej, członków Krajowej Rady Radiofonii i
Telewizji, a także posłów - członków Krajowej Rady Sądownictwa i posłów - członków
Krajowej Rady Prokuratury.

2. Wybór członków Trybunału Stanu odbywa się łącznie, chyba że Sejm postanowi inaczej. W
tym samym trybie odbywa się wybór członków Rady Polityki Pieniężnej oraz posłów -
członków Krajowej Rady Sądownictwa i posłów - członków Krajowej Rady Prokuratury.

3. W razie opróżnienia poszczególnych stanowisk w Trybunale Stanu Sejm dokonuje wyboru

uzupełniającego, stosując odpowiednio przepisy o Trybunale Stanu. Wybór uzupełniający na
poszczególne stanowiska odbywa się oddzielnie, chyba że Sejm postanowi inaczej.

4. Do wyboru uzupełniającego posłów - członków Krajowej Rady Sądownictwa i posłów - członków

Krajowej Rady Prokuratury stosuje się odpowiednio ust. 3.

Art. 27

1. Sejm, na wniosek Prezydenta, powołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego.

2. Sejm odwołuje Prezesa Narodowego Banku Polskiego w przypadkach określonych ustawą.

Art. 29

1. Sejm powołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich,

Rzecznika Praw Dziecka i Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych.

2. Sejm odwołuje Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw Obywatelskich,

Rzecznika Praw Dziecka i Generalnego Inspektora Ochrony Danych Osobowych w wypadkach
określonych ustawą.
3. Uchwały Sejmu, w sprawach wymienionych w ust. 1 i 2, Marszałek Sejmu, w wypadkach
określonych ustawą, przesyła niezwłocznie Marszałkowi Senatu w celu wyrażenia zgody przez
Senat.

Art. 35

1. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie projektów ustaw, uchwał, kalendarza prac w Sejmie, o
którym mowa w art. 148b ust. 2, a także opinii Komisji do Spraw Unii Europejskiej, z
zastrzeżeniem ust. 1a, oraz doręczenie ich posłom. 1a. Na wniosek Komisji do Spraw Unii
Europejskiej Marszałek Sejmu zarządza drukowanie jej opinii uchwalonych na posiedzeniu
zamkniętym. 2. Marszałek Sejmu przesyła wniesione projekty ustaw i uchwał Prezydentowi,
Marszałkowi Senatu i Prezesowi Rady Ministrów.

Art. 36

1. Rozpatrywanie projektów ustaw odbywa się w trzech czytaniach, a uchwał - w dwóch

czytaniach.

1a. Wnioskodawca, do czasu rozpoczęcia pierwszego czytania, może wnieść autopoprawkę do

przedłożonego projektu. Tekst autopoprawki jest wprowadzany do przedłożonego projektu bez
konieczności jej głosowania.

1b. Do autopoprawki stosuje się odpowiednio przepisy art. 34.

1c. Autopoprawki nie można wnieść do projektu ustawy wniesionego na podstawie art. 118
ust. 2 Konstytucji. – nie może być autopoprawki do obywatelskiej inicjatywy ustawodawczej

2. Wnioskodawca do czasu zakończenia drugiego czytania może wycofać wniesiony przez

siebie projekt.

3. Projekt poselski uważa się również za wycofany, jeżeli do czasu zakończenia drugiego czytania,
na skutek cofnięcia poparcia, projekt popiera mniej niż 15 posłów spośród tych, którzy podpisali
projekt przed jego wniesieniem.

4. Do czasu zakończenia drugiego czytania wnioskodawca może wnosić poprawki do

zgłoszonego przez siebie projektu.

6. Rozpatrywanie ustaw (uchwał), których przyjęcie może powodować zmiany w funkcjonowaniu

samorządu terytorialnego, obejmuje zasięganie opinii organizacji samorządowych, tworzących
stronę samorządową Komisji Wspólnej Rządu i Samorządu Terytorialnego.

7. Organizacje samorządowe, o których mowa w ust. 6, mają prawo, w ciągu 14 dni od otrzymania
projektu ustawy (uchwały), do przedstawienia opinii.

8. Opinie przekazywane w terminie, o którym mowa w ust. 7, dostarcza się odpowiednio członkom
komisji sejmowych bądź wszystkim posłom.

9. Przedstawiciele samorządów mają prawo do zaprezentowania opinii na posiedzeniu komisji

sejmowych.
  Pierwsze czytanie -na posiedzeniu komisji chyba że akt jest wyższej rangi to
marszałek skieruje na posiedzenie plenarne.

 Można już na 1 czytaniu na plenarnym odrzucić projekt

 W komisjach idzie tylko opinia

 40 - to nie musi być jedna komisja, mogą być połączone

 43 - komisja przygotowuje sprawozdanie

Art. 43

2. W sprawozdaniu komisje przedstawiają wniosek o:

1) przyjęcie projektu bez poprawek,

2) przyjęcie projektu z określonymi poprawkami w formie tekstu jednolitego

projektu,

3) odrzucenie projektu.

 43 ust 2 - mogą zaproponować poprawki, ale w formie jednolitego tekstu

 44 - II czytanie, sprawozdanie komisji

Art. 45

1. Prawo wnoszenia poprawek do projektów ustaw w czasie drugiego czytania przysługuje

wnioskodawcy, grupie co najmniej 15 posłów, przewodniczącemu klubu lub koła lub
upoważnionemu przez niego wiceprzewodniczącemu - w imieniu klubu lub koła oraz Radzie
Ministrów.

2. Do zgłoszenia w czasie drugiego czytania wniosku o odrzucenie projektu ustawy stosuje się
odpowiednio ust. 1.

Art. 46

1. W przypadku, o którym mowa w art. 43 ust. 2 pkt 3, na posiedzeniu Sejmu przedstawiane jest
sprawozdanie komisji o projekcie, a następnie przeprowadza się debatę bez prawa zgłaszania
poprawek i wniosków.

2. Jeżeli Sejm odrzuci przedstawiony w sprawozdaniu komisji wniosek o odrzucenie projektu,

projekt kieruje się do komisji, które rozpatrywały projekt, w celu ponownego rozpatrzenia.
Przepisy art. 40-43 stosuje się odpowiednio.

Art. 47

1. Projekt kieruje się ponownie do komisji, które go rozpatrywały, w razie zgłoszenia w drugim
czytaniu nowych poprawek i wniosków, o ile Sejm nie postanowi inaczej, lub w celu sporządzenia
poprawionego sprawozdania, o którym mowa w ust. 2 pkt 2. Do poprawek i wniosków stosuje się
odpowiednio art. 42 ust. 4.

2. Komisje:

1) po rozpatrzeniu z udziałem wnioskodawców zgłoszonych poprawek i wniosków,

przedkładają Sejmowi dodatkowe sprawozdanie, w którym przedstawiają wniosek o ich
przyjęcie lub odrzucenie; przepisy art. 43 ust. 6 stosuje się odpowiednio, albo

2) kierując się przeprowadzoną dotychczas debatą, zgłoszonymi poprawkami i wnioskami,

wnioskami Komisji Ustawodawczej, wnioskami mniejszości, przedkładają Sejmowi
poprawione sprawozdanie w formie tekstu jednolitego projektu. Do poprawionego
sprawozdania przepisy art. 43 ust. 1, 3 i 5-7 stosuje się odpowiednio.

3. Poprawione sprawozdanie sporządza się w wyniku ponownego skierowania sprawozdania, o

którym mowa w art. 43 ust. 1, przez Prezydium Sejmu do komisji, które rozpatrywały projekt.
Poprawione sprawozdanie może być również sporządzone na zaakceptowany przez Prezydium
Sejmu wniosek komisji, do których projekt został skierowany w trybie ust. 1.

4. W przypadku, o którym mowa w ust. 2 pkt 1, komisja może nie rozpatrywać poprawki
zgłoszonej przez wnioskodawcę w razie nieobecności wnioskodawcy lub jeżeli poprawka nie
spełnia wymagań, o których mowa w art. 44 ust. 2.

5. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie dodatkowego sprawozdania komisji.

6. Rozpatrzenie przez Sejm sprawozdania, o którym mowa w ust. 2, odbywa się po jego
doręczeniu posłom.

 47 - jeżeli zgłoszono w 2 czytaniu poprawki - projekt kieruje się ponownie do tych

komisji i: komisja może sporządzić sprawozdanie, poprawione, nowe, dodatkowe

 47 ust 2 pkt 2 -drugie czytanie bis. - komisja ma przygotować cały, jednolity

tekst. Odbywa się to drugie czytanie bis, sprawozdanie poprawione,

 48 - III czytanie - może się odbyć niezwłocznie, można sporo skracać bez trybu
pilnego. Dodatkowe sprawozdanie lub rekapitulacja z 2 czytania

 50 - odrzucenie w całości, kolejne poprawki, głosowanie projektu w całości ze

zmianami z poprawek

 50 ust 4. Marszałek ma prawo odroczenia głosowania jeśli zachodzą sprzeczności

pomiędzy przepisami.

Art. 55

Marszałek Sejmu informuje Sejm o uchwałach Senatu przyjmujących bez zmian ustawę
uchwaloną przez Sejm oraz o ustawach uchwalonych przez Sejm, co do których Senat nie podjął
uchwały.

Art. 56
Niezwłocznie po ustaleniu tekstu ustawy w wyniku rozpatrzenia uchwały Senatu albo po uzyskaniu
informacji o przyjęciu ustawy przez Senat bądź po bezskutecznym upływie terminu do podjęcia
uchwały Senatu Marszałek Sejmu przesyła Prezydentowi tekst ustawy, potwierdzony swoim
podpisem.

Art. 58

1. Usunięciem niezgodności, w wypadku zwrócenia ustawy Sejmowi przez Prezydenta, jest

uchwalenie tekstu odpowiednich zmian przepisów, które Trybunał Konstytucyjny uznał za
niezgodne z Konstytucją, z zachowaniem ich dotychczasowego zakresu przedmiotowego.

2. Usunięcie niezgodności może dotyczyć również niezbędnych zmian redakcyjnych mających na

celu dostosowanie innych przepisów ustawy do przepisów zmienionych z zachowaniem zakresu, o
którym mowa w ust. 1.

Art. 63

1. Marszałek Sejmu przesyła Prezydentowi tekst ustawy ze wskazaniem zmian wynikających z

usunięcia niezgodności, ustalonych w wyniku rozpatrzenia jej przez Sejm i Senat, oraz
uzasadnienie konieczności ich wprowadzenia w rozumieniu art. 58.

2. W sprawach nieuregulowanych stosuje się przepis art. 56.

Art. 64

1. Ustawę, której podpisania Prezydent odmówił, przekazując ją wraz z umotywowanym

wnioskiem Sejmowi do ponownego rozpatrzenia, Marszałek Sejmu kieruje do komisji, które
rozpatrywały projekt ustawy przed uchwaleniem jej przez Sejm.

2. Marszałek Sejmu zarządza drukowanie wniosku Prezydenta, o którym mowa w ust. 1, i

doręczenie go posłom.

3. Po rozpatrzeniu wniosku Prezydenta komisje, do których wniosek ten został skierowany,

przedkładają Sejmowi sprawozdanie. W sprawozdaniu tym komisje przedstawiają wniosek o
ponowne uchwalenie ustawy w brzmieniu dotychczasowym bądź wniosek przeciwny.

4. Na posiedzeniu Sejmu przedstawiciel Prezydenta, w jego imieniu, przedstawia motywację

wniosku o ponowne rozpatrzenie ustawy przez Sejm, a następnie poseł sprawozdawca przedstawia
stanowisko komisji.

5. O ponownym uchwaleniu przez Sejm ustawy w brzmieniu dotychczasowym, większością 3/5

głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów, Marszałek Sejmu
powiadamia niezwłocznie Prezydenta.

6. Jeżeli Sejm ponownie nie uchwali ustawy w brzmieniu dotychczasowym, postępowanie

ustawodawcze ulega zamknięciu.

Art. 65
1. Sejm rozpatruje wniosek o przeprowadzenie referendum ogólnokrajowego przedstawiony przez
podmioty wskazane w ustawie.

2. Wniosek o przeprowadzenie referendum przedstawiciel lub pełnomocnik wnioskodawcy składa

na ręce Marszałka Sejmu.

3. Sejm może postanowić o poddaniu określonej sprawy pod referendum z własnej inicjatywy
na wniosek złożony przez Prezydium Sejmu, komisję sejmową lub co najmniej 69 posłów;
art. 34 ust. 1 stosuje się odpowiednio; do wniosku dołącza się uzasadnienie.

4. Marszałek Sejmu kieruje wniosek na posiedzenie Sejmu; art. 37 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

5. Przedstawiciel lub pełnomocnik wnioskodawcy na posiedzeniu Sejmu uzasadnia wniosek i

odpowiada na pytania posłów, a także ma prawo uczestniczenia w posiedzeniach komisji, o której
mowa w art. 66 ust. 3.

 65 - reguluje kwestię referendum - nie mogą ruszać istoty

Art. 131

1. Sprawy posłów, którym zarzuca się naruszenie lub niedopełnienie obowiązków określonych w
art. 33-35 ustawy o wykonywaniu mandatu posła i senatora, Prezydium Sejmu kieruje do
rozpatrzenia przez Komisję Regulaminową i Spraw Poselskich.

2. Po rozpatrzeniu sprawy Komisja przedstawia Prezydium Sejmu sprawozdanie zawierające

opinię w sprawie oraz ewentualnie projekt uchwały, o której mowa w art. 21, albo wniosek o
umorzenie postępowania w sprawie zarzutów.

3. W posiedzeniu Komisji, na którym następuje rozpatrzenie zarzutów, ma prawo brać udział

poseł, którego zarzuty dotyczą; ma on też prawo do zabierania głosu poza kolejnością.

Art. 147

1. Komisja, po rozpatrzeniu sprawy i stwierdzeniu naruszenia przez posła "Zasad etyki

poselskiej", może w drodze uchwały:

1) zwrócić posłowi uwagę,

2) udzielić posłowi upomnienia,

3) udzielić posłowi nagany.

2. Uchwały Komisji podaje się do wiadomości publicznej.

3. Uchwałę, o której mowa w ust. 1 pkt 2 i 3, Komisja podejmuje bezwzględną większością głosów
w obecności co najmniej połowy jej członków.

4. Od uchwały, o której mowa w ust. 1, służą posłowi środki przewidziane w art. 132 ust. 2
Regulaminu Sejmu. Wniesienie przez posła odwołania wstrzymuje podanie treści uchwały do
wiadomości publicznej.
 Art. 153

1. Na żądanie prezydium komisji ministrowie oraz kierownicy naczelnych organów

administracji państwowej, a także kierownicy innych urzędów i instytucji państwowych są
obowiązani przedstawiać sprawozdania i udzielać informacji oraz uczestniczyć w
posiedzeniach komisji, na których rozpatrywane są sprawy dotyczące ich zakresu działania.
W posiedzeniach komisji, w sprawach dotyczących opiniowania projektów ustaw co do ich
zgodności z prawem Unii Europejskiej, uczestniczą przedstawiciele ministra właściwego do spraw
członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej. Osoby te mogą upoważnić pisemnie
swego przedstawiciela do udziału w posiedzeniu.

2. Prezydium komisji lub jej przewodniczący może zaprosić inne osoby niż wymienione w ust. 1 do
wzięcia udziału w posiedzeniu w celu złożenia informacji i wyjaśnień w sprawach będących
przedmiotem obrad lub badań komisji.

3. Przedstawiciel Najwyższej Izby Kontroli, który uczestniczy w posiedzeniu komisji, może

zgłaszać uwagi do sprawozdań i informacji przedkładanych komisji przez przedstawicieli Rządu
bądź inne osoby uczestniczące w posiedzeniu, a na żądanie komisji udziela wyjaśnień w sprawach
kontroli przeprowadzonych przez Najwyższą Izbę Kontroli.

Art. 158

1. Komisja uchwala dezyderaty, opinie, sprawozdania, a także projekty uchwał, rezolucji,

apeli, oświadczeń lub deklaracji Sejmu. Komisja, w drodze uchwały, może przyjąć do
wiadomości przedłożoną jej informację bądź stanowisko.

Art. 169

1. Sejm obraduje na posiedzeniach.

2. Przedmiotem obrad na posiedzeniach Sejmu są w szczególności:

1) wybór Marszałka, wicemarszałków i sekretarzy Sejmu oraz komisji sejmowych,

2) powoływanie i odwoływanie Prezesa Najwyższej Izby Kontroli, Rzecznika Praw

Obywatelskich, Prezesa Narodowego Banku Polskiego oraz Generalnego Inspektora
Ochrony Danych Osobowych,

3) wybór sędziów Trybunału Konstytucyjnego, zastępców przewodniczącego i członków

Trybunału Stanu, członków Rady Polityki Pieniężnej, członków Krajowej Rady
Radiofonii i Telewizji oraz posłów - członków Krajowej Rady Sądownictwa,

3a) wybór przedstawicieli Sejmu do konwentu, o którym mowa w art. 48 ust. 3

Traktatu o Unii Europejskiej,

4) orędzia Prezydenta,

5) projekty ustaw i uchwał Sejmu,

6) uchwały Senatu o wprowadzeniu poprawek do ustawy uchwalonej przez Sejm lub jej
odrzuceniu,

7) wnioski Prezydenta w sprawie ponownego rozpatrzenia uchwalonej ustawy,

8) projekty ustawy budżetowej i innych planów finansowych państwa, a także

sprawozdania z ich wykonania wraz z wnioskiem w przedmiocie absolutorium,

9) exposé Prezesa Rady Ministrów wraz z wnioskiem o udzielenie Rządowi wotum

zaufania,

10) wybór Rady Ministrów w wypadkach określonych w przepisach konstytucyjnych,

11) wnioski o wyrażenie wotum nieufności Radzie Ministrów lub poszczególnym ministrom,

12) uwagi Najwyższej Izby Kontroli do sprawozdań Rady Ministrów z wykonania zadań
społeczno-gospodarczych oraz analiza wykonania budżetu, a także coroczne sprawozdanie
z działalności Najwyższej Izby Kontroli,

13) informacje Trybunału Konstytucyjnego o istotnych problemach wynikających z jego

działalności i orzecznictwa,

14) coroczne informacje Rzecznika Praw Obywatelskich o jego działalności oraz o stanie
przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela,

14a) coroczne informacje Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego o działalności Sądu

Najwyższego oraz wynikających z niej istotnych problemach,

14b) informacje Krajowej Rady Sądownictwa z jej rocznej działalności oraz postulaty co
do aktualnych problemów i potrzeb wymiaru sprawiedliwości,

14c) coroczne informacje Rzecznika Praw Dziecka o jego działalności oraz uwagi o stanie
przestrzegania praw dziecka,

14d) roczne sprawozdania Prezesa Narodowego Banku Polskiego z działalności

Narodowego Banku Polskiego,

14e) coroczne sprawozdania z działalności Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

15) okresowe informacje i sprawozdania z działalności instytucji i organów władzy

państwowej innych niż te, o których mowa w pkt 12-14e i 15a, przedkładane na podstawie
odrębnych przepisów,

15a) okresowe informacje Rady Ministrów o udziale Rzeczypospolitej Polskiej w pracach

Unii Europejskiej,

16) sprawy związane z wprowadzaniem w życie i wykonywaniem ustaw i uchwał,

17) informacje bieżące i pytania w sprawach bieżących,

 18) inne sprawy wniesione lub przekazane przez Prezydenta, Radę Ministrów, Prezydium
Sejmu, komisje sejmowe oraz posłów.

Art. 170

1. Prezydent uczestniczy w posiedzeniu Sejmu, gdy uzna to za celowe.

2. W posiedzeniach Sejmu uczestniczą członkowie Rady Ministrów oraz Prezes Najwyższej Izby
Kontroli; potwierdzają oni swoją obecność podpisem na liście obecności. W razie niemożności
wzięcia udziału w posiedzeniu, mogą oni delegować swoich upełnomocnionych zastępców.

3. W posiedzeniach Sejmu mogą uczestniczyć: Marszałek Senatu, Pierwszy Prezes Sądu

Najwyższego - Przewodniczący Trybunału Stanu, Prezes Trybunału Konstytucyjnego,
Rzecznik Praw Obywatelskich, Rzecznik Praw Dziecka, Prezes Naczelnego Sądu
Administracyjnego, Przewodniczący Państwowej Komisji Wyborczej, Przewodniczący Krajowej
Rady Sądownictwa, Prokurator Generalny, Prezes Narodowego Banku Polskiego,
Przewodniczący Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, Generalny Inspektor Ochrony Danych
Osobowych, Szef Kancelarii Prezydenta oraz sekretarze stanu w Kancelarii Prezydenta.

4. Prawo wstępu na salę posiedzeń Sejmu mają również osoby i delegacje zaproszone przez
Marszałka Sejmu oraz upoważnieni przez niego pracownicy Kancelarii Sejmu.

 170- w kontekście immunitetu -nie tylko posłowie biorą udział w posiedzeniu sejmu

Art. 173

2. Porządek dzienny posiedzenia Sejmu ustala Marszałek Sejmu, po wysłuchaniu opinii

Konwentu Seniorów.

4. W przypadku braku jednolitej opinii Konwentu Seniorów w sprawie porządku dziennego

posiedzenia, w spornych punktach porządku rozstrzyga Sejm, po przedstawieniu sprawy przez
Marszałka Sejmu. Głosowanie nie jest poprzedzone debatą ani zadawaniem pytań.

6. Przepisów ust. 3-5 nie stosuje się do wniosku, o którym mowa w art. 10a ust. 1.

Art. 188

1. Po zamknięciu dyskusji Marszałek Sejmu oznajmia, że Sejm przystępuje do głosowania. Od tej

chwili można zabierać głos tylko dla zgłoszenia lub uzasadnienia wniosku formalnego o sposobie
lub porządku głosowania i to jedynie przed wezwaniem posłów przez Marszałka do głosowania.

2. Głosowanie jest jawne i odbywa się przez:

1) podniesienie ręki przy równoczesnym wykorzystaniu urządzenia do liczenia głosów,

2) użycie kart do głosowania podpisanych imieniem i nazwiskiem posła (głosowanie

imienne).
3. W razie niemożności przeprowadzenia głosowania przy pomocy urządzenia do liczenia głosów,
Marszałek Sejmu może zarządzić głosowanie przez podniesienie ręki i obliczenie głosów przez
sekretarzy.

4. O przeprowadzeniu głosowania imiennego decyduje Sejm większością głosów na wniosek

Marszałka Sejmu lub na pisemny wniosek poparty przez co najmniej 30 posłów. Głosowanie
imienne odbywa się przy wykorzystaniu przygotowanej w tym celu urny; posłowie kolejno, w
porządku alfabetycznym, wyczytywani przez sekretarza Sejmu, wrzucają swoje kartki do
urny. Otwarcia urny oraz obliczenia głosów dokonuje pięciu, wyznaczonych przez Marszałka
Sejmu, sekretarzy Sejmu.

 188 - głosowanie imienne - teraz wiadomo kto jak głosował

 w głosowaniu jawnym osoby kandydujące na dane stanowisko znają sposób, w jaki głosuje
osoba wybierająca : np. publiczne wypowiedzenie się na temat swojego wyboru bądź
podniesienie ręki za lub przeciw.

Art. 191

1. Interpelacje, wnioski o przedstawienie informacji bieżących, zapytania poselskie i pytania

w sprawach bieżących mogą być kierowane do członków Rady Ministrów.

2. Marszałek Sejmu wprowadza do porządku dziennego każdego posiedzenia Sejmu punkt

"Informacja bieżąca" oraz punkt "Pytania w sprawach bieżących".

Art. 192

1. Posłowi przysługuje prawo złożenia interpelacji w sprawach o zasadniczym charakterze i

odnoszących się do problemów związanych z polityką państwa.

2. Interpelacja powinna zawierać krótkie przedstawienie stanu faktycznego będącego jej

przedmiotem oraz wynikające zeń pytania oraz powinna być skierowana zgodnie z właściwością
interpelowanego.

3. Interpelację składa się w formie pisemnej na ręce Marszałka Sejmu.

4. Prezydium Sejmu pozostawia bez biegu interpelację, która nie spełnia wymogów określonych w
ust. 1 i 2.

5. Prezydium Sejmu może zażądać skreślenia z interpelacji zwrotów sprzecznych z zasadami

etyki poselskiej, pod rygorem nieprzyjęcia interpelacji.

6. Marszałek Sejmu przesyła interpelację niezwłocznie interpelowanemu.

7. Informacja o złożonych interpelacjach oraz teksty interpelacji, którym Prezydium Sejmu

nadało bieg, są udostępniane w Systemie Informacyjnym Sejmu.

 192 - interpelacje - sprawy o zas. charatkerze, zapytania - nie są zasadnicze,

jednostkowe
Ustawa o sejmowej komisji śledczej

Art. 111.

1. Sejm może powołać komisję śledczą do zbadania określonej sprawy.

2. Tryb działania komisji śledczej określa ustawa.

Art. 2.

3. 1. Komisję powołuje oraz wybiera i odwołuje jej skład osobowy Sejm bezwzględną
większością głosów.
4. 2. W skład komisji może wchodzić do 11 członków. Skład komisji powinien
odzwierciedlać reprezentację w Sejmie klubów i kół poselskich mających swoich
przedstawicieli w Konwencie Seniorów, odpowiednio do jej liczebności.
5. 3. Uchwała o powołaniu komisji określa zakres jej działania; może ona również określać
szczegółowe zasady działania komisji oraz termin złożenia przez nią sprawozdania.

 art 2 - odzwierciedlenie składu reprezentacji w sejmie, ale jednocześnie liczba

członków ograniczona

Art. 4.

Poseł nie może wchodzić w skład komisji, jeżeli:

1) sprawa dotyczy go bezpośrednio;

2) brał albo bierze udział, występując w jakiejkolwiek roli procesowej, w sprawie przed
organem władzy publicznej w sytuacji, o której mowa w art. 8 ust. 1;

3) istnieje, inna niż wymienione w pkt 1 i 2, okoliczność, która mogłaby wywołać

uzasadnioną wątpliwość co do jego bezstronności w danej sprawie.

 4 - zakazy dot. uczestnictwa posłów w komisji - wątpliwość co do bezstronności w

sprawie

Art. 5.

1. Członek komisji zostaje wyłączony z jej składu osobowego, jeżeli zachodzi wobec niego
okoliczność, o której mowa w art. 4.

2. Wyłączenia, o którym mowa w ust. 1, dokonuje komisja; w głosowaniu nie bierze udziału członek
komisji, którego wyłączenia głosowanie dotyczy.

3. Prawo złożenia wniosku o dokonanie wyłączenia, o którym mowa w ust. 1, przysługuje każdemu
posłowi będącemu członkiem komisji oraz osobie wezwanej przez komisję w celu złożenia zeznań.

 5 - wyłączenie posła z komisji

Art. 7.
1. Komisja jest związana zakresem przedmiotowym określonym w uchwale o jej powołaniu.

2. Z uprawnień wynikających z przepisów ustawy komisja korzysta tylko w zakresie niezbędnym

do wyjaśnienia sprawy będącej przedmiotem jej działania oraz w taki sposób, aby nie naruszyć
dóbr osobistych osób trzecich.

 7 - komisja ma badać to, co określono w uchwale o jej powołaniu

 11- obowiązek stawienia się przed komisją - każda ma się stawić, ale nie każdą
można wezwać

Art. 8.

1. Prowadzenie postępowania lub jego prawomocne zakończenie przez inny organ władzy
publicznej nie wyłącza możliwości prowadzenia postępowania przed komisją.

2. Przedmiotem działania komisji nie może być ocena zgodności z prawem orzeczeń
sądowych.

3. Komisja, za zgodą Marszałka Sejmu, może zawiesić swoją działalność do czasu

zakończenia określonego etapu lub całości postępowania toczącego się przed innym organem
władzy publicznej.

4. Postępowanie prowadzone przez komisję może zostać zawieszone w szczególności wtedy,

gdy istnieje uzasadnione przypuszczenie, że materiał zebrany w postępowaniu przed innym
organem władzy publicznej lub podjęte przez ten organ rozstrzygnięcie mogłyby być
przydatne do wszechstronnego zbadania sprawy przez komisję.

 Prawomocne orzeczenie sądu nie ma wpływu na pracę komisji (zasada autonomii)

Art. 11c.

1. W postępowaniu przed komisją osobie wezwanej służy w szczególności prawo do:

1) uchylenia się od odpowiedzi na pytanie, jeżeli jej udzielenie mogłoby narazić osobę
wezwaną lub osobę dla niej najbliższą w rozumieniu art. 115 § 11 Kodeksu karnego
na odpowiedzialność za przestępstwo lub przestępstwo skarbowe;

2) odmowy zeznań, gdy jest ona osobą podejrzaną o popełnienie przestępstwa

pozostającego w ścisłym związku z czynem stanowiącym przedmiot postępowania albo
gdy za to przestępstwo została skazana;

3) żądania, aby przesłuchano ją na posiedzeniu zamkniętym, jeżeli treść zeznań

mogłaby narazić na hańbę osobę wezwaną lub osobę dla niej najbliższą w rozumieniu
art. 115 § 11 Kodeksu karnego;

4) odmowy zeznań co do okoliczności, na które rozciąga się ciążący na osobie

wezwanej obowiązek zachowania tajemnicy ustawowo chronionej, w przypadkach
określonych w przepisach niniejszej ustawy;

5) zgłoszenia wniosku o zarządzenie przerwy w posiedzeniu komisji;

 6) zwrócenia się z wnioskiem o umożliwienie swobodnego wypowiedzenia się w objętej
przesłuchaniem sprawie;

7) zwrócenia się z wnioskiem o uchylenie pytania, które w ocenie osoby wezwanej

sugeruje jej treść odpowiedzi, jest nieistotne bądź niestosowne;

8) zwrócenia się z wnioskiem o zmianę terminu przesłuchania;

9) złożenia wniosku o dokonanie czynności, które komisja może albo ma obowiązek

podejmować z urzędu;

10) złożenia wniosku o wyłączenie członka komisji w trybie art. 5 albo 6 ustawy.

2. O uprawnieniach wymienionych w ust. 1 osobę wezwaną poucza się przed rozpoczęciem

przesłuchania.

3. Na decyzję przewodniczącego komisji oddalającą wniosek osoby wezwanej, w sprawach

określonych w ust. 1 pkt 5-9, służy jej odwołanie do komisji. Komisja rozstrzyga o odwołaniu w
drodze głosowania, większością głosów.

 11c - szeroki katalog uprawnień osoby wezwanej - tę ustawę uzupełniono pod

wpływem orzecznictwa TK

Art. 11e.

1. Osoby obowiązane do zachowania w tajemnicy informacji niejawnych o klauzuli tajności "tajne"

lub "ściśle tajne" mogą być przesłuchane co do okoliczności, na które rozciąga się ten obowiązek,
tylko po zwolnieniu ich od obowiązku zachowania tajemnicy przez właściwy organ.

2. Komisja może zwrócić się do właściwego organu o zwolnienie osoby wezwanej przez komisję od
obowiązku zachowania tajemnicy.

3. Zwolnienia wolno odmówić tylko wtedy, gdyby złożenie zeznania wyrządzić mogło poważną
szkodę państwu.

 11e - wątek zwolnienia z obowiązku zachowania tajemnicy

Art. 18.

1. Jeżeli komisja w trakcie postępowania uznała, że dokonane przez nią ustalenia uzasadniają
postawienie osobom, o których mowa w art. 1 ust. 1 pkt 3-7 ustawy z dnia 26 marca 1982 r. o
Trybunale Stanu zarzutu popełnienia przez nie w sposób zawiniony, w zakresie swojego
urzędowania lub w związku z zajmowanym stanowiskiem, czynu naruszającego Konstytucję lub
ustawę, występuje z wstępnym wnioskiem o pociągnięcie tych osób do odpowiedzialności
konstytucyjnej przed Trybunałem Stanu.

2. O wystąpieniu z wnioskiem, o którym mowa w ust. 1, komisja postanawia większością 2/3 głosów
w obecności co najmniej połowy liczby jej członków.

 18 - ta komisja może też inicjować odpowiedzialność konstytucyjną - wystąpienie ze

 wstępnym wnioskiem przed TS

Art. 19a.

1. Komisja sporządza sprawozdanie ze swojej działalności.

2. Sprawozdanie komisji śledczej zawiera stanowisko komisji w sprawie określonej w uchwale o

jej powołaniu.

3. Przewodniczący komisji opracowuje i przedkłada komisji projekt jej stanowiska.

4. Do projektu stanowiska, o którym mowa w ust. 1, członkowie komisji mogą zgłaszać poprawki w
formie pisemnej.

5. W sprawach dotyczących kolejności głosowania poprawek zgłoszonych do tekstu projektu

stanowiska komisji, komisja może rozstrzygnąć w drodze uchwały.

6. Komisja śledcza przyjmuje swoje stanowisko w drodze uchwały.

 19a - komisja sporządza sprawozdanie

Art. 19c.

1. Na posiedzeniu Sejmu sprawozdanie komisji śledczej prezentuje wybrany z jej składu poseł
sprawozdawca, który obiektywnie przedstawia stanowisko komisji oraz zawarte w sprawozdaniu
zdania odrębne.

2. Do sprawozdania komisji w trakcie jego rozpatrywania przez Sejm, poprawek nie zgłasza się.

3. Nad sprawozdaniem komisji Sejm nie przeprowadza głosowania.

 19c- przedstawienie na posiedzeniu sejmu głosowania - nie ma głosowania.

Art. 20.

1. W przypadku gdy komisja nie zakończyła swojej działalności przed końcem kadencji
Sejmu, który ją powołał, postępowanie przez nią prowadzone ulega zamknięciu z dniem
zakończenia kadencji.

2. Postępowania lub czynności zlecone albo wnioskowane przez komisję, o których mowa w art. 12-
15, kończą się z dniem zakończenia działalności komisji.

Art. 21.

1. Jeżeli komisja przekazała Marszałkowi Sejmu sprawozdanie ze swojej działalności, a

Sejm nie rozpatrzył go do końca kadencji, to może ono zostać rozpatrzone przez Sejm
następnej kadencji.

2. W przypadku określonym w ust. 1 Marszałek Sejmu rozpatrującego sprawozdanie, po

zasięgnięciu opinii Prezydium Sejmu i Konwentu Seniorów, wskazuje posła sprawozdawcę.
  20 - zasada dyskontynuacji - jeśli prace w komisji dalej trwały i nie przyjęto w niej
sprawozdania.

 21 - jeśli stworzono sprawozdanie - wyjątek od zasady dyskontynuacji

Ustawa o ogłaszaniu aktów normatywnych i innych aktów pranych

Art. 88.

1. Warunkiem wejścia w życie ustaw, rozporządzeń oraz aktów prawa miejscowego jest
ich ogłoszenie.

Art. 2.

1. Ogłoszenie aktu normatywnego w dzienniku urzędowym jest obowiązkowe.

2. Odrębna ustawa może wyłączyć obowiązek ogłoszenia aktu normatywnego niezawierającego

przepisów powszechnie obowiązujących.

 2 - ogłoszenie jest obowiązkowe

Art. 2a.

1. Akty normatywne i inne akty prawne podlegające ogłoszeniu ogłasza się w formie dokumentu
elektronicznego w rozumieniu ustawy z dnia 17 lutego 2005 r. o informatyzacji działalności
podmiotów realizujących zadania publiczne (Dz. U. Nr 64, poz. 565, z późn. zm.1) ), chyba że
ustawa stanowi inaczej.

2.a Dzienniki urzędowe wydaje się w postaci elektronicznej, chyba że ustawa stanowi inaczej.

 2a - akty normatywne w formie dokumentu elektronicznego

2. Dla każdego dziennika urzędowego wydawanego w postaci elektronicznej organ

wydający prowadzi odrębną stronę internetową.

Art. 3.

Akty normatywne ogłasza się niezwłocznie

 3 - akty normatywne – OGŁASZANE niezwłocznie, ale nie od razu ogłaszane i

wprowadzane w życie

Art. 4.

1. Akty normatywne, zawierające przepisy powszechnie obowiązujące, ogłaszane w

dziennikach urzędowych wchodzą w życie po upływie czternastu dni od dnia ich ogłoszenia,
chyba że dany akt normatywny określi termin dłuższy.

2. W uzasadnionych przypadkach akty normatywne, z zastrzeżeniem ust. 3, mogą wchodzić

w życie w terminie krótszym niż czternaście dni, a jeżeli ważny interes państwa wymaga
natychmiastowego wejścia w życie aktu normatywnego i zasady demokratycznego państwa
prawnego nie stoją temu na przeszkodzie, dniem wejścia w życie może być dzień ogłoszenia
tego aktu w dzienniku urzędowym.
3. Przepisy porządkowe wchodzą w życie po upływie trzech dni od dnia ich ogłoszenia. W
uzasadnionych przypadkach przepisy porządkowe mogą wchodzić w życie w terminie krótszym niż
trzy dni, a jeżeli zwłoka w wejściu w życie przepisów porządkowych mogłaby spowodować
nieodwracalne szkody lub poważne zagrożenia życia, zdrowia lub mienia, można zarządzić wejście
w życie takich przepisów z dniem ich ogłoszenia.

Art. 5.

Przepisy art. 4 nie wyłączają możliwości nadania aktowi normatywnemu wstecznej mocy
obowiązującej, jeżeli zasady demokratycznego państwa prawnego nie stoją temu na
przeszkodzie

 4,5 - wejście w życie aktu - niekoniecznie wchodzą w życie niezwłocznie

 Vacatio legis - przewidziano 14 dni - 4 ust 1. chyba że dany akt oznaczy termin
dłuższy.

 4 ust 2 - wejście w życie w terminie krótszym lub z dniem ogłoszenia

 5 - możliwość nadania retroakcji przepisów - w POLSCE JEST DOPUSZCZALNA

RETROAKCJA - rzecz w tym, że nie powinno dochodzić do retroakcji jeśli pogarsza
czyjąś sytuację. Ale np. zniesienie karalności to już retroakcja. Jeśli zasady DPP
nie stoją na przeszkodzie – przepisy mogą być retroaktywne

Art. 6.

1. Przy obliczaniu terminu wejścia w życie aktu normatywnego określonego w dniach nie
uwzględnia się dnia ogłoszenia, z wyjątkiem przypadków, gdy akt normatywny wchodzi w życie z
dniem ogłoszenia.

2. Terminy wejścia w życie aktu normatywnego określone w tygodniach, miesiącach lub latach
kończą się z upływem dnia, który nazwą lub datą odpowiada dniu ogłoszenia, a gdyby takiego dnia
w ostatnim miesiącu nie było – w ostatnim dniu tego miesiąca.

 6 - zasada obliczania terminu

 np. akty wchodzące w życie od razu - dot. powołania ministrów

Art. 9.

1. W Dzienniku Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej, zwanym dalej „Dziennikiem Ustaw”, ogłasza się:

1) Konstytucję;

2) ustawy;

3) rozporządzenia z mocą ustawy wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;

4) rozporządzenia wydane przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, Radę Ministrów, Prezesa

Rady Ministrów, ministrów kierujących działami administracji rządowej, przewodniczących
określonych w ustawach komitetów, będących członkami Rady Ministrów, oraz Krajową Radę
Radiofonii i Telewizji;

5) teksty jednolite aktów określonych w pkt 1–4;

6) orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego dotyczące aktów normatywnych ogłoszonych w
Dzienniku Ustaw;

7) uchwały Rady Ministrów uchylające rozporządzenie ministra.

2. W Dzienniku Ustaw ogłasza się również akty prawne dotyczące:

1) stanu wojny i zawarcia pokoju;

2) referendum ogólnokrajowego, w tym referendum zatwierdzającego zmianę Konstytucji;

2a) skrócenia kadencji Sejmu;

3) wyborów do Sejmu i Senatu;

4) wyborów Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej;

5) powszechnej lub częściowej mobilizacji i użycia Sił Zbrojnych do obrony Rzeczypospolitej

Polskiej;

6) stanu wojennego;

7) stanu wyjątkowego;

8) stanu klęski żywiołowej;

9) ważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, wyborów do Sejmu i Senatu, wyborów

do Parlamentu Europejskiego oraz ważności referendum ogólnokrajowego, w tym referendum
zatwierdzającego zmianę Konstytucji.

3. W Dzienniku Ustaw ogłasza się ponadto inne akty prawne, jeżeli odrębne ustawy tak stanowią.

 16 - na M. Sejmu spoczywa obowiązek ogłaszania tekstów jednolitych ustawy

 17 - prostowanie błędów - w tym samym dzienniku urzędowym

 17 ust. 2a – Marszałek Sejmu prostuje błędy.

 17 ust. 3. - Prezes RM też prostuje – ale nie w tekstach ustaw i umów

międzynarodowych

Rada Ministrów:

Art. 146.

1. Rada Ministrów prowadzi politykę wewnętrzną i zagraniczną Rzeczypospolitej Polskiej.

- domniemanie kompetencji przeważające na rzecz RM, prowadzi politykę wewnętrzną i
zewnętrzną współdziałając z prezydentem RP (dualizm egzekutywy)

2. Do Rady Ministrów należą sprawy polityki państwa nie zastrzeżone dla innych organów
państwowych i samorządu terytorialnego.
- to jest właśnie to domniemanie

3. Rada ministrów kieruje administracją rządową.

4. W zakresie i na zasadach określonych w Konstytucji i ustawach Rada Ministrów w
szczególności:

1) zapewnia wykonanie ustaw,

2) wydaje rozporządzenia, (może cała rada, prezes, minister kierujący

działem administracji rządowej)

3) koordynuje i kontroluje prace organów administracji rządowej,

4) chroni interesy Skarbu Państwa,

5) uchwala projekt budżetu państwa,

6) kieruje wykonaniem budżetu państwa oraz uchwala zamknięcie rachunków

państwowych i sprawozdanie z wykonania budżetu,

7) zapewnia bezpieczeństwo wewnętrzne państwa oraz porządek publiczny,

8) zapewnia bezpieczeństwo zewnętrzne państwa,

9) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie stosunków z innymi państwami i

organizacjami międzynarodowymi,

10) zawiera umowy międzynarodowe wymagające ratyfikacji oraz zatwierdza i

wypowiada inne umowy międzynarodowe,
- zawiera też te, które ratyfikacji nie wymagają

11) sprawuje ogólne kierownictwo w dziedzinie obronności kraju oraz określa

corocznie liczbę obywateli powoływanych do czynnej służby wojskowej,

12) określa organizację i tryb swojej pracy.

 ust 1 - to Rada Ministrów prowadzi i wewnętrzną i zewnętrzną politykę,

 ust 2 - istotne domniemanie właściwości (kompetencji) na rzecz RM

 Pytanie ogólne o ustrojową pozycję RM - ust. 4 - wyliczenie, czym się RM zajmuje: zapewnia
wykonywanie ustaw, projekt budżetu, bezpieczeństwo wewnętrzne i zewnętrzne, koordynuje
prace administracji rządowej, zawiera umowy międzynarodowe etc.

Art. 147.

1. Rada Ministrów składa się z Prezesa Rady Ministrów i ministrów.

- członkowie obligatoryjni

2. W skład Rady Ministrów mogą być powoływani wiceprezesi Rady Ministrów.

- członkowie fakultatywni

3. Prezes i wiceprezes Rady Ministrów mogą pełnić także funkcję ministra.

4. W skład Rady Ministrów mogą być ponadto powoływani przewodniczący określonych w
ustawach komitetów.
- członkowie fakultatywni

Skład Rady Ministrów

 premier i v-ce premier może pełnić f. ministra

 ust. 4 - przewodniczący ustawowych komitetów - nie jest to istotna kwestia

Art. 148.

Prezes Rady Ministrów:

1. reprezentuje Radę Ministrów,

2. kieruje pracami Rady Ministrów,

3. wydaje rozporządzenia,

4. zapewnia wykonywanie polityki Rady Ministrów i określa sposoby jej wykonywania,

5. koordynuje i kontroluje pracę członków Rady Ministrów,

6. sprawuje nadzór nad samorządem terytorialnym w granicach i formach określonych w

Konstytucji i ustawach,

7. jest zwierzchnikiem służbowym pracowników administracji rządowej.

 pozycja ustrojowa premiera - szef RM, reprezentuje, kieruje, wydaje rozporządzenia,

określa sposoby wykonywania polityki RM

Art. 149.

1. Ministrowie kierują określonymi działami administracji rządowej lub wypełniają zadania

wyznaczone im przez Prezesa Rady Ministrów. Zakres działania ministra kierującego
działem administracji rządowej określają ustawy.

2. Minister kierujący działem administracji rządowej wydaje rozporządzenia.Rada

Ministrów,na wniosek Prezesa Rady Ministrów, może uchylić rozporządzenie lub zarządzenie
ministra.

3. Do przewodniczącego komitetu, o którym mowa w art. 147 ust. 4, stosuje się odpowiednio
przepisy odnoszące się do ministra kierującego działem administracji rządowej.

 2 kategorie ministrów
- działowi - kierują działami administracji rządowej, mogą wydawać rozporządzenia
- zadaniowi - nie kierują działami, mają powierzone zadanie - ministrowie bez teki - nie
mogą wydawać rozporządzeń
Powoływanie RM

Art. 162.

1. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów na pierwszym posiedzeniu nowo
wybranego Sejmu.

2. Prezes Rady Ministrów składa dymisję Rady Ministrów również w razie:

1) nieuchwalenia przez Sejm wotum zaufania dla Rady Ministrów,

2) wyrażenia Radzie Ministrów wotum nieufności,

3) rezygnacji Prezesa Rady Ministrów.

3. Prezydent Rzeczypospolitej, przyjmując dymisję Rady Ministrów, powierza jej dalsze

sprawowanie obowiązków do czasu powołania nowej Rady Ministrów.

4. Prezydent Rzeczypospolitej, w przypadku określonym w ust. 2 pkt 3, może odmówić przyjęcia

dymisji Rady Ministrów.
- może odmówić, gdy Premier sam zrezygnuje

 Dymisja RM - art 162

- dymisja poprzedniej RM uruchamia procedurę

4 przesłanki dymisji:
 pierwsze posiedzenie nowo wybranego sejmu - ostatecznie o losie rządu decyduje Sejm,
jeśli tylko pojawia się nowo wybrany sejm dochodzi do dymisji RM, Sejm musi mieć szanse
wyrażenia poparcia lub jego braku dla nowej Rady Ministrów, premier musi złożyć
dymisje, prezydent musi przyjąć

 nieuchwalenie wotum zaufania

 uchwalenie wotum nieufności

 rezygnacja prezesa RM - tu prezydent nie musi przyjmować dymisji, jeśli rezygnuje

premier musi złożyć dymisję całej rady ministrów

 nie ma wątku dymisji premiera, dochodzi do dymisji całej RM, zawsze składa to
premier i zawsze na ręce prezydenta.

 ust. 3 - dymisję zasadniczo przyjmuje prezydent, ale nie kończy to sprawowania

obowiązków, gdyż Rada Ministrów działa dalej do czasu powołania nowej.

 przy śmierci - doszło do dymisji, ale nie ma jej kto złożyć

 Zawsze w operacjach kreacji nowego rządu udział bierze prezydent i sejm.

 Dr Kubas mówi że są procedury I, II i III a nie I, Irez i II rez

I Procedura – Procedura zasadnicza

Art. 154.

1. Prezydent Rzeczypospolitej desygnuje Prezesa Rady Ministrów, który proponuje skład Rady
Ministrów. Prezydent Rzeczypospolitej powołuje Prezesa Rady Ministrów wraz z
pozostałymi członkami Rady Ministrów w ciągu 14 dni od dnia pierwszego posiedzenia
Sejmu lub przyjęcia dymisji poprzedniej Rady Ministrów i odbiera przysięgę od członków
nowo powołanej Rady Ministrów.

Etap prezydencki: Od posiedzenia

Sejmu/przyjęcia
dymisji biegnie termin:
1. prezydent desygnuje premiera, który proponuje skład RM
2. prezydent powołuje RM (premiera wraz z ministrami) 14 dni

 Nie ma informacji kiedy prezydent ma przyjąć dymisje poprzedniej RM

 Jeżeli terminu nie ma, ma to być niezwłocznie (co nie oznacza natychmiast)

 14 dni od daty pierwszego posiedzenia Sejmu(termin określony) / lub od momentu

przyjęcia dymisji (termin nieokreślony, jeśli chodzi o to kiedy od momentu złożenia
Prezydent musi przyjąć dymisję RM)

 W przypadku I posiedzenia Sejmu dymisja też jest składana prezydentowi

Art. 154.

2. Prezes Rady Ministrów, w ciągu 14 dni od dnia powołania przez Prezydenta

Rzeczypospolitej, przedstawia Sejmowi program działania Rady Ministrów z wnioskiem o
udzielenie jej wotum zaufania. Wotum zaufania Sejm uchwala bezwzględną większością
głosóww obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

Etap sejmowy: Od powołania biegnie

termin:
1. expose z wnioskiem o udzielenie wotum zaufania
2. sejm uchwala bezwzględną większością głosów w obecności 14 dni
kworum wotum zaufania

 Wszystko się może nie udać w pierwszej procedurze żeby można było przejść do II
procedury. Prezydent powinien podjąć próby desygnacji mimo wszystko, nawet jak będą mu
odmawiać (Casus Kaczyńskiego i Pawlaka)

 W tej procedurze prezydent może odmówić powołania, wtedy następuje II procedura

II Procedura – I Rezerwowa

Art. 154.

3. W razie niepowołania Rady Ministrów w trybie ust. 1 lub nieudzielenia jej wotum zaufania w
trybie ust. 2 Sejm w ciągu 14 dni od upływu terminów określonych w ust. 1 lub ust. 2
wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady
Ministrówbezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej
liczby posłów.Prezydent Rzeczypospolitej powołuje tak wybraną Radę Ministrów i odbiera
przysięgę od jej członków.

 w razie niepowołania RM lub nieudzielenia wotum zaufania

 Rozpoczyna bieg nowy termin 14 dniowy

Etap sejmowy:

Art. 113 Regulaminu Sejmu i Senatu

1. W razie niepowołania Rady Ministrów przez Prezydenta w trybie art. 154 ust. 1 Konstytucji
albo nieudzielenia przez Sejm powołanej Radzie Ministrów wotum zaufania w trybie art. 154 ust.
2 Konstytucji, kandydata na Prezesa Rady Ministrów może zgłosić co najmniej 46 posłów.

2. Termin zgłaszania kandydatur na Prezesa Rady Ministrów wyznacza Marszałek Sejmu, po

zasięgnięciu opinii Konwentu Seniorów.

3. Sejm wybiera Prezesa Rady Ministrów w głosowaniu imiennym.

4. Prezes Rady Ministrów przedstawia Sejmowi na posiedzeniu program działania Rządu oraz
proponowany przez niego skład Rady Ministrów.

5. Wniosek Prezesa Rady Ministrów w sprawie wyboru Rady Ministrów jest głosowany łącznie. Art.
112 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

6. Sejm wybiera Prezesa Rady Ministrów oraz proponowanych przez niego członków Rady
Ministrów bezwzględną większością głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby
posłów.

7. Uchwałę o wyborze Rady Ministrów Marszałek Sejmu przekazuje niezwłocznie Prezydentowi.

Etap Sejmowy:
1. Zgłaszanie kandydatów na prezesa RM na piśmie (grupa co najmniej 46
posłów)
2. Sejm wybiera prezesa RM bezwzględną większością głosów - tu Sejm
nikogo nie powołuje, tylko i wyłącznie prezydent powołuje RM
14 dni
3. Wybrany prezes RM konstruuje skład RM i wygłasza expose
4. Wybór przez Sejm RP zaproponowanego przez Premiera składu RM –
 głosowanie zbiorcze nad wszystkimi kandydatami – również większość
bezwzględna

Etap prezydencki:
1. Prezydent powołuje Prezesa oraz pozostałych członków RM - tutaj jest to obowiązkiem
prezydenta, jest związany decyzją sejmu, może dojść do powołania RM wbrew woli
prezydenta, ale nie wbrew woli Sejmu - wynika to z uznania , że w tej procedurze decydującą
rolę ma Sejm. Nie ma terminu. Prezydent funkcjonuje jako notariusz republiki.

Procedura III – II procedura rezerwowa

Etap prezydencki
Prezydent desygnuje prezesa RM, Premier konstruuje RM i prezydent
powołuje powołuje prezesa RM i członków RM. Tutaj też może odmówić 14 dni
powołania

Etap Sejmowy
1. expose i wniosek o udzielenie wotum zaufania 14 dni od powołania
2. Sejm udziela wotum zaufania większością zwykłą!

 Jeśli III procedura zawiedzie – musi nastąpić skrócenie kadencji sejmu przez
Prezydenta

 Rządzi ostatnio powołana RM. Bo powierza pełnienie obowiązków do czasu POWOŁANIA.

 Zaprzysiężenie to detal, ważne jest powołanie

Odpowiedzialność RM – art. 158

 polityczna - wyrażenie dezaprobaty, nie trzeba wykazywać naruszenia prawa (wotum
nieufności, które egzekwuje tylko sejm)

Art. 158.

1. Sejm wyraża Radzie Ministrów wotum nieufnościwiększością ustawowej liczby posłów (231
za) na wniosek zgłoszony przez co najmniej 46 posłów i wskazujący imiennie kandydata
na Prezesa Rady Ministrów. Jeżeli uchwała została przyjęta przez Sejm, Prezydent
Rzeczypospolitej przyjmuje dymisję Rady Ministrów i powołuje wybranego przez Sejm
nowego Prezesa Rady Ministrów, a na jego wniosek pozostałych członków Rady Ministrów oraz
odbiera od nich przysięgę.

2. Wniosek o podjęcie uchwały, o której mowa w ust. 1, może być poddany pod głosowanie nie
wcześniej niż po upływie 7 dni od dnia jego zgłoszenia. Powtórny wniosek może być
zgłoszony nie wcześniej niż po upływie 3 miesięcy od dnia zgłoszenia poprzedniego wniosku.
 Powtórny wniosek może być zgłoszony przed upływem 3 miesięcy, jeżeli wystąpi z nim co
najmniej 115 posłów.

 wotum nieufności w stosunku do RM

Art. 159.

1. Sejm może wyrazić ministrowi wotum nieufności. Wniosek o wyrażenie wotum nieufności może
być zgłoszony przez co najmniej 69 posłów. Przepis art. 158 ust. 2 stosuje się odpowiednio.

2. Prezydent Rzeczypospolitej odwołuje ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności

większością głosów ustawowej liczby posłów.

 w stosunku do ministra

Konstruktywne wotum nieufności

 nie jest to wyłącznie akt negacji, poza wyrażeniem dezaprobaty także wątek kreacyjny

 podwójny charakter wniosku - z jednej strony - o wyrażenie wotum nieufności z drugiej

strony kandydatura nowego premiera

 podwójny skutek jednego głosowania

 wyrażenie wotum nieufności - jednocześnie aktem wyboru premiera, powołany potem premier

 większość ustawowej liczby - czyli 231 posłów,

 większość zwykła ustawowej liczby posłów - 231

 większość bezwzględna ustawowej liczby posłów - też 231

 podobna konstrukcja przy wyborze marszałka sejmu

 nie ma tu głosowania nad członkami RM

 Art 158 (konstruktywne wotum nieufności) stanowi autonomiczną procedurę, nie

przechodzi się do żadnej z nich - stworzono go po to, aby oddalić groźbę kryzysu
politycznego - bo gdyby premierem była Kopacz a kandydatem Grodzkie to procedura się nie
powiedzie.

Art. 161.

Prezydent Rzeczypospolitej, na wniosek Prezesa Rady Ministrów, dokonuje zmian w składzie Rady
Ministrów.

 wiążący wniosek do prezydenta od premiera, na zmianę ministra

 opisana procedura kończy się w art 158 – w konstruktywnym wotum nieufności nie
oczekujemy żadnego wotum zaufania

 art. 159 - indywidualne wotum nieufności - nie ma ono charakteru konstruktywnego -

można wymusić odwołanie ministra

 nie ma żadnego wotum nieufności dotyczącego premiera

Art. 160.

Prezes Rady Ministrów może zwrócić się do Sejmu o wyrażenie Radzie Ministrów wotum
zaufania. Udzielenie wotum zaufania Radzie Ministrów następuje (zwykłą) większością głosów w
obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

 wotum zaufania

 może się pojawić w toku normalnym, nie ma wymiernych korzyści

 Rada Ministrów NIE JEST ORGANEM KADENCYJNYM

 Formalnie RM jest organem zbiorowym - podejmowanie rozstrzygnięć wspólnie (także tryb

obiegowy)

Ustawa o Radzie Ministrów

Art. 1.

Rada Ministrów (Rząd) działa kolegialnie.

 jest organem kolegialnym, nie jest organem kadencyjnym

Art. 2.

1. Rada Ministrów, wykonując ustanowione dla niej w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i

ustawach zadania i kompetencje, rozpatruje sprawy i podejmuje rozstrzygnięcia na
posiedzeniach.

2. Rada Ministrów może również rozstrzygać poszczególne sprawy w drodze korespondencyjnego

uzgodnienia stanowisk (drogą obiegową).

3. Organizację i tryb swojej pracy Rada Ministrów określa w regulaminie.

 RM ograniczona do władzy wykonawczej poprzez Konstytucję i ustawy, obraduje na

posiedzeniach, możliwe podejmowanie rozstrzygnięć również drogą obiegową

Art. 5.
W celu wykonania zadań i kompetencji określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej i
ustawach, Prezes Rady Ministrów może w szczególności:
1) wyznaczyć ministrowi zakres spraw, w których minister ten działa z upoważnienia
Prezesa Rady Ministrów; (chodzi tu o rozporządzenie atrybucyjne w którym
premier kreuje kompetencje ministra i nadaje mu właściwy dział)
 2) żądać informacji, dokumentów i sprawozdań okresowych lub dotyczących
poszczególnej sprawy albo rodzaju spraw od ministra, kierownika urzędu
centralnego lub wojewody oraz od pracowników urzędów organów administracji
rządowej po zawiadomieniu właściwego ministra, kierownika urzędu centralnego
lub wojewody; (pewna forma funkcji kontrolnej)
3) zarządzić przeprowadzenie korespondencyjnego uzgodnienia stanowisk członków
Rady Ministrów (tryb obiegowy)
4) zwoływać, brać udział i przewodniczyć posiedzeniom organów pomocniczych Rady
Ministrów lub Prezesa Rady Ministrów, bez względu na ich skład i zakres działania;
(pozycja ustrojowa Premiera jako przewodniczącego RM)
5) zwoływać posiedzenia, z udziałem właściwych ministrów, kierowników urzędów
centralnych lub wojewodów i im przewodniczyć; (j/w)
6) przekazać, z urzędu lub na wniosek właściwego organu albo na wniosek
strony, sprawę należącą do właściwości więcej niż jednego ministra lub
kierownika centralnego urzędu do załatwienia wskazanemu przez siebie
ministrowi, zawiadamiając o tym wszystkie inne właściwe organy oraz strony;
7) rozstrzygać o zakresie działania ministrów w razie sporu kompetencyjnego
między ministrami.

Art. 6.
1. W razie nieobecności Prezesa Rady Ministrów lub w innym wypadku czasowej niemożności
wykonywania przez niego obowiązków w Radzie Ministrów, pracami Rady Ministrów kieruje
wiceprezes Rady Ministrów wyznaczony przez Prezesa Rady Ministrów lub jeden z ministrów,
jeżeli wiceprezes Rady Ministrów nie został powołany.
2. Wiceprezes Rady Ministrów wykonuje, w imieniu Prezesa Rady Ministrów, zadania i
kompetencje w zakresie powierzonym przez Prezesa Rady Ministrów.

 Zastępstwo może sprawować v-ce premier wyznaczony, lub jeden z ministrów, ustawa nic
nie mówi co jeśli nie wyznaczono nikogo, a niemożność jest czasowa. Niemożność stała
kładzie kres RM – nie ma kto złożyć dymisji.

Art. 7.

1. Członek Rady Ministrów uczestniczy, na zasadach określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej

Polskiej, w ustalaniu polityki państwa, ponosząc za treść i za realizację działań Rządu
odpowiedzialność w trybie i na zasadach określonych w odrębnych przepisach. (odpowiedzialność
przed Sejmem i Prezesem RM)
2. Członek Rady Ministrów jest obowiązany, w zakresie swojego działania, do inicjowania i
opracowywania polityki Rządu, a także przedkładania inicjatyw, projektów założeń projektów
ustaw i projektów aktów normatywnych na posiedzenia Rady Ministrów – na zasadach i w
trybie określonych w regulaminie pracy Rady Ministrów.
3. Członek Rady Ministrów realizuje politykę ustaloną przez Radę Ministrów.
4. Członek Rady Ministrów, realizując politykę ustaloną przez Radę Ministrów, w szczególności:
1) współdziała z innymi członkami Rady Ministrów;
2) nadzoruje działalność terenowych organów administracji rządowej;
3) współdziała z samorządem terytorialnym, organizacjami społecznymi i przedstawicielstwami
środowisk zawodowych i twórczych;
4) występuje do Prezesa Rady Ministrów o powołanie zespołów międzyresortowych do
wykonywania zadań wykraczających poza zakres jego działania;
5) po zawiadomieniu Prezesa Rady Ministrów powołuje rady i zespoły, jako organy pomocnicze w
sprawach należących do zakresu jego działania.
 Członek RM jest związany stanowiskiem Rady Ministrów, obowiązany jest do
inicjowania projektów aktów i polityki „swojej działki”, uczestniczy w ustalaniu polityki
państwa, współdziała z innymi ministrami, samorządem terytorialnym, organami adm.
Rządowej etc.

Art. 8.

Członek Rady Ministrów reprezentuje w swoich wystąpieniach stanowisko zgodne z

ustaleniami przyjętymi przez Radę Ministrów.
 nie może reprezentować innego, bo poleci tak jak Gowin

Art. 9.

1. Członek Rady Ministrów, upoważniony przez Radę Ministrów, reprezentuje Rząd przed
Sejmem Rzeczypospolitej Polskiej w sprawach rozpatrywanych z inicjatywy Rady Ministrów.
W takim wypadku minister składa, po porozumieniu się z Prezesem Rady Ministrów, wszelkie
oświadczenia w imieniu Rządu.

 RM może upoważnić danego ministra do przedstawienia stanowiska w Sejmie, wszelkie

oświadczenia wtedy składane są w imieniu RM

Art. 14.

4. Prezes Rady Ministrów po zasięgnięciu opinii Rady Legislacyjnej ustala, w drodze

rozporządzenia:
1) zasady techniki prawodawczej;
5. Prezes Rady Ministrów wydając rozporządzenie, o którym mowa w ust. 4 pkt 1, określi w
szczególności elementy metodyki przygotowania i sposób redagowania projektów ustaw i
rozporządzeń oraz innych normatywnych aktów prawnych, a także warunki, jakim powinny
odpowiadać uzasadnienia projektów normatywnych aktów prawnych, jak również reguły
przeprowadzania zmian w systemie prawa. Stosowanie zasad techniki prawodawczej powinno
zapewnić w szczególności spójność i kompletność systemu prawa oraz przejrzystość tekstów
normatywnych aktów prawnych, z uwzględnieniem dorobku nauki i doświadczeń praktyki.

 Przy premierze działa Rada Legislacyjna i rządowe centrum legislacji, on w drodze

rozporządzenia określa zasady techniki prawodawczej (upoważnienie zawarte w
ustawie o RM)

Art. 17.

Prezes Rady Ministrów zwołuje posiedzenia Rady Ministrów, ustala ich porządek i im
przewodniczy.
 Model kanclerski i model Primus Inter pares. Podkreśla kierowniczą rolę premiera.

Art. 22.
1. Posiedzenia Rady Ministrów są niejawne.
1a. Prezes Rady Ministrów, z własnej inicjatywy lub na wniosek członka Rady Ministrów, może
zezwolić zaproszonym osobom na przysłuchiwanie się posiedzeniu Rady Ministrów w całości lub w
części oraz na udzielanie wyjaśnień.
2. Rada Ministrów jest obowiązana informować opinię publiczną o przedmiocie posiedzenia oraz o
podjętych rozstrzygnięciach. Nie dotyczy to spraw, w stosunku do których Prezes Rady
Ministrów zarządził tajność obrad.

Art. 33.
1. Prezes Rady Ministrów ustala, w drodze rozporządzenia:
1) szczegółowy zakres działania ministra, niezwłocznie po powołaniu Rady Ministrów, a jeżeli
minister został powołany w innym czasie – niezwłocznie po jego powołaniu; (takie rozporządzenie
wchodzi w życie z dniem ogłoszenia.)
2) ministerstwo lub inny urząd administracji rządowej, który ma obsługiwać ministra, a w
wypadku ministra kierującego określonym działem administracji rządowej – również organy jemu
podległe lub przez niego nadzorowane, z zastrzeżeniem art. 34 ust. 2.
1a. Prezes Rady Ministrów określając szczegółowy zakres działania ministra, w wypadku ministra
kierującego określonym działem administracji rządowej:
1) wskazuje, z uwzględnieniem przepisów o działach administracji rządowej, dział lub działy,
którymi kieruje minister;
3) określa, z zastrzeżeniem przepisów odrębnych, zakres uprawnień ministra jako dysponenta
wyodrębnionej lub wyodrębnionych części budżetu państwa.
1d. Minister kierujący określonym działem administracji rządowej ustala, w drodze
obwieszczenia, wykaz jednostek organizacyjnych jemu podległych lub przez niego
nadzorowanych. Obwieszczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej
„Monitor Polski”.
2. Przepisy, o których mowa w ust. 1, tracą moc:
1) z dniem powołania nowej Rady Ministrów;
2) z dniem powołania dla danego działu administracji rządowej nowego ministra.
3. W wypadku uchylenia przepisów określonych w ust. 1, do dnia wejścia w życie nowych przepisów
Prezes Rady Ministrów wykonuje zadania ministra, którego uchylony przepis dotyczy.

 rozporządzenia atrybucyjne - po powołaniu RM lub po pojawieniu się nowej osoby w RM

Premier i tylko Premier wydaje jej rozporządzenie, które określa jej (tej osoby) zakres
działania. Wchodzą w życie z dniem ogłoszenia, minister tylko na to czeka. Tracą
moc w wypadku powołania nowej RM/nowego ministra.

 33 ust 1a. - może zdecydować się na przydział działu i tak się robi ministra działowego.

 jednoosobowo premier decyduje o kompetencjach członków RM

 W art. 5 ustawy o działach administracji rządowej są działy wymienione. Podział

arbitralny, ale sensowny. Działy można łączyć, ale nie można ich dzielić

 Art. 4 - nakazano połączenie działów 2, 3, 7 - min. finansów, 8 i 27 - MSZ i

członkostwo w UE. Te muszą być w ręku jednego ministra

 ministerstwa tworzy się poprzez rozporządzenia

 "tekę"- buduje w rozporządzeniach premier

 obecnie niewielka koncentracja działów RM

Art. 38.
W razie przyjęcia dymisji Rządu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Polskiej, dymisję
składają sekretarze i podsekretarze stanu oraz wojewodowie i wicewojewodowie. O przyjęciu
dymisji Prezes Rady Ministrów rozstrzyga w ciągu trzech miesięcy od dnia powołania Rady
Ministrów.
 Premier może zadecydować których podsekretarzy sobie zostawić, a których nie.

Ustawa o działach administracji rządowej

Art. 4.
1. Ministra kierującego określonym działem określa się jako ministra właściwego do spraw
oznaczonych nazwą danego działu, określoną w art. 5.
2. Minister kierujący działem administracji rządowej jest właściwy w sprawach z zakresu
administracji rządowej określonych w ustawie, z wyjątkiem spraw zastrzeżonych w odrębnych
przepisach do kompetencji innego organu.
3. Ministrowie właściwi do spraw oznaczonych nazwą danego działu mogą wykonywać inne zadania i
kompetencje, jeżeli przewidują to przepisy odrębne.
4. Kierowanie działami administracji rządowej, o których mowa w art. 5 pkt 2, 3 i 7, powierza się
jednemu ministrowi. (budżet, finanse publiczne, instytucje finansowe)

5. Kierowanie działami administracji rządowej, o których mowa w art. 5 pkt 8 i 27, powierza się
jednemu ministrowi. (członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej, sprawy
zagraniczne)

Art. 5.
Ustala się następujące działy:
1) administracja publiczna;
1a) budownictwo, lokalne planowanie i zagospodarowanie przestrzenne oraz mieszkalnictwo;
2) budżet;
3) finanse publiczne;
4) gospodarka;
5) gospodarka morska;
6) gospodarka wodna;
7) instytucje finansowe;
7a) informatyzacja;
8) członkostwo Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej;
9) kultura i ochrona dziedzictwa narodowego;
10) kultura fizyczna;
11) łączność;
12) (uchylony);
13) nauka;
14) obrona narodowa;
15) oświata i wychowanie;
16) praca;
17) rolnictwo;
18) rozwój wsi;
18a) rozwój regionalny;
18b) rynki rolne;
18c) rybołówstwo;
19) Skarb Państwa;
20) sprawiedliwość;
21) szkolnictwo wyższe;
22) transport;
22a) turystyka;
23) środowisko;
23a) rodzina;
24) sprawy wewnętrzne;
25) wyznania religijne oraz mniejszości narodowe i etniczne;
26) zabezpieczenie społeczne;
27) sprawy zagraniczne;
28) zdrowie.

Art. 34.
1. Minister jest obowiązany do inicjowania i opracowywania polityki Rady Ministrów w
stosunku do działu, którym kieruje, a także przedkładania w tym zakresie inicjatyw,
projektów założeń projektów ustaw i projektów aktów normatywnych na posiedzenia Rady
Ministrów – na zasadach i w trybie określonych w regulaminie pracy Rady Ministrów. W zakresie
działu, którym kieruje, minister wykonuje politykę Rady Ministrów i koordynuje jej wykonywanie
przez organy, urzędy i jednostki organizacyjne, które jemu podlegają lub są przez niego
nadzorowane.
2. W sprawach indywidualnych decyzje centralnego organu administracji rządowej są ostateczne
w rozumieniu przepisów Kodeksu postępowania administracyjnego, chyba że ustawa uprawnienie
takie przyznaje ministrowi kierującemu określonym działem administracji rządowej.

Art. 38.
1. W celu realizacji swoich zadań minister kierujący określonym działem współdziała, na zasadach
i w trybie określonych w odrębnych przepisach oraz w zakresie wynikającym z potrzeb danego
działu, z innymi członkami Rady Ministrów oraz innymi organami administracji rządowej i
państwowymi jednostkami organizacyjnymi, organami samorządu terytorialnego, jak również
z organami samorządu gospodarczego, zawodowego, związków zawodowych i organizacji
pracodawców oraz innych organizacji społecznych i przedstawicielstw środowisk zawodowych i
twórczych.
2. Minister kierujący działem administracji rządowej podejmuje w odniesieniu do tego działu
czynności w zakresie współpracy z zagranicą we współpracy z ministrem właściwym do spraw
zagranicznych, a w zakresie członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii Europejskiej – we
współpracy z ministrem właściwym do spraw członkostwa Rzeczypospolitej Polskiej w Unii
Europejskiej.
3. Ministrowie w zakresie kierowanych przez nich działów administracji rządowej opracowują
roczne i wieloletnie plany współpracy zagranicznej.

Prezydent

Art. 126.

1. Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej jest najwyższym przedstawicielem

Rzeczypospolitej Polskiej i gwarantem ciągłości władzy państwowej.
2. Prezydent Rzeczypospolitej czuwa nad przestrzeganiem Konstytucji, stoi na straży
suwerenności i bezpieczeństwa państwa oraz nienaruszalności i niepodzielności jego
terytorium.
 3. Prezydent Rzeczypospolitej wykonuje swoje zadania w zakresie i na zasadach
określonych w Konstytucji i ustawach.

 ust 1:
- f. reprezentanta - najwyższy przedstawiciel RP, zwykle potrzebna taka osoba która
uosabia majestat państwa,
- f. arbitra - gwarant ciągłości władzy państwowej - zadaniem prezydenta jest czuwanie
aby władza była sprawowana w sposób ciągły, wymaga to czasem mediowania między
parlamentem a rządem, kompetencje władcze czy nie władcze. W wizji naszej konstytucji
prezydent może być aktywny.

 ust 2. zadania prezydenta

- szczególnie w ramach f. arbitra, czuwa nad przestrzeganiem konstytucji, nienaruszalności,
niepodzielności terytorium (zagrożenia zewnętrzne i wewnętrzne)

 w świetle szeroko zarysowanych zadań - co w takim razie prezydentowi wolno robić, czy
można podejmować dowolne działania – ust. 3 prezydentowi wolno robić tylko to, na co
pozwala mu konstytucja i ustawa, ale dotyczy to kompetencji władczych.

W kazusach będą wplecione wątki z art. 126.

 W ramach kompetencji władczych prezydent musi się powołać na konkretny przepis

konstytucji lub ustawy

 Art 131 - niemożność sprawowania urzędu - prezydent nie jest najważniejszy, ale
szczegółowo opisuje to ten artykuł
- ust 1 - niemożność przejściowa - nie może, ale może wróci. Sam prezydent zapowiada
(raczej ego prezydenckie na to nie pozwoli) - oczekujemy, że prezydent zawiadomi
Marszałka Sejmu, wtedy on przejmuje obowiązki prezydenta. Jak nie może zawiadomić –
Marszałek Sejmu występuje z wnioskiem do TK .
- ust 2 - opróżnienie sprawowania urzędu - pkt 3) - trwała niezdolność - uznajemy, że stan
zdrowia wyklucza sprawowanie urzędu - uchwałą podjętą większością co najmniej 2/3
głosów ustawowej liczby członków Zgromadzenia Narodowego,

 Gdyby M. Sejmu nie mógł to funkcje prezydenta spełnia M. Senatu.

 ust 4 – P. O. prezydenta posiada wszystkie pozostałe kompetencje oprócz skrócenia

kadencji Sejmu

Art. 131.

1. Jeżeli Prezydent Rzeczypospolitej nie może przejściowo sprawować urzędu,

zawiadamia o tym Marszałka Sejmu, który tymczasowo przejmuje obowiązki Prezydenta
Rzeczypospolitej. Gdy Prezydent Rzeczypospolitej nie jest w stanie zawiadomić
Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu, wówczas o stwierdzeniu
przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej rozstrzyga
Trybunał Konstytucyjny na wniosek Marszałka Sejmu. W razie uznania przejściowej
niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej Trybunał
Konstytucyjny powierza Marszałkowi Sejmu tymczasowe wykonywanie obowiązków
Prezydenta Rzeczypospolitej.
 2. Marszałek Sejmu tymczasowo, do czasu wyboru nowego Prezydenta Rzeczypospolitej,
wykonuje obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej w razie:

1) śmierci Prezydenta Rzeczypospolitej,

2) zrzeczenia się urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej,

3) stwierdzenia nieważności wyboru Prezydenta Rzeczypospolitej lub innych

przyczyn nieobjęcia urzędu po wyborze,

4) uznania przez Zgromadzenie Narodowe trwałej niezdolności Prezydenta

Rzeczypospolitej do sprawowania urzędu ze względu na stan zdrowia, uchwałą
podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej liczby członków
Zgromadzenia Narodowego,

5) złożenia Prezydenta Rzeczypospolitej z urzędu orzeczeniem Trybunału Stanu.

3. Jeżeli Marszałek Sejmu nie może wykonywać obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej,

obowiązki te przejmuje Marszałek Senatu.
4. Osoba wykonująca obowiązki Prezydenta Rzeczypospolitej nie może postanowić o
skróceniu kadencji Sejmu.

Art. 132.

Prezydent Rzeczypospolitej nie może piastować żadnego innego urzędu ani pełnić żadnej
funkcji publicznej, z wyjątkiem tych, które są związane ze sprawowanym urzędem.

 Incompatibilitas

Art. 133.

1. Prezydent Rzeczypospolitej jako reprezentant państwa w stosunkach zewnętrznych:

1) ratyfikuje i wypowiada umowy międzynarodowe, o czym zawiadamia Sejm i

Senat,

2) mianuje i odwołuje pełnomocnych przedstawicieli Rzeczypospolitej Polskiej w

innych państwach i przy organizacjach międzynarodowych,

3) przyjmuje listy uwierzytelniające i odwołujące akredytowanych przy nim

przedstawicieli dyplomatycznych innych państw i organizacji międzynarodowych.

2. Prezydent Rzeczypospolitej przed ratyfikowaniem umowy międzynarodowej może

zwrócić się do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem w sprawie jej zgodności z
Konstytucją.
3. Prezydent Rzeczypospolitej w zakresie polityki zagranicznej współdziała z Prezesem
Rady Ministrów i właściwym ministrem.

 Art 133 - reprezentacja w stos zewnętrznych.

 Art. 140.

Prezydent Rzeczypospolitej może zwracać się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do

Zgromadzenia Narodowego. Orędzia nie czyni się przedmiotem debaty.

Art. 141.

1. W sprawach szczególnej wagi Prezydent Rzeczypospolitej może zwołać Radę Gabinetową.

Radę Gabinetową tworzy Rada Ministrów obradująca pod przewodnictwem Prezydenta
Rzeczypospolitej.
2. Radzie Gabinetowej nie przysługują kompetencje Rady Ministrów.

 Art 141 - Rada Gabinetowa - Rada Ministrów pod przewodnictwem prezydenta. - obecność
prezydenta powoduje, że ten organ nie ma kompetencji RM - widać, że szefem władzy
wykonawczej pozostaje premier.

Art. 142.

1. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje rozporządzenia i zarządzeniana zasadach

określonych w art. 92 i art. 93.
2. Prezydent Rzeczypospolitej wydaje postanowienia w zakresie realizacji pozostałych
swoich kompetencji.

Art. 144.

1. Prezydent Rzeczypospolitej, korzystając ze swoich konstytucyjnych i ustawowych

kompetencji, wydaje akty urzędowe.
2. Akty urzędowe Prezydenta Rzeczypospolitej wymagają dla swojej ważności podpisu
Prezesa Rady Ministrów, który przez podpisanie aktu ponosi odpowiedzialność przed
Sejmem.
3. Przepis ust. 2 nie dotyczy:

1) zarządzania wyborów do Sejmu i Senatu,

2) zwoływania pierwszego posiedzenia nowo wybranych Sejmu i Senatu,

3) skracania kadencji Sejmu w przypadkach określonych w Konstytucji,

4) inicjatywy ustawodawczej,

5) zarządzania referendum ogólnokrajowego,

6) podpisywania albo odmowy podpisania ustawy,

7) zarządzania ogłoszenia ustawy oraz umowy międzynarodowej w Dzienniku

Ustaw Rzeczypospolitej Polskiej,

8) zwracania się z orędziem do Sejmu, do Senatu lub do Zgromadzenia

Narodowego,
9) wniosku do Trybunału Konstytucyjnego,

10) wniosku o przeprowadzenie kontroli przez Najwyższą Izbę Kontroli,

11) desygnowania i powoływania Prezesa Rady Ministrów,

12) przyjmowania dymisji Rady Ministrów i powierzania jej tymczasowego

pełnienia obowiązków,

13) wniosku do Sejmu o pociągnięcie do odpowiedzialności przed Trybunałem

Stanu członka Rady Ministrów,

14) odwoływania ministra, któremu Sejm wyraził wotum nieufności,

15) zwoływania Rady Gabinetowej,

16) nadawania orderów i odznaczeń,

17) powoływania sędziów,

18) stosowania prawa łaski,

19) nadawania obywatelstwa polskiego i wyrażania zgody na zrzeczenie się

obywatelstwa polskiego,

20) powoływania Pierwszego Prezesa Sądu Najwyższego,

21) powoływania Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego,

22) powoływania Prezesa Naczelnego Sądu Administracyjnego,

23) powoływania prezesów Sądu Najwyższego oraz wiceprezesów Naczelnego

Sądu Administracyjnego,

24) wniosku do Sejmu o powołanie Prezesa Narodowego Banku Polskiego,

25) powoływania członków Rady Polityki Pieniężnej,

26) powoływania i odwoływania członków Rady Bezpieczeństwa Narodowego,

27) powoływania członków Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

28) nadawania statutu Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej oraz

powoływania i odwoływania Szefa Kancelarii Prezydenta Rzeczypospolitej,

29) wydawania zarządzeń na zasadach określonych w art. 93,

30) zrzeczenia się urzędu Prezydenta Rzeczypospolitej.

 Art 144 - kontrasygnata - korzystanie z konstytucyjnych i ustawowych kompetencji

 prezydent wydaje akty urzędowe, akty te wymagają dla ważności podpisu premiera -
kontrasygnaty. Przez podpisanie aktu premier podnosi odpowiedzialność przed Sejmem.

 prezydent odpowiedzialności politycznej nie ponosi, ew. odpowiedzialność wyborcza - przy

próbie reelekcji

 rozwiązanie zastępcze - prezydent nie ma odpowiedzialności politycznej, ale premier musi się
zgodzić. Premierowi wolno odmówić kontrasygnaty prezydenta.

 akt bez kontrasygnaty jest nieważny, ale nie wiadomo od kiedy - albo nieważny od samego
początku ex tunc - ze skutkiem wstecznym, albo ex nunc - ze skutkiem teraźniejszym.

 wyjątki od kontrasygnaty stanowią prerogatywy - akty urzędowe nie wymagający

kontrasygnaty

Katalog prerogatyw:
 Teoretycznie jest to katalog zamknięty, ale funkcjonują prerogatywy pochodne –
prezydent może zgłosić samodzielnie projekt ustawy, a skoro jest wnioskodawcą ma
prawo wnoszenia poprawek o czym art. 144 ust. 3 nie mówi..

Prezydent Premier

Akty kontrasygnowane Odp. Konstytucyjna 1 1

Akty kontrasygnowane Odp. Polityczna 0 1

Prerogatywy Odp. Konstytucyjna 1 0

Prerogatywy Odp. Polityczna 0 0

Sądownictwo konstytucyjne

Modele sądownictwa konstytucyjnego

 Judical reviev - USA - Marbury vs. Madison

Amerykański model:
 kontrola zdekoncentrowana - nie ma specjalnego organu, który się tym zajmuje, zajmują
się tym sądy
  kontrola konkretna - w związku z konkretnym postępowaniem przed jakimś np. lokalnym
sędzią.

 skutek inter partes - między stronami - w tej konkretnej sprawie przepis jest
niekonstytucyjny, nie ma wypowiedzi nt statusu aktu.

Model Kelsenowski (kontynentalny)

 w opozycji do doświadczeń amerykańskich, nie ufa się sędziom, więc nie mogą oni oceniać
przepisów, ustawa wyraża wolę powszechną.

 kontrola skoncentrowana

 kontrola abstrakcyjna, bez związków z konkretnym postępowaniem

 - skutek erga omnes - będzie orzekał o statusie aktu

Jądro sądownictwa konstytucyjnego:

1. kontrola norm

2. rozstrzyganie sporów federalnych

3. rozstrzyganie sporów kompetencyjnych

4. rozpatrywanie skarg konstytucyjnych

 Jeśli mamy organ, który zajmuje się jedną z tym spraw - jest to sąd konstytucyjny. PL -
wszystko oprócz 2.

TRYBUNAŁ KONSTYTUCYJNY
p – przedmiot kontroli
w – wzorzec kontroli

Art. 188.

Trybunał Konstytucyjny orzeka w sprawach:

1. zgodności ustaw (p) i umów międzynarodowych (p) z Konstytucją (w), (tu nie pada słowo
ratyfikowana)

2. zgodności ustaw (p) z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi (w), których ratyfikacja

wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,

3. zgodności przepisów prawa (AKT NORMATYWNY), wydawanych przez centralne organy

państwowe (P), z Konstytucją (w), ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi (w) i
ustawami,(w)

4. zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,

5. skargi konstytucyjnej, o której mowa w art. 79 ust. 1.

Funkcje TK:

 kontrola konstytucyjności prawa - jedynie w płaszczyźnie pionowej, bada tylko akty

nierównorzędne. Jeśli ustawa z ustawą - tego postępowania TK prowadzić nie może bo to
równy poziom.

 rozpoznawanie skarg konstytucyjnych - jest to szczególny wariant pierwszej funkcji

 badanie zgodności celów, działalności partii z konstytucją - badanie działalności partii

(coś raczej karnego), zachowania konkretnych ludzi

 rozstrzyga spory kompetencyjne - gdy mamy dwa organy lub więcej i one roszczą sobie
prawa do tej kompetencji - spór pozytywny; żaden organ nie czuje się właściwy - spór
negatywny. Zatem spór sędziów nie miał char sporu kompetencyjnego.

 orzekanie o czasowej niezdolności sprawowania funkcji przez prezydenta, jeśli ten nie
dokona zgłoszenia do M. Sejmu.

 Podanie przepisu - zakres kontroli wyznacza treść przepisu - TK z poziomu przepisu

przechodzi na poziom normy. TK porównuje normę rangi niższej z normą rangi wyższej.
potem wraca do płaszczyzny przepisu.

 Kontrola konstytucyjności/legalności

 legalność - badanie prawa z aktem wyższym

 jeśli aktem wyższym jest konstytucja - kontrola konstytucyjności

 Układ kontroli = wzorzec kontroli + przedmiot kontroli

 TK bada akty normatywne

 akt wewnętrzny - również podlega kontroli TK, bo tu nie ma wymogu czy ma być
wewnętrzny czy powszechny,

 Art 79 - akty normatywne - inne niż w 188. Kwestia badania prawa unijnego w SK.
Trybunał zatem bada prawa unijne

 Trybunał nie bada zaniechań prawodawczych, bo nie miałby przedmiotu kontroli, ale
może badać pominięcia - jak przepis jest, tylko nie pełny.

Art. 189.

Trybunał Konstytucyjny rozstrzyga spory kompetencyjne pomiędzy centralnymi

konstytucyjnymi organami państwa. - chodzi o zasięg działania organu.

Art. 190.

1. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego mają moc powszechnie obowiązującą i są

ostateczne.
  Jest ostateczne, nie można się odwołać, ale jest drobiazg na poziomie ustawy. Orzeczenie
TK też ma moc powszechnie obowiązującą, ale pytanie o ich miejsce w systemie aktów
normatywnych jest bałamutne. Wiążą wszystkich, a nie są aktem normatywnym.
Powszechność – wszystkie organy władzy publicznej są tymi orzeczeniami związane.

 Ostateczność – niepodważalność– żaden inny organ nie może ich podważyć,

niezaskarżalność - brak instrumentu prawnego pozwalającego na zmianę, niewzruszalność
– również organ wydający tych orzeczeń nie zmienia.

2. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego w sprawach wymienionych w art. 188 podlegają

niezwłocznemu ogłoszeniu w organie urzędowym, w którym akt normatywny był
ogłoszony. Jeżeli akt nie był ogłoszony, orzeczenie ogłasza się w Dzienniku Urzędowym
Rzeczypospolitej Polskiej "Monitor Polski".

 Obowiązek ogłoszenia orzeczenia

Skutki orzeczeń:

Kontrola prewencyjna

 ustawa przed podpisaniem:

- orzeczenie pozytywne - obowiązek podpisania przez prezydenta
- orzeczenie negatywne - zasadą ogólną jest zakaz podpisania jeżeli TK uzna że przepisy
są nierozerwalne, art. 122, możliwość uratowania części, pominięcia niekonstytucyjnych
przepisów

 umowaprzed ratyfikacją
- orzeczenie pozytywne – art. 133 ust 2 nie mówi nic o skutkach, nie ma obowiązku
ratyfikacji stwarza to jedynie możliwość ratyfikacji
- orzeczenie negatywne- nie ma bezpośrednio wyrażonego zakazu, ale nie może być
ratyfikowana bo istnieje hierarchia aktów normatywnych, takie podpisanie to delikt
konstytucyjny, a prezydent ma stać na straży konstytucji

Kontrola represyjna

 wniosek
- orzeczenie pozytywne - nie można drugi raz składać wniosku o zbadanie kolejny raz tej
samej/takiej samej sprawy, dalsze obowiązywanie aktu jest skutkiem, domniemanie
legalności aktów [nawet jak widać że coś jest niezgodne z konstytucją, a nikt nie złoży
wniosku to obowiązuje to dalej], orzeczenie pozytywne podtrzymaniem domniemania
legalności, res iudicata – powaga rzeczy osądzonej, TK dany problem rozpatrzył I więcej
rozpatrywać go nie będzie
- orzeczenie negatywne (utrata mocy obowiązującej, art 190 ust 3, res iudicata,)

 pytanie prawne - rozpoczyna się sprawa w sądzie inter partes, a kończy się w TK,
orzeczeniem erga omnes.
- orzeczenie pozytywne – dalsze obowiązywanie aktu, podtrzymanie legalności, res
iudicata.
- orzeczenie negatywne - utrata mocy obowiązującej .
 Sędzia nie może zastosować tego przepisu w trwającym postępowaniu przy pytaniu
prawnym (jeśli negatywne), jeśli orzeczenie przy pytaniu prawnym pozytywne – sędzia
stosuje przepis, bo sam chciał zastosować, wykazując to w uzasadnieniu pytania
prawnego. Trzeba to tak powiedzieć, żeby nie naruszyć niezawisłości sędziowskiej.

 Utrata mocy obowiązującej – Szczegół z ust 3. Punktem odniesienia jest dzień ogłoszenia
orzeczenia (oficjalne opublikowanie orzeczenia, nie dzień rozprawy I wyroku).

1.01-------------------------------------------------------------13.04

----------|-------o--------o------o--------o---------o------------------------|----------------------------

Ex tunc EX nunc pro futuro

[ex nunc to od zaraz, ex tunc to ze skutkiem wstecznym]

3. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego wchodzi w życie z dniem ogłoszenia, jednak

Trybunał Konstytucyjny może określić inny termin utraty mocy obowiązującej aktu
normatywnego (Orzeczenie TK wchodzi w życie z dniem ogłoszenia i wtedy następuje
utrata mocy obowiązującej). Termin ten nie może przekroczyć osiemnastu miesięcy, gdy
chodzi o ustawę, a gdy chodzi o inny akt normatywny dwunastu miesięcy. W przypadku
orzeczeń, które wiążą się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie
budżetowej, Trybunał Konstytucyjny określa termin utraty mocy obowiązującej aktu
normatywnego po zapoznaniu się z opinią Rady Ministrów.

 Zasadą skutek ex nunc (od zaraz). Inny termin. Czasem lepiej jest utrzymać w systemie
akt wadliwy niż doprowadzić do powstania w nim luki.

 Ex tunc – zawsze formułowałoby pewną fikcję prawną, do momentu orzeczenia ten akt był
pojmowajny jako legalny. Jeśli skutek ex tunc – tylko od samego początku, ale ex tunc się
w Polsce nie stosuje, nie ma orzeczeń wstecznych. Zasadniczo skutki mają charakter
ex nunc z możliwością odroczenia.

4. Orzeczenie Trybunału Konstytucyjnego o niezgodności z Konstytucją, umową

międzynarodową lub z ustawą aktu normatywnego, na podstawie którego zostało wydane
prawomocne orzeczenie sądowe, ostateczna decyzja administracyjna lub rozstrzygnięcie
w innych sprawach, stanowi podstawę do wznowienia postępowania, uchylenia decyzji
lub innego rozstrzygnięcia na zasadach i w trybie określonych w przepisach
właściwych dla danego postępowania.

 Pozostają w mocy orzeczenia, jedynie konstytucja daje postawę do wznowienia

postępowań w następstwie orzeczenia TK, nie ma automatycznego skutku.Jeśli
postępowanie toczy się przy odroczeniu utraty mocy stosuje się przepis, który wiemy, że
utraci moc, sędziowie nie zawsze się do tego stosują. Ale TK mówi że musi być stosowany
i przestrzegany. Polski sędzia musi orzekać na podstawie tego co obowiązuje. Sanacja
niekonstytucjności

5. Orzeczenia Trybunału Konstytucyjnego zapadają większością głosów.

 Utrata mocy obowiązującej nie zawsze ma miejsce – może być orzeczenie zakresowe,
interpretacyjne.

 PRZYWILEJ KORZYŚCI – sąd który wystąpił z pytaniem prawnym może pominąć

niekonstytucyjnie orzeczony

Art. 191.

1. Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 188 (kontrola

konstytucyjności/legalności), do Trybunału Konstytucyjnego wystąpić mogą:

1) Prezydent Rzeczypospolitej,

2) Marszałek Sejmu,

3) Marszałek Senatu,

4) Prezes Rady Ministrów,

5) 50 posłów,

6) 30 senatorów,

7) Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,

8) Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego,

9) Prokurator Generalny,

10) Prezes Najwyższej Izby Kontroli,

11) Rzecznik Praw Obywatelskich,

 legitymacja ogólna - mogą wystąpić w każdej sprawie,

 nie ma prezesa TK - nie może działać z własnej inicjatywy

2) Krajowa Rada Sądownictwa w zakresie, o którym mowa w art. 186 ust. 2,

 ma legitymację szczególną w sprawach, które dotyczą niezależności sądów i

niezawisłości sędziów.

3) organy stanowiące jednostek samorządu terytorialnego,

4) ogólnokrajowe organy związków zawodowych oraz ogólnokrajowe władze

organizacji pracodawców i organizacji zawodowych,

5) kościoły i inne związki wyznaniowe,

  3, 4, 5 - mogą wystąpić jeśli akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem
działania -legitymacja szczególna, ograniczona.

6) podmioty określone w art. 79 w zakresie w nim wskazanym.

 Skarga konstytucyjna

2. Podmioty, o których mowa w ust. 1 pkt 3-5, mogą wystąpić z takim wnioskiem, jeżeli akt
normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.

Art. 192.(spór kompetencyjny)

Z wnioskiem w sprawach, o których mowa w art. 189, (spór kompetencyjny) do Trybunału

Konstytucyjnego wystąpić mogą:

 Prezydent Rzeczypospolitej,

 Marszałek Sejmu,

 Marszałek Senatu,

 Prezes Rady Ministrów,

 Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego,

 Prezes Naczelnego Sądu Administracyjnego

 i Prezes Najwyższej Izby Kontroli.

 legitymacje w sprawie sporów kompetencyjnych – BRAK RPO I PG

Art. 193.

Każdy sąd (skład orzekający, ten który prowadzi postępowanie) może przedstawić Trybunałowi
Konstytucyjnemu pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z Konstytucją,
ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na pytanie
prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

 tzw. pytanie prawne - uruchamia kontrolę konkretną - każdy sąd, pytanie prawne co do
zgodności aktu normatywnego z konstytucją , ratyfikowanymi umowami lub ustawą

 kwestia rozporządzenia - przy 182, przepisach wydawanych przez centralne organy

(jeśli to się będzie nazywało dekret i ma to charakter normatywny to może być poddane
pod kontrolę)

Art. 194.
 1. Trybunał Konstytucyjny składa się z 15 sędziów, wybieranych indywidualnie przez
Sejm na 9 lat spośród osób wyróżniających się wiedzą prawniczą. Ponowny wybór do
składu Trybunału jest niedopuszczalny.

2. Prezesa i Wiceprezesa Trybunału Konstytucyjnego powołuje Prezydent

Rzeczypospolitej spośród kandydatów przedstawionych przez Zgromadzenie Ogólne
Sędziów Trybunału Konstytucyjnego.

 powoływanie sędziów, wybierani przez Sejm, jedna, długa kadencja. Wyróżniający się
wiedzą prawniczą - mało czytelne określenie wymagające konkretyzacji w ustawie -
dwie drogi dojścia do TK - kwalifikacje sędziego SN, staż w sądownictwie lub
habilitacja z prawa - wielu profesorów prawa, niekoniecznie prawa
konstytucyjnego

Art. 195.

1. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w sprawowaniu swojego urzędu są niezawiśli i

podlegają tylko Konstytucji.

 sędziowie podlegają tylko konstytucji - TK może orzekać o każdej ustawie, nawet o

ustawie o TK, w praktyce cały czas przyjmuje się fikcję braku związku ze sprawą,
podlegają również ustawie o TK

2. Sędziom Trybunału Konstytucyjnego zapewnia się warunki pracy i wynagrodzenie

odpowiadające godności urzędu oraz zakresowi ich obowiązków.

3. Sędziowie Trybunału Konstytucyjnego w okresie zajmowania stanowiska nie mogą należeć

do partii politycznej, związku zawodowego ani prowadzić działalności publicznej nie
dającej się pogodzić z zasadami niezależności sądów i niezawisłości sędziów.

Art. 196.

Sędzia Trybunału Konstytucyjnego nie może być, bez uprzedniej zgody Trybunału
Konstytucyjnego, pociągnięty do odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Sędzia nie
może być zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku
przestępstwa, jeżeli jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku
postępowania. O zatrzymaniu niezwłocznie powiadamia się Prezesa Trybunału
Konstytucyjnego, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

 immunitet formalny

Art. 197.

Organizację Trybunału Konstytucyjnego oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa

ustawa.

 Odesłanie do ustawy do TK – zatem sędziowie TK nie podlegają tylko i wyłącznie

Konstytucji.
Typy kontroli

 prewencyjna - przed ustanowieniem

 represyjna - następcza, po ustanowieniu

 Ustanowienie ustawy - podpisanie przez prezydenta (sprzężony jest aspekt

ogłoszenia z tym)

 nie interesuje nas kwestia wejścia w życie aktu

 jeśli w trakcie vacatio legis - będzie represyjna

 abstrakcyjna - bez związku z konkretnym postępowaniem - wniosek

 konkretna - w związku z konkretnym postępowaniem - pytanie prawne

 kluczowe jest to, czy akt ma charakter normatywny - są uchwały sejmu które
mają charakter normatywny, lub nie mają. Taka uchwałą która ma jest np. Regulamin
Sejmu. Uchwała która ma, podlega kontroli TK

 Kontrola prewencyjno-konkretna - NIE JEST MOŻLIWA LOGICZNIE

 Norma powstaje z połączenia 2 aktów. czy uchwała o powołaniu SKS i ustawa o SKS.
Czy można badać legalność uchwały. Sam akt powołania - klasyczne stworzenie,
niepowtarzalny. Konieczna jest analiza treści aktu. Połączenie treści uchwały i
treści ustawy – zrąb. Kontroli TK podlegają przepisy które nie ustanawiają
kompletnych norm prawnych - zrąb jest w ustawie, uzupełnienie w uchwale.

Art 79 – skarga konstytucyjna

 KAŻDY (nie pisać obywatel, bo nie będący obywatelem, albo bezpaństwowec też mogą),
są takie prawa konstytucyjne, z których może korzystać nie tylko os fizyczna ale i osoba
prawna.

 Wzorzec kontroli – konstytucja tylko i wyłącznie

 Przedmiot – akt normatywy, stanowiący podstawę ostatecznego orzeczenia

 Skarga jest subsydiarna – środek ostateczny, gdy inne możliwości zostały wyczerpane.
Wyczerpanie drogi prawnej: nie czyni przedmiotem skargi orzeczenie, lecz akt
normatywny, na podstawie którego wydano to ostateczne orzeczenie.

 Orzeczenie TK powszechne, skutki wiadome.

 Skarga nie jest actio popularis – skargą powszechną, w imieniu osoby trzeciej. “Każdy,
czyje”. Nie można skarżyć za kogoś.

 Art 79 nie ogranicza stosowania skargi do praw zawartych w rozdziale II, np. Te z
rozdziału pierwszego (np. Prawo własności)też można
  Ostateczne orzeczenie: cywilnej i karnej (II instancji, nie jest konieczne
wykorzystywanie skargi kasacyjnej), administracyjnej (ostateczne orzeczenie sądu
administracyjnego czyli NSA [postępowanie administracyjne może toczyć się wcześniej
przed organami niesądowymi])

 Czy SK uruchamia kontrolę konkretną – fundamentalna różnica, to postępowanie zostało

zakończone, nie tak jak w pytaniu prawnym, gdzie to trwa.

Ustawa o Trybunale Konstytucyjnym

Art. 1.
1. Trybunał Konstytucyjny, zwany dalej „Trybunałem”, jest organem władzy sądowniczej,
powołanym do badania zgodności z Konstytucją aktów normatywnych i umów międzynarodowych
oraz wykonywania innych zadań określonych w Konstytucji.
2. Siedzibą Trybunału jest Warszawa.
 Nie jest to sąd, a organ władzy sądowniczej.

Art. 2.
1. Trybunał orzeka w sprawach:
1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała
uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z Konstytucją,
ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4) skargi konstytucyjnej,
5) sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,
6) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
2. Trybunał na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej stwierdza zgodność z Konstytucją ustawy
przed jej podpisaniem oraz umowy międzynarodowej przed jej ratyfikacją.
3. Trybunał na wniosek Marszałka Sejmu rozstrzyga w sprawie stwierdzenia przeszkody w
sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej, gdy Prezydent nie jest w stanie
zawiadomić Marszałka Sejmu o niemożności sprawowania urzędu. W razie uznania przejściowej
niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta Trybunał powierza Marszałkowi Sejmu
tymczasowe wykonywanie obowiązków Prezydenta Rzeczypospolitej.

Art. 3.

Każdy sąd może przedstawić Trybunałowi pytanie prawne co do zgodności aktu normatywnego z
Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawą, jeżeli od odpowiedzi na
pytanie prawne zależy rozstrzygnięcie sprawy toczącej się przed sądem.

Art. 4.
1. Trybunał informuje Sejm i Senat o istotnych problemach, wynikających z działalności i
orzecznictwa Trybunału. Nad informacją tą nie przeprowadza się głosowania.
2. Trybunał przedstawia właściwym organom stanowiącym prawo uwagi o stwierdzonych
uchybieniach i lukach w prawie, których usunięcie jest niezbędne dla zapewnienia spójności
systemu prawnego Rzeczypospolitej Polskiej.

 funkcja sygnalizacyjna, ale nie jest to f. władcza

 Art. 5.
1. W skład Trybunału wchodzi piętnastu sędziów Trybunału.
2. Sędziego Trybunału wybiera Sejm na 9 lat.
3. Sędzią Trybunału może być osoba, która posiada kwalifikacje wymagane do zajmowania
stanowiska sędziego Sądu Najwyższego lub Naczelnego Sądu Administracyjnego.
4. Kandydatów na stanowisko sędziego Trybunału przedstawia co najmniej 50 posłów lub
Prezydium Sejmu. Uchwała Sejmu w sprawie wyboru sędziego Trybunału zapada bezwzględną
większością głosów w obecności co najmniej połowy ogólnej liczby posłów.
5. Osoba wybrana na stanowisko sędziego Trybunału składa wobec Prezydenta Rzeczypospolitej
ślubowanie następującej treści:
„Ślubuję uroczyście przy wykonywaniu powierzonych mi obowiązków sędziego Trybunału
Konstytucyjnego służyć wiernie Narodowi, stać na straży Konstytucji, a powierzone mi obowiązki
wypełniać bezstronnie i z najwyższą starannością.”
Ślubowanie może być złożone z dodaniem zdania „Tak mi dopomóż Bóg”.
6. Odmowa złożenia ślubowania jest równoznaczna ze zrzeczeniem się stanowiska sędziego
Trybunału.

 wybór sędziów – ust 4. Kandydaci, w bezwzględna

Art. 11.
1. Wygaśnięcie mandatu sędziego Trybunału stwierdza Zgromadzenie Ogólne na skutek:
1) zrzeczenia się stanowiska sędziego Trybunału,
2) stwierdzenia orzeczeniem komisji lekarskiej trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków
sędziego Trybunału z powodu choroby, ułomności lub upadku sił,
3) skazania prawomocnym wyrokiem sądu,
4) prawomocnego orzeczenia dyscyplinarnego o skazaniu na karę usunięcia ze stanowiska sędziego
Trybunału.
2. Wygaśnięcie mandatu sędziego Trybunału na skutek śmierci stwierdza prezes Trybunału.
3. Zgromadzenie Ogólne podejmuje uchwałę po przeprowadzeniu stosownego postępowania
wyjaśniającego, a w szczególności po zaznajomieniu się z aktami postępowania karnego lub
dyscyplinarnego i wysłuchaniu zainteresowanego, chyba że nie jest to możliwe. W przypadku
trwałej niezdolności do pełnienia obowiązków ze względu na stan zdrowia, Trybunał może zwrócić
się do odpowiedniego podmiotu wykonującego działalność leczniczą o wyrażenie opinii o stanie
zdrowia sędziego Trybunału.
4. Akt stwierdzający wygaśnięcie mandatu prezes Trybunału przekazuje Marszałkowi Sejmu.

Art. 12.
1. Organami Trybunału są: Zgromadzenie Ogólne oraz prezes Trybunału.
2. Zgromadzenie Ogólne tworzą sędziowie Trybunału.

Art. 13.
1. Prezes Trybunału zwołuje co najmniej raz w roku Zgromadzenie Ogólne, na którym omawia się
działalność Trybunału oraz problemy wynikające z jego orzecznictwa.
2. W Zgromadzeniu Ogólnym mają prawo wziąć udział przewodniczący zainteresowanych komisji
sejmowych, komisji senackich, Prezes Najwyższej Izby Kontroli, Minister Sprawiedliwości,
Prokurator Generalny, Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego, Prezes Naczelnego Sądu
Administracyjnego, Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka.
3. O zwołaniu Zgromadzenia Ogólnego prezes Trybunału zawiadamia Prezydenta Rzeczypospolitej,
Marszałka Sejmu, Marszałka Senatu i Prezesa Rady Ministrów, którzy mogą wziąć udział w
Zgromadzeniu Ogólnym bądź delegować swojego przedstawiciela.
 Art. 14.
1. Do kompetencji Zgromadzenia Ogólnego należy:
1) uchwalanie regulaminu Trybunału,
2) wybór kandydatów na prezesa i wiceprezesa Trybunału,
3) uchwalanie statutu Biura Trybunału,
4) uchwalenie projektu dochodów i wydatków Trybunału,
5) zatwierdzanie informacji, o której mowa w art. 4 ust. 1,
6) wykonywanie innych czynności, przewidzianych dla Zgromadzenia Ogólnego w ustawie lub w
regulaminie.
2. Zgromadzenie Ogólne podejmuje uchwały, jeżeli bierze w nim udział co najmniej 2/3 ogólnej
liczby sędziów Trybunału, w tym prezes lub wiceprezes Trybunału.
3. O porządku obrad Zgromadzenia Ogólnego i jego terminie prezes Trybunału powiadamia
wszystkich sędziów Trybunału co najmniej siedem dni przed jego terminem.
4. W szczególnych przypadkach Zgromadzenie Ogólne może się uznać za zdolne do podejmowania
uchwał, mimo niezachowania terminu, określonego w ust. 3.
5. Zgromadzeniu Ogólnemu przewodniczy prezes lub wiceprezes Trybunału.
6. Uchwały Zgromadzenia Ogólnego zapadają zwykłą większością głosów, chyba że ustawa stanowi
inaczej. Głosowanie jest jawne, o ile żaden z sędziów Trybunału nie zażąda głosowania tajnego.
7. Regulamin Trybunału podlega ogłoszeniu w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej
„Monitor Polski”.
 ZO uchwala regulamin I wskazuje kandydatów na prezesa I v-ce prezesa

Art. 15.
1. Prezesa i wiceprezesa Trybunału powołuje Prezydent Rzeczypospolitej spośród dwóch
kandydatów przedstawionych na każde stanowisko przez Zgromadzenie Ogólne.
2. Kandydatów na stanowisko prezesa lub wiceprezesa Trybunału wybiera Zgromadzenie Ogólne
spośród sędziów Trybunału, którzy w głosowaniu tajnym uzyskali kolejno największą liczbę głosów.
Wybór powinien być dokonany nie później niż trzy miesiące przed upływem kadencji urzędującego
prezesa lub wiceprezesa. W przypadku opróżnienia stanowiska prezesa lub wiceprezesa Trybunału
wyboru kandydatów dokonuje się w terminie jednego miesiąca.
3. Obradom Zgromadzenia Ogólnego w części dotyczącej wyboru kandydatów na stanowisko
prezesa i wiceprezesa Trybunału przewodniczy najstarszy wiekiem sędzia Trybunału
uczestniczący w Zgromadzeniu Ogólnym.
Art. 16.
1. Prezes Trybunału reprezentuje Trybunał na zewnątrz oraz wykonuje czynności określone w
ustawie i regulaminie.
2. Wiceprezes Trybunału zastępuje prezesa w czasie jego nieobecności oraz wykonuje inne
obowiązki wynikające z ustalonego przez prezesa Trybunału podziału czynności.
3. W razie przeszkód w sprawowaniu obowiązków przez prezesa i wiceprezesa Trybunału,
zastępuje ich sędzia Trybunału wyznaczony przez prezesa Trybunału; w przypadku niemożności
wyznaczenia sędziego przez prezesa Trybunału zastępuje prezesa i wiceprezesa Trybunału
najstarszy wiekiem sędzia Trybunału.

 prezes reprezentuje TK na zewnątrz, wykonuje czynności określone w ustawie.

Art. 19.
1. Trybunał w toku postępowania powinien zbadać wszystkie istotne okoliczności w celu
wszechstronnego wyjaśnienia sprawy.
2. Trybunał nie jest związany wnioskami dowodowymi uczestników postępowania i może z urzędu
dopuścić dowody, jakie uzna za celowe dla wyjaśnienia sprawy.
 Wszechstronne wyjaśnienie ale jest związany zarzutem z wniosku.
Art. 20.
W sprawach nie uregulowanych w ustawie do postępowania przed Trybunałem stosuje się
odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania cywilnego.
Art. 21.
1. Sądy i inne organy władzy publicznej są obowiązane udzielić Trybunałowi pomocy i na jego
żądanie przedstawić akta postępowania, wiążące się z postępowaniem przed Trybunałem.
2. Trybunał powinien bez zbędnej zwłoki po dokonaniu użytku dowodowego z akt postępowania
zwrócić je właściwemu organowi.
Art. 22.

Trybunał może zwracać się do Sądu Najwyższego oraz Naczelnego Sądu Administracyjnego o
informacje co do wykładni określonego przepisu prawa w orzecznictwie sądowym.

 TK może się zwracać do SN I NSA o wykładnię przepisów. Przyjmuje się w TK, że

przepisom nadaje się takie znaczenie jakie mają w orzecznictwie sądów, więc to dobrze,
że się tam zwraca. A SN I NSA nie jest w stanie za bardzo na to odpowiedzieć, gdyż nie
za bardzo się tym zajmują.

 Art. 23 - Jawność rozpraw przed TK

Art. 24.
1. Koszty postępowania przed Trybunałem, z zastrzeżeniem ust. 2, ponosi Skarb Państwa.
2. Wraz z wyrokiem uwzględniającym skargę konstytucyjną, Trybunał orzeka w drodze
postanowienia na rzecz wnoszącego skargę konstytucyjną zwrot kosztów postępowania przed
Trybunałem od organu, który wydał akt normatywny będący przedmiotem skargi konstytucyjnej.
W uzasadnionych przypadkach Trybunał może orzec zwrot kosztów postępowania przed
Trybunałem również wówczas, gdy nie uwzględnił skargi konstytucyjnej.
3. Trybunał może określić wysokość kosztów reprezentowania wnoszącego skargę konstytucyjną
przez adwokata lub radcę prawnego w zależności od charakteru sprawy i wkładu pełnomocnika w
przyczynienie się do jej wyjaśnienia i rozstrzygnięcia.

 zasadniczo koszty postępowania pokrywa Skarb Państwa, można zwrócić koszty

skarżącemu (jednostka i tak sobie musi postępowanie wznowić sama po korzystnym
orzeczeniu w sprawie) ust. 2 – można zwrócić koszty, nawet jeśli skarga nie została
uwzględniona

Art. 25.
1. Trybunał orzeka:
1) w pełnym składzie w sprawach:
a) sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami państwa,
b) o stwierdzenie przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej oraz
powierzeniu Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta
Rzeczypospolitej,
c) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych,
d) z wniosku Prezydenta Rzeczypospolitej o stwierdzenie zgodności ustawy z Konstytucją
przed jej podpisaniem lub umowy międzynarodowej z Konstytucją przed jej ratyfikacją,
e) o szczególnej zawiłości, z inicjatywy prezesa Trybunału lub gdy z wnioskiem o rozpoznanie
zwróci się skład orzekający wyznaczony do rozpoznania danej sprawy albo w sprawach, w których
szczególna zawiłość wiąże się z nakładami finansowymi nie przewidzianymi w ustawie budżetowej,
a w szczególności gdy skład orzekający zamierza odstąpić od poglądu prawnego wyrażonego w
orzeczeniu wydanym w pełnym składzie,
2) w składzie pięciu sędziów Trybunału w sprawach:
a) zgodności ustaw albo ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją,
b) zgodności ustaw z umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja wymagała uprzedniej
zgody wyrażonej w ustawie,
3) w składzie trzech sędziów Trybunału w sprawach:
a) zgodności innych aktów normatywnych z Konstytucją, ratyfikowanymi umowami
międzynarodowymi i ustawami,
b) zażaleń na odmowę nadania biegu wnioskom o stwierdzenie zgodności aktu normatywnego z
Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi lub ustawami oraz skargom
konstytucyjnym,
c) wyłączenia sędziego.
2. Rozpoznanie sprawy w pełnym składzie wymaga udziału co najmniej dziewięciu sędziów
Trybunału. Rozprawie przewodniczy prezes lub wiceprezes Trybunału, a w razie przeszkód w
przewodniczeniu przez te osoby – najstarszy wiekiem sędzia Trybunału.
3. Sędziów do składu orzekającego Trybunału, w tym przewodniczącego składu i sędziego
sprawozdawcę z uwzględnieniem kolejności wpływu spraw, wyznacza prezes Trybunału.

 składy orzekające: pełny (od 9), 5 i 3 sędziów, zależne od rangi sprawy. W pełnym składzie
TK orzeka o sprawach nietypowych:
a. spory kompetencyjne
b. przeszkoda
c. partie polityczne
d. kontrola prewencyjna – zaliczana do nietypowych
e. sprawy o szczególnej zawiłości, lub gdy zamierza odstąpić od wcześniejszych
orzeczeń.

 Na temat ustaw orzekają w składach 5 sędziów, 25 ust 3 c. – skład 3 sędziów wydaje

pewne zażalenia.

Art. 26.
1. Sędzia Trybunału podlega wyłączeniu od udziału w rozstrzyganiu w sprawach, w których:
1) wydał lub uczestniczył w wydaniu zakwestionowanego aktu normatywnego, wyroku, decyzji
administracyjnej albo innego rozstrzygnięcia,
2) był przedstawicielem, pełnomocnikiem, radcą prawnym lub doradcą jednego z uczestników
postępowania,
3) zachodzą inne przyczyny uzasadniające wyłączenie sędziego, określone w art. 48 Kodeksu
postępowania cywilnego.
2. Sędziego Trybunału wyłącza się od udziału w postępowaniu na jego żądanie lub na żądanie
uczestnika postępowania albo z urzędu, jeżeli zostanie uprawdopodobnione istnienie okoliczności,
nie wymienionych w ust. 1, mogących wywołać wątpliwość co do jego bezstronności.
3. O wyłączeniu sędziego z przyczyn wymienionych w ust. 1 postanawia prezes Trybunału, a z
przyczyn wymienionych w ust. 2 – Trybunał.
4. Do czasu rozstrzygnięcia sprawy o wyłączenie sędzia Trybunału może wykonywać tylko
czynności nie cierpiące zwłoki.
 przesłanki wyłączenia sędziego

 Nie wystarczy uczestnictwo w głosowaniu, trzeba aktywnie uczestniczyć – poseł, który

potem był sędzią musiałby być inicjatorem, zgłaszać poprawki.
 Art. 27.
Uczestnikami postępowania przed Trybunałem są:
1) podmiot, który złożył wniosek lub skargę konstytucyjną,
2) organ, który wydał akt objęty wnioskiem lub skargą konstytucyjną, albo Prokuratoria
Generalna Skarbu Państwa, jeżeli Rada Ministrów wyznaczyła Prokuratorię Generalną Skarbu
Państwa do reprezentowania Rady Ministrów lub ministrów w postępowaniu przed Trybunałem
Konstytucyjnym,
2a) sąd, który przedstawił Trybunałowi Konstytucyjnemu pytanie prawne, o ile zgłosił udział w
postępowaniu wszczętym na skutek tego pytania prawnego i wyznaczył spośród sędziów tego sądu
umocowanego przedstawiciela,
3) organ statutowy partii – w sprawach o stwierdzenie zgodności celów lub działalności partii
politycznych z Konstytucją,
4) centralny konstytucyjny organ państwa, którego dotyczy spór kompetencyjny,
5) Prokurator Generalny,
6) przedstawiciele Sejmu, Prezydenta Rzeczypospolitej i Ministra Spraw Zagranicznych – w
sprawach o stwierdzenie zgodności z Konstytucją umów międzynarodowych ratyfikowanych w
trybie art. 89 ust. 1 Konstytucji,
7) przedstawiciele Prezydenta Rzeczypospolitej i Ministra Spraw Zagranicznych – w sprawach o
stwierdzenie zgodności z Konstytucją innych ratyfikowanych umów międzynarodowych,
8) Rzecznik Praw Obywatelskich, jeżeli zgłosił udział w postępowaniu dotyczącym skargi
konstytucyjnej,
9) Rzecznik Praw Dziecka, jeżeli zgłosił udział w postępowaniu wszczętym na wniosek Rzecznika
Praw Obywatelskich lub w postępowaniu w sprawie skargi konstytucyjnej, dotyczących praw
dziecka.

 Art. 27 – także Prokurator Generalny (często o niego pytają, ma dużo do powiedzenia w

postępowaniu przed TK), także RPO może do postępowania dołączyć

Tylko sentencja wyroku ma charakter powszechnie obowiązujący.

Częściej ne bis in idem niż res iudicata

Teoria nieważności – przepis nie był ważny od początku

Teoria unieważnialności – do jakiegoś momentu był ważny, to nie jest kwestionowane, jest
orzeczenie a potem jest nieważny. – to jest w Polsce, ex nunc.

Art. 28.
Na rozprawie w sprawie uznania przejściowej niemożności sprawowania urzędu przez Prezydenta
Rzeczypospolitej uczestniczą osobiście Marszałek Sejmu, Marszałek Senatu, Pierwszy Prezes
Sądu Najwyższego oraz Prokurator Generalny.
Art. 29.
1. Uczestnik postępowania działa przed Trybunałem osobiście lub przez umocowanego
przedstawiciela.
2. W postępowaniu przed Trybunałem Marszałek Sejmu, Sejm lub grupa posłów, będąca
wnioskodawcą, działają przez wyznaczonego przez siebie posła jako przedstawiciela.
3. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do Senatu.
4. Wnioskodawcy, o których mowa w ust. 2 i 3, mogą, obok przedstawicieli, ustanowić także
pełnomocników spośród osób nie będących posłami lub senatorami, w liczbie najwyżej trzech.
5. W sprawach rozpoznawanych przez Trybunał w pełnym składzie uczestniczy Prokurator
Generalny lub jego zastępca. W sprawach rozpoznawanych w innych składach uczestniczy
prokurator Prokuratury Generalnej.

 uczestnicy działają przez swoich przedstawicieli. Np. przedstawiciel sejmu (zwłaszcza

poseł)

Art. 30.
1. Pismami procesowymi są wnioski i oświadczenia uczestników postępowania, wnoszone do
Trybunału w toku postępowania poza rozprawą.
2. Pisma i załączniki wnoszone do Trybunału powinny być sporządzone w liczbie pozwalającej na
doręczenie ich wszystkim uczestnikom postępowania oraz zachowanie dwóch egzemplarzy w
aktach sprawy.
 Art. 30 – drobiazg – wnioski i oświadczenia. To też w kazusach, prokurator coś tam może
twierdzić

Art. 31.
1. Wszczęcie postępowania przed Trybunałem następuje na podstawie wniosku, pytania
prawnego albo skargi konstytucyjnej uprawnionego podmiotu.
2. Wnioskodawca może do rozpoczęcia rozprawy wycofać wniosek, pytanie prawne albo skargę.

 Art. 31 – TK nie działa z własnej inicjatywy, tylko wniosek, pytanie, skarga. (tzw.
pytanie prawne)

Art. 32.
Wniosek albo pytanie prawne powinny odpowiadać wymaganiom dotyczącym pism
procesowych, a ponadto zawierać:
1) wskazanie organu, który wydał kwestionowany akt normatywny,
2) określenie kwestionowanego aktu normatywnego lub jego części,
3) sformułowanie zarzutu niezgodności z Konstytucją, ratyfikowaną umową międzynarodową
lub ustawą kwestionowanego aktu normatywnego,
4) uzasadnienie postawionego zarzutu, z powołaniem dowodów na jego poparcie.
2. Wniosek pochodzący od organu lub organizacji, o których mowa w art. 191 ust. 1 pkt 3-5
Konstytucji, powinien zawierać także powołanie przepisu prawa lub statutu, wskazującego, że
kwestionowana ustawa lub inny akt normatywny dotyczy spraw objętych ich zakresem działania.
3. Pytanie prawne powinno także wskazywać, w jakim zakresie odpowiedź na pytanie może mieć
wpływ na rozstrzygnięcie sprawy, w związku z którą pytanie zostało postawione, a ponadto
wymienić organ, przed którym toczy się postępowanie w sprawie, oraz oznaczenie sprawy.

 Art. 32 – wymogi dla wniosku i pytania prawnego.

- org który wydał kwestionowany akt

- określenie kwestionowanego aktu lub jego części

- zarzut niezgodności wraz z uzasadnieniem

 Sędzia musi zatem przedstawić uzasadniony zarzut, musi być przeświadczony.

 Tzw. Pytanie prawne – tzw. bo jest to uzasadniony zarzut.

  podmioty z legitymacją szczególną (kościoły związki wyznaniowe muszą udowodnić że to
ich dotyczy, KRS zwolniona bo profesjonaliści)

 Art. 32 ust 3 – trzeba wykazać przesłankę funkcjonalną

Art. 33.
O wpłynięciu wniosku albo pytania prawnego prezes Trybunału informuje pozostałych uczestników
postępowania, przekazuje im odpisy wniosku albo pytania prawnego oraz poucza o prawie złożenia
pisemnych wyjaśnień.
Art. 34.
1. Uczestnicy postępowania są obowiązani do składania Trybunałowi wszelkich wyjaśnień
dotyczących sprawy oraz do zgłaszania dowodów, potrzebnych do jej wyczerpującego
wyjaśnienia.
2. Uczestnicy postępowania mają prawo przeglądać akta sprawy oraz sporządzać i otrzymywać
odpisy lub wyciągi z tych akt.
Art. 36.
1. Wniosek, o którym mowa w art. 32 ust. 2, prezes Trybunału kieruje do wyznaczonego
przez siebie sędziego Trybunału w celu wstępnego rozpoznania na posiedzeniu niejawnym.
2. Jeżeli wniosek nie odpowiada warunkom formalnym, sędzia Trybunału wzywa do usunięcia
braków w terminie 7 dni od daty zawiadomienia.
3. Gdy wniosek jest oczywiście bezzasadny lub braki nie zostały usunięte w określonym
terminie, sędzia Trybunału wydaje postanowienie o odmowie nadania wnioskowi dalszego
biegu.
4. Na postanowienie w sprawie nie nadania wnioskowi dalszego biegu wnioskodawcy
przysługuje zażalenie do Trybunału w terminie 7 dni od daty doręczenia postanowienia.
5. Trybunał, na posiedzeniu niejawnym, postanowieniem pozostawia bez rozpoznania zażalenie
wniesione po upływie terminu określonego w ust. 4.
6. Po stwierdzeniu, że zażalenie zostało wniesione w terminie, prezes Trybunału kieruje je
do rozpoznania na posiedzeniu niejawnym przez Trybunał i wyznacza termin rozpoznania.
7. Trybunał, uwzględniając zażalenie, kieruje sprawę do rozpoznania na rozprawie. Na
postanowienie o nieuwzględnieniu zażalenia nie przysługuje środek odwoławczy.
 Przebieg – jeden sędzia, posiedzenie niejawne, sędzia sprawdza czy spełnione są wymogi
formalne,

 sędzia prowadzi nie tylko kontrolę formalną ale i merytoryczną (bezzasadność)

 Jeżeli nieusunięte braki lub bezzasadność – jeden sędzia wydaje postanowienie o

odmowie nadania dalszego biegu – na to można jeszcze złożyć zażalenie – będzie
rozpatrywane w składzie 3 sędziów i skład ten wyda ostateczne postanowienie o odmowie
uwzględnienia zażalenia

 Nie podlegają kontroli wstępnej wnioski podmiotów z legitymacją ogólną, pytanie prawne,
wniosek KRS – co jak będzie wadliwe?-- art. 37.

Art. 37.

Wnioski i pytania prawne, co do których nie zachodzą przeszkody formalne, prezes

Trybunału kieruje do rozpoznania na rozprawie przez właściwy skład orzekający oraz
wyznacza termin rozprawy.
  Jeżeli jest nieprawidłowe – Prezes powinien odmówić skierowania na rozprawę. Jest to
pewna wstępna kontrola prowadzona przez prezesa, ale trzeba to tak nazwać żeby
nie wchodziło to w art. 36.

Art. 39.
1. Trybunał umarza na posiedzeniu niejawnym postępowanie:
1) jeżeli wydanie orzeczenia jest zbędne lub niedopuszczalne,
2) na skutek cofnięcia wniosku, pytania prawnego albo skargi konstytucyjnej,
3) jeżeli akt normatywny w zakwestionowanym zakresie utracił moc obowiązującą przed
wydaniem orzeczenia przez Trybunał.
2. Jeżeli okoliczności, o których mowa w ust. 1, ujawnią się na rozprawie, Trybunał wydaje
postanowienie o umorzeniu postępowania.
3. Przepisu ust. 1 pkt 3 nie stosuje się, jeżeli wydanie orzeczenia o akcie normatywnym, który
utracił moc obowiązującą przed wydaniem orzeczenia, jest konieczne dla ochrony
konstytucyjnych wolności i praw.

Art. 41.
1. Udział w rozprawie organu, który wydał akt normatywny objęty wnioskiem, lub jego
przedstawiciela jest obowiązkowy.
2. W rozprawie o stwierdzenie zgodności ratyfikowanych umów międzynarodowych z Konstytucją
obowiązkowy jest udział przedstawicieli Prezydenta Rzeczypospolitej, Ministra Spraw
Zagranicznych i Prokuratora Generalnego, a w przypadku umów międzynarodowych
ratyfikowanych w trybie art. 89 ust. 1 Konstytucji – również przedstawiciela Sejmu.

Art. 42.

Orzekając o zgodności aktu normatywnego lub ratyfikowanej umowy międzynarodowej z

Konstytucją, Trybunał bada zarówno treść takiego aktu lub umowy, jak też kompetencję oraz
dochowanie trybu wymaganego przepisami prawa do wydania aktu lub do zawarcia i ratyfikacji
umowy.

Art. 46.
1. Skarga konstytucyjna, zwana dalej „skargą”, może być wniesiona po wyczerpaniu drogi
prawnej, o ile droga ta jest przewidziana, w ciągu 3 miesięcy od doręczenia skarżącemu
prawomocnego wyroku, ostatecznej decyzji lub innego ostatecznego rozstrzygnięcia.
2. Skargę Trybunał rozpoznaje na zasadach i w trybie przewidzianym dla rozpoznawania wniosków
o stwierdzenie zgodności ustaw z Konstytucją oraz innych aktów normatywnych z Konstytucją lub
ustawami.
Art. 47.
1. Skarga poza wymaganiami dotyczącymi pisma procesowego powinna zawierać:
1) dokładne określenie ustawy lub innego aktu normatywnego, na podstawie którego sąd lub
organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o wolnościach lub prawach albo
obowiązkach określonych w Konstytucji i w stosunku do którego skarżący domaga się
stwierdzenia niezgodności z Konstytucją,
2) wskazanie, jakie konstytucyjne wolności lub prawa i w jaki sposób – zdaniem skarżącego –
zostały naruszone,
3) uzasadnienie skargi, z podaniem dokładnego opisu stanu faktycznego.

2. Do skargi należy załączyć wyrok, decyzję lub inne rozstrzygnięcie, z podaniem daty jej
doręczenia, wydane na podstawie zakwestionowanego aktu normatywnego.
  w przypadku skargi też musi być zarzut. W pytaniu i wniosku też

 Jeśli akt utracił moc – bez orzeczenia TK nie ma podstawy do wznowienia postępowania.
Jak przy komisji majątkowej – straciła moc, to TK już nic nie może zrobić, dlatego że TK
jest sądem prawa.

 Utrata mocy aktu jednak nie stanowi przeszkody do wznowienia postępowania jeśli
chodziło o konstytucyjne prawa i wolności. Jak trybunał uzna że można to można.

 Kryteria kontroli:

1. treść (kryterium materialne),

2. kompetencje do wydania aktu (np. przy rozporządzeniu),
3. procedura (dochowanie trybu do wydania aktu)
 regulamin sejmu jest aktem normatywnym, więc powinien badać – TK twierdzi że nie. Nie
ma ustawy o uchwalaniu ustaw, jest regulamin
Art. 48.
1. Skargę i zażalenie na postanowienie o odmowie nadania skardze dalszego biegu
sporządzają adwokat lub radca prawny, chyba że skarżącym jest sędzia, prokurator,
notariusz, profesor lub doktor habilitowany nauk prawnych.
2. W razie niemożności poniesienia kosztów pomocy prawnej, skarżący może zwrócić się do sądu
rejonowego jego miejsca zamieszkania o ustanowienie dla niego adwokata lub radcy prawnego z
urzędu na podstawie Kodeksu postępowania cywilnego. Do czasu rozstrzygnięcia przez sąd
wniosku nie biegnie termin przewidziany w art. 46 ust. 1.
 Przymus adwokacko-radcowski

 Skarżącym musi być osoba pokrzywdzona. Osobą sporządzającą skargę jest adwokat-
radca prawny.

 Patrzeć na info kto sporządził skargę. Nie można wynająć dra habilotiwanego, ale smutno

 Nie można actio popularis.

 Zwykle w kazusie nie będzie całości treści wymogów. (Jeżeli pozostałe wymogi są
spełnione…)

Art. 49.
Skarga podlega wstępnemu rozpoznaniu; art. 36 stosuje się odpowiednio.
 wstępnej kontroli podlega Skarga i wnioski podmiotów 3-5,

Art. 50.
1. Trybunał może wydać postanowienie tymczasowe o zawieszeniu lub wstrzymaniu wykonania
orzeczenia w sprawie, której skarga dotyczy, jeżeli wykonanie wyroku, decyzji lub innego
rozstrzygnięcia mogłoby spowodować skutki nieodwracalne, wiążące się z dużym
uszczerbkiem dla skarżącego lub gdy przemawia za tym ważny interes publiczny lub inny
ważny interes skarżącego.
2. Postanowienie tymczasowe doręcza się bezzwłocznie skarżącemu oraz właściwemu organowi
sądowemu lub organowi egzekucyjnemu.
3. Trybunał uchyla postanowienie tymczasowe, jeżeli ustaną przyczyny, dla których zostało ono
wydane.
 postanowienie tymczasowe o wstrzymaniu wykonania tego orzeczenia. Jestem skarżącym,
mam ostateczne orzeczenie, wniosłem skargę
 Art. 51.
1. O wszczęciu postępowania Trybunał informuje Rzecznika Praw Obywatelskich i Rzecznika Praw
Dziecka; art. 33 stosuje się odpowiednio.
2. Rzecznik Praw Obywatelskich i Rzecznik Praw Dziecka mogą, w terminie 60 dni od otrzymania
informacji, zgłosić udział w postępowaniu.
Art. 52.
1. Uczestnikami postępowania przed Trybunałem są:
- skarżący,
- organ, który wydał zakwestionowany akt normatywny, albo Prokuratoria Generalna Skarbu
Państwa, jeżeli Rada Ministrów wyznaczyła Prokuratorię Generalną Skarbu Państwa do
reprezentowania Rady Ministrów lub ministrów w postępowaniu przed Trybunałem
Konstytucyjnym,
- Prokurator Generalny;
- uczestnikiem jest również Rzecznik Praw Obywatelskich, jeżeli zgłosił swój udział w
postępowaniu, oraz Rzecznik Praw Dziecka, jeżeli zgłosił udział w postępowaniu wszczętym
na wniosek Rzecznika Praw Obywatelskich lub w postępowaniu w sprawie skargi
konstytucyjnej, dotyczących praw dziecka.
2. Rozprawa odbywa się bez względu na stawiennictwo uczestników postępowania.
Rozstrzyganie sporów kompetencyjnych
Art. 53.
1. Trybunał rozstrzyga spory kompetencyjne, gdy dwa lub więcej centralne konstytucyjne
organy państwa uznały się za właściwe do rozstrzygnięcia tej samej sprawy lub wydały w
niej rozstrzygnięcie (spór kompetencyjny pozytywny) albo gdy organy te uznały się za
niewłaściwe do rozstrzygnięcia określonej sprawy (spór kompetencyjny negatywny).
2. Wniosek powinien wskazywać kwestionowane działanie lub zaniechanie oraz przepis Konstytucji
lub przepis ustawy, który został naruszony.
Art. 54.
1. Wszczęcie postępowania przed Trybunałem powoduje zawieszenie postępowania przed
organami, które prowadzą spór kompetencyjny.
2. Trybunał, po zaznajomieniu się ze stanowiskiem uczestników postępowania, może podjąć
postanowienie o tymczasowym uregulowaniu kwestii spornych, a w szczególności o zawieszeniu
czynności egzekucyjnych, jeżeli jest to konieczne dla zapobieżenia poważnym szkodom lub
podyktowane szczególnie ważnym interesem społecznym.

 jeżeli spór kompetencyjny – zawieszone jest post między tymi organami

Art. 55.
1. Osoby powołane do reprezentowania partii politycznej Trybunał stwierdza na podstawie ustawy
i statutu partii.
2. W przypadku, gdy nie można stwierdzić kto jest osobą upoważnioną do reprezentowania partii
lub gdy nie można z nią nawiązać kontaktu albo gdy nastąpiła zmiana osoby upoważnionej po
wpłynięciu wniosku do Trybunału, Trybunał uznaje za osobę upoważnioną osobę faktycznie
kierującą partią w czasie podjęcia przez nią zakwestionowanej we wniosku działalności niezgodnej
z Konstytucją.

Art. 56.
Wnioski w sprawie zgodności z Konstytucją celów partii politycznych, określonych w statucie lub
w programie, Trybunał rozpoznaje na zasadach i w trybie przewidzianym dla rozpoznania
wniosków w sprawie zgodności aktów normatywnych z Konstytucją.
 Art. 57.
1. Wnioski w sprawie zgodności z Konstytucją działalności partii politycznych Trybunał rozpoznaje
stosując odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego.
2. Ciężar udowodnienia niezgodności z Konstytucją spoczywa na wnioskodawcy, który w tym celu
powinien przedstawić lub zgłosić dowody wskazujące na tę niezgodność.

 Pomocniczo przy działalności KPK

Art. 59.
1. Trybunał rozpoznaje na rozprawie wnioski w sprawach wymienionych w art. 2.
2. Trybunał może rozpoznać na posiedzeniu niejawnym skargę konstytucyjną, jeżeli z
przedstawionych na piśmie stanowisk uczestników postępowania bezspornie wynika, że akt
normatywny, na podstawie którego sąd lub organ administracji publicznej orzekł ostatecznie o
konstytucyjnych wolnościach lub prawach albo obowiązkach skarżącego, jest niezgodny z
Konstytucją. Wydane w tym trybie orzeczenie podlega ogłoszeniu.
 przepisy uniwersalne – rozprawa jawna, może być skarga na niejawnym bezsporna
rozstrzygnięta

Art. 60.
1. Rozprawa nie może odbyć się wcześniej niż po upływie 14 dni od doręczenia zawiadomienia o jej
terminie, z zastrzeżeniem sprawy określonej w art. 2 ust. 3, do rozstrzygnięcia której Trybunał
winien przystąpić niezwłocznie.
2. Obecność na rozprawie wnioskodawcy jest obowiązkowa. W razie nie stawienia się
wnioskodawcy lub jego przedstawiciela, Trybunał umarza postępowanie albo odracza rozprawę.

 obecność wnioskodawcy obowiązkowa, jeśli nie to można umorzyć postępowanie

Art. 61.

Rozprawa rozpoczyna się od wywołania sprawy, po czym wnioskodawca, a następnie pozostali

uczestnicy postępowania przedstawiają swe stanowiska i dowody na ich poparcie. W tym celu
przewodniczący składu orzekającego udziela głosu każdemu uczestnikowi postępowania.

 uczestnicy przedstawiają swoje stanowiska

Art. 64.

Przewodniczący składu orzekającego zamyka rozprawę, gdy Trybunał uzna sprawę za

dostatecznie wyjaśnioną.

 zamknięcie rozprawy w momencie ostatecznego rozstrzygnięcia

Art. 66.

Trybunał orzekając jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi.

 Art. 19 – TK ma sprawę wyjaśnić wszechstronnie – ALE art. 66 – TK nie działa z

własnej inicjatywy. Jest związany granicami wniosku, pytania prawnego lub skargi
(zarzut też). Wszechstronne wyjaśnienie w granicach zarzutu.

Art. 68.
1. Orzeczenie zapada większością głosów.
2. Przewodniczący składu orzekającego zbiera głosy sędziów według ich wieku poczynając od
najmłodszego, sam zaś głosuje ostatni.
3. Członek składu orzekającego, który nie zgadza się z większością głosujących, może przed
ogłoszeniem orzeczenia zgłosić zdanie odrębne, uzasadniając je w formie pisemnej; zdanie
odrębne zaznacza się w orzeczeniu. Zdanie odrębne może dotyczyć także samego uzasadnienia.
4. Orzeczenie podpisuje cały skład orzekający, nie wyłączając sędziego przegłosowanego.

 normalne głosowanie, ale cały skład podpisuje orzeczenie, mogą być zdania odrębne.

Art. 69.
Orzeczenie Trybunału może odnosić się do całego aktu normatywnego albo do poszczególnych
jego przepisów.
Art. 70.
1. Trybunał wydaje wyroki w sprawach dotyczących:
1) zgodności ustaw i umów międzynarodowych z Konstytucją,
2) zgodności ustaw z ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi, których ratyfikacja
wymagała uprzedniej zgody wyrażonej w ustawie,
3) zgodności przepisów prawa, wydawanych przez centralne organy państwowe, z
Konstytucją, ratyfikowanymi umowami międzynarodowymi i ustawami,
4) skarg konstytucyjnych,
5) zgodności z Konstytucją celów lub działalności partii politycznych.
2. Trybunał wydaje postanowienia w sprawach:
1) rozstrzygania sporów kompetencyjnych pomiędzy centralnymi konstytucyjnymi organami
państwa,
2) rozstrzygania o stwierdzeniu przeszkody w sprawowaniu urzędu przez Prezydenta
Rzeczypospolitej,
3) powierzenia Marszałkowi Sejmu tymczasowego wykonywania obowiązków Prezydenta
Rzeczypospolitej,
4) innych, nie wymagających wydania wyroku.

 TK wydaje dwa typy orzeczeń – wyrok albo postanowienie.

 Jeśli merytoryczne – wyrok.

 Postanowienia – spór, przeszkoda, umorzenie postępowania, o odmowie nadania skargi –

sprawy nietypowe albo wcześniejsze zakończenie postępowania

Art. 71.
2. Jeżeli Trybunał postanowi, że utrata mocy obowiązującej aktu normatywnego nastąpić ma po
dniu ogłoszenia orzeczenia stwierdzającego niezgodność z Konstytucją, ratyfikowaną umową
międzynarodową lub ustawą, w orzeczeniu określa się termin utraty mocy obowiązującej tego
aktu.

Art. 74.
1. Na wniosek uczestnika postępowania skład orzekający Trybunału, który wydał orzeczenie, na
posiedzeniu niejawnym rozstrzyga postanowieniem wątpliwości co do jego treści.
2. Jeżeli wniosku o wyjaśnienie wątpliwości nie może rozpoznać skład orzekający wskazany w ust.
1, wniosek powinien być rozpoznany przez taki sam skład.

Art. 79.
1. Wyroki Trybunału podlegają, z zastrzeżeniem ust. 2, ogłoszeniu w Dzienniku Ustaw
Rzeczypospolitej Polskiej.
2. Wyroki Trybunału orzekające niezgodność aktu normatywnego z Konstytucją, ratyfikowaną
umową międzynarodową lub ustawą podlegają niezwłocznemu ogłoszeniu w organie publikacyjnym,
w którym akt był ogłoszony, a gdy orzeczenie dotyczy aktu nie ogłoszonego w organie
publikacyjnym – w Dzienniku Urzędowym Rzeczypospolitej Polskiej „Monitor Polski”.
3. Ogłoszenie wyroków w organie publikacyjnym zarządza prezes Trybunału.

 Orzeczenia TK mają char normatywny, mają char ponadkonstytucyjny, jest to ewidentne

rozstrzygnięcie normatywne, władcą konstytucji są sędziowie TK.

Prawa człowieka
 Obszerny katalog, można ograniczyć, art. 31 ust 3 wolno na co dzień, nie że tylko w
stanach nadzwyczajnych

 Kluczowy wymóg formalny – tylko w ustawie, ustawa może wprowadzać wyjątki od

konstytucji – np. ochrona praw człowieka. Akty podustawowe nie mogą ograniczać praw
człowieka.

Art. 31.

1. Wolność człowieka podlega ochronie prawnej.

2. Każdy jest obowiązany szanować wolności i prawa innych. Nikogo nie wolno zmuszać do
czynienia tego, czego prawo mu nie nakazuje.
3. Ograniczenia w zakresie korzystania z konstytucyjnych wolności i praw mogą być
ustanawiane tylko w ustawie i tylko wtedy, gdy są konieczne w demokratycznym
państwie dla jego bezpieczeństwa lub porządku publicznego, bądź dla ochrony
środowiska, zdrowia i moralności publicznej, albo wolności i praw innych osób.
Ograniczenia te nie mogą naruszać istoty wolności i praw.

Przesłanki

 Bezpieczeństwo
 Porządek publiczny
 Ochrona środowiska
 Zdrowie
 Moralność publiczna
 Wolności i praw innych osób.

Wolności i prawa
 Prawo jako uniwersum, a jako pojedyncze prawo

 Istota – to ma być ograniczenie a nie zniesienie prawa, jakiś rdzeń ma pozostać.

 Prawo do życia – a obrona konieczna. Państwo nie chroni tego bezwzględnie. Nie ma
takiego prawa które nie może być ograniczone. Wolność od tortur i sumienia w aspekcie
wewnętrznym. Nie chodzi o zniesienie prawa tylko o ograniczenie.

 „gdy są konieczne w demokratycznym państwie” – zasada proporcjonalności w

orzecznictwie TK – art. 31 ust 3,

 wolno nam w ustawie wprowadzić takie ograniczenie gdy jest to konieczne:

 1. ograniczenie to ma być przydatne, powołujemy się na jakąś wartość konstytucyjną i
musimy wykazać, że za pośrednictwem tego ograniczenia musimy ten cel osiągnąć.

2. ma być niezbędne, nie dość że musimy wykazać, że służy realizacji, to nie jesteśmy w
stanie w inny sposób oczekiwanej wartości osiągnąć.

3. proporcjonalność sensu stricto – samo ograniczenie ma być proporcjonalne, stosowne

ograniczenie dla osiągnięcia danego celu.Wyważenie ingerencji.

 Zasada celowości, przydatności, proporcjonalności sensu stricto.

Art. 32.

1. Wszyscy są wobec prawa równi. Wszyscy mają prawo do równego traktowania przez
władze publiczne.
2. Nikt nie może być dyskryminowany w życiu politycznym, społecznym lub gospodarczym z
jakiejkolwiek przyczyny.

Nieporozumienie – nie dokonuje się rozróżnienia równości.

I – stosowanie prawa
 Równość wobec prawa – mamy przepis, mamy adresatów, musi być stosowany jednakowo
przepis aby równość zachować.

 Równo=jednakowo

II – stanowienie prawa
 Równość w prawie – jak tworzyć przepisy, czy tworząc je możemy różnicować
adresatów – można różnicować w stanowieniu.

 Równo =/= jednakowo.

 Oczekujemy, że to różnicowanie (art. 32 ust 2) – nie ma zakazu różnicowania, ale jest

zakaz dyskryminacji. Dyskryminacja=niesprawiedliwe różnicowanie.

 Cecha relewantna – w oparciu o którą dokonujemy różnicowania, cecha znacząca, istotna.

Zakaz naruszania istoty konstytucyjnych praw (Niżnik-Mucha)

Naruszanie istoty

1. Formalne pozbawienie jednostki służącego jej konstytucyjnie prawa.

2. Zawieszenie konstytucyjnego prawa – pozbawienie czasowe. Jest to pozbawienie ale
tylko na chwilę – w stanach nadzwyczajnych jest to możliwe
3. Nieformalne, faktyczne wydrążenie prawa z jego rzeczywistej treści. – nikt tego
prawa nie zawiesza „nudum ius” – prawo puste, beztreściowe

Art. 31 ust 3 – wymogi ograniczenia praw konstytucyjnych

Powinniśmy zrewidować myślenie o ograniczaniu praw:

  Jedna kategoria: ograniczenia praw człowieka i one muszą być dokonywane z 31 ust 3 i tu
obowiązuje zakaz naruszania istoty.
 Druga kategoria: wyjątki od praw człowieka – wyjątek od tego prawa, bo nie stosujemy 31
ust 3 bo pozwalamy na taki wyjątek, który narusza istotę.
 Nie uchybia charakterowi normatywnemu jeśli akt będzie dotyczyć np. tylko Krakowa,
nawet zawężenie do kilku dni, do dnia, to nie uchybia.

Partie polityczne

Art. 58.

1. Każdemu zapewnia się wolność zrzeszania się.

2. Zakazane są zrzeszenia, których cel lub działalność są sprzeczne z Konstytucją lub
ustawą. O odmowie rejestracji lub zakazie działania takiego zrzeszenia orzeka sąd.
3. Ustawa określa rodzaje zrzeszeń podlegających sądowej rejestracji, tryb tej rejestracji
oraz formy nadzoru nad tymi zrzeszeniami.

 Typem zrzeszenia jest partia polityczna, stowarzyszenie, związek zawodowy

 To nie jest wolność zgromadzeń

Art. 13.

Zakazane jest istnienie partii politycznych i innych organizacjiodwołujących się w swoich

programach do totalitarnych metod i praktyk działania nazizmu, faszyzmu i komunizmu, a
także tych, których program lub działalność zakłada lub dopuszcza nienawiść rasową i
narodowościową, stosowanie przemocy w celu zdobycia władzy lub wpływu na politykę
państwa albo przewiduje utajnienie struktur lub członkostwa.

 totalitarne metody i praktyki – nie oznacza że zakazano działalności partii

faszystowskich czy nazistowskich tylko odwołujących się do totalitarnych metod i
praktyk. Wymóg ten dotyczy nawet niezarejestrowanych partii.

Ustawa o partiach politycznych

Art. 1

1. Partia polityczna jest dobrowolną organizacją, występującą pod określoną nazwą, stawiającą
sobie za cel udział w życiu publicznym poprzez wywieranie metodami demokratycznymi wpływu na
kształtowanie polityki państwa lub sprawowanie władzy publicznej.

2. Partia polityczna może korzystać z praw wynikających z ustaw po uzyskaniu wpisu do

ewidencji partii politycznych.

 jak się wpiszą to mogą korzystać z przywilejów

Art. 2
1. Członkami partii politycznych mogą być obywatele Rzeczypospolitej Polskiej, którzy
ukończyli 18 lat.

2. Zakaz przynależności do partii politycznych określają odrębne ustawy.

Art. 4

Organy władzy publicznej są obowiązane do równego traktowania partii politycznych.

Art. 5

Partiom politycznym zapewnia się dostęp do publicznej radiofonii i telewizji na zasadach

określonych w odrębnych ustawach.

Art. 6

Partie polityczne nie mogą wykonywać zadań zastrzeżonych w przepisach prawa dla organów
władzy publicznej ani zastępować tych organów w wykonywaniu ich zadań.

Art. 7

Partia polityczna nie może posiadać jednostek organizacyjnych w zakładach pracy.

Rozdział 2
STRUKTURA I ZASADY DZIAŁANIA PARTII POLITYCZNYCH

Art. 8

Partie polityczne kształtują swoje struktury oraz zasady działania zgodnie z zasadami
demokracji, w szczególności przez zapewnienie jawności tych struktur, powoływania organów
partii w drodze wyborów i podejmowania uchwał większością głosów.

Art. 9

1. Statut partii politycznej określa jej cele, strukturę i zasady działania, a w szczególności:

1) nazwę, skrót nazwy i siedzibę partii;

2) sposób nabywania i utraty członkostwa;

3) prawa i obowiązki członków;

4) organy partii, w tym organy reprezentujące partię na zewnątrz oraz uprawnione do

zaciągania zobowiązań majątkowych, ich kompetencje oraz czas trwania ich kadencji;

5) tryb dokonywania wyboru organów partii i uzupełniania składów tych organów;

6) sposób zaciągania zobowiązań majątkowych, uzyskiwania środków finansowych oraz

tryb sporządzania i zatwierdzania informacji o działalności finansowej partii;
 7) zasady tworzenia i znoszenia terenowych jednostek organizacyjnych partii;

8) zasady dokonywania zmian statutu;

9) sposób rozwiązania się partii oraz tryb połączenia z inną partią lub innymi partiami.

2. Statut partii politycznej uchwala zgromadzenie ogólne członków partii lub zgromadzenie ich
demokratycznie wybranych przedstawicieli.

Art. 10

Członek partii politycznej ma prawo do wystąpienia z niej.

Rozdział 3
EWIDENCJA PARTII POLITYCZNYCH

Art. 11

1. Partię polityczną zgłasza się do ewidencji partii politycznych, zwanej dalej "ewidencją",
prowadzonej przez Sąd Okręgowy w Warszawie, zwany dalej "Sądem".

2. Zgłoszenie powinno zawierać nazwę, skrót nazwy i określenie adresu siedziby partii politycznej
oraz imiona, nazwiska i adresy osób wchodzących w skład organów uprawnionych w statucie do
reprezentowania partii na zewnątrz oraz do zaciągania zobowiązań majątkowych. Do zgłoszenia
można załączyć wzorzec symbolu graficznego partii politycznej.

3. Do zgłoszenia należy załączyć:

1) statut partii politycznej;

2) wykaz zawierający imiona, nazwiska, adresy zamieszkania, numery ewidencyjne PESEL

i własnoręczne podpisy popierających zgłoszenie co najmniej1000 obywateli polskich,
którzy ukończyli 18 lat i mają pełną zdolność do czynności prawnych; każda strona wykazu
powinna być opatrzona adnotacją zawierającą nazwę partii politycznej zgłaszanej do
ewidencji.

4. Do zbierania podpisów osób popierających zgłoszenie, o których mowa w ust. 3, stosuje się
odpowiednio przepisy ustawy z dnia 5 lipca 1990 r. - Prawo o zgromadzeniach (Dz. U. Nr 51, poz.
297, z późn. Zm.).

5. Nazwa, skrót nazwy i symbol graficzny partii politycznej powinny odróżniać się wyraźnie od
nazw, skrótów nazw i symboli graficznych partii już istniejących.

6. Zgłoszenia dokonują 3 osoby spośród osób, o których mowa w ust. 2, przyjmując

odpowiedzialność za prawdziwość danych zawartych w zgłoszeniu.

 definicja partii politycznej, jest to zrzeszenie – muszą to być obywatele polscy,

chodzi o kształtowanie polityki państwa

Art. 12
1. Sąd dokonuje wpisu partii politycznej do ewidencji niezwłocznie, jeżeli zgłoszenie jest
zgodne z przepisami prawa.

2. Przez wpis rozumie się także zmianę oraz wykreślenie wpisu.

3. Sprawy o wpis do ewidencji rozpoznaje się na posiedzeniu niejawnym; Sąd może zarządzić
wyznaczenie rozprawy.

4. Sąd wydaje orzeczenie w formie postanowienia.

5. Od postanowienia w przedmiocie wpisu przysługuje apelacja, chyba że przepisy niniejszej

ustawy stanowią inaczej.

 jeśli jest prawidłowe zgłoszenie sąd ma obowiązek wpisać, nie ma tu kontroli materialnej

Art. 13

1. Jeżeli zgłoszenie partii politycznej do ewidencji zostało dokonane z naruszeniem przepisów art.
11 ust. 2-6, Sąd wzywa zgłaszających do usunięcia stwierdzonych wad w wyznaczonym przez
siebie terminie, nie dłuższym niż 3 miesiące.

2. W przypadku nieusunięcia wad w terminie i w sposób wskazany przez Sąd, Sąd wydaje
postanowienie o odmowie wpisu partii politycznej do ewidencji.

3. Postanowienie może być zaskarżone w terminie 14 dni od jego doręczenia lub ogłoszenia na
posiedzeniu jawnym.

Art. 14

1. W razie powstania wątpliwości co do zgodności z Konstytucją celów lub zasad działania

partii politycznej określonych w statucie, zgodnie z art. 9 ust. 1, lub w programie partii
Sąd zawiesza postępowanie, o którym mowa w art. 12, i występuje do Trybunału
Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności celów partii politycznej z Konstytucją.

2. Na postanowienie, o którym mowa w ust. 1, zażalenie nie przysługuje.

3. Jeżeli Trybunał Konstytucyjny wyda orzeczenie o sprzeczności celów partii politycznej z

Konstytucją, Sąd odmawia wpisu partii do ewidencji.

4. Postanowienie Sądu, o którym mowa w ust. 3, nie podlega zaskarżeniu.

 rola TK – nie ma w Konstytucji SO który mógłby występować z wnioskami do TK. SO

zawiesza postępowanie i dochodzi do prewencyjnej kontroli partii politycznej. Orzeczenie
TK ma charakter ostateczny.

Art. 15

Prawomocne postanowienia Sądu w sprawach o wpis do ewidencji ogłasza się nieodpłatnie w

"Monitorze Sądowym i Gospodarczym" oraz przekazuje Państwowej Komisji Wyborczej.
 Art. 16

Partia polityczna nabywa osobowość prawną z chwilą wpisania do ewidencji.

Art. 17

Nazwa, skrót nazwy i symbol graficzny partii politycznej zgłoszonej do ewidencji w sposób
określony w art. 11 korzystają z ochrony prawnej przewidzianej dla dóbr osobistych.

Art. 19

1. Partia polityczna jest obowiązana zawiadomić Sąd o:

1) zmianie statutu partii;

2) zmianie adresu siedziby partii;

3) zmianach w składzie organów uprawnionych w statucie do reprezentowania partii na

zewnątrz oraz do zaciągania zobowiązań majątkowych.

2. Partia polityczna zawiadamia Sąd o zmianach określonych w ust. 1 niezwłocznie, nie później
jednak niż w terminie 14 dni od dnia dokonania tych zmian.

Art. 20

1. W przypadku niespełnienia przez partię polityczną wymogów określonych w art. 19 Sąd wzywa
właściwy organ partii politycznej do złożenia wyjaśnień lub uzupełnienia brakujących danych w
wyznaczonym przez siebie terminie, nie krótszym niż 3 miesiące. W razie powstania wątpliwości
Sąd bada, czy dochowany został tryb dokonywania wyboru organów partii oraz uzupełniania
składów tych organów, o których mowa w art. 9 ust. 1 pkt 5.

2. W razie bezskutecznego upływu terminu, o którym mowa w ust. 1, Sąd wydaje postanowienie o
wykreśleniu wpisu partii politycznej z ewidencji.

Art. 21

1. Jeżeli partia polityczna wprowadzi do statutu zmiany niezgodne z postanowieniami art. 8,

Sąd może wystąpić do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem o zbadanie zgodności z
Konstytucją celów lub zasad działania partii politycznej.

2. Przepisy art. 14 ust. 2-4 stosuje się odpowiednio.

Rozdział 4
FINANSE I FINANSOWANIE PARTII POLITYCZNYCH

Art. 23a

Źródła finansowania partii politycznych są jawne.

 Art. 24

1. Majątek partii politycznej powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków,

zapisów, z dochodów z majątku oraz z określonych ustawami dotacji i subwencji.

2. Majątek partii politycznej może być przeznaczony tylko na cele statutowe lub
charytatywne.

3. Partia polityczna nie może prowadzić działalności gospodarczej.

4. Partia polityczna może pozyskiwać dochody z majątku pochodzące jedynie:

1) z oprocentowania środków zgromadzonych na rachunkach bankowych i lokatach;

2) z obrotu obligacjami Skarbu Państwa i bonami skarbowymi Skarbu Państwa;

3) ze zbycia należących do niej składników majątkowych;

4) z działalności, o której mowa w art. 27.

5. Partia polityczna może użyczać posiadane przez siebie nieruchomości i lokale jedynie na biura
poselskie, senatorskie oraz biura radnych gminy, powiatu albo województwa.

6. Partia polityczna nie może przeprowadzać zbiórek publicznych.

7. Partia polityczna może zaciągać kredyty bankowe na cele statutowe.

8. Partia polityczna może gromadzić środki finansowe jedynie na rachunkach bankowych, z

zastrzeżeniem art. 26a.

Art. 25.

1.Partii politycznej mogą być przekazywane środki finansowe jedynie przez obywateli
polskich mających stałe miejsce zamieszkania na terenie Rzeczypospolitej Polskiej, z
zastrzeżeniem przepisów art. 24 ust. 4 i 7, art. 28 ust. 1 oraz przepisów ustaw dotyczących
wyborów do Sejmu Rzeczypospolitej Polskiej i do Senatu Rzeczypospolitej Polskiej oraz wyborów
do Parlamentu Europejskiego w zakresie dotacji podmiotowej.

 Polonia nie może finansować bezpośrednio partii politycznej

Art. 28

1. Partia polityczna, która:

1) w wyborach do Sejmu samodzielnie tworząc komitet wyborczy otrzymała w skali kraju

co najmniej 3% ważnie oddanych głosów na jej okręgowe listy kandydatów na posłów albo

2) w wyborach do Sejmu weszła w skład koalicji wyborczej, której okręgowe listy

kandydatów na posłów otrzymały w skali kraju co najmniej 6% ważnie oddanych głosów,
ma prawo do otrzymywania przez okres kadencji Sejmu, w trybie i na zasadach określonych w
niniejszej ustawie, subwencji z budżetu państwa na działalność statutową, zwanej dalej
"subwencją".

 partie z przyzwoitym wynikiem wyborczym – 3%, 6% - dostają subwencje.

Art. 34

1. Partie polityczne sporządzają coroczną informację finansową o otrzymanej subwencji oraz o

poniesionych z subwencji wydatkach, zwaną dalej "informacją".

2. Partie polityczne składają informację za rok kalendarzowy Państwowej Komisji Wyborczej w

terminie do 31 marca następnego roku.

Art. 34a

1. Państwowa Komisja Wyborcza w terminie 6 miesięcy od dnia złożenia informacji:

1) przyjmuje informację bez zastrzeżeń;

2) przyjmuje informację ze wskazaniem uchybień;

3) odrzuca informację.

1a. Odrzucenie informacji następuje w razie stwierdzenia wykorzystania przez partię polityczną
środków z otrzymanej subwencji na cele niezwiązane z działalnością statutową.

2. W razie zaistnienia wątpliwości co do prawidłowości lub rzetelności informacji Państwowa

Komisja Wyborcza może zwrócić się do danej partii politycznej o usunięcie wad informacji lub o
udzielenie wyjaśnień w określonym terminie.

 co roku trzeba składać do PKW informacje do subwencji, jeśli nie zostaną przyjęte –
utrata subwencji

Art. 34b

1. W przypadku odrzucenia informacji przez Państwową Komisję Wyborczą partia polityczna ma

prawo, w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o odrzuceniu informacji, wnieść do
Sądu Najwyższego skargę na postanowienie Państwowej Komisji Wyborczej w przedmiocie
odrzucenia informacji.

Art. 34c

1. Partia polityczna traci przez rok prawo do otrzymania subwencji, jeżeli:

1) nie złoży informacji w terminie określonym w art. 34 ust. 2 lub

2) informacja zostanie odrzucona przez Państwową Komisję Wyborczą albo

3) Sąd Najwyższy oddalił skargę, o której mowa w art. 34b ust. 1.

2. Utrata przez partię polityczną prawa do subwencji następuje w następnym roku
kalendarzowym po roku, w którym wystąpiło zdarzenie, o którym mowa w ust. 1.

Art. 38d

W przypadku odrzucenia przez Państwową Komisję Wyborczą sprawozdania lub - w razie skargi
na postanowienie o odrzuceniu sprawozdania - w przypadku oddalenia skargi przez Sąd Najwyższy
partia polityczna traci prawo do otrzymania subwencji w następnych 3 latach, w których
uprawniona jest do jej otrzymywania. Termin ten liczy się od początku kwartału następującego
po kwartale, w którym nastąpiło odrzucenie sprawozdania, a w razie złożenia skargi na
postanowienie o odrzuceniu sprawozdania termin ten liczy się od początku kwartału
następującego po kwartale, w którym nastąpiło oddalenie skargi przez Sąd Najwyższy.

 Informacja i sprawozdanie to co innego. Przy odrzuceniu informacji traci się prawo

do subwencji na rok, przy odrzuceniu sprawozdania – na 3 lata

Art. 42

Rozpoznawanie spraw o stwierdzenie sprzeczności z Konstytucją celów lub działalności partii

politycznych należy do właściwości Trybunału Konstytucyjnego.

Art. 43

Tryb postępowania przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach, o których mowa w art. 42,
określa ustawa z dnia 29 kwietnia 1985 r. o Trybunale Konstytucyjnym).

Art. 44

1. Jeżeli Trybunał Konstytucyjny wyda orzeczenie o sprzeczności z Konstytucją celów lub

działalności partii politycznej, Sąd wydaje niezwłocznie postanowienie o wykreśleniu wpisu partii z
ewidencji.

2. Postanowienie Sądu, o którym mowa w ust. 1, nie podlega zaskarżeniu.

Rozdział 6
LIKWIDACJA PARTII POLITYCZNEJ

Art. 45

Partia polityczna podlega likwidacji wskutek:

1) rozwiązania mocą uchwały uprawnionego statutowego organu partii;

2) postanowienia Sądu o wykreśleniu wpisu partii z ewidencji z przyczyn, o których mowa

w art. 20, 21, 39 i 44.

========================================================================================
  Państwo też coś daje – stowarzyszenie, osobowość prawną, nie tylko ingeruje, ale i daje
wolność, daje jakieś tam korzyści.

 Zakaz działalności gospodarczej partii politycznych

Prawo o stowarzyszeniach
 3 pytania – tworzenie stowarzyszeń, cechy stowarzyszenia i ich rozwinięcie w ustawie.

Ustawa – prawo o stowarzyszeniach

Art. 1.
1. Obywatele polscy realizują prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach, zgodnie z
przepisami Konstytucji oraz porządkiem prawnym określonym w ustawach.
2. Prawo zrzeszania się w stowarzyszeniach może podlegać ograniczeniom przewidzianym
jedynie przez ustawy, niezbędnym do zapewnienia interesów bezpieczeństwa państwowego lub
porządku publicznego oraz ochrony zdrowia lub moralności publicznej albo ochrony praw i
wolności innych osób.
3. Stowarzyszenia mają prawo wypowiadania się w sprawach publicznych.

Art. 2.
1. Stowarzyszenie jest dobrowolnym, samorządnym, trwałym zrzeszeniem o celach
niezarobkowych.
2. Stowarzyszenie samodzielnie określa swoje cele, programy działania i struktury organizacyjne
oraz uchwala akty wewnętrzne dotyczące jego działalności.
3. Stowarzyszenie opiera swoją działalność na pracy społecznej członków; do prowadzenia swych
spraw może zatrudniać pracowników.

 Art. 2 ust 1 – stowarzyszenie jest zrzeszeniem dobrowolnym (art. 6), samorządne

(art. 11), trwałe (wynika z całości ustawy, to nie ma być inicjatywa „jednodniówka”),
niezarobkowa (art. 34 – stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, ale
dochód na cele statutowe, a nie jako jakieś dywidenda)

Art. 3.
1.Prawo tworzenia stowarzyszeń przysługuje obywatelom polskim mającym pełną zdolność do
czynności prawnych i niepozbawionym praw publicznych.
2.Małoletni w wieku od 16 do 18 lat, którzy mają ograniczoną zdolność do czynności prawnych,
mogą należeć do stowarzyszeń i korzystać z czynnego i biernego prawa wyborczego, z tym że w
składzie zarządu stowarzyszenia większość muszą stanowić osoby o pełnej zdolności do czynności
prawnych.
3.Małoletni poniżej 16 lat mogą, za zgodą przedstawicieli ustawowych, należeć
do stowarzyszeń według zasad określonych w ich statutach, bez prawa udziału w głosowaniu na
walnych zebraniach członków oraz bez korzystania z czynnego i biernego prawa wyborczego do
władz stowarzyszenia. Jeżeli jednak jednostka organizacyjna stowarzyszenia zrzesza wyłącznie
małoletnich, mogą oni wybierać i być wybierani do władz tej jednostki.
Art. 4.
1.Cudzoziemcy mający miejsce zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą
zrzeszać się w stowarzyszeniach, zgodnie z przepisami obowiązującymi obywateli polskich.
2.Cudzoziemcy niemający miejsca zamieszkania na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej mogą
wstępować do stowarzyszeń, których statuty przewidują taką możliwość.
 Art. 5.
1.Stowarzyszenia międzynarodowe mogą być tworzone na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej
według zasad określonych w ustawie.
2.Stowarzyszenia mogą należeć do organizacji międzynarodowych na warunkach określonych w ich
statutach, jeżeli nie narusza to zobowiązań wynikających z umów międzynarodowych, których
Rzeczpospolita Polska jest stroną.
Art. 6.
1.Tworzenie stowarzyszeń przyjmujących zasadę bezwzględnego posłuszeństwa ich członków
wobec władz stowarzyszenia jest zakazane.
2.Nikogo nie wolno zmuszać do udziału w stowarzyszeniu lub ograniczać jego prawa do
wystąpienia ze stowarzyszenia. Nikt nie może ponosić ujemnych następstw z powodu
przynależności do stowarzyszenia albo pozostawania poza nim.
 dobrowolność
Art. 7.
1.Przepisom ustawy nie podlegają:
1) organizacje społeczne działające na podstawie odrębnych ustaw lub umów międzynarodowych,
których Rzeczpospolita Polska jest stroną,
2) kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich osoby prawne,
3) organizacje religijne, których sytuacja prawna jest uregulowana ustawami o stosunku państwa do
kościołów i innych związków wyznaniowych, działające w obrębie tych kościołów i związków,
1
4) komitety wyborcze utworzone w związku z wyborami do Sejmu, do Senatu, wyborem Prezydenta
Rzeczypospolitej Polskiej, wyborami do Parlamentu Europejskiego lub wyborami do organów
samorządu terytorialnego,
5) partie polityczne.
2. Do organizacji, o których mowa w ust. 1 pkt 1 i 3, w sprawach nieuregulowanych odrębnie
stosuje się przepisy ustawy.
Art. 8.
1.Stowarzyszenie podlega obowiązkowi wpisu do Krajowego Rejestru Sądowego, o ile przepis
ustawy nie stanowi inaczej.
5.Nadzór nad działalnością stowarzyszeń należy do:
1) wojewody właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia - w zakresie nadzoru nad
działalnością stowarzyszeń jednostek samorządu terytorialnego,
2) starosty właściwego ze względu na siedzibę stowarzyszenia - w zakresie nadzoru nad innymi
niż wymienione w pkt 1 stowarzyszeniami
- zwanych dalej "organami nadzorującymi".

6. Przepisy ustawy nie naruszają uprawnień prokuratora wynikających z innych ustaw.

 Nadzór: wojewoda i starosta. ALE w praktyce – organem nadzorczym jest starosta,

wojewoda nadzoruje stowarzyszenie jednostek samorządu terytorialnego

Rozdział 2
Tworzenie stowarzyszeń

Art. 9.
Osoby w liczbie co najmniej piętnastu, pragnące założyć stowarzyszenie, uchwalają
statut stowarzyszenia i wybierają komitet założycielski.
Art. 10.
1. Statut stowarzyszenia określa w szczególności:
1) nazwę stowarzyszenia, odróżniającą je od innych stowarzyszeń, organizacji i instytucji,
2) teren działania i siedzibę stowarzyszenia,
3) cele i sposoby ich realizacji,
4) sposób nabywania i utraty członkostwa, przyczyny utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki
członków,
5) władze stowarzyszenia, tryb dokonywania ich wyboru, uzupełniania składu oraz ich kompetencje,
6) sposób reprezentowania stowarzyszenia oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także
warunki ważności jego uchwał,
7) sposób uzyskiwania środków finansowych oraz ustanawiania składek członkowskich,
8) zasady dokonywania zmian statutu,
9) sposób rozwiązania się stowarzyszenia.
2. Stowarzyszenie, które zamierza tworzyć terenowe jednostki organizacyjne, jest obowiązane
określić w statucie strukturę organizacyjną i zasady tworzenia tych jednostek.
3. Osoba prawna może być jedynie wspierającym członkiem stowarzyszenia.
Art. 11.
1. Najwyższą władzą stowarzyszenia jest walne zebranie członków. W sprawach, w których
statut nie określa właściwości władz stowarzyszenia, podejmowanie uchwał należy do walnego
zebrania członków.
2. Statut może przewidywać zamiast walnego zebrania członków zebranie delegatów lub
zastąpienie walnego zebrania członków zebraniem delegatów, jeżeli liczba członków przekroczy
określoną w statucie wielkość. W takich przypadkach statut określa zasady wyboru delegatów i
czas trwania ich kadencji.
3. Stowarzyszenie jest obowiązane posiadać zarząd i organ kontroli wewnętrznej.
Art. 12.

Komitet założycielski składa do sądu rejestrowego wniosek o rejestrację wraz ze statutem,

listą założycieli, zawierającą imiona i nazwiska, datę i miejsce urodzenia, miejsce
zamieszkania oraz własnoręczne podpisy założycieli, protokół z wyboru komitetu
założycielskiego, a także informację o adresie tymczasowej siedziby stowarzyszenia.

Art. 13.
1. Wniosek o zarejestrowanie stowarzyszenia sąd rejestrowy rozpoznaje niezwłocznie, a
rozstrzygnięcie powinno nastąpić nie później niż w ciągu 3 miesięcy od dnia złożenia wniosku.
2. Sąd rejestrowy doręcza organowi nadzorującemu odpis wniosku o rejestrację wraz z
załącznikami wymienionymi w art. 12. Organ ten ma prawo wypowiedzieć się w sprawie wniosku w
terminie 14 dni licząc od dnia jego doręczenia, a także przystąpić, za zgodą sądu, do
postępowania jako zainteresowany.
Art. 14.
Sąd rejestrowy odmawia zarejestrowania stowarzyszenia, jeżeli nie spełnia ono warunków
określonych w ustawie.

Art. 15.
1. Sąd rejestrowy przed wydaniem postanowienia o zarejestrowaniu stowarzyszenia, jeżeli uzna
za niezbędne dokonanie dodatkowych ustaleń, wyznacza w tym celu posiedzenie wyjaśniające.
2. Na posiedzenie wyjaśniające sąd rejestrowy wzywa uczestników postępowania.
Art. 16.
Sąd rejestrowy wydaje postanowienie o zarejestrowaniu stowarzyszenia po stwierdzeniu, że
jego statut jest zgodny z przepisami prawa i założyciele spełniają wymagania określone
ustawą.

Art. 17.
 1. Stowarzyszenie uzyskuje osobowość prawną i może rozpocząć działalność z chwilą wpisania do
Krajowego Rejestru Sądowego.
1a. Terenowa jednostka organizacyjna, o której mowa w art. 10 ust. 2, może uzyskać osobowość
prawną, jeżeli statut stowarzyszenia to przewiduje.
3. O wpisaniu stowarzyszenia do Krajowego Rejestru Sądowego sąd rejestrowy zawiadamia
założycieli oraz organ nadzorujący, przesyłając jednocześnie temu organowi statut.
4.Postępowanie w sprawach o wpis stowarzyszenia do rejestru stowarzyszeń, innych organizacji
społecznych i zawodowych, fundacji oraz samodzielnych publicznych zakładów opieki zdrowotnej
do Krajowego Rejestru Sądowego jest wolne od opłat sądowych.
Art. 20.
1. Zarząd terenowej jednostki organizacyjnej stowarzyszenia jest obowiązany, w terminie 14 dni
od chwili jej powołania, zawiadomić o tym organ nadzorujący właściwy ze względu na siedzibę tej
jednostki, podając skład zarządu i adres siedziby jednostki, oraz doręczyć
statut stowarzyszenia.
2. Przepis ust. 1 stosuje się odpowiednio w razie zmian w składzie zarządu i adresie siedziby
terenowej jednostki organizacyjnej stowarzyszenia oraz w statucie stowarzyszenia.
Art. 21.
Zarząd stowarzyszenia ma obowiązek niezwłocznie zawiadomić sąd rejestrowy o zmianie statutu.
W sprawie wpisania do rejestru zmiany statutu stowarzyszenia stosuje się odpowiednio zasady i
tryb przewidziane dla rejestracji stowarzyszenia.
Art. 22.
1. Stowarzyszenia w liczbie co najmniej trzech mogą założyć związek stowarzyszeń.
Założycielami i członkami związku mogą być także inne osoby prawne, z tym że osoby prawne
mające cele zarobkowe mogą być członkami wspierającymi.
2. Do związków, o których mowa w ust. 1, stosuje się odpowiednio przepisy ustawy.
 Tres faciunt collegium – stowarzyszenie zwykłe, nierejestrowane w KRS
Art. 25.
Organ nadzorujący ma prawo:

1) żądać dostarczenia przez zarząd stowarzyszenia, w wyznaczonym terminie, odpisów uchwał

walnego zebrania członków (zebrania delegatów),
3) żądać od władz stowarzyszenia niezbędnych wyjaśnień.

 kontrola a nadzór. Nadzór poza elementem oceny obejmuje możliwość ingerencji.

Podmioty określone w ustawie jako organy nadzorcze nie mają kompetencji organów
nadzorczych, jedynie kontrolne.
Art. 26.

W razie niezastosowania się stowarzyszenia do wymagań określonych w art. 25, sąd na wniosek
organu nadzorującego może nałożyć grzywnę w wysokości jednorazowo nie wyższej niż 5.000
zł. Od grzywny można zwolnić, jeżeli po jej wymierzeniu stowarzyszenie niezwłocznie zastosuje
się do wymagań organu nadzorującego. Stowarzyszenie, w terminie 7 dni, może wystąpić do sądu
o zwolnienie od grzywny.

Art. 28.
W razie stwierdzenia, że działalność stowarzyszenia jest niezgodna z prawem lub narusza
postanowienia statutu w sprawach, o których mowa w art. 10 ust. 1 i 2, organ nadzorujący, w
zależności od rodzaju i stopnia stwierdzonych nieprawidłowości, może wystąpić o ich usunięcie w
określonym terminie, udzielić ostrzeżenia władzom stowarzyszenia, wystąpić do sądu o
zastosowanie środka określonego w art. 29.
 Art. 29.
1. Sąd, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może:
1) udzielić upomnienia władzom stowarzyszenia,
2) uchylić niezgodną z prawem lub statutem uchwałę stowarzyszenia,
3) rozwiązać stowarzyszenie, jeżeli jego działalność wykazuje rażące lub uporczywe
naruszanie prawa albo postanowień statutu i nie ma warunków do przywrócenia działalności
zgodnej z prawem lub statutem.
2. Sąd rozpoznając wniosek, o którym mowa w ust. 1 pkt 3, może na wniosek lub z własnej
inicjatywy wydać zarządzenie tymczasowe o zawieszeniu w czynnościach zarządu stowarzyszenia,
wyznaczając przedstawiciela do prowadzenia bieżących spraw stowarzyszenia.
3. Rozpoznając wniosek o rozwiązanie stowarzyszenia, sąd może zobowiązać
władze stowarzyszenia do usunięcia nieprawidłowości w określonym terminie i zawiesić
postępowanie. W razie bezskutecznego upływu terminu, sąd, na wniosek organu nadzorującego lub
z własnej inicjatywy, podejmie zawieszone postępowanie.

 Jeśli zachodzi potrzeba realnej ingerencji realne środki nadzorcze stosuje sąd. On
może uchylić uchwałę stowarzyszenia albo je rozwiązać.

Art. 31.
Na wniosek organu nadzorującego sąd wydaje postanowienie o rozwiązaniu stowarzyszenia, w
razie gdy:

1) liczba członków stowarzyszenia zmniejszyła się poniżej liczby członków wymaganych do jego
założenia,
2) stowarzyszenie nie posiada przewidzianych w ustawie władz i nie ma warunków do ich wyłonienia w
okresie nie dłuższym niż rok.
Rozdział 4
Majątek stowarzyszenia

Art. 33.
1. Majątek stowarzyszenia powstaje ze składek członkowskich, darowizn, spadków, zapisów,
dochodów z własnej działalności, dochodów z majątku stowarzyszenia oraz z ofiarności
publicznej.
2. Stowarzyszenie, z zachowaniem obowiązujących przepisów, może przyjmować darowizny,
spadki i zapisy oraz korzystać z ofiarności publicznej.
Art. 34.
Stowarzyszenie może prowadzić działalność gospodarczą, według ogólnych zasad określonych
w odrębnych przepisach. Dochód z działalności gospodarczej stowarzyszenia służy realizacji
celów statutowych i nie może być przeznaczony do podziału między jego członków.

 Działalność gospodarczą może prowadzić tylko stowarzyszenie zarejestrowane w KRS

Rozdział 6
Stowarzyszenia zwykłe

Art. 40.
1. Uproszczoną formą stowarzyszenia jest stowarzyszenie zwykłe, nie posiadające
osobowości prawnej.
 2. Osoby w liczbie co najmniej trzech, pragnące założyć stowarzyszenie zwykłe, uchwalają
regulamin działalności, określając w szczególności jego nazwę, cel, teren i środki działania,
siedzibę oraz przedstawiciela reprezentującego stowarzyszenie.
3. O utworzeniu stowarzyszenia zwykłego jego założyciele informują na piśmie właściwy, ze
względu na przyszłą siedzibę stowarzyszenia, organ nadzorujący, podając dane, o których mowa
w ust. 2.
 Informują starostę
Art. 41.
1. Sąd rejestrowy, na wniosek organu nadzorującego lub prokuratora, może zakazać
założenia stowarzyszenia zwykłego, jeżeli nie spełnia ono warunków określonych w art. 16. Art.
14 ust. 2 stosuje się odpowiednio.
2. Jeżeli w ciągu 30 dni od dnia uzyskania informacji o założeniu stowarzyszenia zwykłego
nie zakazano jego działalności, może ono rozpocząć działalność.
Art. 42.
1. Stowarzyszenie zwykłe nie może:
1) powoływać terenowych jednostek organizacyjnych,
2) łączyć się w związki stowarzyszeń,
3) zrzeszać osób prawnych,
4) prowadzić działalności gospodarczej,
5) przyjmować darowizn, spadków i zapisów oraz otrzymywać dotacji, a także korzystać z
ofiarności publicznej.
2.Stowarzyszenie zwykłe uzyskuje środki na swoją działalność ze składek członkowskich.
Art. 43.

W sprawach nieuregulowanych odmiennie w tym rozdziale do stowarzyszenia zwykłego stosuje się

odpowiednio przepisy ustawy, z tym że:

1) nie stosuje się przepisów art. 9-13, art. 14 ust. 15, art. 17, art. 20, art. 22-246, art. 27, art. 30 i
art. 31 pkt 2,
2) ilekroć w ustawie jest mowa o statucie, należy przez to rozumieć
regulamin stowarzyszenia zwykłego.

Wolność zgromadzeń
 Wolność pokojowych zgromadzeń. – art. 57 – wolność tylko takich zgromadzeń jest
chroniona na poziomie konstytucji

 Czynna i bierna – można uczestniczyć i organizować.

 Wiele osób nietrafnie łączy zgromadzenia z wolnością słowa.

Art. 57.

Każdemu zapewnia się wolność organizowania pokojowych zgromadzeń i uczestniczenia w nich.

Ograniczenie tej wolności może określać ustawa.

Ustawa prawo o zgromadzeniach

Art. 1.
1.Każdy może korzystać z wolności pokojowego zgromadzania się.
 2.Zgromadzeniem jest zgrupowanie co najmniej 15 osób, zwołane w celu wspólnych obrad lub
w celu wspólnego wyrażenia stanowiska. (Art. 1 ust. 2 częściowo został uznany za niezgodny
z art. 57 w związku z art. 31 ust. 3 Konstytucji RP przez pkt 1 wyroku Trybunału
Konstytucyjnego z dnia 18 września 2014 r. (Dz.U.2014.1327) z dniem 3 października 2014
r. Zgodnie z tym wyrokiem wymieniony wyżej przepis traci moc w części zawierającej
wyrażenie "co najmniej 15".)

 Do niedawna było tak, że w art. 1 była legalna definicja zgromadzenia. Poprzednio były dwa
elementy definicji legalnej
– czynnik mentalny: wyraża się wspólne stanowisko lub prowadzi się obrady,
- czynnik fizyczny – ma być co najmniej 15 osób – to się zmieniło, tej liczby w ustawie
nie ma.

 Jeśli w kazusie będzie słowo zgromadzenie: trzeba napisać, że jest to rzeczywiście

zgromadzenie, czynnik mentalny.

 Zgrupowanie, wątek mentalny: protest, manifestacja, pochód. Zdaniem TK chroni się

wszystkie zgromadzenia (pod warunkiem że pokojowe)

Art. 2.
Wolność zgromadzania się podlega ograniczeniom przewidzianym jedynie przez ustawy,
niezbędnym do ochrony bezpieczeństwa państwowego lub porządku publicznego oraz ochrony
zdrowia lub moralności publicznej albo praw i wolności innych osób, a także ochrony Pomników
Zagłady w rozumieniu ustawy z dnia 7 maja 1999 r. o ochronie terenów byłych hitlerowskich
obozów zagłady (Dz. U. Nr 41, poz. 412, z późn. zm.).

 pomniki zagłady - sprawa krzyży oświęcimskich

Art. 3.
1. Prawo organizowania zgromadzeń przysługuje osobom mającym pełną zdolność do
czynności prawnych, osobom prawnym, innym organizacjom, a także grupom osób.
2. W zgromadzeniach nie mogą uczestniczyć osoby posiadające przy sobie broń, materiały
wybuchowe, wyroby pirotechniczne lub inne niebezpieczne materiały lub narzędzia.

 państwo nie może realizować wolności zgromadzeń w aspekcie czynnym, nie jest to tą
ustawą objęte

Art. 4.
Przepisy ustawy nie dotyczą zgromadzeń:

1) organizowanych przez organy państwa lub organy samorządu terytorialnego;

2) odbywanych w ramach działalności Kościoła Katolickiego, innych kościołów oraz związków
wyznaniowych;
Rozdział 2
Postępowanie w sprawach zgromadzeń

Art. 5.
1. Postępowanie w sprawach dotyczących zgromadzeń należy do zadań zleconych organów gminy.
2. Organem odwoławczym od decyzji wydanych w sprawach, o których mowa w ust. 1, jest
wojewoda.
 Art. 6.
1. Zgromadzenia organizowane na otwartej przestrzeni dostępnej dla nieokreślonych imiennie
osób, zwane dalej "zgromadzeniami publicznymi", wymagają uprzedniego zawiadomienia
organu gminy właściwego ze względu na miejsce zgromadzenia.
2. Jeżeli zgromadzenia organizowane są w pobliżu siedzib przedstawicielstw dyplomatycznych,
urzędów konsularnych, misji specjalnych i organizacji międzynarodowych korzystających z
immunitetów i przywilejów dyplomatycznych, organ gminy zawiadamia właściwego komendanta
policji oraz Ministerstwo Spraw Zagranicznych.
2a. Jeżeli zgromadzenie organizowane jest w pobliżu obiektów podlegających ochronie Biura
Ochrony Rządu, organ gminy informuje Szefa Biura Ochrony Rządu o miejscu, dacie i
przewidywanej liczbie uczestników zgromadzenia.
2b. Zgromadzenia organizowane przez 2 lub większą liczbę organizatorów w tym samym czasie, w
miejscach lub na trasach przejścia, które są tożsame lub w części się pokrywają, mogą się odbyć,
jeżeli jest możliwe ich oddzielenie lub odbycie w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu
lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach. Jeżeli oddzielenie lub
odbycie zgromadzeń nie jest możliwe, stosuje się art. 7a.
3. Rada gminy może określić miejsca, w których organizowanie zgromadzeń publicznych nie
wymaga zawiadomienia.

 Zgromadzenia publiczne. Jeśli to jest organizowane na otwartej przestrzeni

dostępnych dla nieokreślonych imiennie osób. Jedyne wskazanie. Wszystkie pozostałe
– zgromadzenia nie-publiczne. Bo nie wyodrębniono w ustawie zgromadzeń
niepublicznych.

Art. 7.
1.1) Organizator zgromadzenia publicznego zawiadamia organ gminy w taki sposób, aby
wiadomość o zgromadzeniu dotarła nie później niż na 3 dni robocze, a najwcześniej 30 dni
przed datą zgromadzenia.

1
) Utraci moc, na podstawie wyroku TK z dn. 18.09.2014 r., sygn. akt K 44/12 (Dz. U.
poz. 1327), z dniem 4.10.2015 r., w zakresie, w jakim określa obowiązek zawiadomienia
organu gminy o zgromadzeniu nie później niż na 3 dni robocze przed datą zgromadzenia.

2. Zawiadomienie powinno zawierać następujące dane:

1) imię, nazwisko, datę urodzenia i adres organizatora oraz nazwę i adres osoby prawnej lub innej
organizacji, jeżeli w jej imieniu organizuje on zgromadzenie;
1a) imię, nazwisko, datę urodzenia, zdjęcie i adres przewodniczącego zgromadzenia;
2) cel i program oraz język, w którym będą porozumiewać się uczestnicy zgromadzenia;
3) miejsce i datę, godzinę rozpoczęcia, czas trwania, przewidywaną liczbę uczestników, a w
przypadku gdy planowane jest przejście uczestników zgromadzenia także trasę przejścia ze
wskazaniem miejsca jego rozpoczęcia i zakończenia;
4) określenie planowanych przez organizatora środków służących zapewnieniu pokojowego przebiegu
zgromadzenia oraz środków, o których dostarczenie zwraca się do organu gminy.

 było przewidziane, że ma być zawiadomienie nie później niż na 3 dni robocze – to

zniknęło. – Nie ma tego wymogu 3 dni. Obecnie to nie wymaga zawiadomienia aż z
takim wyprzedzeniem. Jest potrzebne dalej zawiadomienie ale nie określono terminu

Art. 7a.
 1. 2)Jeżeli w tym samym czasie i miejscu lub na trasie przejścia, które są tożsame lub w części
się pokrywają, zgłoszonych zostało 2 lub więcej zgromadzeń i nie jest możliwe ich oddzielenie lub
odbycie w taki sposób, aby ich przebieg nie zagrażał życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w
znacznych rozmiarach, organ gminy niezwłocznie wzywa organizatora zgromadzenia zgłoszonego
później do dokonania zmiany czasu lub miejsca zgromadzenia albo trasy przejścia uczestników.

2
) Utraci moc, na podstawie wyroku TK z dn. 18.09.2014 r., sygn. akt K 44/12 (Dz. U. poz. 1327), z
dniem 4.10.2015 r., w części zawierającej wyrażenie „zgłoszonego później”.

2. 3)Do wezwania organ gminy załącza informacje na temat czasu i miejsca przejścia wcześniej
zgłoszonego zgromadzenia lub zgromadzeń.

3
) Utraci moc, na podstawie wyroku TK z dn. 18.09.2014 r., sygn. akt K 44/12 (Dz. U. poz. 1327), z
dniem 4.10.2015 r., w części zawierającej wyrażenie „wcześniej zgłoszonego”.

3. Organizator, o którym mowa w ust. 1, dokonuje zmiany czasu lub miejsca zgromadzenia albo
trasy przejścia uczestników w taki sposób, aby informacja o zmianie dotarła do organu gminy nie
później niż na 2 dni przed datą zgromadzenia.

 do niedawna było tak, że organ gminy mógł jedynie wydać zakaz. Nie było
rozstrzygnięć pośrednich, ale ustawa wprowadziła to niedawno. Jeśli w tym samym
miejscu odbędą się dwa zgromadzenia i niemożliwe rozdzielenie to organ wzywa
późniejszego żeby dokonał zmian (np. trasy, czasu, miejsca). TK teraz usunął to
„zgłoszonego później” – stwierdził, że jest to nieprecyzyjne kryterium. Usunął też
„wcześniej zgłoszonego”.

Art. 8.
1. Organ gminy zakazuje zgromadzenia publicznego, jeżeli:
1) jego cel lub odbycie sprzeciwiają się niniejszej ustawie lub naruszają przepisy ustaw
karnych;
2) odbycie zgromadzenia może zagrażać życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych
rozmiarach.
 Jeśli zgromadzenie publiczne i sprzeciwia się ustawie lub narusza przepisy ustaw
karnych organ może wydać zakaz. Ocenia czy może zagrażać, jeśli może – jest
ZOBOWIĄZANY wydać zakaz, nie ma tu mowy o moralności.

Art. 9.
5
1. ) Decyzję o zakazie zgromadzenia publicznego doręcza się organizatorowi na piśmie lub
za pomocą środków komunikacji elektronicznej w terminie 3 dni od dnia zawiadomienia, nie
później jednak niż na 24 godziny przed datą zgromadzenia. Jednocześnie kopię tej decyzji
wraz z aktami sprawy otrzymuje wojewoda.

5
) Utraci moc, na podstawie wyroku TK z dn. 18.09.2014 r., sygn. akt K 44/12 (Dz. U.
poz. 1327), z dniem 4.10.2015 r., w zakresie określonym w nim terminów podjęcia działań
przez organy władzy publicznej.

2. Odwołanie wnosi się bezpośrednio do wojewody w terminie 24 godzin od otrzymania decyzji, o

której mowa w ust. 1.
3. Wniesienie odwołania nie wstrzymuje wykonania decyzji.
 4. Wojewoda rozpatruje odwołanie w ciągu 24 godzin od jego otrzymania.
5. Decyzję wydaną w wyniku rozpatrzenia odwołania organizatorowi doręcza się niezwłocznie na
piśmie lub za pomocą środków komunikacji elektronicznej.

 Art. 9 utracił moc w zakresie terminów – 3 dni od dnia zawiadomienia. Tam poleciały
terminy wszystkie. Odroczenie utraty mocy obowiązującej.

Art. 10.
1. Zgromadzenie publiczne powinno mieć przewodniczącego, który otwiera zgromadzenie,
kieruje jego przebiegiem oraz zamyka zgromadzenie.
2. Przewodniczącym jest organizator zgromadzenia, chyba że inna osoba zgodzi się, w
formie pisemnej, na przekazanie jej obowiązków przewodniczącego. Zgoda stanowi załącznik
do zawiadomienia, o którym mowa w art. 7.
3. Przewodniczący odpowiada za zgodny z przepisami prawa przebieg zgromadzenia oraz jest
obowiązany do przeprowadzenia go w taki sposób, aby zapobiec powstaniu szkód z winy
uczestników zgromadzenia, i podejmuje w tym celu przewidziane w ustawie środki.
3a. W trakcie trwania zgromadzenia jego przewodniczący jest obowiązany do nieprzerwanego
posiadania elementów wyróżniających, w tym identyfikatora zawierającego:
1) określenie funkcji jako przewodniczącego zgromadzenia;
2) zdjęcie przewodniczącego zgromadzenia;
3) imię i nazwisko przewodniczącego zgromadzenia;
4) podpis właściwego przedstawiciela organu gminy;
5) pieczęć organu gminy.
3b. Organ gminy wyposaża przewodniczącego w identyfikator, o którym mowa w ust. 3a.
4. Przewodniczący żąda opuszczenia zgromadzenia przez osobę, która swoim zachowaniem
narusza przepisy ustawy albo uniemożliwia lub usiłuje udaremnić zgromadzenie. W razie
niepodporządkowania się żądaniu, przewodniczący zwraca się o pomoc do policji lub straży
miejskiej.
5. Jeżeli uczestnicy zgromadzenia nie podporządkują się zarządzeniom przewodniczącego
wydanym w wykonaniu jego obowiązków lub gdy przebieg zgromadzenia sprzeciwia się niniejszej
ustawie albo narusza przepisy ustaw karnych, przewodniczący rozwiązuje zgromadzenie.
6. Z chwilą rozwiązania lub zamknięcia zgromadzenia jego uczestnicy są obowiązani bez
nieuzasadnionej zwłoki opuścić miejsce, w którym odbywało się zgromadzenie.
Art. 11.
1. Organ gminy może delegować na zgromadzenie swoich przedstawicieli, jeżeli jednak
przewidywana liczba uczestników jest większa niż 500 lub jeżeli istnieje niebezpieczeństwo
naruszenia porządku publicznego w trakcie trwania zgromadzenia, delegowanie
przedstawicieli jest obowiązkowe.
2. Organ gminy zapewnia w miarę potrzeby i możliwości ochronę policyjną w trybie
przepisów ustawy z dnia 6 kwietnia 1990 r. o Policji (Dz. U. z 2011 r. Nr 287, poz. 1687, z późn.
zm.), służącą stosownemu przebiegowi zgromadzenia.
3. Delegowani przedstawiciele organu gminy, przybywając na zgromadzenie, są obowiązani okazać
swoje upoważnienia przewodniczącemu zgromadzenia.
Art. 12.
1. Zgromadzenie może być rozwiązane przez przedstawiciela organu gminy, jeżeli jego
przebieg zagraża życiu lub zdrowiu ludzi albo mieniu w znacznych rozmiarach lub gdy
narusza przepisy niniejszej ustawy albo przepisy ustaw karnych, a przewodniczący,
uprzedzony o konieczności rozwiązania zgromadzenia, wzbrania się to uczynić.
2. Rozwiązanie zgromadzenia przez przedstawiciela organu gminy na podstawie ust. 1
następuje przez wydanie decyzji ustnej podlegającej natychmiastowemu wykonaniu,
poprzedzonej trzykrotnym ostrzeżeniem uczestników zgromadzenia o możliwości jego
rozwiązania, a następnie ogłoszonej przewodniczącemu lub w przypadku niemożności
skontaktowania się z przewodniczącym - ogłoszonej publicznie uczestnikom zgromadzenia.
Decyzję tę doręcza się organizatorowi na piśmie w terminie 72 godzin od jej podjęcia.
3. Organizatorowi oraz uczestnikowi zgromadzenia przysługuje prawo odwołania się od decyzji w
sprawie rozwiązania zgromadzenia w terminie 3 dni od dnia rozwiązania zgromadzenia; przepis
art. 9 ust. 5 stosuje się odpowiednio.
Art. 13.
Skargi na decyzje w sprawach zgromadzeń wnosi się bezpośrednio do sądu administracyjnego
w terminie 3 dni od dnia doręczenia decyzji, a sąd wyznacza rozprawę nie później niż w
terminie 7 dni od dnia wniesienia do niego skargi, chyba że zachodzą przeszkody formalne.

Rozdział 2a
Przepisy karne

Art. 13a.
Kto przewodnicząc zgromadzeniu umyślnie nie podejmuje środków przewidzianych w art. 10 ust. 4
lub 5,

podlega karze grzywny.

Art. 13b.
Kto nie wykonuje żądania przewodniczącego, wydanego na podstawie art. 10 ust. 4 albo nie
podporządkowuje się zarządzeniu przewodniczącego, wydanemu w wykonywaniu jego obowiązków
na podstawie art. 10 ust. 5,

podlega karze grzywny.

Art. 13c.

Orzekanie w sprawach o czyny określone w art. 13a i art. 13b następuje na podstawie
przepisów ustawy z dnia 24 sierpnia 2001 r. - Kodeks postępowania w sprawach o wykroczenia
(Dz. U. z 2013 r. poz. 395).

 Trzeba zawiadomić organ gminy – zgromadzenia publiczne i tylko publiczne tego

wymagają

 Pełna zdolność do czynności prawnej by organizować. Zakaz uczestnictwa ludziom

uzbrojonym.

 Podstawowy obowiązek osób które chcą zrobić zgromadzenie publiczne – obowiązek

uprzedniego zawiadomienia organu gminy. Jeśli nie-publiczne – nie jest wymagane
uprzednie zawiadomienie.

 Jak jakiś specjalny teren – policja, MSZ, BOR

 sprawdza się, czy nie dochodzi do zagrożenia jak są dwa zgromadzenia w tym samym
miejscu.

 nie wymagają zawiadomienia zgromadzenia publiczne gdzie gmina określiła to w uchwale

że tam można bez zgłoszenia.

 Identyfikator – przewodniczącego zgromadzenia traktuje się coraz poważniej aby mógł

korzystać ze środków ustawowych.
  Mogą być delegowani przedstawiciele gminy. Jeśli więcej niż 500 osób lub istnieje
niebezpieczeństwo naruszeń – przedstawiciele gminy muszą być oddelegowani.

 Ten przedstawiciel może rozwiązać, jeśli przewodniczący się wzbrania.

Wolność sumienia i wyznania

Art. 25.

1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są równouprawnione.

2. Władze publiczne w Rzeczypospolitej Polskiej zachowują bezstronność w sprawach
przekonań religijnych, światopoglądowych i filozoficznych, zapewniając swobodę ich
wyrażania w życiu publicznym.
3. Stosunki między państwem a kościołami i innymi związkami wyznaniowymi są kształtowane
na zasadach poszanowania ich autonomii oraz wzajemnej niezależnościkażdego w swoim
zakresie, jak również współdziałania dla dobra człowieka i dobra wspólnego.
4. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a Kościołem katolickim określają umowa
międzynarodowa zawarta ze Stolicą Apostolską i ustawy.
5. Stosunki między Rzecząpospolitą Polską a innymi kościołami oraz związkami wyznaniowymi
określają ustawy uchwalone na podstawie umów zawartych przez Radę Ministrów z ich
właściwymi przedstawicielami.

 Wolność wyznania w aspekcie instytucjonalnym: równouprawnienie, bezstronność,

autonomia, niezależność, współdziałanie, poszanowanie.

Art. 53.

1. Każdemu zapewnia się wolność sumienia i religii.

2. Wolność religii obejmuje wolność wyznawania lub przyjmowania religii według własnego
wyboru oraz uzewnętrzniania indywidualnie lub z innymi, publicznie lub prywatnie, swojej
religii przez uprawianie kultu, modlitwę, uczestniczenie w obrzędach, praktykowanie i
nauczanie. Wolność religii obejmuje także posiadanie świątyń i innych miejsc kultu w
zależności od potrzeb ludzi wierzących oraz prawo osób do korzystania z pomocy
religijnej tam, gdzie się znajdują.
3. Rodzice mają prawo do zapewnienia dzieciom wychowania i nauczania moralnego i
religijnego zgodnie ze swoimi przekonaniami. Przepis art. 48 ust. 1 stosuje się
odpowiednio.
4. Religia kościoła lub innego związku wyznaniowego o uregulowanej sytuacji prawnej może
być przedmiotem nauczania w szkole, przy czym nie może być naruszona wolność sumienia
i religii innych osób.
5. Wolność uzewnętrzniania religii może być ograniczona jedynie w drodze ustawy i
tylko wtedy, gdy jest to konieczne do ochrony bezpieczeństwa państwa, porządku
publicznego, zdrowia, moralności lub wolności i praw innych osób.
6. Nikt nie może być zmuszany do uczestniczenia ani do nieuczestniczenia w praktykach
religijnych.
7. Nikt nie może być obowiązany przez organy władzy publicznej do ujawnienia swojego
światopoglądu, przekonań religijnych lub wyznania.

 Wolność wyznania w aspekcie indywidualnym

 Ustawa o gwarancjach wolności sumienia i wyznania
Art. 1.
1. Rzeczpospolita Polska zapewnia każdemu obywatelowi wolność sumienia i wyznania.
2. Wolność sumienia i wyznania obejmuje swobodę wyboru religii lub przekonań oraz wyrażania ich
indywidualnie i zbiorowo, prywatnie i publicznie.
3. Obywatele wierzący wszystkich wyznań oraz niewierzący mają równe prawa w życiu
państwowym, politycznym, gospodarczym, społecznym i kulturalnym.
Art. 2.
Korzystając z wolności sumienia i wyznania obywatele mogą w szczególności:

1) tworzyć wspólnoty religijne, zwane dalej "kościołami i innymi związkami wyznaniowymi", zakładane
w celu wyznawania i szerzenia wiary religijnej, posiadające własny ustrój, doktrynę i obrzędy
kultowe;
2) zgodnie z zasadami swojego wyznania uczestniczyć w czynnościach i obrzędach religijnych oraz
wypełniać obowiązki religijne i obchodzić święta religijne;
2a) należeć lub nie należeć do kościołów i innych związków wyznaniowych;
3) głosić swoją religię lub przekonania;
4) wychowywać dzieci zgodnie ze swoimi przekonaniami w sprawach religii;
5) zachowywać milczenie w sprawach swojej religii lub przekonań;
6) utrzymywać kontakty ze współwyznawcami, w tym uczestniczyć w pracach organizacji religijnych
o zasięgu międzynarodowym;
7) korzystać ze źródeł informacji na temat religii;
8) wytwarzać i nabywać przedmioty potrzebne do celów kultu i praktyk religijnych oraz korzystać z
nich;
9) wytwarzać, nabywać i posiadać artykuły potrzebne do przestrzegania reguł religijnych;
10) wybrać stan duchowny lub zakonny;
11) zrzeszać się w organizacjach świeckich w celu realizacji zadań wynikających z wyznawanej religii
bądź przekonań w sprawach religii;
12) otrzymać pochówek zgodny z wyznawanymi zasadami religijnymi lub z przekonaniami w sprawach
religii.
Art. 3.
1.Uzewnętrznianie indywidualnie lub zbiorowo swojej religii lub przekonań może podlegać
jedynie ograniczeniom ustawowym koniecznym do ochrony bezpieczeństwa publicznego,
porządku, zdrowia lub moralności publicznej albo podstawowych praw i wolności innych osób.
2. Korzystanie z wolności sumienia i wyznania nie może prowadzić do uchylania się od wykonywania
obowiązków publicznych nałożonych przez ustawy.
3. Ze względu na przekonania religijne lub wyznawane zasady moralne obywatele mogą
występować o przeznaczenie do służby zastępczej na zasadach i w trybie określonych w ustawie z
dnia 28 listopada 2003 r. o służbie zastępczej (Dz. U. Nr 223, poz. 2217 oraz z 2005 r. Nr 180,
poz. 1496).
Art. 8.
Kościoły i inne związki wyznaniowe w Polsce działają w konstytucyjnych ramach ustrojowych
Rzeczypospolitej Polskiej; ich sytuację prawną i majątkową regulują przepisy rangi ustawowej.

Art. 9.
1. W Rzeczypospolitej Polskiej stosunek państwa do wszystkich kościołów i innych związków
wyznaniowych opiera się na poszanowaniu wolności sumienia i wyznania.
2. Gwarancjami wolności sumienia i wyznania w stosunkach państwa z kościołami i innymi związkami
wyznaniowymi są:
1) oddzielenie kościołów i innych związków wyznaniowych od państwa;
2) swoboda wypełniania przez kościoły i inne związki wyznaniowe funkcji religijnych;
3) równouprawnienie wszystkich kościołów i innych związków wyznaniowych, bez względu na
formę uregulowania ich sytuacji prawnej.
Art. 10.
1. Rzeczpospolita Polska jest państwem świeckim, neutralnym w sprawach religii i przekonań.
2. Państwo i państwowe jednostki organizacyjne nie dotują i nie subwencjonują kościołów i
innych związków wyznaniowych. Wyjątki od tej zasady regulują ustawy lub przepisy wydane
na ich podstawie.
Art. 11.
1. Kościoły i inne związki wyznaniowe są niezależne od państwa przy wykonywaniu swoich
funkcji religijnych.
2. Kościoły i inne związki wyznaniowe oraz ich działalność podlegają ochronie prawnej, w granicach
określonych w ustawach.
3. Kościoły i inne związki wyznaniowe mogą składać wnioski do Trybunału Konstytucyjnego na
zasadach i w trybie określonych w przepisach o Trybunale Konstytucyjnym.
Art. 19.
1. Kościoły i inne związki wyznaniowe korzystają na zasadach równouprawnienia ze swobody
pełnienia funkcji religijnych.
2. Wypełniając funkcje religijne kościoły i inne związki wyznaniowe mogą w szczególności:
1) określać doktrynę religijną, dogmaty i zasady wiary oraz liturgię;
2) organizować i publicznie sprawować kult;
3) udzielać posług religijnych, w tym osobom, o których mowa w art. 4, oraz organizować obrzędy i
zgromadzenia religijne;
4) rządzić się w swoich sprawach własnym prawem, swobodnie wykonywać władzę duchowną oraz
zarządzać swoimi sprawami;
5) ustanawiać, kształcić i zatrudniać duchownych;
6) realizować inwestycje sakralne i inne inwestycje kościelne;
7) nabywać, posiadać i zbywać majątek ruchomy i nieruchomy oraz zarządzać nim;
8) zbierać składki i otrzymywać darowizny, spadki i inne świadczenia od osób fizycznych i prawnych;
9) wytwarzać i nabywać przedmioty i artykuły potrzebne do celów kultu i praktyk religijnych oraz
korzystać z nich;
10) nauczać religii i głosić ją, w tym za pomocą prasy, książek i innych druków oraz filmów i środków
audiowizualnych;
11) korzystać ze środków masowego przekazywania;
12) prowadzić działalność oświatowo-wychowawczą;
13) tworzyć i prowadzić zakony oraz diakonaty;
14) tworzyć organizacje mające na celu działalność na rzecz formacji religijnej, kultu publicznego
oraz przeciwdziałania patologiom społecznym i ich skutkom;
15) prowadzić działalność charytatywno-opiekuńczą;
17) powoływać krajowe organizacje międzykościelne;
18) należeć do międzynarodowych organizacji wyznaniowych i międzywyznaniowych oraz utrzymywać
kontakty zagraniczne w sprawach związanych z realizacją swoich funkcji.
3. Za wypełnianie funkcji religijnych, o których mowa w ust. 1, nie uznaje się oddziaływania
poprzez badania i eksperymenty psychologiczne.
Art. 20.
1. Kościoły i inne związki wyznaniowe mogą nauczać religii oraz wychowywać religijnie dzieci i
młodzież, zgodnie z wyborem dokonanym przez ich rodziców lub opiekunów prawnych.
2. Nauczanie religii dzieci i młodzieży jest wewnętrzną sprawą kościołów i innych związków
wyznaniowych. Jest ono organizowane, zgodnie z programem ustalonym przez władze kościoła lub
innego związku wyznaniowego, w punktach katechetycznych znajdujących się w kościołach,
 domach modlitw i innych pomieszczeniach udostępnionych na ten cel przez osobę uprawnioną do
dysponowania nimi.
3. Nauczanie religii uczniów szkół publicznych i wychowanków przedszkoli publicznych może
odbywać się również w szkołach i przedszkolach na zasadach określonych w odrębnej
ustawie.
Art. 21.
1. Kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo zakładać i prowadzić szkoły i przedszkola
oraz inne placówki oświatowo-wychowawcze i opiekuńczo-wychowawcze na zasadach
określonych w ustawach.
2. Szkoły, przedszkola oraz inne placówki, o których mowa w ust. 1, będą dotowane przez państwo
lub organy samorządu terytorialnego w przypadkach i na zasadach określonych w odrębnych
ustawach.
Art. 25.
1. W celu realizacji swoich funkcji kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo wydawania
prasy, książek, druków oraz zakładania i posiadania wydawnictw oraz zakładów
poligraficznych, z zachowaniem obowiązujących w tym zakresie przepisów prawa.
2. Kościoły i inne związki wyznaniowe mogą organizować własny kolportaż prasy lub korzystać z
pośrednictwa innej sieci kolportażu.
3. Dla realizacji postanowień ust. 1 kościoły i inne związki wyznaniowe mogą otrzymywać jako
darowizny z zagranicy maszyny, urządzenia, materiały poligraficzne i papier.
4. Kościoły i inne związki wyznaniowe mają prawo do emitowania w radiu i telewizji programów
religijno-moralnych, społecznych i kulturalnych w sposób określony w porozumieniach między
władzami danego kościoła lub innego związku wyznaniowego a jednostkami publicznej radiofonii i
telewizji.
Art. 27.
1. Działalność kościołów i innych związków wyznaniowych nie może naruszać przepisów ogólnie
obowiązujących ustaw chroniących bezpieczeństwo publiczne, porządek, zdrowie lub moralność
publiczną, władzę rodzicielską albo podstawowe prawa i wolności innych osób.
2. Korzystanie przez kościoły i inne związki wyznaniowe ze swobody działania odbywa się zgodnie
z ogólnie obowiązującymi przepisami, chyba że ustawy stanowią inaczej.
Art. 30.
Prawo wpisu do rejestru kościołów i innych związków wyznaniowych, zwanego dalej
"rejestrem", prowadzonego przez ministra właściwego do spraw wyznań religijnych12, jest
realizowane przez złożenie temu ministrowi, zwanemu dalej "organem rejestrowym",
deklaracji o utworzeniu kościoła lub innego związku wyznaniowego i wniosku o wpis do
rejestru.

Art. 31.
1. Prawo wniesienia wniosku, o którym mowa w art. 30, przysługuje co najmniej 100 obywatelom
polskim posiadającym pełną zdolność do czynności prawnych, zwanych dalej "wnioskodawcami".
2. Wnioskodawcy składają listę zawierającą ich notarialnie poświadczone podpisy
potwierdzające treść wniosku, o którym mowa w ust. 1, i deklaracji o utworzeniu kościoła
lub innego związku wyznaniowego, imię i nazwisko, datę urodzenia, miejsce zamieszkania
oraz rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości oraz numer PESEL każdego z
wnioskodawców.
3. Wnioskodawcy mogą wybrać spośród siebie co najmniej pięcioosobowy komitet
założycielski reprezentujący ich w postępowaniu w sprawie wpisu do rejestru.
Art. 32.
1. Wniosek, o którym mowa w art. 30, powinien zawierać:
1) listę, o której mowa w art. 31 ust. 2;
2) informację o dotychczasowych formach życia religijnego i metodach działania kościoła lub
innego związku wyznaniowego na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
3) informację o podstawowych celach, źródłach i zasadach doktrynalnych, obrzędach religijnych;
4) adres siedziby kościoła lub innego związku wyznaniowego oraz dane osób wchodzących do
kierowniczych organów wykonawczych:
a) imiona i nazwisko,
b) datę urodzenia,
c) adres zamieszkania,
d) nazwę, serię i numer dokumentu tożsamości,
e) nr PESEL;
5) statut.
1a. W przypadku wybrania komitetu założycielskiego, o którym mowa w art. 31 ust. 3, wniosek o
wpis do rejestru powinien zawierać także podpisany przez wnioskodawców protokół z wyboru tego
komitetu określający datę i miejsce wyborów oraz następujące dane osób wchodzących w jego
skład:
1) imiona i nazwisko;
2) datę urodzenia;
3) adres zamieszkania;
4) rodzaj, serię i numer dokumentu tożsamości;
5) nr PESEL.
2. Statut powinien określać w szczególności:
1) nazwę kościoła lub innego związku wyznaniowego różną od nazw innych organizacji;
2) teren działania i siedzibę władz;
3) cele działalności oraz formy i zasady ich realizacji;
4) organy, sposób ich powoływania i odwoływania, zakres kompetencji oraz tryb podejmowania
decyzji;
5) źródła finansowania;
6) tryb dokonywania zmian statutu;
7) sposób reprezentowania na zewnątrz oraz zaciągania zobowiązań majątkowych;
8) sposób nabywania i utraty członkostwa oraz prawa i obowiązki członków;
9) sposób powoływania, odwoływania oraz kompetencje osób duchownych, o których mowa w art. 12
ust. 3, o ile kościół lub inny związek wyznaniowy przewiduje tworzenie takich stanowisk;
10) sposób rozwiązania kościoła lub innego związku wyznaniowego i przeznaczenie pozostałego
majątku.
3. Jeżeli kościół lub inny związek wyznaniowy przewiduje tworzenie jednostek organizacyjnych
mających osobowość prawną, statut powinien określać ich nazwy, teren działania, siedziby, zakres
uprawnień, zasady tworzenia, znoszenia i przekształcania tych jednostek, ich organy, zakres
kompetencji, tryb podejmowania decyzji, sposób powoływania i odwoływania tych organów, sposób
reprezentowania na zewnątrz oraz zaciągania zobowiązań majątkowych, a także przeznaczenie
majątku pozostałego po zakończeniu likwidacji osoby prawnej kościoła lub innego związku
wyznaniowego.
4. Jeżeli kościół lub inny związek wyznaniowy stanowi część organizacji o zasięgu
międzynarodowym, w statucie powinny być określone zakres i formy wzajemnych stosunków.
5. Jeżeli kościół lub inny związek wyznaniowy przewiduje tworzenie jednostek organizacyjnych
bez osobowości prawnej, w statucie powinny być określone nazwy, zasady tworzenia, znoszenia i
przekształcania tych jednostek.
Art. 33.
1. W trakcie postępowania w sprawie wpisu do rejestru organ rejestrowy może żądać od
wnioskodawców wyjaśnień treści wniosku w zakresie określonym w art. 32, a także zwracać się do
odpowiednich organów państwowych o sprawdzanie prawdziwości zawartych we wniosku danych.
 2. Jeżeli organ rejestrowy w trakcie postępowania w sprawie wpisu do rejestru stwierdzi braki
lub uchybienia w treści wniosku, w zakresie określonym w art. 32, wyznacza dwumiesięczny
termin ich uzupełnienia, a po upływie tego terminu wydaje decyzję o odmowie wpisu do rejestru.
3. Jeżeli wniosek zawiera postanowienia pozostające w sprzeczności z przepisami ustaw
chroniącymi bezpieczeństwo i porządek publiczny, zdrowie, moralność publiczną, władzę
rodzicielską albo podstawowe prawa i wolności innych osób, organ rejestrowy wydaje decyzję
o odmowie wpisu do rejestru.
4. Decyzje, o których mowa w ust. 2 i 3, powinny być wydane w terminie 3 miesięcy od daty
wszczęcia postępowania o wpis do rejestru. Na decyzje te może być wniesiona skarga do sądu
administracyjnego.
Art. 34.
1. Jeżeli nie zachodzą okoliczności wskazane w art. 33 ust. 2 i 3, organ rejestrowy
wydaje, w terminie 3 miesięcy od zgłoszenia deklaracji, decyzję o wpisie do rejestru.
2. Z chwilą wpisu do rejestru kościół lub inny związek wyznaniowy uzyskuje, jako całość,
osobowość prawną oraz korzysta ze wszystkich uprawnień i podlega obowiązkom określonym w
ustawach.
3. Przepis ust. 2 stosuje się odpowiednio do jednostek organizacyjnych, zakonów i diakonatów, o
których mowa w art. 32 ust. 3.
4. Do kościołów i innych związków wyznaniowych wpisanych do rejestru stosuje się odpowiednio
art. 14.
 ma być wpisanie jeśli nie ma przesłanek negatywnych. Poprawny wniosek,
bezpieczeństwo, porządek publiczny – może być wpisany

Art. 35.
1. Zmiany statutu kościoła lub innego związku wyznaniowego wpisanego do rejestru dokonuje się w
trybie obowiązującym przy ich rejestrowaniu.
2. Organ rejestrowy może domagać się aktualizacji danych warunkujących wpis do rejestru,
określonych w art. 32 ust. 1 pkt 2-5.
Art. 36.
1. Wykreśleniu z rejestru podlega:
1) kościół lub inny związek wyznaniowy, którego sytuacja prawna i majątkowa została
uregulowana w odrębnej ustawie;
2) kościół lub inny związek wyznaniowy, który zawiadomił organ rejestrowy o zaprzestaniu swojej
działalności;
3) kościół lub inny związek wyznaniowy, który utracił cechy warunkujące uzyskanie wpisu do
rejestru; dotyczy to w szczególności kościoła lub innego związku wyznaniowego, który w ciągu 3
lat nie odpowiedział na żądanie organu rejestrowego i nie zaktualizował wpisów do rejestru w
zakresie określonym w art. 32 ust. 1 pkt 4.
2. Wykreślenie z rejestru następuje na podstawie decyzji organu rejestrowego.
3. W przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 2 i 3 oraz art. 36a ust. 2, wykreślenie z rejestru
następuje po przeprowadzeniu likwidacji.
4. W przypadku, o którym mowa w ust. 1 pkt 2, likwidatorami są członkowie organu kościoła lub
innego związku wyznaniowego uprawnionego do reprezentowania na zewnątrz i zaciągania
zobowiązań majątkowych, jeżeli statut lub, w razie braku odpowiednich postanowień statutu,
decyzja właściwego organu kościoła lub innego związku wyznaniowego nie stanowi inaczej.
5. Organ rejestrowy, w drodze decyzji, zarządza likwidację i wyznacza likwidatora:
1) w przypadkach, o których mowa w ust. 1 pkt 3 i art. 36a ust. 2;
2) w razie braku możliwości ustalenia likwidatora, o którym mowa w ust. 4.
6. Przed zniesieniem osoby prawnej, o której mowa w art. 32 ust. 3, kościół lub inny związek
wyznaniowy zarządza jej likwidację i wyznacza likwidatora informując o tym organ rejestrowy
oraz określa przeznaczenie majątku pozostałego po zakończeniu likwidacji.
7. Do obowiązków likwidatora stosuje się odpowiednio art. 37 ustawy z dnia 7 kwietnia 1989 r. -
Prawo o stowarzyszeniach (Dz. U. z 2001 r. Nr 79, poz. 855, z 2003 r. Nr 96, poz. 874 oraz z
2004 r. Nr 102, poz. 1055).
8. Jeżeli statut kościoła lub innego związku wyznaniowego nie stanowi inaczej, majątek pozostały
po zakończeniu postępowania likwidacyjnego kościoła lub innego związku wyznaniowego albo osób
prawnych, o których mowa w art. 32 ust. 3, może być przeznaczony wyłącznie na cele
charytatywno-opiekuńcze w drodze decyzji organu rejestrowego.
Art. 36a.
1. Organ rejestrowy lub prokurator może wystąpić do sądu okręgowego o stwierdzenie
niezgodności działania kościoła lub innego związku wyznaniowego z przepisami prawa, o których
mowa w art. 27 ust. 1, lub ze statutem, o którym mowa w art. 32.
2. W razie stwierdzenia prawomocnym wyrokiem sądu, że działalność kościoła lub innego związku
wyznaniowego rażąco narusza prawo lub postanowienia statutu, organ rejestrowy wykreśli z
rejestru ten kościół lub inny związek wyznaniowy.

RZECZNIK PRAW OBYWATELSKICH

Art. 208.

1. Rzecznik Praw Obywatelskich stoi na straży wolności i praw człowieka i obywatela

określonych w Konstytucji oraz w innych aktach normatywnych.
2. Zakres i sposób działania Rzecznika Praw Obywatelskich określa ustawa.

 Jest to tak naprawdę rzecznik praw człowieka, a nie tylko obywatelskich

Art. 209.

1. Rzecznik Praw Obywatelskich jest powoływany przez Sejm za zgodą Senatu, na 5 lat.

 Rola senatu. Jeden z nielicznych gdzie nie jest zepchnięty do roli podrzędnej.
 Podobieństwo do prezydenta – osobowość i przymioty personalne.

2. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może zajmować innego stanowiska, z wyjątkiem

stanowiska profesora szkoły wyższej ani wykonywać innych zajęć zawodowych.
3. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może należeć do partii politycznej, związku zawodowego
ani prowadzić działalności publicznej nie dającej się pogodzić z godnością jego urzędu.

Art. 210.

Rzecznik Praw Obywatelskich jest w swojej działalności niezawisły, niezależny od innych organów
państwowych i odpowiada jedynie przed Sejmem na zasadach określonych w ustawie.

 Odpowiada jedynie przed sejmem

Art. 211.
Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być bez uprzedniej zgody Sejmu pociągnięty do
odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Rzecznik Praw Obywatelskich nie może być
zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa i jeżeli
jego zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu
niezwłocznie powiadamia się Marszałka Sejmu, który może nakazać natychmiastowe zwolnienie
zatrzymanego.

 Immunitet formalny i przywilej nietykalności

Art. 212.

Rzecznik Praw Obywatelskich corocznie informuje Sejm i Senat o swojej działalności oraz o
stanie przestrzegania wolności i praw człowieka i obywatela.

Ustawa o rzeczniku praw obywatelskich

Art. 1.

1. Ustanawia się Rzecznika Praw Obywatelskich.

2. Rzecznik Praw Obywatelskich, zwany dalej „Rzecznikiem”, stoi na straży wolności i praw
człowieka i obywatela określonych w Konstytucji Rzeczypospolitej Polskiej oraz w innych aktach
normatywnych, w tym również na straży realizacji zasady równego traktowania.

 Stoi także na straży zasady równości

2a. W sprawach dzieci Rzecznik współpracuje z Rzecznikiem Praw Dziecka.

3. W sprawach o ochronę wolności i praw człowieka i obywatela Rzecznik bada, czy wskutek
działania lub zaniechania organów, organizacji i instytucji, obowiązanych do przestrzegania i
realizacji tych wolności i praw, nie nastąpiło naruszenie prawa, a także zasad współżycia i
sprawiedliwości społecznej.

4. Rzecznik wykonuje funkcje organu wizytującego do spraw zapobiegania torturom i innemu

okrutnemu, nieludzkiemu lub poniżającemu traktowaniu albo karaniu (krajowy mechanizm
prewencji) w rozumieniu Protokołu Fakultatywnego do Konwencji w sprawie zakazu stosowania
tortur oraz innego okrutnego, nieludzkiego lub poniżającego traktowania albo karania, przyjętego
przez Zgromadzenie Ogólne Narodów Zjednoczonych w Nowym Jorku dnia 18 grudnia 2002 r.

Art. 2.

Rzecznikiem może być obywatel polski wyróżniający się wiedzą prawniczą, doświadczeniem
zawodowym oraz wysokim autorytetem ze względu na swe walory moralne i wrażliwość społeczną.

 przymioty osobiste

Art. 3.
1. Rzecznika powołuje Sejm za zgodą Senatu na wniosek Marszałka Sejmu albo grupy 35
posłów.

 Sejm powołuje RPO bezwzględną większością głosów, a Senat wyraża zgodę zwykłą.

2. Szczegółowy tryb zgłaszania kandydatów na Rzecznika Praw Obywatelskich określa uchwała

Sejmu.

3. Uchwałę Sejmu o powołaniu Rzecznika Marszałek Sejmu przesyła niezwłocznie Marszałkowi

Senatu.

4. Senat podejmuje uchwałę w sprawie wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika w ciągu miesiąca
od dnia przekazania Senatowi uchwały Sejmu, o której mowa w ust. 3. Niepodjęcie uchwały przez
Senat w ciągu miesiąca oznacza wyrażenie zgody.

5. Jeżeli Senat odmawia wyrażenia zgody na powołanie Rzecznika, Sejm powołuje na stanowisko
Rzecznika inną osobę. Przepisy ust. 1-4 stosuje się odpowiednio.

6. Dotychczasowy Rzecznik pełni swoje obowiązki do czasu objęcia stanowiska przez nowego
Rzecznika.

 Art. 3 ust 5 – jeśli senat nie wyraża zgody na powołanie rzecznika – pod uwagę jest brana
inna osoba

Art. 5.

1. Kadencja Rzecznika trwa pięć lat, licząc od dnia złożenia ślubowania przed Sejmem.

2. Ta sama osoba nie może być Rzecznikiem więcej niż przez dwie kadencje.

 Osoba może pełnić funkcję Rzecznika tylko dwie kadencje.

Art. 7.

1. Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany, jeżeli:

1) zrzekł się wykonywania obowiązków,

2) stał się trwale niezdolny do pełnienia obowiązków na skutek choroby, ułomności lub upadku sił -
stwierdzonych orzeczeniem lekarskim,

3) złożył niezgodne z prawdą oświadczenie lustracyjne, stwierdzone prawomocnym orzeczeniem

sądu.

2. Sejm odwołuje Rzecznika przed upływem okresu, na jaki został powołany, również jeżeli
Rzecznik sprzeniewierzył się złożonemu ślubowaniu.
3. Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika, w przypadku okre- ślonym w ust. 1 pkt
1, na wniosek Marszałka Sejmu.

4. Sejm podejmuje uchwałę w sprawie odwołania Rzecznika, w przypadkach okre- ślonych w ust. 1
pkt 2 oraz w ust. 2, na wniosek Marszałka Sejmu lub grupy co najmniej 35 posłów,
większością co najmniej 3/5 głosów w obecności co najmniej połowy ustawowej liczby posłów.

 odpowiedzialność przed sejmem

 Sprzeniewierzenie się ślubowaniu – rzecznik ma obowiązki sprawować bezstronnie, z
najwyższą sumiennością i starannością.

Art. 8.

1. Rzecznik podejmuje czynności przewidziane w ustawie, jeżeli poweźmie wiadomość wskazującą

na naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela, w tym zasady równego traktowania.

2. Rzecznik regularnie sprawdza sposób traktowania osób pozbawionych wolności.

 zarówno TK jak i RPO mają stać na straży praw człowieka w tym obywateli, ale do TK
bardzo trudno się dostać. RPO wystarczy, że poweźmie wiadomość.

Art. 9.

Podjęcie czynności przez Rzecznika następuje:

1) na wniosek obywateli lub ich organizacji,

2) na wniosek organów samorządów,

2a) na wniosek Rzecznika Praw Dziecka,

3) z własnej inicjatywy.

 podjęcie czynności na wniosek, lub z własnej inicjatywy

Art. 10.

Wniosek kierowany do Rzecznika jest wolny od opłat, nie wymaga zachowania szczególnej formy,
lecz powinien zawierać oznaczenie wnioskodawcy oraz osoby, której wolności i praw sprawa
dotyczy, a także określać przedmiot sprawy.

Art. 11.

1. Rzecznik po zapoznaniu się z każdym skierowanym do niego wnioskiem może:

1) podjąć sprawę,

2) poprzestać na wskazaniu wnioskodawcy przysługujących mu środków działania,

3) przekazać sprawę według właściwości,

4) nie podjąć sprawy

– zawiadamiając o tym wnioskodawcę i osobę, której sprawa dotyczy.

2. W zakresie realizacji zasady równego traktowania między podmiotami prywatnymi Rzecznik

może podjąć działania, o których mowa w ust. 1 pkt 2.

 może nie podjąć sprawy, może pouczyć, przekazać sprawę, może nie podjąć sprawy.
Podjęcie sprawy nie jest jego obowiązkiem.
 MUSI ZAWIADOMIĆ OSOBĘ, CZY PODEJMUJE CZY NIE PODEJMUJE SPRAWY.

Art. 12.

Podejmując sprawę Rzecznik może:

1) samodzielnie prowadzić postępowanie wyjaśniające,

2) zwrócić się o zbadanie sprawy lub jej części do właściwych organów, w szczególności organów
nadzoru, prokuratury, kontroli państwowej, zawodowej lub społecznej,

3) zwrócić się do Sejmu o zlecenie Najwyższej Izbie Kontroli przeprowadzenia kontroli dla
zbadania określonej sprawy lub jej części.

 może działać sam, może zwrócić się do organów

Art. 13.

1.Prowadząc postępowanie, o którym mowa w art. 12 pkt 1, Rzecznik ma prawo:

1) zbadać, nawet bez uprzedzenia, każdą sprawę na miejscu,

2) żądać złożenia wyjaśnień, przedstawienia akt każdej sprawy prowadzonej przez naczelne i
centralne organy administracji państwowej, organy administracji rządowej, organy organizacji
spółdzielczych, społecznych, zawodowych i społeczno-zawodowych oraz organy jednostek
organizacyjnych posiadających osobowość prawną, a także organy jednostek samorządu
terytorialnego i samorządowych jednostek organizacyjnych,

3) żądać przedłożenia informacji o stanie sprawy prowadzonej przez sądy, a także prokuraturę i
inne organy ścigania oraz żądać do wglądu w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich akt sądowych i
prokuratorskich oraz akt innych organów ścigania po zakończeniu postępowania i zapadnięciu
rozstrzygnięcia,

4) zlecać sporządzanie ekspertyz i opinii.

1a. Podczas wykonywania zadania, o którym mowa w art. 8 ust. 2, Rzecznik ma również prawo:

1) rejestrować dźwięk lub obraz w miejscach, w których przebywają osoby pozbawione wolności,
za zgodą osób, które będą rejestrowane,
2) odbywać spotkania z osobami pozbawionymi wolności, bez obecności innych osób, a także z
innymi osobami, co do których uzna, że mogą dostarczyć istotnych informacji.

1b. Zarejestrowany obraz i dźwięk:

1) przechowuje się w Biurze Rzecznika Praw Obywatelskich, w pomieszczeniach zabezpieczonych

przed dostępem osób nieupoważnionych, przez okres niezbędny w danej sprawie, jednak nie
dłużej niż przez 10 lat,

2) udostępnia się osobie, która została zarejestrowana, a także jej przedstawicielowi

ustawowemu lub pełnomocnikowi.

2. W sprawach stanowiących informację niejawną o klauzuli tajności „tajne” lub „ściśle tajne”
udzielanie informacji lub umożliwianie Rzecznikowi wglądu do akt następuje na zasadach i w
trybie określonych w przepisach o ochronie informacji niejawnych.

3. Rzecznik odmawia ujawnienia nazwiska i innych danych osobowych skarżącego, w tym także
wobec organów władzy publicznej, jeżeli uzna to za niezbędne dla ochrony wolności, praw i
interesów jednostki.

Art. 14.

Po zbadaniu sprawy Rzecznik może:

1) wyjaśnić wnioskodawcy, że nie stwierdził naruszenia wolności i praw człowieka i obywatela,

2) skierować wystąpienie do organu, organizacji lub instytucji, w których działalności stwierdził

naruszenie wolności i praw człowieka i obywatela; wystąpienie takie nie może naruszać
niezawisłości sędziowskiej,

3) zwrócić się do organu nadrzędnego nad jednostką, o której mowa w pkt 2, z wnioskiem o
zastosowanie środków przewidzianych w przepisach prawa,

4) żądać wszczęcia postępowania w sprawach cywilnych, jak również wziąć udział w każdym
toczącym się już postępowaniu - na prawach przysługujących prokuratorowi,

5) żądać wszczęcia przez uprawnionego oskarżyciela postępowania przygotowawczego w sprawach

o przestępstwa ścigane z urzędu,

6) zwrócić się o wszczęcie postępowania administracyjnego, wnosić skargi do sądu

administracyjnego, a także uczestniczyć w tych postępowaniach - na prawach
przysługujących prokuratorowi,

7) wystąpić z wnioskiem o ukaranie, a także o uchylenie prawomocnego rozstrzygnięcia w

postępowaniu w sprawach o wykroczenia, na zasadach i w trybie określonych w odrębnych
przepisach,
8) wnieść kasację lub rewizję nadzwyczajną od prawomocnego orzeczenia, na zasadach i w
trybie określonych w odrębnych przepisach.

 żadnej sprawy rzecznik sam nie rozstrzyga bo nie ma do tego kompetencji

Art. 15.

1. W wystąpieniu, o którym mowa w art. 14 pkt 2, Rzecznik formułuje opinie i wnioski co do

sposobu załatwiania sprawy, a także może żądać wszczęcia postępowania dyscyplinarnego lub
zastosowania sankcji służbowych.

2. Organ, organizacja lub instytucja, do których zostało skierowane wystąpienie, obowiązane są

bez zbędnej zwłoki, nie później jednak niż w terminie 30 dni, poinformować Rzecznika o
podjętych działaniach lub zajętym stanowisku. W wypadku gdy Rzecznik nie podziela tego
stanowiska, może zwrócić się do właściwej jednostki nadrzędnej o podjęcie odpowiednich działań.

 organy mają informować rzecznika, może zwrócić się do jednostki nadrzędnej dla danego
organu

Art. 16.

1. W związku z rozpatrywanymi sprawami Rzecznik może przedstawiać właściwym organom,

organizacjom i instytucjom oceny i wnioski zmierzające do zapewnienia skutecznej ochrony
wolności i praw człowieka i obywatela i usprawnienia trybu załatwiania ich spraw.

2. Rzecznik może również:

1) występować do właściwych organów z wnioskami o podjęcie inicjatywy ustawodawczej bądź o

wydanie lub zmianę innych aktów prawnych w sprawach dotyczących wolności i praw człowieka i
obywatela,

2) występować do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskami w sprawach, o których mowa w

art. 188 Konstytucji,

3) zgłosić udział w postępowaniu przed Trybunałem Konstytucyjnym w sprawach skarg

konstytucyjnych i brać udział w tym postępowaniu,

4) występować z wnioskami do Sądu Najwyższego o podjęcie uchwały mającej na celu

wyjaśnienie przepisów prawnych budzących wątpliwości w praktyce lub których stosowanie
wywołało rozbieżności w orzecznictwie.

3. W przypadku wystąpienia przez Rzecznika do Trybunału Konstytucyjnego z wnioskiem, o

którym mowa w ust. 2 pkt 2, informuje on o tym Rzecznika Praw Dziecka, jeżeli wniosek dotyczy
praw dziecka.

 oceny, wnioski

Art. 17.
1. Organ, organizacja lub instytucja, do których zwróci się Rzecznik, obowiązane są z nim
współdziałać i udzielać mu pomocy, a w szczególności:

1) zapewniać dostęp do akt i dokumentów na zasadach określonych w art. 13,

2) udzielać Rzecznikowi żądanych przez niego informacji i wyjaśnień,

3) udzielać wyjaśnień dotyczących podstawy faktycznej i prawnej swoich rozstrzygnięć,

4) ustosunkowywać się do ogólnych ocen, uwag i opinii Rzecznika.

2. Rzecznik może określić termin, w jakim powinny być dokonane czynności, o których mowa w ust.
1. Art.

 współdziałanie, dostęp do akt

Art. 17b.

Do zakresu działania Rzecznika, dotyczącego realizacji zasady równego traktowania, należy

również:

1) analizowanie, monitorowanie i wspieranie równego traktowania wszystkich osób,

2) prowadzenie niezależnych badań dotyczących dyskryminacji,

3) opracowywanie i wydawanie niezależnych sprawozdań i wydawanie zaleceń odnośnie do

problemów związanych z dyskryminacją

 Działania w ramach równego traktowania.

TRYBUNAŁ STANU

 Przy TK mamy sądownictwo konstytucyjne

 A przy TS mamy odpowiedzialność konstytucyjną.

Art. 198.

1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w

zakresie swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu
ponoszą: Prezydent Rzeczypospolitej, Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady
Ministrów, Prezes Narodowego Banku Polskiego, Prezes Najwyższej Izby Kontroli,
członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji, osoby, którym Prezes Rady Ministrów
powierzył kierowanie ministerstwem (kierowanie ministerstwem, a nie działem – jest to
kategoria pusta) oraz Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

 Wątek podmiotowy - krąg podmiotów wyliczony .

 Wątek przedmiotowy – za co.
 2. Odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą również posłowie i
senatorowie w zakresie określonym w art. 107.
3. Rodzaje kar orzekanych przez Trybunał Stanu określa ustawa.

 Delikt konstytucyjny – przedmiot odpowiedzialności, pojęcie wytworzone przez doktrynę.

Odpowiednik przestępstwa – przedmiot odpowiedzialności konstytucyjnej.
 Elementy deliktu: naruszenie konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym
stanowiskiem lub w zakresie urzędowania. Przede wszystkim mamy osobę, która
urzędując narusza prawo, lub korzystając ze swojej szczególnej pozycji narusza prawo.

Art. 199.

1. Trybunał Stanu składa się z przewodniczącego, 2 zastępców przewodniczącego i 16

członków wybieranych przez Sejm spoza grona posłów i senatorów na czas kadencji
Sejmu. Zastępcy przewodniczącego Trybunału oraz co najmniej połowa członków
Trybunału Stanu powinni mieć kwalifikacje wymagane do zajmowania stanowiska sędziego.
2. Przewodniczącym Trybunału Stanu jest Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego.
3. Członkowie Trybunału Stanu w sprawowaniu funkcji sędziego Trybunału Stanu są niezawiśli
i podlegają tylko Konstytucji oraz ustawom.

 Przewodniczący TS – I prezes SN, 2 zastępców, 16 członków, na czas kadencji sejmu.

Art. 200.

Członek Trybunału Stanu nie może być bez uprzedniej zgody Trybunału Stanu, pociągnięty do
odpowiedzialności karnej ani pozbawiony wolności. Członek Trybunału Stanu nie może być
zatrzymany lub aresztowany, z wyjątkiem ujęcia go na gorącym uczynku przestępstwa, jeżeli jego
zatrzymanie jest niezbędne do zapewnienia prawidłowego toku postępowania. O zatrzymaniu
niezwłocznie powiadamia się przewodniczącego Trybunału Stanu, który może nakazać
natychmiastowe zwolnienie zatrzymanego.

 Immunitet formalny członka TS

Art. 201.

Organizację Trybunału Stanu oraz tryb postępowania przed Trybunałem określa ustawa.

Art. 145.

1. Prezydent Rzeczypospolitej za (naruszenie Konstytucji, ustawy) - delikt lub za

(popełnienie przestępstwa) może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem
Stanu.

 Nie tylko odpowiedzialność konstytucyjna ale i karna.

 Naruszenie konstytucji – pojęcie bardzo szerokie.
 Zakres przedmiotowy odpowiedzialności przed TS – w tym zakresie mieści się
odpowiedzialność konstytucyjna (delikt) i karna (przestępstwo)
 zakres przedmiotowy odpowiedzialności KONSTYTUCYJNEJ - tylko delikt
 zakres podmiotowy – zależy od sformułowania pytania
 zakres podmiotowy odpowiedzialności konstytucyjnej w RP – tu nie napiszemy że ponosi
 odpowiedzialność za przestępstwa
 zakres pomiotowy odpowiedzialności przed TS w PL – no to wszyscy,
 zasadniczo za przestępstwa – privilegium fori – tylko przed TS prezydent ponosi
odpowiedzialność karną

2. Postawienie Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia może nastąpić uchwałą

Zgromadzenia Narodowego podjętą większością co najmniej 2/3 głosów ustawowej
liczby członków Zgromadzenia Narodowegona wniosek co najmniej 140 członków
Zgromadzenia Narodowego.

 czysta fikcja żeby zebrać 2/3 z 560.

3. Z dniem podjęcia uchwały o postawieniu Prezydenta Rzeczypospolitej w stan oskarżenia

przed Trybunałem Stanu sprawowanie urzędu przez Prezydenta Rzeczypospolitej ulega
zawieszeniu. Przepis art. 131 stosuje się odpowiednio.

 Funkcję p.o. przejmuje Marszałek Sejmu (Marszałek Senatu)

Art. 156.

1. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za

naruszenie Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa popełnione w związku z
zajmowanym stanowiskiem.
2. Uchwałę o pociągnięciu członka Rady Ministrów do odpowiedzialności przed Trybunałem
Stanu Sejm podejmuje na wniosek Prezydenta Rzeczypospolitej lub co najmniej 115
posłów większością 3/5 ustawowej liczby posłów.

 Nie za wszystkie przestępstwa, tylko za przestępstwa urzędnicze. Członek RM może

odpowiadać karnie przed sądem powszechnym, a za urzędnicze przed TS.

Ustawa o Trybunale Stanu

Art. 1.

1. Za naruszenie Konstytucji lub ustawy, w związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie

swojego urzędowania, odpowiedzialność konstytucyjną przed Trybunałem Stanu ponoszą:

1) Prezydent Rzeczypospolitej Polskiej,

2) Prezes Rady Ministrów oraz członkowie Rady Ministrów,

3) Prezes Narodowego Banku Polskiego,

4) Prezes Najwyższej Izby Kontroli,

5) członkowie Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji,

6) osoby, którym Prezes Rady Ministrów powierzył kierowanie ministerstwem,

7) Naczelny Dowódca Sił Zbrojnych.

2. W zakresie określonym w art. 107 Konstytucji odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu

ponoszą również posłowie i senatorowie.

Art. 2.

1. Prezydent może być pociągnięty do odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu za

naruszenie Konstytucji, ustawy, za popełnienie przestępstwa lub przestępstwa skarbowego.

2. W okresie sprawowania urzędu Prezydenta nie biegnie przedawnienie karalności

przestępstw lub przestępstw skarbowych, za które osoba sprawująca ten urząd nie została
postawiona w stan oskarżenia przed Trybunałem Stanu.

3. Przepisy ust. 1 i 2 stosuje się odpowiednio do Marszałka Sejmu i Marszałka Senatu, którzy
tymczasowo wykonują obowiązki Prezydenta.

4. Członkowie Rady Ministrów ponoszą odpowiedzialność przed Trybunałem Stanu za naruszenie

Konstytucji lub ustaw, a także za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe popełnione w związku
z zajmowanym stanowiskiem.

4a. Jeżeli przeciwko osobom, o których mowa w ust. 4, wszczęto postępowanie przygotowawcze o
przestępstwo lub przestępstwo skarbowe popełnione w związku z zajmowanym stanowiskiem
prokurator jest obowiązany niezwłocznie powiadomić o tym Marszałka Sejmu.

5. Osoby, o których mowa w ust. 4, mogą być pociągnięte do odpowiedzialności karnej przed
Trybunałem Stanu za przestępstwa lub przestępstwa skarbowe popełnione w związku z
zajmowanym stanowiskiem, jeżeli w uchwale Sejmu o pociągnięciu do odpowiedzialności
konstytucyjnej tych osób łączne pociągnięcie do odpowiedzialności konstytucyjnej i karnej uznano
za celowe. W takim przypadku Trybunał Stanu przejmuje do łącznego rozpoznania sprawę, która
toczy się już przed sądem.

 Można w uchwale Sejmu dodać odpowiedzialność karną obok konstytucyjnej, wtedy

TS przejmuje toczące się postępowanie karne

Art. 3.

Odpowiedzialność konstytucyjna obejmuje czyny, którymi osoby wymienione w art. 1 ust. 1, w

związku z zajmowanym stanowiskiem lub w zakresie swojego urzędowania, chociażby nieumyślnie,
naruszyły Konstytucję lub ustawę.

 Czyny, nawet nieumyślne.

 Jak rozumieć delikt: odpowiednik przestępstwa, delikt to nie jest przestępstwo.
 Delikt: czyn (działanie lub zaniechanie), popełniony w zakresie urzędowania lub w związku
ze stanowiskiem, zawiniony, chodzi o stosunek psychiczny sprawcy do czynu, naruszający
konstytucje lub ustawę (nie karną – bo jak naruszył karną to popełnił przestępstwo)
 W kontekście deliktu NIE MA KOMPONENTU KARNEGO

Art. 4.
Prawo postawienia Prezydenta w stan oskarżenia przysługuje wyłącznie Zgromadzeniu
Narodowemu.

Art. 5.

Prawo do pociągnięcia osób wymienionych w art. 1 ust. 1 pkt 2–7 do odpowiedzialności przed
Trybunałem Stanu przysługuje wyłącznie Sejmowi.

Art. 5a.

Prawo do pociągnięcia posła do odpowiedzialności konstytucyjnej przysługuje wyłącznie Sejmowi.

 Odpowiadają przed TS parlamentarzyści.

 Dla nich przewidziany jest specjalny wariant deliktu – delikt parlamentarny – różni się
tylko ostatnim elementem – nie będzie naruszenia konstytucji lub ustawy ale art. 107
Konstytucji (prowadzenie działalności gospodarczej, wątki antykorupcyjne).

Art. 11.

1. Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej przedstawia Sejmowi sprawozdanie z prac nad

każdą przekazaną jej sprawą wraz z wnioskiem o pociągnięcie do odpowiedzialności przed
Trybunałem Stanu lub o umorzenie postępowania w sprawie. Uchwała Sejmu o pociągnięciu do
odpowiedzialności przed Trybunałem Stanu powoduje zawieszenie w czynnościach osoby, której
dotyczy. Jeżeli uchwała obejmuje także pociągnięcie do odpowiedzialności karnej osoby, która
jest posłem lub senatorem, stanowi ona równocześnie wniosek o uchylenie immunitetu poselskiego
lub senatorskiego.

Art. 13a.

1. Jeżeli po nadaniu biegu przez Marszałka Sejmu wnioskowi wstępnemu, a przed podjęciem
uchwały o postawieniu w stan oskarżenia albo o pociągnięciu do odpowiedzialności przed
Trybunałem Stanu albo przed stwierdzeniem umorzenia postępowania w sprawie upłynie kadencja
Sejmu, postępowanie w danej sprawie toczy się nadal po rozpoczęciu następnych kadencji Sejmu.

2. W przypadku, o którym mowa w ust. 1, Marszałek Sejmu kieruje sprawę do Komisji

Odpowiedzialności Konstytucyjnej.

3. Komisja Odpowiedzialności Konstytucyjnej nie jest związana uchwałami podjętymi przez

komisję sejmową, która uprzednio rozpatrywała daną sprawę; w poczet materiału dowodowego
zalicza się dowody zebrane w dotychczasowym postępowaniu.

4. Sejm nowej kadencji wybiera posła oskarżyciela.

 wyjątek od dyskontynuacji

Art. 14.
Trybunał Stanu zostaje wybrany na pierwszym posiedzeniu Sejmu na okres jego kadencji, z tym
że zachowuje on swoje kompetencje do czasu wyboru nowego składu Trybunału Stanu.

 14 – kadencja do czasu wyboru nowego. W praktyce przekracza kadencję ale to drobiazg.

Art. 18.

1. Trybunał Stanu jest sądem pierwszej instancji oraz sądem drugiej instancji.

2. W postępowaniu przed Trybunałem Stanu oraz Komisją Odpowiedzialności Konstytucyjnej

stosuje się odpowiednio przepisy Kodeksu postępowania karnego, chyba że niniejsza ustawa
stanowi inaczej.

 TS sądem I i II instancji (przewodniczący i 4 członków/przewodniczący i 6 członków z

wyłączeniem tych którzy brali udział w I instancji)

Art. 23.

1. Ściganie przed Trybunałem Stanu jest dopuszczalne w okresie 10 lat od popełnienia czynu,
chyba że czyn stanowi przestępstwo lub przestępstwo skarbowe, dla którego przewidziany jest
dłuższy okres przedawnienia. Okoliczność, że sprawca nie sprawuje już urzędu lub nie piastuje
funkcji, nie stoi na przeszkodzie do wszczęcia i prowadzenia postępowania.

3. Złożenie wstępnego wniosku, o którym mowa w art. 6 ust. 2, przerywa bieg przedawnienia.

 ustawa bezpośrednio przygotowana dla osoby, która już tego stanowiska nie pełni – 10 lat,
chyba żeprzestępstwo i dłuższy okres przedawnienia

Art. 25.

1. Za czyny określone w art. 3, o ile nie wypełniają znamion przestępstwa lub przestępstwa
skarbowego, Trybunał Stanu wymierza łącznie lub osobno następujące kary:

1) utratę czynnego i biernego prawa wyborczego w wyborach Prezydenta, w wyborach do

Sejmu i do Senatu, w wyborach do Parlamentu Europejskiego oraz w wyborach organów
samorządu terytorialnego,

2) zakaz zajmowania kierowniczych stanowisk lub pełnienia funkcji związanych ze szczególną

odpowiedzialnością w organach państwowych i w organizacjach społecznych,

3) utratę wszystkich albo niektórych orderów, odznaczeń i tytułów honorowych.

1a. Za naruszenie zakazów, o których mowa w art. 107 ust. 1 Konstytucji, Trybunał Stanu
orzeka pozbawienie mandatu poselskiego.
2. Kary dotyczące utraty praw i zakazów, o których mowa w ust. 1, mogą być orzekane na
czas od 2 do 10 lat.

3. W razie uznania przez Trybunał Stanu chociażby nieumyślnego popełnienia czynów

określonych w art. 2 ust. 1 i art. 3 Trybunał orzeka odpowiednio w odniesieniu do
Prezydenta – złożenie z urzędu, a w odniesieniu do pozostałych osób, z zastrzeżeniem ust.
1a – utratę zajmowanego stanowiska, z którego pełnieniem związana jest odpowiedzialność
przed Trybunałem Stanu.

4. Trybunał Stanu z uwagi na znikomy stopień społecznej szkodliwości czynu lub szczególne
okoliczności sprawy może poprzestać na uznaniu winy oskarżonego.

 Sankcje w kontekście odpowiedzialności konstytucyjnej – nie można oczekiwać

dramatycznych sankcji bo to jednak nie są przestępstwa, podstawową sankcją jest utrata
tego stanowiska.
 Utrata stanowiska następuje automatycznie
 Uznanie winy może być tylko – ale nie wiadomo czy oznacza to utratę stanowiska.

Art. 26.

Za czyny stanowiące przestępstwo lub przestępstwo skarbowe Trybunał Stanu orzeka kary lub
środki karne przewidziane w ustawie.

 Jeśli TS egzekwuje odpowiedzialność karną to stosuje sankcje karne

Art. 26a

Jeżeli po rozpoczęciu rozprawy, a przed wydaniem wyroku, zostanie wybrany nowy skład
Trybunału Stanu, rozprawę w danej instancji prowadzi od początku Trybunał Stanu w nowym
składzie.