Geometria A

Geometria A

7.Przekształcenia w przestrzeniach kartezjańskich

1 / 12
Geometria A

1 Izometrie

2 Podobieństwa

2 / 12
Geometria A
Izometrie

Definicja 1
Przekształcenie afiniczne f : En → En nazywamy izometrią przestrzeni
kartezjańskiej En , gdy f jest bijekcją spełniającą warunek

%(X , Y ) = %(f (X ), f (Y )) (1)

n
dla każdych X , Y ∈ E .

Zauważmy, że przekształcenie afiniczne f : En → En spełniające warunek (1)

jest automatycznie injekcją.

Twierdzenie 2
Przekształcenie f : En → En jest izometrią wtedy i tylko wtedy, gdy f jest
przekształceniem afinicznym oraz przekształcenie styczne f˜: Rn → Rn do f jest
automorfizmem euklidesowym.

3 / 12
Geometria A
Izometrie

Twierdzenie 3
1 Przekształcenie identycznościowe idEn jest izometrią przestrzeni En .
2 Jeżeli f , g : En → En są izometriami, to złożenie g ◦ f : En → En jest
izometrią.
3 Jeżeli f : En → En jest izometrią, to odwzorowanie odwrotne
f −1 : En → En jest izometrią.

4 / 12
Geometria A
Izometrie

Wybrane transformacje geometryczne

Obrót o dany kąt
W przestrzeni kartezjańskiej E2 ustalmy punkt P oraz a ∈ [0, 2π). Obrotem
afinicznym na płaszczyźnie wokół punktu P o kąt a nazywamy odwzorowanie
Θa : E2 → E2  
cos a sin a −→
Θa (X ) = P + PX .
sin a − cos a

Twierdzenie 4
Obrót afiniczny na płaszczyźnie jest izometrią przestrzeni E 2 .

Niech En będzie przestrzenią kartezjańską i α ∈ Rn . Przypomnijmy, że

translacją (przesunięciem) o wektor α nazywamy odwzorowanie Tα : En → En
dane wzorem
Tα (X ) = X + α

Twierdzenie 5
Translacja o wetkor jest izometrią przestrzeni En .

5 / 12
Geometria A
Izometrie

Rzut prostopadły i symetria prostopadła

Załóżmy, że H = P0 + W jest podprzestrzenią przestrzeni kartezjańskiej En ,
gdzie W = S(H). Weźmy dowolny X ∈ En . Wtedy mamy rozkład wektora
−−→
P0 X ∈ Rn na składową równoległą i prostopadłą względem podprzestrzeni W :
−−→ −−→ −−→
P0 X = P0 X k + P0 X ⊥ .
−−→ −−→ −−→ −−→ −−→
Przypomnijmy, że πW (P0 X ) = P0 X k oraz σ(P0 X ) = P0 X k − P0 X ⊥ .
Punkt
−−→
πH (X ) = P0 + πW (P0 X )
nazywamy rzutem prostopadłym punktu X na podprzestrzeń H.
Punkt
−−→
σH (X ) = P0 + σW (P0 X )
nazywamy symetrią prostopadłą punktu X względem podprzestrzeni H.

Twierdzenie 6
Odwzorowanie σH jest izometrią przestrzeni En .

6 / 12
Geometria A
Izometrie

Twierdzenie 7 (charakteryzacja rzutu prostopadłego i symetrii prostopadłej)

Załóżmy, że H = P0 + W jest podprzestrzenią przestrzeni kartezjańskiej En ,
gdzie W = S(H) oraz P0 ∈ H.
Punkt πH (X ) jest rzutem prostopadłym punktu X ∈ En na podprzestrzeń H
−−−−−→
wtedy i tylko wtedy, gdy πH (X ) ∈ H oraz X πH (X ) ∈ W ⊥ .
Punkt σH (X ) jest obrazem punktu X ∈ En w symetrii prostopadłej względem
−−−−−→
podprzestrzeni H wtedy i tylko wtedy, gdy X σH (X ) ∈ W ⊥ oraz
−−−− −→
X + 21 X σH (X ) ∈ H.

Twierdzenie 8
Załóżmy, że H jest podprzestrzenią przestrzeni kartezjańskiej En . Wówczas:
H jest zbiorem punktów stałych rzutu prostopadłego πH oraz symetrii
prostopadłej σH , tzn.

{X ∈ En : πH (X ) = X } = H, {X ∈ En : σH (X ) = X } = H;

πH (En ) = H;
σH jest inwolucją, tzn. σH ◦ σH = idEn .
7 / 12
Geometria A
Izometrie

Definicja 9
Niech H będzie podprzestrzenią w przestrzeni En .
Jeśli H = {P} jest zbiorem jednopunktowym, to symetrię prostopadłą σH
nazywamy środkową.
Jeśli H jest prostą, to symetrię prostopadłą σH nazywamy osiową.
Jesli H jest hiperpłaszczyną, to symetrię prostopadłą σH nazywamy
hiperpłaszczyznową i oznaczamy τH .

Przypomnijmy, że hiperpłaszczyzną w przestrzeni E 2 jest prosta, a

hiperpłaszczyzną w przestrzeni E 3 jest płaszczyzna.
Twierdzenie 10
Niech H = P + γ ⊥ bedzie hiperpłaszczyną w przestrzeni En oraz X ∈ En .
Wtedy
~ ◦γ
PX
τH (X ) = X − 2 γ.
γ◦γ

Twierdzenie 11 (Cartana-Dieudonne)
Każda izometria n-wymiarowej afinicznej przestrzeni euklidesowej jest
złożeniem co najwyżej n + 1 symetrii hiperpłaszczyznowych.
8 / 12
Geometria A
Podobieństwa

Definicja 12
Przekształcenie afiniczne f : En → En nazywamy podobieństwem
o współczynniku λ > 0, gdy f jest bijekcją spełniającą warunek

%(f (X ), f (Y )) = λ%(X , Y ) (2)

dla każdych X , Y ∈ En .

Podobnie jak w przypadku izometrii, przekształcenie afiniczne f : En → En

spełniające warunek (2) jest automatycznie injekcją.
Zauważmy, że podobieństwo o współczynniku λ = 1 jest izometrią.

9 / 12
Geometria A
Podobieństwa

Twierdzenie 13
1 Przekształcenie identycznościowe idEn jest podobieństwem przestrzeni En
o współczynniku λ = 1.
2 Jeżeli f : En → En jest podobieństwem o współczynniku λ1 oraz
g : En → En jest podobieństwem o współczynniku λ2 , to złozenie
g ◦ f : En → En jest jest podobieństwem o współczynniku λ1 · λ2 .
3 Jeżeli f : En → En jest jest podobieństwem o współczynniku λ, to
odwzorowanie odwrotne f −1 : En → En jest podobieństwem
o współczynniku λ1 .

10 / 12
Geometria A
Podobieństwa

Niech O będzie ustalonym punktem przestrzeni En oraz a ∈ R. Przypomnijmy,

że odwzorowanie afiniczne JOa : En → En dane wzorem
−→
JOa (X ) = O + aOX
nazywamy jednokładnością o środku w punkcie O i skali a.

Stwierdzenie 14
Jednokładność JOa : En → En o środku w punkcie O i skali a jest
podobieństwem przestrzeni En o współczynniku |a|.

11 / 12
Geometria A
Podobieństwa

Twierdzenie 15
Każde podobieństwo f : En → En jest złożeniem JOa ◦ h pewnej izometrii
h : En → En oraz jednokładności JOa : En → En .

Wniosek 16
Każde podobieństwo f : En → En jest złożeniem pewnej jednokładności oraz co
najwyżej n + 1 symetrii hiperpłaszczyznowych.

12 / 12