IV.

Chính sách ngoại giao Việt Nam vận dụng sáng tạo tư tưởng Hồ Chí Minh trong
thời kỳ đổi mới (1986-2020)
4.2. Chính sách ngoại giao đa phương hóa, đa dạng hóa.
4.2.1. Khái niệm đa phương hóa, đa dạng hóa
Để hiểu rõ hơn về đề tài này trước hết ta cần nắm rõ các khái niệm được nêu ra:
Thứ nhất, đa dạng hóa các quan hệ đối ngoại là làm cho hoạt động đối ngoại trở nên đa
dạng hơn, quan hệ trên nhiều mặt, nhiều phương diện về kinh tế chính trịxã hội.
Thứ hai, đa phương hóa các quan hệ đối ngoại là việc thực hiện đối ngoại với nhiều bên
cùng một lúc, nói cách khác là quan hệ đối ngoại có sự thỏa thuận hay tham gia của nhiều
bên.
Chủ trương đa phương hóa, đa dạng hóa trong quan hệ đối ngoại có vai trò rất quan trọng
nhằm tạo môi trường quốc tế thuận lợi, thân thiện và mở rộng để đẩy mạnh kinh tế xã hội,
công nghiệp hóa hiện đại hóa đất nước, góp phần tích cực vào cuộc đấu tranh chung của
nhân dân thế giới vì hòa bình, độc lập dân tộc.
4.2.2. Chủ trương của Đảng về vận dụng đa phương hóa, đa dạng hóa trong tiến
trình đổi mới
Thực tiễn đã chứng minh Tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh là di sản vô giá, là nền tảng
sức mạnh và là chìa khóa để triển khai thắng lợi, hiệu quả đường lối đối ngoại của Đảng
qua các giai đoạn cách mạng. Chính nhờ sự vận dụng sáng tạo Tư tưởng ngoại giao của
Người trong tình hình mới, đối ngoại Việt Nam đã giành được nhiều thành tựu quan
trọng, góp phần duy trì môi trường hòa bình, thu hút các nguồn lực cho phát triển, giữ
vững chủ quyền, toàn vẹn lãnh thổ của Tổ quốc và nâng cao vị thế quốc tế của nước ta.
 Cơ sở hình thành chủ trương, đường lối đối ngoại của Đảng.
Trong bối cảnh cách mạng khoa học – công nghệ phát triển mạnh mẽ, xu thế toàn cầu
hóa, khu vực hóa…,từ giữa những năm 1980, các chủ thể trong quan hệ quốc tế cũng như
các chủ thể trong mỗi quốc gia đã điều chỉnh chính sách đối ngoại theo hướng đa phương
hóa, đa dạng hóa các quan hệ đối ngoại.
Nhận thấy những cơ hội từ xu thế này nên quan điểm chủ động và tích cực hội nhập kinh
tế quốc tế đã được Đảng, Nhà nước ta đưa ra từ rất sớm. Nó được thể hiện trước hết trong
Lời kêu gọi Liên hợp quốc của Chủ tịch Hồ Chí Minh: “Đối với các nước dân chủ, nước
Việt Nam sẵn sàng thực thi chính sách mở cửa và hợp tác trong mọi lĩnh vực… Nước
Việt Nam chấp nhận tham gia mọi tổ chức hợp tác kinh tế quốc tế dưới sự lãnh đạo của
Liên Hợp Quốc”. Qua các kỳ Đại hội của Đảng, từ Đại hội VI đến nay đường lối đối
ngoại của Đảng và Nhà nước ta trong thời kỳ đổi mới được hình thành và dần hoàn chỉnh
với một quan điểm luôn được nhấn mạnh: đa dạng hóa, đa phương hóa các mối quan hệ
quốc tế, hội nhập khu vực và quốc tế một cách chủ động và tích cực.
Các giai đoạn hình thành và phát triển chủ trương, đường lối :
Giai đoạn 1986-1996 : Đây là giai đoạn Đảng xác lập đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ,
rộng mở đa phương hóa đa dạng hóa quan hệ quốc tế.
Trong Đại hội VI (12-1986), Đảng đã nhận định: “Xu thế mở rộng phân công, hợp tác
giữa các nước, kể cả các nước có chế độ kinh tế xã hội khác nhau, cũng là những điều
kiện rất quan trọng đối với công cuộc xây dựng chủ nghĩa xã hội ở nước ta.” . Nghị quyết
số 13 về nhiệm vụ và chính sách đối ngoại trong tình hình mới cũng đã chỉ ra: “Mục tiêu
chiến lược và lợi ích cao nhất của Đảng và nhân dân ta là củng cố giữ vững hòa bình để
tập trung xây dựng và phát triển kinh tế…Kiên quyết mở rộng hợp tác quốc tế, ra sức đa
dạng hóa quan hệ đối ngoại.”
Giai đoạn 1996 đến nay : Giai đoạn bổ sung và phát triển dường lối đối ngoại theo
phương châm: chủ động tích cực hội nhập kinh tế quốc tế.
Đại hội lần thứ VIII (6-1996) khẳng định: Tiếp tục mở rộng quan hệ hợp tác quốc tế, hợp
tác nhiều mặt với các nước trong khu vực và quốc tế. Quan điểm đối ngoại với các đối tác
là : Ra sức tăng cường quan hệ với các nước láng giềng và các nước trong khu vực
ASEAN; không ngừng củng cố quan hệ với các nước bạn bè truyền thống; coi trọng quan
hệ với các nước phát triển và các trung tâm kinh tê thế giới; tham gia tích cực đóng góp
cho hoạt động của các tổ chức quốc tế. Hội nghị lần thứ 4 khóa VIII chỉ rõ: Thực hiện
nhất quán lâu dài chính sách thu hút các nguồn lực bên ngoài; Tiến hành khẩn trương việc
đàm phán Hiệp định Thương mại với Mĩ, gia nhập APEC và WTO. So với Đại hội VII thì
đại hội VIII có nhiều điểm tích cực hơn: Chủ trương mở rộng quan hệ với các Đảng cầm
quyền và các Đảng khác; Quán triệt yêu cầu mở rộng quan hệ đối ngoại nhân dân, quan
hệ với các tổ chức phi chính phủ; lần đầu tiên Đảng đưa ra chủ trương thử nghiệm để tiến
tới đầu tư nước ngoài.
Đại hội IX (4-2001) đã khẳng định: Đảng và Nhà nước ta tiếp tục thực hiện nhất quán
đường lối đối ngoại đó với một tinh thần mạnh nẽ hơn và một tâm thế chủ động hơn “Việt
Nam sẵn sàng là bạn, là đối tác tin cậy của các nước trong cộng động quốc tế, phấn đấu vì
hòa bình, độc lập và phát triển”. Đại hội IX xác định rõ hơn các nguyên tắc trong đường
lối đối ngoại.Về thực tiễn, việc xây dựng quan hệ đối tác, là sự “nâng cấp các quan hệ
song phương…Trong đó đặc biệt chuyển mối quan hệ với các nước lớn và các thể chế
quốc tế từ bình thường hoá sang mối quan hệ ổn định, lâu dài và đi vào chiều sâu, vì lợi
ích của cả hai bên” Do đó, chủ trương xây dựng quan hệ đối tác được đề ra ở Đại hội IX
là một mốc quan trọng đánh dấu bước phát triển về chất trong tiến trình quan hệ quốc tế
của Việt Nam thời kỳ đổi mới.
Đại hội đại biểu toàn quốc lần thứ X (4-2006) đã đề ra các quan điểm, nhiệm vụ để “Mở
rộng quan hệ đối ngoại tích cực và đẩy mạnh hội nhập kinh tế quốc tế”. Báo cáo Chính trị
của Đại hội X, khi trình bày con đường lên chủ nghĩa xã hội ở Việt Nam, đã bổ sung thêm
phương hướng “chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế”. So với đường lối đối
ngoại của Đại hội IX, Đảng nhấn mạnh yêu cầu hội nhập kinh tế quốc tế không chỉ với
tinh thần “chủ động” mà còn phải “tích cực”.Quan điểm chỉ đạo hoạt động đối ngoại là
“Thực hiện nhất quán đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hoà bình, hợp tác và phát triển;
chính sách đối ngoại rộng mở, đa phương hoá, đa dạng hoá các quan hệ quốc tế… khu
vực”. Quan điểm nêu trên tiếp tục khẳng định đường lối đối ngoại đa dạng hoá, đa
phương hoá quan hệ quốc tế, đồng thời thể hiện quyết tâm chính trị của Đảng đưa quan hệ
đối ngoại ngày càng mở rộng và đi vào chiều sâu, hội nhập kinh tế quốc tế với tinh thần
chủ động và tích cực.
Đại hội XI(1-2011) đã có những bổ sung, phát triển phù hợp với tình hình mới, từ đó chỉ
rõ: “Bảo đảm lợi ích quốc gia, giữ vững độc lập, tự chủ, vì hòa bình, hữu nghị, hợp tác và
phát triển”, “tôn trọng các nguyên tắc cơ bản của luật pháp quốc tế, Hiến chương Liên
hợp quốc”. Về phương châm, các văn kiện của Đại hội khẳng định: Thực hiện nhất quán
đường lối đối ngoại độc lập, tự chủ, hòa bình, hợp tác và phát triển; đa phương hóa, đa
dạng hóa quan hệ, chủ động và tích cực hội nhập quốc tế; là bạn, đối tác tin cậy và thành
viên có trách nhiệm trong cộng đồng quốc tế. Đổi mới trong đường lối đối ngoại của Việt
Nam được đưa ra tại đại hội XI là: Đánh dấu bước chuyển từ chủ động tích cực hội nhập
kinh tế quốc tế đến “chủ động tích cực hội nhập quốc tế”. Đại hội cũng khẳng định cần
“triển khai đồng bộ toàn diện các hoạt động đối ngoại”. “phối hợp hoạt động đối ngoại
của Đảng; ngoại giao Nhà nước và ngoại giao nhân dân; giữa ngoại giao chính trị với
ngoại giao kinh tế và ngoại giao văn hóa, giữa đối ngoại với quốc phòng an ninh”.
 Nội dung đường lối đối ngoại, đa dạng hóa đa phương hóa quan hệ quốc tế.
Việc thực hiện chủ trương, đường lối về đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại
của đảng nhằm đạt được những Mục tiêu, nhiệm vụ sau : Tạo điều kiện quốc tế thuận lợi
cho công nghiệp đổi mới để phát triển kinh tế, xã hội, nâng cao đời sống nhân dâm, nâng
cao địa vị quốc gia trên chính trường quốc tế; Kết hợp nội lực và ngoại lực để tạo ra
nguồn lực tổng hợp đẩy mạnh công nghiệp hóa hiện đại hóa; Góp phần tích cực vào cuộc
đấu tranh chung của nhân dân thế giới vì hòa bình độc lập dân tộc dân chủ và tiến bộ xã
hội. Để đạt được những mục tiêu ấy Đảng đã đưa ra Tư tưởng chỉ đạo như: Bào đảm lợi
ích dân tộc đồng thời thực hiện nghĩa vụ quốc tế theo khả năng của Việt Nam. Giữ vững
độc lập tự chủ tự cường đi đôi với đa phương hóa đa dạng hóa quan hệ đối ngoại. Nắm
vững hai mặt hợp tác và đấu tranh trong quan hệ quốc tế: tránh đối đầu nhưng vẫn phải
đấu tranh dưới hình thức và mức độ thích hợp. Kết hợp đối ngoại của Đảng ngoại giao
nhà nước và ngoại giao nhân dân. Xác định hội nhập kinh tế quốc tế là công việc của toàn
dân….
Trong quá trình thực hiện đảng đã có Một số chủ trương, chính sách lớn như :
Thứ nhất, Đưa các quan hệ quốc tế đã được thiết lập đi vào chiều sâu, ổn định, bền vững.
Triển khai mạnh mẽ các hoạt động ngoại giao song phương cấp cao với các nước
ASEAN. Kí hiệp định khung với liên minh Châu Âu. Bình thường quan hệ ngoại giao với
Mỹ. Củng cố và mở rộng quan hệ với các nước bạn bè truyền thống
Thứ hai, nước ta đã Chủ động và tích cực hội nhập kinh tế quốc tế theo lộ trình phù hợp:
Gia nhập ASEAN và tham gia AFTA. Tham gia Diễn đàn hợp tác Á- Âu (ASEAM) với
tư cách là thành viên sáng lập. Trở thành thành viên chính thức của Diễn đàn Hợp tác
kinh tế châu Á- Thái Bình Dương (APEC), gia nhập tổ chức thương mại thế giới WTO.
Thứ ba, Đẩy mạnh cải cách hành chính, nâng cao hiệu quả, hiệu lực bộ máy nhà nước.
Tăng cường sự lãnh đạo của Đảng đối với công tác cải cách hành chính. Thực hiện đồng
bộ cải cách hành chính với cải cách lập pháp, cải cách tư pháp. Tiếp tục xây dựng và hoàn
thiện hệ thống thể chế. Xác định rõ chức năng nhiệm vụ của Chính phủ và các cơ quan
hành chính nhà nước. Bổ sung và hoàn thiện hệ thống pháp luật và thể chế kinh tế phù
hợp với các nguyên tắc, quy định của WTO. Bảo đảm tính đồng bộ của hệ thống pháp
luật, đa dạng hóa các hình thức sở hữu, phát triển kinh tế nhiều thành phần, thúc đẩy sự
hình thành phát triển từng bước hoàn thiện các loại thị trường.
Thứ tư, Nâng cao năng lực cạnh tranh quốc gia, doanh nghiệp và sản phẩm: Nâng cao
năng lực về vốn của doanh nghiệp, Tăng cường hoạt động nghiên cứu thị trường và lựa
chọn thị trường mục tiêu, xây dựng chiến lược kinh doanh…
4.2.3. Những thành tựu mà Đảng và Nhà nước ta đạt được khi vận dụng sáng tạo tư
tưởng Hồ Chí Minh trong thời kì đổi mới
Sau hơn 20 năm thực hiện đường lối mở rộng quan hệ đối ngoại nước ta đã đạt được
nhiều thành tựu đáng kể góp phần nâng cao vị thế của nước ta. Thứ nhất : Về quan hệ hợp
tác song phương, Việt Nam đã thiết lập quan hệ ngoại giao với hơn 170 quốc gia trên thế
giới, mở rộng quan hệ thương mại, xuất khẩu hàng hoá tới trên 230 thị trường của các
nước và vùng lãnh thổ, ký kết trên 90 Hiệp định thương mại song phương, gần 60 Hiệp
định khuyến khích và bảo hộ đầu tư, 54 Hiệp định chống đánh thuế hai lần và nhiều Hiệp
định hợp tác về văn hoá song phương với các nước và các tổ chức quốc tế. Việt Nam đã
thiết lập quan hệ tốt với tất cả các nước lớn, trong đó có 5 nước thường trực Hội đồng Bảo
an Liên hợp quốc,các nước trong nhóm G8; nâng quan hệ đối tác chiến lược với Trung
Quốc, gia tăng nội hàm của quan hệ đối tác chiến lược với Nga, thiết lập quan hệ đối tác
chiến lược với Nhật Bản, Ấn Độ, Hàn Quốc, Anh, Tây Ban Nha. Số lượng các cơ quan
đại diện của ta ở nước ngoài cũng tăng lên với 65 đại sứ quán, 20 tổng lãnh sự quán, 4
phái đoàn thường trực bên cạnh các tổ chức quốc tế, 1 văn phòng kinh tế văn hóa. Thứ hai
:Về hợp tác đa phương và khu vực: Việt Nam đã có mối quan hệ tích cực với các tổ chức
tài chính tiền tệ quốc tế như Ngân hàng phát triển Á Châu, Quỹ tiền tệ thế giới, Ngân
hàng thế giới. Tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam được đẩy mạnh và đưa
lên một tầm cao hơn bằng việc tham gia các tổ chức kinh tế, thương mại khu vực và thế
giới. Tháng 7/1995 Việt Nam đã gia nhập Hiệp hội các quốc gia Đông Nam Á và chính
thức tham gia Khu vực thương mại tự do ASEAN từ 1/1/1996. Tiếp đó, năm 1996 Việt
Nam tham gia sáng lập Diễn đàn hợp tác Á – Âu (ASEM) và đến năm 1998, Việt Nam
được kết nạp vào Diễn đàn hợp tác kinh tế Châu Á – Thái Bình Dương (APEC). Đặc biệt,
tiến trình hội nhập kinh tế quốc tế của Việt Nam đã có một bước đi quan trọng khi Việt
Nam chính thức trở thành thành viên của Tổ chức thương mại thế giới (WTO) vào ngày
11 tháng 01 năm 2007 sau 11 năm đàm phán gia nhập Tổ chức này.
Về kinh tế, Việt Nam đã trở thành mắt xích quan trọng trong nhiều liên kết kinh tế thông
qua ký kết nhiều hiệp định thương mại tự do, qua đó tạo ra những động lực to lớn cho
phát triển. IMF đánh giá Việt Nam nằm trong số 20 nền kinh tế có đóng góp lớn nhất vào
tăng trưởng toàn cầu năm 2019. Dù dịch Covid-19 đang gây ra suy thoái kinh tế toàn cầu,
nhưng Việt Nam vẫn tăng trưởng dương vào loại cao trong khu vực. Hội nhập quốc tế về
chính trị-an ninh-quốc phòng, xã hội-văn hóa và các lĩnh vực khác ngày càng sâu sắc.
Hơn thế nưa, chúng ta cần tiếp tục thúc đẩy và nâng cao hiệu quả hội nhập quốc tế sâu
rộng hơn để đem lại nhiều lợi ích thiết thực cho người dân và doanh nghiệp. Thực hiện tư
tưởng của Bác về đoàn kết và hợp tác quốc tế, chúng ta tiếp tục coi trọng quan hệ với các
nước láng giềng có chung biên giới; đưa vào chiều sâu quan hệ với các nước trong khu
vực và trên thế giới; đồng thời, tiếp tục đẩy mạnh và nâng tầm đối ngoại đa phương.
Dưới ánh sáng của Tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh, ngoại giao Việt Nam sẽ tiếp tục
viết nên những thành công mới, đóng góp xứng đáng vào sự nghiệp xây dựng và bảo vệ
Tổ quốc, đưa nước ta sánh vai cùng các cường quốc năm châu như Bác hằng mong ước.
Tài liệu tham khảo
PHẠM BÌNH MINH, Ủy viên Bộ Chính trị, Phó thủ tướng Chính phủ, Bộ trưởng Bộ
Ngoại giao, “Tư tưởng ngoại giao Hồ Chí Minh trong đường lối đối ngoại của Đảng và
Nhà nước ta”, truy cập nguồn: https://www.qdnd.vn/ky-niem-130-nam-ngay-sinh-chu-
tich-ho-chi-minh/dang-cam-quyen-theo-tu-tuong-ho-chi-minh/tu-tuong-ngoai-giao-ho-
chi-minh-trong-duong-loi-doi-ngoai-cua-dang-va-nha-nuoc-ta-618146, truy cập ngày:
22/10/2021.
Nar’s world, “Chủ trương của Đảng về đa phương hóa, đa dạng hóa quan hệ đối ngoại”,
truy cập nguồn: https://tiennar.wordpress.com/2016/11/22/duong-loi-chu-truong-cua-
dang-ve-da-phuong-hoa-da-dang-hoa-quan-he-doi-ngoai/, truy cập ngày: 22/10/2021.
TẠP CHÍ CỦA BAN TUYÊN GIÁO TRUNG ƯƠNG, “Vận dụng tư tưởng Hồ Chí Minh
trong công tác đối ngoại hiện nay”, truy cập nguồn:
https://tuyengiao.vn/theo-guong-bac/van-dung-tu-tuong-ho-chi-minh-trong-cong-tac-doi-
ngoai-hien-nay-128337, truy cập ngày: 23/10/2021.