Temat: Wzbogacamy nasze słownictwo: synonimy, homonimy,

antonimy – cz. 1

Przepisać definicje i po trzy przykłady

Synonimy 

Inaczej wyrazy bliskoznaczne. Są to wyrazy o podobnym lub identycznym znaczeniu,

najczęściej różniące się jednak od siebie odcieniem znaczeniowym, barwą uczuciową
lub czasem występowania. Szukamy ich w słowniku synonimów (słowniku wyrazów
bliskoznacznych).

Pełnią różne funkcje:

 pozwalają uniknąć powtórzeń,
 umożliwiają wzbogacenie języka,
 dają możliwość wzbogacenia słowa o odcień uczuciowy,
 dają możliwość dostosowania stylu wypowiedzi do okoliczności.

Przykłady synonimów:
 śmieszny – dowcipny, humorystyczny, komiczny, krotochwilny, , pocieszny,
sowizdrzalski, zabawny, żartobliwy
 dom – chałupa, chata, gniazdko, lokal mieszkalny, lokum, mieszkanie, budynek,
 auto – automobil, bryka, czterokołowiec, drynda, fura, gablota, samochód, wóz
 mądry – inteligentny, myślący, rozgarnięty, rozumny, oświecony, rozsądny
 pewny – gwarantowany, murowany, niechybny, nieodwołalny, nieuchronny,
nieunikniony, niewątpliwy, przesądzony
 dziecko – dzidziuś, bobas, dzieciątko, maluszek, maleństwo, bachor, smarkacz,
dzieciak, gówniarz  — tutaj widać pozytywny i negatywny ładunek emocjonalny.

Antonimy

Inaczej wyrazy przeciwstawne. Są to wyrazy o odmiennym znaczeniu. Przydatne są

najbardziej wówczas, gdy piszemy charakterystykę porównawczą lub chcemy coś ze
sobą kontrastowo zestawić. Szukamy ich w słowniku antonimów (słowniku wyrazów
przeciwstawnych).

Możemy antonimy tworzyć poprzez dodanie przedrostka „nie”:

 ładny – nieładny
 banalny – niebanalny
 porządny – nieporządny
 trudny – nietrudny
 miły – niemiły
Możemy też skorzystać z szerszego zasobu słownictwa:
 ładny – brzydki, okropny, szpetny
 banalny – niepowtarzalny, wyjątkowy, oryginalny
 porządny – brudny, zaniedbany, niedbały
 trudny – łatwy, prosty, nieskomplikowany
 miły – grubiański, bezczelny, arogancki, nieprzyjemny

Homonimy

Są to wyrazy mające jednakową pisownię, lecz różne znaczenie.

 zamek (twierdza) – zamek (błyskawiczny) – zamek (w drzwiach)

 piec (czynność pieczenia) – piec (urządzenie do pieczenia)
 pierze (pióra) – pierze (czynność prania)
 zebra (zwierzę w paski) – zebra (przejście dla pieszych)
 para (skroplona woda) – para (dwie osoby)
 koło (figura geometryczna) – koło (przyimek obok)
 kula (bryła geometryczna) – kula (podpórka dla nogi)

Homofony

To wyrazy brzmiące tak samo, jednak mające odmienne znaczenie i pisownię.

 każę (nakazuję) – karzę (wymierzam karę)
 marzę (snuję marzenia) – mażę (zamazuję)
 Bóg (Stwórca) – Bug (rzeka) – buk (drzewo)
 hart (siła ducha) – chart (rasa psa)
 szew (zszyty brzeg) – szef (przełożony)
 morze (duży akwen wodny) – może (ma sposobność)
Temat: Homonimy, antonimy i synonimy – ćwiczenia – cz. 1

1. Do podanych wyrazów dopisz ich:

a) synonimy
dom –

dziewczyna –

zamek –

ładny –

inteligentny –

wiatr –

niepogoda –

koszulka –

uczyć się –

autor –

dziecko –

cecha –

nazwa –

b) antonimy
zły –

ładny –

inteligencja –

stary –

przyjaciel –

upał –

silny –
 szlachetny –

bieda –

Bóg –

ojciec –

niski –

protagonista –

c) homonimy
zamek –

zebra –

Temat: Homonimy, antonimy i synonimy – cz. 2

1. Znajdź synonim słowa „morał”.

a) pouczenie
b) banał
c) przestroga
d) finał
Odp. ……………………………………………………….
2. Które z podanych słów są homonimami?

a) wiatr – wiatrak
b) róg ulicy – róg byka
c) lekki – ciężki
d) śmiały – odważny
Odp. ……………………………………………………….
3. Utwórz antonimy do słów:

a) wojna – ………………………………………….
b) biedak – …………………………………………….
c) zima – ……………………………………………
d) mądrość – ………………………………………….
Odp. ……………………………………………………….
4. Czy para wyrazów: krasnal i wielkolud, to:
a) synonimy
b) antonimy
c) homonimy
d) żadne z wyżej wymienionych
Odp. ……………………………………………………….
5. Utwórz:
a) antonim do słowa olbrzymi – ……………
b) synonim do słowa olbrzymi – …………….….
c) antonim do słowa smutek – ……………..
d) synonim do słowa smutek – ……………..……
Odp. ……………………………………………………….
6. Napisz wyrazy o znaczeniu przeciwnym:

a) starożytny – ……………………………………….
b) monoteizm – …………………………………………….
c) autokracja – ……………………………………….
d) niż – ………………………………………………………..
Odp. ……………………………………………………….
4. Określ rodzaj gramatyczny podanych wyrazów:
A. hobby ……………………………………………………………
B. lobby …………………………………………………………….
C. derby ……………………………………………………………
D. opus …………………………………………………………….
Odp. ……………………………………………………….
7. Zastąp wyrazy obce ich polskimi odpowiednikami:
A. prognostyk
………………………………………………………………………………………………………..
B. exposé
………………………………………………………………………………………………………………
C. reemisja
…………………………………………………………………………………………………………….
D. generalny
………………………………………………………………………………………………………….
E. anulować
……………………………………………………………………………………………………………
F. eksces
……………………………………………………………………………………………………………….
G. walor
…………………………………………………………………………………………………………………
.
H. lukratywny
…………………………………………………………………………………………………………..
8. W poniższych zdaniach zastąp wyrazy obce ich polskimi odpowiednikami:
A Kowalski gra w defensywie.
…………………………………………………………………………………………………………………
………
B. W sobotę w hali Gwardii odbędzie się kolejny sportowy mityng.
……………………………………………………………………….
C. Będziemy modernizować szkolną pracownię komputerową.
…………………………………………………………………………….
D. Myślę, że to optymalne rozwiązanie.
…………………………………………………………………………………………………………….
E. Nieodzownym atrybutem każdego kominiarza jest czarny kapelusz.
…………………………………………………………………..
F. Jak wytłumaczysz swoją czterodniową absencję w szkole?
……………………………………………………………………………….
G. Firma ojca naprawdę świetnie prosperuje.
…………………………………………………………………………………………………….
H. Naszym priorytetowym celem jest zdobycie pieniędzy na operację Jurka.
……………………………………………………………
9. dopsz synonimy do podanych wyrazów:
a) wybuch – ……………………………………………………………………………………
b) doświadczenie – ………………………………………………………………………….
c) kościół – ……………………………………………………………………………………..
d) edukacja – ………………………………………………………………………………….
e) homilia – …………………………………………………………………………………….
f) intencja – …………………………………………………………………………………….
g) adwersarz – ………………………………………………………………………………..
h) przystosowanie ……………………………………………………………………………
i) synteza – …………………………………………………………………………………….
j) destrukcja – ………………………………………………………………………………….
10. Czym zastąpisz słowo „egocentryzm”:
A. egoizm
B. egalitaryzm,
C. egzaltacja,
D. ekumenizm
Odp. ……………………………………………………….
11. Synonimy występują tylko w szeregu:

a) chodzić, chodak, schody, przychodnia

b) listonosz, pocztylion, goniec, kurier
c) piękno, brzydota, dobro, zło
d) wspaniały, wspanialszy, najwspanialszy
Odp. ……………………………………………………….
12. Określ, na czym polega zasadnicze podobieństwo znaczeniowe poniższych par
różnych wyrazów.
A. litr, centymetr ………………………………………………………………………………………..,
B. wiersz, obraz ………………………………………………………………………………………….,
C. małpa, kot ………………………………………………………………………………………………
13. Jakie podobieństwa dostrzegasz w poniższych szeregach antonimów?
A. chory, zdrowy
B. więcej, mniej
C. wewnątrz, na zewnątrz
14. Który z poniższych wyrazów nie jest synonimem słowa „zobowiązanie”?
A. deklaracja
B. przyrzeczenie,
C. stwierdzenie,
D. obietnica
Odp. ……………………………………………………….
15. Dopisz dwa synonimiczne określenia do wyrazu „niebo”.

Odp. …………………………………………………………………………………………………………
……………
16. Poszczególne wyrazy w poniższych grupach zastąp ich neutralnymi synonimami:
A. lekceważące: żółtodziób –
……………………………………………………………………………………….
B. eufemizmy: mieć długie ręce –
………………………………………………………………………………….
C. rubaszne: gały –
…………………………………………………………………………………………………….
D. archaizmy: komnata –
……………………………………………………………………………………………..
E. archaizmy: wieczerza –
…………………………………………………………………………………………….
17. Wyrazy o podobnym znaczeniu to:

a) synonimy
b) antonimy
c) homonimy
d) neologizmy
24. Uzupełnij tabelkę
Odp. ……………………………………………………….