WHEN WE TWO PARTED
Lord Byron
When we two parted
In silence and tears,
Half broken-hearted,
To sever for years,
Pale grew thy cheek and cold,
Colder thy kiss;
Truly that hour foretold
Sorrow to this.
The dew of the morning
Sank chill on my brow—
It felt like the warning
Of what I feel now.
Thy vows are all broken,
And light is thy fame:
I hear thy name spoken,
And share in its shame.
They name thee before me,
A knell to mine ear;
A shudder comes o'er me
Why wert thou so dear?
They know not I knew thee,
Who knew thee too well:
Long, long shall I rue thee
Too deeply to tell.
In secret we met
In silence I grieve
That thy heart could forget,
Thy spirit deceive.
If I should meet thee
After long years,
How should I greet thee?
With silence and tears
Khi chúng ta chia tay
Im lặng và nước mắt
Một nửa hồn tan nát
Chia xa những tháng năm.
Má em dần tái lạnh
Nụ hôn còn lạnh hơn
Thời khắc đó báo trước
Nỗi đau buồn cô đơn.
Giọt sương buổi sớm mai
Buốt vầng trán anh lạnh
Tựa như lời nhắc nhở
Linh cảm điều mong manh.
Lời thề nay đã vỡ
Nhẹ bẫng cả thanh danh
Nghe ai gọi tên em,
Anh sẻ chia hổ thẹn.
Tên chúng mình được gọi
Tựa có hồi chuông kêu
Anh giật mình ngơ ngác
Sao thế này em yêu?
Họ nào đâu có biết
Anh hiểu em vô cùng
Triền miên niềm hối hận
Sâu thẳm lời bao dung
Bí mật ta gặp nhau
Trong âm thầm tiếc nuối
Dù tim em quên lãng
Dù lòng em dối lừa
Liệu còn dịp gặp em
Sau nghìn trùng xa cách
Biết chào em thế nào?
Hay lặng thầm nước mắt!
 SHE WALKS IN BEAUTY
XINH ĐẸP, NÀNG DẠO BƯỚC
BY LORD BYRON
She walks in beauty, like the night
Of cloudless climes and starry skies;
And all that’s best of dark and bright
Meet in her aspect and her eyes;
Thus mellowed to that tender light
Which heaven to gaudy day denies.
One shade the more, one ray the less,
Had half impaired the nameless grace
Which waves in every raven tress,
Or softly lightens o’er her face;
Where thoughts serenely sweet express,
How pure, how dear their dwelling-place.
And on that cheek, and o’er that brow,
So soft, so calm, yet eloquent,
The smiles that win, the tints that glow,
But tell of days in goodness spent,
A mind at peace with all below,
A heart whose love is innocent!
Nàng bước đi lộng lẫy như đêm tối
Đêm không mây và bầu trời đầy sao
Với tất cả tinh hoa của ánh sáng
Bắt gặp/Ẩn hiện trên dung mạo, đôi mắt nàng
Thành ánh sáng dịu dàng và êm ả
Đến ánh dương thiên đàng cũng e ngại.
Thêm một bóng râm, bớt chút tia sáng
Sẽ nhoà đi nét nhã nhặn không tên
Từng lọn tóc đen dập dìu sóng vỗ
Hay nhẹ nhàng sáng tỏa khuôn mặt nàng
Trên khuôn mặt dường nghĩ suy thầm kín,
Thấy trắng trong và thanh khiết lạ thường.
Vẫn gò má, rồi đôi chân mày đó
Tựa nàng thơ tha thiết, dịu dàng.
Vẫn nụ cười, dung nhan rực rỡ
Tựa cuộc đời cô gái đang mang.
Vẫn bình yên thanh thản như làn gió
Bởi trái tim yêu thương sáng muôn vàn.!
 THE DAFFODILS
William Wordsworth
I wandered lonely as a cloud
That floats on high o'er vales and hills,
When all at once I saw a crowd,
A host, of golden daffodils;
Beside the lake, beneath the trees,
Fluttering and dancing in the breeze.
Continuous as the stars that shine
And twinkle on the milky way,
They stretched in never-ending line
Along the margin of a bay:
Ten thousand saw I at a glance,
Tossing their heads in sprightly dance.
The waves beside them danced; but they
Out-did the sparkling waves in glee:
A poet could not but be gay,
In such a jocund company:
I gazed—and gazed—but little thought
What wealth the show to me had brought:
For oft, when on my couch I lie
In vacant or in pensive mood,
They flash upon that inward eye
Which is the bliss of solitude;
And then my heart with pleasure fills,
And dances with the daffodils.
Phiêu lãng tựa mây, tôi độc bước
Trôi bồng bềnh vượt muôn núi ngàn khe,
Bỗng giật mình trước loài hoa muôn vẻ
Thuỷ Tiên Vàng trông quá đỗi say mê;
Nghiêng mặt nước, dựa bóng cây
Gió vờn yêu từng nhành hoa múa nhảy.
Lay lay đều, ôi tựa những vì sao
Lung linh sáng cùng Dải Ngân Hà trên cao.
Dẫu suối hoa trải mình dài vô tận
Dọc quanh hồ, bên gợn sóng lăn tăn
Nhưng Thuỷ Tiên vẫn ngàn hoa phấp phới
Múa lắc lư theo nhịp điệu với đời.
Nhấp nhô cùng sóng xô mặt nước
Thuỷ Tiên càng vui sướng phần hơn
Tôi-thi sĩ, đâu thể nào độc bước
Bởi niềm vui chẳng thể đứng một mình.
Tôi đắm chìm,đắm chìm rồi chợt thốt:
Ôi diệu kỳ, đấng tạo hoá ban ta.
Ta có gì, những đêm trường ngẫm nghĩ.
Trên ghế dài trống rỗng, chơi vơi
Thuỷ Tiên về ẩn chìm nơi ánh mắt.
Lấp đầy đêm tối tắt lửa đơn côi ;
Rồi tim tôi cùng thuỷ tiên múa hát,
Trong hân hoan, sung sướng tuyệt vời.
 THE SEVEN AGES OF MAN
All the world’s a stage,
And all the men and women merely players.
They have their exits and their entrances,
And one man in his time plays many parts,
His acts being seven ages. At first the infant,
Mewling and puking in the nurse’s arms.
Then, the whining school-boy with his satchel
And shining morning face, creeping like a snail
Unwillingly to school. And then the lover,
Sighing like furnace, with a woeful ballad.
Made to his mistress’ eyebrow. Then a soldier,
Full of strange oaths, and bearded like the pard,
Jealous in honour, sudden, and quick in quarrel,
Seeking the bubble reputation
Even in the cannon’s mouth.
And then the justice,
In fair round belly, with a good capon lin’d,
With eyes severe, and beard of formal cut,
Full of wise saws, and modern instances,
And so he plays his part.
The sixth age shifts
Into the lean and slipper’d pantaloon,
With spectacles on nose and pouch on side,
His youthful hose, well sav’d, a world too wide,
For his shrunk shank, and his big manly voice,
Turning again toward childish treble, pipes
And whistles in his sound. Last scene of all,
That ends this strange eventful history,
Is second childishness and mere oblivion,
Sans teeth, sans eyes, sans taste, sans everything.
William Shakespeare
Cuộc đời dài hệt như vở diễn
Mỗi chúng ta đều đang đóng trọn vai
Như một nghệ sĩ nhiệt thành và tâm huyết
Lần lượt ta đóng trọn cả bảy vai
Như em bé đỏ hỏn thuở sơ khai
Ta khóc trớ, chào đời trong tay mẹ
Thoáng chốc ngày mai tuổi đến trường
Lòng miễn cưỡng chân nặng nề lê bước
Ngại tới trường, chỉ si mê yêu đương
Nhiệt huyết trào dâng bản tình ca buồn tẻ
Rồi đến lúc chiến binh xuôi ngược
Hùng dũng lời thề không chùn bước
Dẫu trăm ngàn điều ganh ghét cản đường
Tiếng tăm ấy sao thể lay ta được
Ngay cả khi họng súng sát kề vai
Chặng tiếp theo ta như một thẩm phán
Dáng phập phệ cùng danh vọng đỉnh cao
Mắt nghiêm nghị và râu tóc bảnh bao
Thấu sự đời, tỏ tường muôn vạn vật
Ta bước tiếp, đóng tròn vai cuộc sống.
Đoạn thứ sáu trượt dần xuống núi
Trở thành vai chú hề câm chùn bước
Kính trễ sát vai, tóc bạc da mồi
Thế giới này bổng trở nên quá rộng
Cho mỗi bước đi và mỗi câu từ.
Và đoạn cuối ta lại hóa đứa trẻ
Kết thúc hết những trang cuối đời người
Kết thúc cả những chặng đường lịch sử
Về thời con trẻ, hòa cùng sự lãng quên.
Là trở về với cát bụi hư vô.
 THE MAN SEASONS
John Keats

Four Seasons fill the measure of the year; Một năm trôi qua có bốn mùa,
There are four seasons in the mind of man: Đời người cũng có bốn mùa vòng xoay:
He has his lusty Spring, when fancy clear Xuân thời trong vắt, rạo rực đầy
Takes in all beauty with an easy span: Ôm trọn cái đẹp, dễ như không

He has his Summer, when luxuriously
Spring’s honey’d cud of youthful thought he loves
To ruminate, and by such dreaming high
Is nearest unto heaven: quiet coves
Hè đến nhiệt thành vơi đi bớt,
Tôi chậm lại để mà ngẫm suy
Để được tắm trong nhựa xuân một thì
Chiêm bao một giấc mới vỡ lỡ
Cửa thiên đàng sao quá đỗi lặng yên.

His soul has in its Autumn, when his wings
He furleth close; contented so to look
On mists in idleness—to let fair things
Pass by unheeded as a threshold brook:
He has his Winter too of pale misfeature,
Or else he would forego his mortal nature.
Mùa Thu sang, khi đôi cánh dần khép
Màn sương lặng ta thẩn thờ nhìn quanh
Bao chuyện hay như suối trôi ngưỡng cửa
Đông lạnh giá ta cũng không còn nữa
Nếu không vậy thì đâu phải trần gian

Lusty: đầy dục vọng

Cove: vịnh nhỏ
To ruminate: nhai lại (hành động nhai lại thức ăn của bò trâu)
- idleness : vô ích
- furleth : hi vọng
- unheeded : không quan tâm
- threshold : ngưỡng cửa
- forego : phía trước
- mortal : chết
 TIẾNG THU – AUTUMN SOUNDS
Lưu Trọng Lư
Em không nghe mùa thu
Dưới trăng mờ thổn thức?
Em không nghe rạo rực
Hình ảnh kẻ chinh phu
Trong lòng người cô phụ?
Em không nghe rừng thu.
Lá thu kêu xào xạc,
Con nai vàng ngơ ngác
Đạp trên lá vàng khô?
You don't hear the Fall
In the hazy moonlight, sobbing?
Do you not hear the rustling
The image of warrior
Is it in the heart of his wife?
You don’t hear autumn forest,
Autumn leaves fall rustle,
Golden deer bewildered
Stepping on dry yellow leaves?

Don’t you hear the autumn

Sobbing under the blurry moonlight?
Don’t you hear the stirring
The image of a soldier
In the lonely wife’s heart?
 Don't you hear the autumn forest
Rustling through the autumn leaves,
A yellow deer looks dazed
Stepping on yellow dry leaves?

ĐÂY THÔN VỸ DẠ
HERE IS VY DA HAMLET
Hàn Mặc Tử
Sao anh không về chơi thôn Vĩ? Why don’t you come back to visit Vy hamlet?
Nhìn nắng hàng cau nắng mới lên. To watch the sun rising over the areca trees?
Vườn ai mướt quá, xanh như ngọc Whose garden is so lush with jade like green
Lá trúc che ngang mặt chữ điền. Bamboo leaves shade across a square face.

Gió theo lối gió, mây đường mây, The wind and cloud each follows its own way;
Dòng nước buồn thiu, hoa bắp lay... The stream is cheerless, the corn flowers sway.
Thuyền ai đậu bến sông trăng đó, And that boat moored in yond moonlight river
Có chở trăng về kịp tối nay? Will it be able to tug the moon home on time tonight
Mơ khách đường xa, khách đường xa, Dreaming of a far away, far away guest,
Áo em trắng quá nhìn không ra... Your dress is so white it’s hard to recognize…
Ở đây sương khói mờ nhân ảnh, Here are smoky mists blurring one’s image
Ai biết tình ai có đậm đà? Who knows whose love is still deeply passionate?

CHÂN QUÊ
Nguyễn Bính
Hôm qua em đi tỉnh về You came back from town yesterday
Đợi em ở mãi con đê đầu làng I was anxious to meet at the village gate's dike
Khăn nhung, quần lĩnh rộn ràng Wore velvet scarf, black silk pants
Áo cài khuy bấm, em làm khổ tôi! Your button shirt tortured me then!

Nào đâu cái yếm lụa sồi? Where is the oak silk bib?
Cái dây lưng đuỗi nhuộm hồi sang xuân? A tussore belt dyed in the Spring?
Nào đâu cái áo tứ thân? Where is the four-piece shirt?
Cái khăn mỏ quạ, cái quần nái đen? The raven beak scraf, the black raw fabric pants?

Nói ra sợ mất lòng em Speaking out loud will displeased you

Van em, em hãy giữ nguyên quê mùa Beseeching you, you keep a cloddish
Như hôm em đi lễ chùa Like the day when you were comming the pagoda
Cứ ăn mặc thế cho vừa lòng anh Dressing like that will make me delighted.

Hoa chanh nở giữa vườn chanh Lemon flowers blooms in the center of the lemon garden
Thầy u mình với chúng mình chân quê Our parents and both of us are rustic peasants
Hôm qua em đi tỉnh về You came back from the town yesterday
Hương đồng gió nội bay đi ít nhiều. The field's scent and internal wind fade away more or less.

CÔ HÀNG XÓM
Nguyễn Bính
Nhà nàng ở cạnh nhà tôi, Our houses are side by side
Cách nhau cái giậu mùng tơi xanh rờn. Separated love between us by the malabar spinach.
Hai người sống giữa cô đơn, Both of us live lonely and quietly
Nàng như cũng có nỗi buồn giống tôi. You resemble me in your grief, it seems.
 Giá đừng có giậu mùng tơi, If there hadn’t been love barrier
Thế nào tôi cũng sang chơi thăm nàng. I would have still gone to see you.
Tôi chiêm bao rất nhẹ nhàng... Seeing gentleness in a night’s dream
Có con bướm trắng thường sang bên này. There is a white butterfly flying this side.

Bướm ơi! Bướm hãy vào đây!

Cho tôi hỏi nhỏ câu này chút thôi...
Chả bao giờ thấy nàng cười,
Nàng hong tơ ướt ra ngoài mái hiên

Mắt nàng đăm đắm trông lên...

Con bươm bướm trắng về bên ấy rồi!
Bỗng dưng tôi thấy bồi hồi,
Tôi buồn tự hỏi: “Hay tôi yêu nàng?”

- Không, từ ân ái nhỡ nhàng,

Tình tôi than lạnh tro tàn làm sao?
Tơ hong nàng chả cất vào,
Con bươm bướm trắng hôm nào cũng sang.

Mấy hôm nay chẳng thấy nàng

Giá tôi cũng có tơ vàng mà hong.
Cái gì như thể nhớ mong?
Nhớ nàng? Không! Quyết là không nhớ nàng!

Vâng, từ ân ái nhỡ nhàng,

Lòng tôi riêng nhớ bạn vàng ngày xưa.
Tầm tầm giời cứ đổ mưa,
Hết hôm nay nữa là vừa bốn hôm.

Cô đơn buồn lại thêm buồn...

Tạnh mưa bươm bướm biết còn sang chơi?

Hôm nay mưa đã tạnh rồi!

Tơ không hong nữa, bướm lười không sang.

Bên hiên vẫn vắng bóng nàng,

Rưng rưng... tôi gục xuống bàn rưng rưng...
Nhớ con bướm trắng lạ lùng!
Nhớ tơ vàng nữa, nhưng không nhớ nàng.

Hỡi ơi! Bướm trắng tơ vàng!

 Mau về mà chịu tang nàng đi thôi!
Đêm qua nàng đã chết rồi,
Nghẹn ngào tôi khóc... Quả tôi yêu nàng.
Hồn trinh còn ở trần gian?
Nhập vào bướm trắng mà sang bên này!
NHÀ ANH TRÊN ĐỈNH CHEO LEO
MY HOUSE IS ON THE TOP OF CRAG
MOUNTAIN
Văn Tuấn Anh
Nhà anh trên đỉnh cheo leo
Sương xuống đôi khi chung giường
Nhà anh trên đỉnh non xa
Nơi mây về ngang qua nhà
Mặt trời dậy muộn ban mai
Chim vẫn vui trong bình minh
Trời thường trở lạnh đêm đêm
Cúc vẫn nở hoa bên thềm
Nhà anh trên đỉnh cheo leo
Sương xuống đôi khi chung giường
Nhà anh trên đỉnh non xa
Nơi mây về ngang qua nhà
Mặc đời bận bịu lo toan
Trăng vẫn soi hiên nhà anh
Mặc đời hội ngộ chia tay
Thác vẫn đổ mưa đêm ngày
Dù đông đi qua, dù xuân đi xa, hạ về
Bình yên quanh em đồi xanh quanh em, cỏ hoa
Nghe giọt mưa về tươi rừng già
Xem đàn chim về vui vườn nhà
Trời xanh mong manh khói sương, để em nhớ…
Về đi bên nhau, nhìn mây cao nguyên, chiều tàn
My house is on the top of crag mountain
Sometimes dew falls on the bed
My house is on the top of distant mountains
Where the clouds go over the house
The sun wakes up late in the morning
Birds is still delighted in the dawn
It's often getting cold at night
Daisy are still blooming on the veranda
My house is on the top of crag mountain
Sometimes dew falls on the bed
My house is on a craggy top
The place where clouds come across the house
Even the worried busy life
The moon is still shining my porch
Despite the reunion and separation of life
The waterfalls still pour rain night and day
Whether winter passes, spring goes away, summer comming
Peace and flowers surround me on the green hills.
Listen to raindrops in old-growth forests
Watch the birds having home garden fun.
A smokey, brittle blue sky for you to remember
If you want to see the sunset plateau, come back to my arms.
 Về đi bên nhau mà nghe thông reo gần xa
Anh tặng em tình yêu thật thà
Anh tặng em đàn con nhỏ dại
Ở đây luôn luôn chúng ta một mái nhà.
THE BLACK CAT
For the most wild, yet most homely narrative
which I am about to pen, I neither expect nor
solicit belief. Mad indeed would I be to expect it,
in a case where my very senses reject their own
evidence. Yet, mad am I not--and very surely do I
not dream. But to-morrow I die, and to-day I
would unburden my soul. My immediate purpose
is to place before the world, plainly, succinctly,
and without comment, a series of mere household
events. In their consequences, these events have
terrified--have tortured--have destroyed me. Yet I
will not attempt to expound them. To me, they
have presented little but Horror--to many they
will seem less terrible than baroques. Hereafter,
perhaps, some intellect may be found which will
reduce my phantasm to the commonplace--some
intellect more calm, more logical, and far less
excitable than my own, which will perceive, in
the circumstances I detail with awe, nothing more
than an ordinary succession of very natural
causes and effects.
From my infancy I was noted for the docility and
humanity of my disposition. My tenderness of
heart was even so conspicuous as to make me the
jest of my companions. I was especially fond of
animals, and was indulged by my parents with a
great variety of pets. With these I spent most of
my time, and never was so happy as when
feeding and caressing them. This peculiar of
character grew with my growth, and, in my
You can hear the willows singing in the wind if you come to
my side.
I send my sincere love
You give me some lovely small children
In this place, we are a family.
Tôi sắp hạ bút viết về một câu chuyện man rợ, kể
lại những thứ xấu xa không cầu kì, tôi chẳng mong
đợi cũng như không yêu cầu ai tin hết. Bởi có điên
mới mong như vậy, vì chính những giác quan của
tôi còn phủ nhận những sự thật này. Vâng, tôi
không điên - và chắc chắn tôi cũng không nằm
mơ, nhưng ngày mai tôi có chết đi thì hôm nay tôi
phải trút đi gánh nặng này trong tâm hồn. Cho nên
mục đích của tôi bây giờ là phơi bày những sự
việc đã xảy ra một cách đầy đủ, ngắn gọn và
không bình luận. Bởi những hậu quả của loạt sự
kiện này đã làm tôi hoảng sợ, đã dày vò tôi, đã hủy
hoại tôi. Nhưng tôi không có ý định phô bày hết,
vì người cảm thấy câu chuyện này rùng rợn chắc
chỉ có tôi, có lẽ đối với số đông thì nó ít đáng sợ
hơn mà ngược lại là khá kỳ quặc. Sau này, có thể
sẽ có ai đó điềm tĩnh hơn, có đầu óc lập luận hơn
và không dễ bị kích động như tôi, sẽ hiểu được
rằng trường hợp mà tôi đã trải qua không gì khác
hơn chính là luật nhân quả thông thường và rất tự
nhiên.
Từ thuở nhỏ, tôi đã được mọi người yêu quý vì cái
tính ngoan hiền và tốt bụng. Vì quá hiền lành, nên
hay bị bạn bè trêu ghẹo. Tôi yêu quý động vật, và
được cha mẹ cho nuôi rất nhiều loại thú cưng. Tôi
đã dành nhiều thời gian với chúng, và không gì
làm cho tôi vui sướng hơn là cho chúng ăn, vuốt
ve chúng. Sở thích này tăng dần theo thời gian
cùng với tuổi tác của tôi, khi tôi lớn, chính những
điều này như một nguồn vui của tôi. Với người đã
manhood, I derived from it one of my principal
sources of pleasure. To those who have cherished
an affection for a faithful and sagacious dog, I
need hardly be at the trouble of explaining the
nature or the intensity of the gratification thus
derivable. There is something in the unselfish and
self-sacrificing love of a brute, which goes
directly to the heart of him who has had frequent
occasion to test the paltry friendship and
gossamer fidelity of mere Man.
I married early, and was happy to find in my wife
a disposition not uncongenial with my own.
Observing my partiality for domestic pets, she
lost no opportunity of procuring those of the most
agreeable kind. We had birds, gold-fish, a fine
dog, rabbits, a small monkey, and a cat.
This latter was a remarkably large and beautiful
animal, entirely black, and sagacious to an
astonishing degree. In speaking of his
intelligence, my wife, who at heart was not a
little tinctured with superstition, made frequent
allusion to the ancient popular notion, which
regarded all black cats as witches in disguise. Not
that she was ever serious upon this point--and I
mention the matter at all for no better reason than
that it happens, just now, to be remembered.
Pluto--this was the cat's name--was my favorite
pet and playmate. I alone fed him, and he
attended me wherever I went about the house. It
was even with difficulty that I could prevent him
from following me through the streets.
Our friendship lasted, in this manner, for several
years, during which my general temperament and
character--through the instrumentality of the
Fiend Intemperance--had (I blush to confess it)
experienced a radical alteration for the worse.
I grew, day by day, more moody, more irritable,
more regardless of the feelings of others. I
suffered myself to use intemperate language to
dành nhiều tình thương mến cho một chú chó khôn
ngoan và trung thành, các loài vật dường như hiểu
được tôi yêu thích và thương chúng ra sao. Với
bản tính không bao giờ đòi hỏi cũng như tình
thương chứa đầy sự hy sinh của loài vật, có một
điều gì đó nhắm thẳng vào chúng ta và chỉ chờ
thời cơ để tạo ra những cơ hội chứng minh tình
bạn tầm thường và lòng trung thành rất mong
manh của con người.
Tôi lập gia đình sớm và rất hạnh phúc khi thấy
tính tình của vợ tôi không khác gì tôi là bao. Biết
tôi khá yêu thích vật nuôi trong nhà, vợ tôi luôn
tìm cho tôi những con vật dễ thương nhất. Chúng
tôi có chim, có cá vàng, có một con chó rất xinh,
thỏ, một con khỉ con và một con mèo.
Con mèo này là một con vật xinh đẹp và to lớn,
đen tuyền, và tinh khôn đến mức đáng kinh ngạc.
Khi nhắc về nó, vợ tôi, người thực lòng không hề
tin vào mê tín dị đoan , vẫn thường xuyên ám chỉ
đến một quan niệm cũ trong dân gian cho rằng tất
cả bọn mèo đen đều là phù thuỷ trá hình. Cô ấy
không hề coi đó là chuyện nghiêm trọng hay sự
thật - nhưng tôi vẫn luôn ghi nhớ tất cả mà cho đến
nay sự việc đã xảy ra sẽ khiến cho cả cô ta phải
luôn nhớ.
Pluto – tên của con mèo - là vật nuôi tôi quý nhất,
là người bạn của tôi. Chỉ có tôi là người cho nó ăn,
và trong nhà, tôi đi đâu nó sẽ luôn ở đó. Tới nỗi
tôi đã rất khó khăn mới ngăn chặn không cho nó
theo tôi ra đường.
Tình bạn của chúng tôi kéo dài như thế trong nhiều
năm , trong thời gian này tính khí và thái độ của
tôi - do rượu chè quá độ - (tôi thật xấu hổ mà thú
nhận) đã gần như suy sụp và càng ngày càng trở
nên cáu kỉnh hơn theo một hướng nào đó.
Tôi trưởng thành, càng ngày tính khí tôi càng trở
nên thất thường hơn, bực dọc hơn, và không nghĩ
gì đến cảm xúc của người khác. Tôi đã dùng
my wife. At length, I even offered her personal
violence. My pets, of course, were made to feel
the change in my disposition. I not only
neglected, but ill-used them. For Pluto, however,
I still retained sufficient regard to restrain me
from maltreating him, as I made no scruple of
maltreating the rabbits, the monkey, or even the
dog, when by, accident, or through affection, they
came in my way. But my disease grew upon me--
for what disease is like Alcohol? --and at length
even Pluto, who was now becoming old, and
consequently somewhat peevish--even Pluto
began to experience the effects of my ill temper.
One night, returning home, much intoxicated,
from one of my haunts about town, I fancied that
the cat avoided my presence. I seized him; when,
in his fright at my violence, he inflicted a slight
wound upon my hand with his teeth. The fury of
a demon instantly possessed me. I knew myself
no longer. My original soul seemed, at once, to
take its flight from my body; and a more than
fiendish malevolence, gin-nurtured, thrilled every
fibre of my frame. I took from my waistcoat-
pocket a penknife, opened it, grasped the poor
beast by the throat, and deliberately cut one of its
eyes from the socket! I blush, I burn, I shudder,
while I pen the damnable atrocity.
When reason returned with the morning--when I
had slept off the fumes of the night's debauch--I
experienced a sentiment half of horror, half of
remorse, for the crime of which I had been guilty;
but it was, at best, a feeble and equivocal feeling,
and the soul remained untouched. I again plunged
into excess, and soon drowned in wine all
memory of the deed.
In the meantime the cat slowly recovered. The
những lời lẽ thô bạo với vợ mình, thậm chí lúc
đỉnh điểm tôi đã sử dụng vũ lực lên cô ấy. Đến
nỗi, những con vật cưng của tôi cũng đã cảm nhận
được tính khí của tôi thay đổi. Đáng nói hơn tôi
không những bỏ bê, không quan tâm, mà còn bạc
đãi chúng. Dẫu thế, riêng về Pluto, tôi phần nào đó
vẫn giữ sự quan tâm đến chú mèo cưng này, vẫn
đối xử tránh không ngược đãi nó như đã ngược đãi
những con thỏ, con khỉ, hoặc ngay cả những con
chó mà do tình cờ hay do yêu mến tôi, chúng cứ
quấn lấy chân tôi.Về tình trạng căn bệnh này
không có dấu hiệu gì là thuyên giảm mà ngược lại
còn gia tăng– một thứ bệnh như bệnh nát rượu –,
để cuối cùng ngay cả Pluto lúc này cũng đã trở nên
già nua, và ngay cả chính nó cũng bắt đầu trải qua
những ảnh hưởng từ tính khí tồi tệ của tôi.
Một buổi tối, khi từ quán nhậu quen thuộc ngoài
phố về, say bí tỉ, tôi cho rằng con mèo cố ý tránh
mặt tôi. Tôi nắm lấy nó. Trong khi hoảng hốt, sợ
sẽ bị đánh hay như một cách tự vệ , nó đã cắn vào
tay tôi, gây nên một vết thương nhẹ; trong phút
chốc tôi tức điên lên như bị quỷ ám. Tôi không
còn biết tôi là ai nữa. Hồn tôi lúc này như bỗng
chốc không còn trong thể xác này nữa – một cơn
điên loạn độc ác ẩn hiện làm rung tất cả các thớ
thịt của tôi. Tôi rút trong túi áo ra một con dao
con, kéo lưỡi dao ra, tôi nắm chặt lấy cổ con vật,
Vẫn còn ý thức tôi khoét một trong hai mắt của
nó! Đến tận giờ cảm xúc kích thích ấy vẫn còn
hiện hữu đến nỗi tôi phải rùng mình hưng phấn
khi viết lại cái hành động tàn ác khủng khiếp này.
Sáng hôm sau, khi bình tĩnh lại – khi đã ngủ sâu
sau một đêm sa ngã– tôi cảm thấy nửa như ghê
tởm, nửa như hối hận về tội ác mà tôi đã gây ra.
Nhưng đó chỉ là một thứ cảm xúc mơ hồ, yếu ớt,
còn về mặt tâm hồn tôi như vô cảm, lãnh đạm
trước cái chết của Pluto. Tôi lại lao vào nhậu nhẹt,
và để bản thân dìm sâu vào trong rượu chỉ muốn
để đắm chìm tất cả mọi ký ức đó. Ký ức về hành
động tàn bạo đó của tôi.
socket of the lost eye presented, it is true, a Trong khoảng thời gian đó con mèo phục hồi dần
frightful appearance, but he no longer appeared dần. Cái hốc mắt bị mất của nó trông thật đáng sợ,
to suffer any pain. He went about the house as nhưng dường như nó không thể chịu đựng thêm
usual, but, as might be expected, fled in extreme bất kỳ một đau đớn nào nữa. Nó vẫn đi quanh
terror at my approach. quẩn trong nhà như thường ngày. Nhưng như tôi
đã lường trước đó , con mèo sẽ rất hoảng sợ và
chạy trốn đi ngay nếu tôi đến gần.
I had so much of my old heart left, as to be at
first grieved by this evident dislike on the part of Lòng tôi ít nhiều vẫn còn tình cảm đối với chú
a creature which had once so loved me. But this mèo này bởi vì tôi có thể cảm nhận được sự đau
feeling soon gave place to irritation. And then buồn và sự ghét bỏ rõ ràng này từ một loài vật đã
came, as if to my final and irrevocable từng rất yêu tôi. Nhưng tình cảm này đã sớm
overthrow, the spirit of perverseness. Of this nhường chỗ cho sự cáu kỉnh. Sự ác độc đến với tôi
spirit philosophy takes no account. Yet I am not như một sự tuyệt vọng sau cùng. Tôi tin rằng sự
more sure that my soul lives, than I am that tàn bạo này của tôi chính là một trong những bản
perverseness is one of the primitive impulses of năng nguyên thủy của loài người. Và những giả
the human heart--one of the indivisible primary thuyết cứng nhắt trong cái xấu đã tới với tôi như
faculties, or sentiments, which give direction to một sự sụp đổ cuối cùng và dứt khoát. Triết học
the character of Man. cũng chả làm gì được với cái tinh thần này. Thế là
tôi không tin rằng, linh hồn tôi đáng được sống, tin
rằng sự ngoan cố trong cái xấu là một trong những
động lực sơ khai của lòng người - một trong
nhữngbản năng , hay cảm xúc nguyên thủy và
nguyên vẹn, không chia cắt được đã vạch ra
Who has not, a hundred times, found himself phương hướng cho tính cách con người.
committing a vile or a stupid action, for no other
reason than because he knows he should not? Chắc hẳn ai cũng sẽ tự thấy mình phạm phải một
Have we not a perpetual inclination, in the teeth hành động xấu xa hoặc ngu xuẩn mà không phải
of our best judgment, to violate that which do một lý do nào khác hơn bởi lẽ họ biết rằng liệu
is Law, merely because we understand it to be điều đó họ không nên làm? Có phải chăng chúng
such? This spirit of perverseness, I say, came to ta có khuynh hướng lâu dài muốn vi phạm cái gọi
my final overthrow. It was this unfathomable là pháp luật, kể cả khi ta có nhận xét đúng nhất,
longing of the soul to vex itself--to offer violence chỉ vì chúng ta hiểu rằng nó phải như vậy có đúng
to its own nature--to do wrong for the wrong's không? Như tôi đã nói, tinh thần đồi bại này đã
sake only--that urged me to continue and finally đến với cuộc lật đổ cuối cùng của tôi. Chính sự
to consummate the injury I had inflicted upon the khao khát khôn lường từ linh hồn - dùng bạo lực
unoffending brute. cưỡng chế bản tính tự nhiên của nó - làm điều sai
One morning, in cool blood, I slipped a noose chỉ vì đấy là cái sai – đã thôi thúc tôi muốn tiếp
about its neck and hung it to the limb of a tree;-- tục và cuối cùng là việc gây thương tích cho con
hung it with the tears streaming from my eyes, vật ngây thơ, vô tội ấy.
and with the bitterest remorse at my heart;--hung Một buổi sáng, tôi thẳng tay luồn một cái thòng
it because I knew that it had loved me, lọng vào cổ con mèo, rồi treo lên cành cây; tay
and because I felt it had given me no reason of treo nhưng nước mắt lại rơi đầm đìa, mà lòng ân
offence;--hung it because I knew that in so doing hận, cay đắng vô cùng - treo nó lên vì tôi biết nó
I was committing a sin--a deadly sin that would đã từng thương tôi, vì tôi cảm thấy nó chẳng làm
so jeopardize my immortal soul as to place it--if gì nên tội, vì khi treo nó lên tôi đã biết rằng bản
such a thing were possible--even beyond the thân đã phạm điều gì đó sai trái - một tội ác ghê
reach of the infinite mercy of the Most Merciful tởm đến nỗi nguy hại đến cái linh hồn vĩnh cửu
and Most Terrible God. này - nếu chuyện đó xảy ra – thì điều này thậm chí
còn vượt xa sự thương xót vô bờ bến của Đức
On the night of the day on which this cruel deed Chúa Đại Nhân.
was done, I was aroused from sleep by the cry of
fire. The curtains of my bed were in flames. The
whole house was blazing. It was with great Vào đêm của cái ngày hành động tàn ác đó xảy ra,
difficulty that my wife, a servant, and myself, tiếng hét thất thanh trong đêm “Cháy nhà!” làm
made our escape from the conflagration. The tôi giật mình thức dậy. Cái màn giường đang bốc
destruction was complete. My entire worldly khói và toàn bộ ngôi nhà chìm trong biển lửa. Vợ,
wealth was swallowed up, and I resigned myself người làm và tôi đã rất khó khăn mới thoát ra khỏi
thenceforward to despair. đám cháy. Tất cả đã bị thiêu rụi - Toàn bộ tài sản
vật chất bị nuốt chửng. Từ đó, đầu óc tôi chỉ còn là
I am above the weakness of seeking to establish a tuyệt vọng, sáo rỗng.
sequence of cause and effect, between the
disaster and the atrocity. But I am detailing a
chain of facts--and wish not to leave even a Tôi đang cảm thấy mệt mỏi vì phải tìm mối liên
possible link imperfect. On the day succeeding quan từ một chuỗi nguyên nhân giữa thảm họa và
the fire, I visited the ruins. sự tàn bạo. Nhưng tôi đang trình bày kĩ càng một
The walls, with one exception, had fallen in. This chuỗi sự kiện và mong muốn không để sót một chi
exception was found in a compartment wall, not tiết nào cả. Vào ngày hôm sau của vụ cháy, tôi đã
very thick, which stood about the middle of the đến xem lại hiện trường.
house, and against which had rested the head of Các bức tường đều sụp đổ ngoại trừ một bức . Bức
my bed. tường này được tìm thấy trong một vách ngăn,
The plastering had here, in great measure, không dày lắm, đứng khoảng giữa nhà và dựa vào
resisted the action of the fire --a fact which I đầu giường của tôi.
attributed to its having been recently spread. Việc trát vữa ở đây là một cách hay để chống lại
About this wall a dense crowd were collected, tác động của đám cháy, sự thật là nó mới xây nên
and many persons seemed to be examining a vậy. Đám đông tụ lại xung quanh bức tường và
particular portion of it with every minute and nhiều người dường như đang xem xét một cách
eager attention. chăm chú và tỉ mỉ.
The words "strange!" "singular!" and other
similar expressions, excited my curiosity. I Những tiếng "lạ nhỉ!" "kì nhỉ!" và các câu nói
approached and saw, as if graven in bas tương tự khác đã kích thích sự tò mò của tôi. Tôi
relief upon the white surface, the figure of a đến gần và nhìn thấy, như thể bị cuốn vào chạm
gigantic cat. The impression was given with an nổi trên bề mặt trắng, hình một con mèo khổng lồ.
accuracy truly marvellous. There was a rope Nét in lên rõ và chính xác đến kỳ diệu. Có một sợi
about the animal's neck.
When I first beheld this apparition--for I could
scarcely regard it as less--my wonder and my
terror were extreme. But at length reflection
came to my aid. The cat, I remembered, had been
hung in a garden adjacent to the house. Upon the
alarm of fire, this garden had been immediately
filled by the crowd--by some one of whom the
animal must have been cut from the tree and
thrown, through an open window, into my
chamber. This had probably been done with the
view of arousing me from sleep. The falling of
other walls had compressed the victim of my
cruelty into the substance of the freshly-spread
plaster; the lime of which, had then with the
flames, and the ammonia from the carcass,
accomplished the portraiture as I saw it.
Although I thus readily accounted to my reason,
if not altogether to my conscience, for the
startling fact 'just detailed, it did not the less fail
to make a deep impression upon my fancy. For
months I could not rid myself of the phantasm of
the cat; and, during this period, there came back
into my spirit a half-sentiment that seemed, but
was not, remorse. I went so far as to regret the
loss of the animal, and to look about me, among
the vile haunts which I now habitually
frequented, for another pet of the same species,
and of somewhat similar appearance, with which
to supply its place.
One night as I sat, half stupefied, in a den of
more than infamy, my attention was suddenly
drawn to some black object, reposing upon the
head of one of the immense hogsheads of gin, or
of rum, which constituted the chief furniture of
the apartment. I had been looking steadily at the
top of this hogshead for some minutes, and what
now caused me surprise was the fact that I had
not sooner perceived the object thereupon. I
dây thừng quấn quanh cổ con vật nữa.
Lần đầu tiên nhìn thấy hiện tượng này thì sự kinh
ngạc và khiếp sợ trong tôi đã đạt đến cực độ, vì
hiếm khi tôi thấy như thế. Nhưng sau đó, những
dòng suy nghĩ đã đến trợ giúp tôi. Tôi nhớ con
mèo đã bị treo cổ trong khu vườn ngay sát bên
nhà. Khi có báo động cháy, khu vườn này ngay lập
tức đã chật kín người, một người trong số đó đã
cắt dây treo cổ con mèo và ném nó qua cửa sổ
phòng tôi. Có lẽ điều này là để đánh thức tôi dậy.
Các bức tường khác đổ xuống đã đè lên con mèo
vào trong lớp vôi mới trát; chất này kết hợp với
ngọn lửa và a-mô-ni-ắc từ xác con vật đã tạo nên
bức chân dung như tôi đã nhìn thấy.
Mặc dù tôi sẵn sàng giải thích với lý trí, và cả với
lương tâm của tôi nữa. Nhưng hiện tượng kinh
ngạc vừa được tôi kể lại rất chi tiết đó đã khắc sâu
trong trí tưởng tượng của tôi. Trong nhiều tháng
qua, tôi không thể nào thoát ra khỏi những ảo ảnh
của con mèo; và trong giai đoạn này, tôi nhìn nhận
về chính mình - một tình cảm nửa vời tưởng chừng
như sự hối hận, nhưng không phải như thế. Tôi
thương tiếc con vật đã mất. Tôi đã cố tìm xung
quanh, tìm trong những nơi kinh tởm mà tôi
thường xuyên lui tới, mục đích là kiếm một con
mèo khác có ngoại hình y hệt như con mèo cũ để
thế chỗ của nó.
Vào một đêm nọ khi đang ngồi sững sờ trong một
quán rượu nhỏ lụp xụp, tôi bỗng nhiên bị thu hút
bởi một vật thể màu đen đang nằm phía trên nắp
của thùng rượu Gin hay Rum lớn gì đó Tôi nhìn
chằm chằm vào cái nắp thùng đó trong một chốc
và điều khiến tôi ngạc nhiên là tôi đã không thể
sớm nhận ra được vật thể đó là gì. Tôi bước gần và
chạm vào nó. Đó là một con mèo đen, một con
mèo vô cùng to và gần như giống với Pluto. Tuy
nhiên con mèo này có một chỏm lông trắng hơi
approached it, and touched it with my hand. It mờ bao phủ gần như cả toàn bộ vùng ngực còn
was a black cat--a very large one--fully as large Pluto thì không có.
as Pluto, and closely resembling him in every
respect but one. Pluto had not a white hair upon
any portion of his body; but this cat had a large,
although indefinite splotch of white, covering
nearly the whole region of the breast. Tôi chạm vào nó, nó ngay lập tức đứng dậy và gào
to lên, cọ vào tay tôi và tỏ ra vui thích với tôi khi
Upon my touching him, he immediately arose, tôi chú ý đến nó. Đây rồi, đúng là con mèo mà tôi
purred loudly, rubbed against my hand, and đang tìm kiếm. Tôi liền đề nghị mua lại con mèo
appeared delighted with my notice. This, then, này với chủ nhà, nhưng họ không đòi hỏi gì cả
was the very creature of which I was in search. I cũng không biết và chưa từng thấy nó trước đây.
at once offered to purchase it of the landlord; but
this person made no claim to it--knew nothing of
it--had never seen it before. Tôi tiếp tục vuốt ve con mèo, vào lúc tôi chuẩn bị
về nhà nó ngỏ ý muốn theo tôi. Tôi cũng cho nó đi
I continued my caresses, and, when I prepared to theo, trên đường về nhà tôi cũng thỉnh thoảng
go home, the animal evinced a disposition to dừng lại và vuốt ve nó nhẹ nhàng. Về đến nhà, nó
accompany me. I permitted it to do so; thích nghi ngay và trở thành thú cưng yêu thích
occasionally stooping and patting it as I của vợ tôi.
proceeded. When it reached the house it
domesticated itself at once, and became
Về phần bản thân, chẳng mấy chốc tôi đã thấy sự
immediately a great favorite with my wife.
khó chịu đối với nó nảy sinh ngay trong tôi. Đây
For my own part, I soon found a dislike to it chỉ là điều ngược lại với những gì tôi đã dự đoán;
arising within me. This was just the reverse of nhưng tôi không biết làm thế nào và tại sao nó lại
what I had anticipated; but I know not how or như vậy , là sự yêu mến rõ ràng của nó dành cho
why it was--its evident fondness for myself rather bản thân tôi thay vì khiến tôi khá chán ghét và khó
disgusted and annoyed me. By slow degrees, chịu. Ở mức độ chậm, những cảm giác chán ghét
these feelings of disgust and annoyance rose into và khó chịu này dâng lên thành sự cay đắng của
the bitterness of hatred. I avoided the creature; a lòng căm thù. Tôi đã tránh sinh vật đó; có một cảm
certain sense of shame, and the remembrance of giác tủi thẹn nào đó, và hồi tưởng về hành động
my former deed of cruelty, preventing me from tàn ác trước đây của tôi, ngăn cản tôi chạm vào thể
physically abusing it. I did not, for some weeks, xác nó. Trong vài tuần liền, tôi đã không đánh đập
strike, or otherwise violently ill use it; but nó, hoặc sử dụng bạo lực với nó; nhưng dần dần và
gradually--very gradually--I came to look upon it càng dần dần tôi đến để nhìn vào nó với sự ghê
with unutterable loathing, and to flee silently tởm không thể diễn tả bằng bất kì lời nào, và âm
from its odious presence, as from the breath of a thầm lẩn trốn khỏi sự hiện diện đáng ghét của nó,
pestilence. như chạy trốn khỏi sự lây lan của dịch bệnh.

Và không còn nghi ngờ gì nữa, điều làm tăng thêm

sự căm ghét của tôi đối với con thú là phát hiện ra,
vào buổi sáng sau khi tôi mang nó về nhà và nó
What added, no doubt, to my hatred of the beast,
was the discovery, on the morning after I brought giống như con Pluto, nó cũng đã bị móc đi một
it home, that, like Pluto, it also had been deprived bên mắt. Tuy nhiên, hoàn cảnh này chỉ khiến vợ
of one of its eyes. This circumstance, however, tôi quý nó hơn, như tôi đã nói, cô ta vốn có tính
only endeared it to my wife, who, as I have nhân đạo cao độ, trước đây cũng đã từng có đức
already said, possessed, in a high degree, that tính nhân đạo như vậy , và là nguồn gốc của nhiều
humanity of feeling which had once been my thú vui mộc mạc và thuần khiết nhất của tôi.
distinguishing trait, and the source of many of my
simplest and purest pleasures. Tuy nhiên, với sự ác cảm của tôi đối với con mèo
này, sự thiên vị của nó đối với bản thân tôi dường
With my aversion to this cat, however, its cứ thêm lên. Nó bám sát tôi với một sự ương
partiality for myself seemed to increase. It ngạnh mà khó có thể khiến người đọc hiểu được.
followed my footsteps with a pertinacity which it Bất cứ khi nào tôi ngồi, nó sẽ cuộn tròn bên dưới
would be difficult to make the reader ghế của tôi, hoặc nhảy lên đầu gối tôi, phủ lên tôi
comprehend. Whenever I sat, it would crouch những cái vuốt ve ghê tởm của nó. Nếu tôi định
beneath my chair, or spring upon my knees, bước đi, nó sẽ chen vào giữa chân tôi, làm cho tôi
covering me with its loathsome caresses. If I suýt ngã, hoặc kẹp chặt những móng vuốt dài và
arose to walk it would get between my feet and sắc nhọn của nó vào áo của tôi, và cứ theo cách
thus nearly throw me down, or, fastening its long này nó leo lên ngực tôi. Vào những lúc như vậy,
and sharp claws in my dress, clamber, in this mặc dù tôi khao khát tiêu diệt nó bằng một cú
manner, to my breast. At such times, although I đánh chí mạng, nhưng tôi không làm như vậy, một
longed to destroy it with a blow, I was yet phần là do ký ức về tội ác cũ của tôi, nhưng chủ
withheld from so doing, partly it at by a memory yếu, hãy để tôi thú nhận là tôi rất khiếp sợ con vật.
of my former crime, but chiefly--let me confess it
at once--by absolute dread of the beast. Nỗi sợ hãi này không hẳn là nỗi sợ hãi của cái ác
thể xác và tôi lúng túng không biết làm cách nào
khác để định nghĩa nó. Vâng, ngay cả trong phòng
This dread was not exactly a dread of physical căn phòng tội lỗi này, Tôi gần như hổ thẹn với
evil--and yet I should be at a loss how otherwise chính bản thân mình. Việc mà tôi đã gây ra cho
to define it. I am almost ashamed to own--yes, con mèo, nó đã trở thành nỗi kinh hãi và nỗi khiếp
even in this felon's cell, I am almost ashamed to sợ lớn đối với tôi.
own--that the terror and horror with which the
animal inspired me, had been heightened by one Hơn một lần, vợ tôi đã nhắc tôi chú ý đến đặc
of the merest chimeras it would be possible to điểm của vết lông trắng, và đó là chỗ khác nhau
conceive. duy nhất có thể nhìn thấy giữa con vật lạ lùng này
My wife had called my attention, more than once, với con mà tôi đã giết. Người đọc chắc còn nhớ về
to the character of the mark of white hair, of dấu hiệu này, dù khá lớn nhưng thật ra vẫn không
which I have spoken, and which constituted the rõ ràng và gần như là không thấy được nữa. Trong
sole visible difference between the strange beast một thời gian dài, lý trí của tôi cố đấu tranh để loại
and the one I had destroyed. The reader will bỏ đi điều không rõ ràng này.
remember that this mark, although large, had
been originally very indefinite; but, by slow
degrees--degrees nearly imperceptible, and which Giờ đây, nó đại diện cho một vật mà chỉ cần nhắc
for a long time my reason struggled to reject as
fanciful--it had, at length, assumed a rigorous đến tên thì cũng đủ khiến tôi rùng mình. Và trên
distinctness of outline. hết, tôi cảm thấy ghê tởm và sợ hãi, nếu đủ can
đảm thì tôi sẽ tự giải thoát bản thân khỏi con quái
It was now the representation of an object that I vật đó. Bây giờ, nó là hình ảnh của sự gớm guốc,
shudder to name--and for this, above all, I của một vật khủng khiếp và cũng như là cái giá
loathed, and dreaded, and would have rid myself treo cổ - một phương tiện giết người gây ra đau
of the monster had I dared--it was now, I say, the khổ của nỗi kinh hoàng, của tội ác và cũng như
image of a hideous--of a ghastly thing--of the của nỗi đau đớn cực độ và cả cái chết.
GALLOWS! --oh, mournful and terrible engine
of Horror and of Crime --of Agony and of Death! Giờ đây, tôi cảm thấy khốn khổ hơn tất cả mọi nỗi
khốn khổ mà nhân loại phải gánh chịu. Và một con
vật đốn mạt - mà bạn của nó là tôi đã giết chết một
And now was I indeed wretched beyond the cách thản nhiên - con vật đốn mạt này đòi tôi phải
wretchedness of mere Humanity. And a brute trả nợ - và tôi là một con người được nặn ra theo
beast--whose fellow I had contemptuously hình ảnh của Đức Chúa Trời Cao Cả - có quá
destroyed--a brute beast to work out for me--for nhiều nỗi khổ đau không sao chịu nổi! Chao ôi!
me a man, fashioned in the image of the High Đêm cũng như ngày, tôi không còn được ban phúc
God--so much of insufferable woe! Alas! neither để nghỉ ngơi và yên ổn nữa. Con vật trước kia
by day nor by night knew I the blessing of rest không để cho tôi được phút nào yên ổn, còn đối
any more! During the former the creature left me với con vật sau này, tôi từng giờ sa vào những giấc
no moment alone; and, in the latter, I started mơ khủng khiếp, sợ gặp phải hơi thở của nó phả
hourly from dreams of unutterable fear, to find lên mặt tôi, và cũng như sức nặng ghê gớm của nó
the hot breath of the thing upon my face, and its – nó đi vào trong cơn ác mộng mà tôi không đủ
vast weight--an incarnate nightmare that I had no sức lay chuyển nổi, và mãi mãi đè nặng lên tim
power to shake off--incumbent eternally upon tôi!
my heart! Dưới sức ép của những dằn vặt, phần đức hạnh
mong manh còn lại bên trong tôi đã không chịu
nỗi. Những suy nghĩ xấu xa đã trở thành những
riêng tư duy nhất – những suy nghĩ đen tối nhất và
Beneath the pressure of torments such as these, độc ác nhất. Tâm trạng buồn rầu của tôi đã tăng
the feeble remnant of the good within me lên thành sự căm thù tất cả mọi thứ và cả nhân
succumbed. Evil thoughts became my sole loại; khi mà tôi mù quáng bỏ mặc chính bản thân
intimates--the darkest and most evil of thoughts. mình trong những cơn giận giữ bùng nổ một cách
The moodiness of my usual temper increased to đột ngột, thường xuyên, và không thể kiểm soát,
hatred of all things and of all mankind; while, thì người vợ không hề than phiền của tôi lại là
from the sudden, frequent, and ungovernable người thường xuyên và kiên nhẫn cam chịu nhất.
outbursts of a fury to which I now blindly
abandoned myself, my uncomplaining wife, alas! Một ngày cô ấy đi cùng tôi, khi có một vài việc lặt
was the most usual and the most patient of vặt trong nhà, chúng tôi đi vào hầm rượu của ngôi
sufferers. nhà cũ, nơi mà chúng tôi bắt buộc phải sống vì
nghèo khó. Con mèo đã đi theo chúng tôi xuống
cầu thang dốc, và suýt nữa làm tôi ngã nhào
One day she accompanied me, upon some xuống, tôi đã giận dữ như thể mất trí. Tôi nâng cao
household errand, into the cellar of the old cái rìu lên, và đã quên rằng, trong cơn thịnh nộ thì
building which our poverty compelled us to nỗi sợ hãi ngây ngô vẫn nằm trên tay tôi cho đến
inhabit. The cat followed me down the steep giờ, tôi đã trực tiếp đánh một nhát vào con vật, và
stairs, and, nearly throwing me headlong, chắc chắn sẽ gây tử vong tức thì nếu nó hạ xuống
exasperated me to madness. Uplifting an axe, and nơi tôi mong muốn. Nhưng nhát đánh này đã được
forgetting, in my wrath, the childish dread which giữ lại bởi bàn tay của vợ tôi. Vì sự can thiệp này
had hitherto stayed my hand, I aimed a blow at mà nỗi tức giận bên trong tôi đã trở thành một cơn
the animal which, of course, would have proved thịnh nộ như bị quỷ ám, tôi đã rút tay của mình ra
instantly fatal had it descended as I wished. But khỏi cái nắm tay của cô ấy, và đánh một nhát vào
this blow was arrested by the hand of my wife. đầu của vợ tôi. Cô ấy ngã xuống chết ngay lập tức
Goaded, by the interference, into a rage more và không có một tiếng rên rỉ.
than demoniacal, I withdrew my arm from her
grasp and buried the axe in her brain. She fell Sau khi vụ giết người ghê tởm đã xong xuôi, ngay
dead upon the spot, without a groan. lập tức, tôi phải cất giấu tử thi một cách thận trọng
nhất. Cho dù là ngày hay đêm, tôi biết rằng tôi
không thể nào di chuyển nó ra khỏi nhà, mà có thể
tránh được việc bị dòm ngó từ những người hàng
This hideous murder accomplished, I set myself xóm. Nhiều kế hoạch bắt đầu xuất hiện trong tâm
forthwith, and with entire deliberation, to the tasktrí tôi. Có khi tôi đã nghĩ đến việc phân chia xác
of concealing the body. I knew that I could not chết thành nhiều khúc và tiêu hủy chúng bằng lửa.
remove it from the house, either by day or by Lúc khác, tôi định đào một cái huyệt dưới hầm
night, without the risk of being observed by the rượu và chôn nó. Ngoài ra, tôi lại cân nhắc việc
neighbors. Many projects entered my mind. At vứt thi thể xuống cái giếng ở ngoài sân – hoặc
one period I thought of cutting the corpse into đóng gói tử thi vào trong một cái hộp, làm như nó
minute fragments, and destroying them by fire. là hàng hóa, và theo sự sắp xếp thông thường thì
At another, I resolved to dig a grave for it in the tôi sẽ thuê một người khuân vác để đem ra ngoài
floor of the cellar. Again, I deliberated about cổng. Cuối cùng tôi nghĩ tới một cách tốt hơn
casting it in the well in the yard--about packing itnhiều so với những cách trên. Tôi đã quyết định
in a box, as if merchandize, with the usual xây một bức tường ở trong tầng hầm – như những
arrangements, and so getting a porter to take it thầy tu thời Trung Cổ đã được ghi chép rằng họ đã
from the house. Finally I hit upon what I che giấu các nạn nhân của họ.
considered a far better expedient than either of
these. I determined to wall it up in the cellar--as Để thực hiện cho ý đồ này, hầm rượu cần được sửa
the monks of the Middle Ages are recorded to chữa tốt hơn. Những bức tường hầm trước đây xây
have walled up their victims. dựng rất sơ sài, và phần vôi vữa mới trát gần đây
không được tốt lắm, và độ ẩm trong không khí làm
cho nó không cứng lại được hơn nữa. Hơn thế nữa,
ở một trong những bức tường có một chỗ lồi ra, có
For a purpose such as this the cellar was well lẽ do một ống khói giả, hay chỗ nhà hầm. Tôi tin
adapted. Its walls were loosely constructed, and chắc rằng tôi có thể lấy gạch ở chỗ này ra, nhét
had lately been plastered throughout with a rough xác chết vào đó, rồi xây tường lại hoàn toàn như
plaster, which the dampness of the atmosphere
had prevented from hardening. Moreover, in one
of the walls was a projection, caused by a false
chimney, or fireplace, that had been filled up, and
made to resemble the rest of the cellar. I made no
doubt that I could readily displace the at this
point, insert the corpse, and wall the whole up as
before, so that no eye could detect anything
suspicious.
And in this calculation I was not deceived. By
means of a crowbar I easily dislodged the bricks,
and, having carefully deposited the body against
the inner wall, I propped it in that position, while
with little trouble, I relaid the whole structure as
it originally stood. Having procured mortar, sand,
and hair, with every possible precaution, I
prepared a plaster which could not be
distinguished from the old, and with this I very
carefully went over the new brick-work. When I
had finished, I felt satisfied that all was right. The
wall did not present the slightest appearance of
having been disturbed. The rubbish on the floor
was picked up with the minutest care. I looked
around triumphantly, and said to myself --"Here
at least, then, my labor has not been in vain."
My next step was to look for the beast which had
been the cause of so much wretchedness; for I
had, at length, firmly resolved to put it to death.
Had I been able to meet with it, at the moment,
there could have been no doubt of its fate; but it
appeared that the crafty animal had been alarmed
at the violence of my previous anger, and
forebore to present itself in my present mood. It
is impossible to describe or to imagine the deep,
the blissful sense of relief which the absence of
the detested creature occasioned in my bosom. It
did not make its appearance during the night--and
thus for one night at least, since its introduction
into the house, I soundly and tranquilly slept;
aye, slept even with the burden of murder upon
my soul!
cũ và như thế thì không ai tìm ra vật cất giấu trong
đó được cả.
Tôi tin chắc vào cách tính toán này. Với một cái xà
beng, tôi dễ dàng nạy những viên gạch ra, rồi cẩn
thận đặt cái xác dựa vào bức tường phía trong, tôi
đặt nó trong thế đứng trong khi chỉ hơi mệt một tí
thôi tôi đã xây lại tất cả y như cũ. Tôi tìm cát, vôi
hồ và tóc, và hết sức cẩn thận nhào trộn chế biến
thành một thứ vữa giống hệt như loại vữa cũ, và
với chất liệu đó tôi xây lại tường mới. Khi đã
xong, tôi thấy bằng lòng vì tất cả đều rất tốt. Nhìn
từ bên ngoài, không ai có thể biết bức tường đã bị
xáo trộn chút nào cả. Rác rưởi trên sàn được dọn
dẹp rất cẩn thận. Tôi nhìn lại xung quanh có vẻ
đắc thắng, và tự nhủ mình: “Ít ra là ở đây, công lao
động của mình không phải là vô ích”.
Bước tiếp theo của tôi là đi tìm con vật đã gây cho
tôi bao nhiêu chuyện khốn khổ này; bởi, cuối cùng
tôi đã quyết định là phải giết nó. Giá mà gặp nó
vào lúc này, thì chắc chắn số phận của nó đã rõ,
không còn phải nghi ngờ nữa. Nhưng hình như con
vật tinh ranh này đã hoảng hốt khi nhìn thấy hành
động hung dữ trong cơn giận của tôi lần trước, nên
tìm đường tránh để không chường mặt ra trong lúc
tôi đang trong cơn giận lần này. Không thể nào mô
tả hoặc tưởng tượng được cảm giác sung sướng,
nhẹ nhõm sâu sắc nhất ở trong lồng ngực tôi khi
không thấy mặt con vật đáng ghét này. Suốt cả
đêm, nó cũng không xuất hiện. Và như thế, từ khi
con vật vào trong nhà này, ít ra là được một đêm
tôi có thể ngủ yên; cho dù tội ác giết người vẫn đè
nặng lên tâm hồn tôi!
Ngày thứ hai và thứ ba trôi qua, mà kẻ quấy rầy tôi
vẫn chưa xuất hiện. Một lần nữa tôi lại được hít
thở như kẻ có sự tự do. Con quái vật đó chắc đã
chạy trốn vĩnh viễn khỏi ngôi nhà trong sự kinh
hãi! Tôi sẽ không phải trông thấy nó lần nào nữa!
Thật tuyệt vời nỗi niềm hạnh phúc này! Tội lỗi về
The second and the third day passed, and still my
tormentor came not. Once again I breathed as a
freeman. The monster, in terror, had fled the
premises forever! I should behold it no more! My
happiness was supreme! The guilt of my dark
deed disturbed me but little. Some few inquiries
had been made, but these had been readily
answered. Even a search had been instituted--but
of course nothing was to be discovered. I looked
upon my future felicity as secured.
Upon the fourth day of the assassination, a party
of the police came, very unexpectedly, into the
house, and proceeded again to make rigorous
investigation of the premises. Secure, however, in
the inscrutability of my place of concealment, I
felt no embarrassment whatever. The officers
bade me accompany them in their search. They
left no nook or corner unexplored. At length, for
the third or fourth time, they descended into the
cellar. I quivered not in a muscle. My heart beat
calmly as that of one who slumbers in innocence.
I walked the cellar from end to end. I folded my
arms upon my bosom, and roamed easily to and
fro. The police were thoroughly satisfied and
prepared to depart. The glee at my heart was too
strong to be restrained. I burned to say if but one
word, by way of triumph, and to render doubly
sure their assurance of my guiltlessness.
"Gentlemen," I said at last, as the party ascended
the steps, "I delight to have allayed your
suspicions. I wish you all health, and a little more
courtesy. By the bye, gentlemen, this--this is a
very well-constructed house," (In the rabid desire
to say something easily, I scarcely knew what I
uttered at all) --"I may say an excellently well-
constructed house. These walls--are you going,
gentlemen? --these walls are solidly put
together"; and here, through the mere frenzy of
bravado, I rapped heavily with a cane which I
việc làm ghê tởm đã có chút quấy rầy tôi. Một vài
câu hỏi được đặt ra, nhưng tôi đã trả lời chúng một
cách dễ dàng. Thậm chí ngay cả khi tiến hành một
cuộc khám xét, nhưng dĩ nhiên là chẳng tìm thấy
được gì cả. Tôi nghĩ rằng mình đã bảo vệ được
hạnh phúc trước mắt rồi.
Vào ngày thứ tư sau vụ án mạng, một nhóm cảnh
sát bất ngờ xông vào nhà và lần nữa tiến hành điều
tra từng ngõ ngách trong ngôi nhà. Tuy nhiên, tôi
đảm bảo rằng vị trí cần che giấu đó khó mà bị lộ,
tôi không hề lúng túng chút nào. Các viên cảnh sát
mời tôi đi cùng họ trong cuộc điều tra. Họ lục soát
hết mọi ngách không sót một chỗ nào. Lúc lâu sau,
đến lần thứ ba hay thứ tư gì đó thì họ đi xuống
hầm. Tôi không hề run sợ. Tim tôi vẫn đập bình
tĩnh như tim của một kẻ vô tội. Tôi bước đi từ đầu
đến cuối hầm rượu. Tôi khoanh tay trước ngực và
thoải mái đi lại. Cảnh sát khá hài lòng và chuẩn bị
rời đi. Niềm vui sướng trong tôi quá đỗi to lớn đến
mức khó mà kiềm chế được. Tôi nóng lòng để
được thốt lên dù chỉ là một từ, nhân lúc thắng lợi
này, để làm cho họ tin về sự vô tội của tôi thêm
gấp bội.
“Này các quý ông,” sau cùng, tôi cất lời ngay khi
đội cảnh sát đi lên cầu thang, “Tôi rất vui vì hiềm
nghi của các ông dành cho tôi đã giảm bớt. Tôi
chúc các ngài đây khỏe mạnh và lịch sự hơn chút.
Nhân đây, các quý ông, tại đây – nơi này là một
ngôi nhà đã được xây dựng rất vững chắc.”
[Trong cơn khao khát dại dột để thốt ra một điều
đơn giản, tôi gần như không biết mình đã thốt ra
điều gì.] – “Tôi có thể nói rằng ngôi nhà này được
xây dựng vô cùng tốt. Các ông nhìn những bức
tường này xem? - chúng được ghép lại với nhau
một cách kiên cố; ” và nói đến đây, chỉ hơi quá
khích ra vẻ một chút, mà tôi đã gõ mạnh vào chính
phần tường bằng gạch mà phía sau có xác người
vợ yêu quý của tôi, bằng chính cây gậy mà tôi
đang cầm trên tay.
Nhưng xin Chúa hãy che chở và giải cứu tôi khỏi
 held in my hand, upon that very portion of the nanh vuốt của ác quỷ! Không bao lâu sau khi tiếng
brick-work behind which stood the corpse of the vang của những cú gõ của tôi vừa dứt, đáp lại đó là
wife of my bosom. một tiếng vang lên từ bên trong ngôi mộ! – một
tiếng kêu ban đầu nghe như nghẹn ngào và đứt
quãng, giống như tiếng nức nở của một đứa trẻ,
But may God shield and deliver me from the sau đó nhanh chóng chuyển thành tiếng kêu thảm
fangs of the Arch-Fiend! No sooner had the thiết ngân dài, lớn, và liên tục, một tiếng kêu rất lạ,
reverberation of my blows sunk into silence than không giống như tiếng người - một tiếng gào rú -
I was answered by a voice from within the tomb! rên rỉ, nửa kinh hoàng nửa hân hoan, nghe như thể
--by a cry, at first muffled and broken, like the nó phát ra từ địa ngục, phát ra đồng thời từ cổ
sobbing of a child, and then quickly swelling into họng của những kẻ mắc tội trong cơn đau đớn và
one long, loud, and continuous scream, utterly của những con quỷ hân hoan trong việc đày đọa
anomalous and inhuman--a howl--a wailing đó.
shriek, half of horror and half of triumph, such as
might have arisen only out of hell, conjointly Tôi nghĩ mình đã thật ngu ngốc. Tôi như choáng
from the throats of the damned in their agony and váng, lảo đảo ngã vào bức tường đối diện. Trong
of the demons that exult in the damnation. một khoảnh khắc, đội cảnh sát sửng sờ, bao trùm
là một nửa kinh hoàng và một nửa khiếp sợ tột độ.
Sau đó, mọc ra hàng tá cánh tay khó nhọc loay
Of my own thoughts it is folly to speak. hoay chỗ bức tường khiến nó đổ xuống. Trong đó
Swooning, I staggered to the opposite wall. For là cái xác phần lớn đã bị phân hủy và dính đầy
one instant the party upon the stairs remained máu, đứng sừng sững trước mắt mọi người.
motionless, through extremity of terror and of Trên đầu cái xác, là một con quái vật gớm ghiếc
awe. In the next, a dozen stout arms were tolling đang ngồi đó, với cái miệng màu đỏ rộng toác và
at the wall. It fell bodily. The corpse, already con mắt trống rỗng như ngọn lửa, con quái vật mà
greatly decayed and clotted with gore, stood erect thói tinh ranh của nó đã xúi tôi đi vào con đường
before the eyes of the spectators. Upon its head, giết người và tiếng gọi báo tin của nó đã khép tôi
with red extended mouth and solitary eye of fire, thành tội đồ bị treo cổ. Thế mà tôi đã xây tường
sat the hideous beast whose craft had seduced me lấp kín con quỷ đó vào trong mồ.
into murder, and whose informing voice had
consigned me to the hangman. I had walled the
monster up within the tomb.

THE FALL OF THE HOUSE OF USHER

SỰ SỤP ĐỔ CỦA NGÔI NHÀ UHSER

During the whole of a dull, dark, and soundless day in the "Hôm ấy là một ngày thu ảm đạm và bầu trời dày đặc những
autumn of the year, when the clouds hung oppressively low đám mây đen u ám, nặng nề. Suốt ngày tôi đã rong ruổi trên
in the heavens, I had been passing alone, on horseback,
through a singularly dreary tract of country; and at length
found myself, as the shades of the evening drew on, within
view of the melancholy House of Usher. I know not how it
was --but, with the first glimpse of the building, a sense of
insufferable gloom pervaded my spirit. I say insufferable;
for the feeling was unrelieved by any of that half-
pleasurable, because poetic, sentiment, with which the
mind usually receives even the sternest natural images of
the desolate or terrible. I looked upon the scene before me
--upon the mere house, and the simple landscape features
of the domain --upon the bleak walls --upon the vacant
eye-like windows --upon a few rank sedges --and upon a
few white trunks of decayed trees --with an utter
depression of soul which I can compare to no earthly
sensation more properly than to the after-dream of the
reveller upon opium --the bitter lapse into everyday life --
the hideous dropping off of the veil. There was an iciness, a
sinking, a sickening of the heart --an unredeemed
dreariness of thought which no goading of the imagination
could torture into aught of the sublime. What was it --I
paused to think --what was it that so unnerved me in the
contemplation of the House of Usher? It was a mystery all
insoluble; nor could I grapple with the shadowy fancies
that crowded upon me as I pondered. I was forced to fall
back upon the unsatisfactory conclusion, that while,
beyond doubt, there are combinations of very simple
natural objects which have the power of thus affecting us,
still the analysis of this power lies among considerations
beyond our depth. It was possible, I reflected, that a mere
different arrangement of the particulars of the scene, of the
details of the picture, would be sufficient to modify, or
perhaps to annihilate its capacity for sorrowful impression;
and, acting upon this idea, I reined my horse to the
precipitous brink of a black and lurid tarn that lay
in unruffled lustre by the dwelling, and gazed down --but
with a shudder even more thrilling than before --upon the
remodelled and inverted images of the gray sedge, and the
ghastly tree-stems, and the vacant and eye-like windows.
Nevertheless, in this mansion of gloom I now proposed to
myself a sojourn of some weeks. Its proprietor, Roderick
Usher, had been one of my boon companions in boyhood;
but many years had elapsed since our last meeting. A letter,
however, had lately reached me in a distant part of the
country --a letter from him --which, in its wildly
importunate nature, had admitted of no other than a
personal reply. The MS. gave evidence of nervous
agitation. The writer spoke of acute bodily illness --of a
lưng ngựa qua những con đường quê buồn tẻ để tìm thăm
một người bạn tên Uhser đang ẩn mình nơi thôn dã; và khi
đến nơi thì bóng chiều đã xế.
Tôi đưa mắt ngắm nhìn cảnh vật quanh ngôi nhà của bạn
mình, lập tức - tôi cũng chẳng hiểu tại sao - thấy lòng chợt
chùng xuống tê tái như vừa bị một tấm chăn đen dày cộm
nào đó phủ trùm lên. Ngôi nhà cổ với những bức tường đá
rêu phong cao ngất ngưởng điểm xuyết bằng những khung
cửa sổ hẹp, quanh đó rải rác từng đám lau sậy lơ thơ cùng
bao thân cây khô mục đang chết dần; tôi nhìn toàn bộ cảnh
hoang tàn này mà cảm thấy như có bàn tay băng giá vô hình
nào đó đang bóp chẹt lấy trái tim. Một nỗi buồn chán bệnh
hoạn như đang phủ trùm lên cảnh vật nơi đây, và tôi nghĩ
con người dù lạc quan cách mấy cũng khó mà bình an được
ở chốn này.
Tại sao cảnh tượng ngôi nhà người bạn thân lại có thể khiến
tâm hồn tôi chùng xuống bạc nhược đến thế? Tôi tự hỏi
nhưng không tìm thấy câu trả lời.
Có một cái hồ cạnh ngôi nhà và tôi dong ngựa đến gần ngắm
xem. Có lẽ ngôi nhà khi được nhìn từ ánh phản chiếu trên
mặt hồ sẽ bớt đi vẻ u ám, buồn tẻ chăng?
Tôi nhìn xuống mặt hồ phẳng lặng và thấy ở đó ngôi nhà với
những cửa sổ màu đen trông giống như những cặp mắt lơ láo
đang nửa khép nửa mở ra trên khuôn mặt vô hồn, còn những
khóm lau sậy và hàng cây khô mục thì khoác đầy những
hình thù kỳ dị; hình bóng của chúng phản chiếu dưới hồ
trông còn quái gở hơn cả cảnh thực. Tôi rùng mình, và sau
một hồi lâu quan sát với những ấn tượng nặng nề, đành chán
nản dẫn ngựa bước từ từ đến gần ngôi nhà.
Chính trong ngôi nhà này tôi sẽ phải trải qua một vài tuần lễ.
Chủ nhân của nó, Roderick Usher, là một người bạn thân của
tôi từ thuở thiếu thời. Từ nhiều năm rồi chúng tôi không có
dịp gặp nhau, nhưng mới đây anh ấy có viết gửi tôi một lá
thư - một lá thư khá buồn và khủng khiếp. Anh viết rằng anh
mắc bệnh, cả thể xác lẫn tâm thần; và tha thiết mong được
tôi đến thăm, ở chơi vài tuần. Tôi là người bạn duy nhất của
anh trên đời, sự hiện hiện của tôi sẽ là nguồn an ủi quý báu
có thể giúp anh phần nào vượt qua cửa ải bệnh tật.
Dù là bạn bè thân thiết thời niên thiếu, nhưng thật tình mà
nói, tôi biết rất ít về bản thân và gia đình anh ta. Anh vốn dè
dặt, hiếm khi nói về mình, và ngại giao tiếp với mọi người.
Nhưng dù vậy, tôi cũng rõ anh xuất thân từ một dòng tộc lâu
đời gồm những người có tâm hồn yêu nghệ thuật, giàu trí
tưởng tượng và óc sáng tạo, đã để lại cho đời nhiều tác phẩm
âm nhạc và hội họa có giá trị. Dòng họ của anh, cha truyền
con nối, mỗi thế hệ chỉ có một người con trai nối dõi. Danh
giá cũng như gia sản để lại không bị gián đoạn, bởi vậy
người dân trong vùng, khi gọi tên ngôi nhà đã không tách
bạch gọi theo từng tên người thừa kế, mà gọi chung là “ngôi
mental disorder which oppressed him --and of an earnest
desire to see me, as his best, and indeed his only personal
friend, with a view of attempting, by the cheerfulness of
my society, some alleviation of his malady. It was the
manner in which all this, and much more, was said --it the
apparent heart that went with his request --which allowed
me no room for hesitation; and I accordingly obeyed
forthwith what I still considered a very singular summons.
Although, as boys, we had been even intimate associates,
yet I really knew little of my friend. His reserve had been
always excessive and habitual. I was aware, however, that
his very ancient family had been noted, time out of mind,
for a peculiar sensibility of temperament, displaying itself,
through long ages, in many works of exalted art, and
manifested, of late, in repeated deeds of munificent yet
unobtrusive charity, as well as in a passionate devotion to
the intricacies, perhaps even more than to the orthodox and
easily recognisable beauties, of musical science. I had
learned, too, the very remarkable fact, that the stem of the
Usher race, all time-honoured as it was, had put forth, at no
period, any enduring branch; in other words, that the entire
family lay in the direct line of descent, and had always,
with very trifling and very temporary variation, so lain. It
was this deficiency, I considered, while running over in
thought the perfect keeping of the character of the premises
with the accredited character of the people, and while
speculating upon the possible influence which the one, in
the long lapse of centuries, might have exercised upon the
other --it was this deficiency, perhaps, of collateral issue,
and the consequent undeviating transmission, from sire to
son, of the patrimony with the name, which had, at length,
so identified the two as to merge the original title of the
estate in the quaint and equivocal appellation of the "House
of Usher" --an appellation which seemed to include, in the
minds of the peasantry who used it, both the family and the
family mansion.
I have said that the sole effect of my somewhat childish
experiment --that of looking down within the tarn --had
been to deepen the first singular impression. There can be
no doubt that the consciousness of the rapid increase of my
superstition --for why should I not so term it? --served
mainly to accelerate the increase itself. Such, I have long
known, is the paradoxical law of all sentiments having
terror as a basis. And it might have been for this reason
only, that, when I again uplifted my eyes to the house
itself, from its image in the pool, there grew in my mind a
strange fancy --a fancy so ridiculous, indeed, that I but
nhà Usher”, điều ấy cũng đồng nghĩa với “trang viên hoặc
ngôi nhà của dòng họ Usher”.
Những bức tường đá xám xịt của ngôi nhà mà ngay từ cái
nhìn đầu tiên đã khiến tôi ngao ngán, sau đó dần trở nên nỗi
ớn sợ khi thấy bóng chúng phản ánh dưới hồ, giờ đây tôi đã
hiểu vì sao. Có lẽ cái cảm giác rờn rợn ấy đã bắt nguồn từ
cái không khí ủ dột suy tàn chung quanh, từ màu xám thiếu
sinh khí của những bức tường, từ những thân cây khô mục,
từ cái hồ nước xanh đen tù hãm bí ẩn; tất cả đã quyện lại như
một đám mây mù, gây nên niềm sợ hãi bệnh hoạn cho những
ai nhìn thấy chúng.
Giống như một giấc mơ vậy, tôi nhủ thầm, rồi nhìn chăm
chú hơn vào tòa nhà trước mặt. Thật tình mà nói, tòa nhà
mang dáng dấp rất cổ, chứng tỏ đã được xây dựng từ nhiều
năm nhưng chưa qua sửa chữa. Nhưng dấu hiệu suy tàn theo
năm tháng phủ đầy trên mọi dáng vẻ, tuy nhiên chưa thấy
chỗ nào đổ nát. Cái mái hiên vẫn còn nguyên, tường vẫn
chưa long viên đá nào, duy chỉ có một vết nứt chạy dài từ
mái vòm trên cao xuống đến tận chân tường phía mặt tiền.
Tôi đến trước cửa nhà. Một người đầy tớ chạy ra dắt ngựa để
tôi được rảnh tay bước vào. Một người khác lặng lẽ đưa tôi
lên lầu. Các bức tường trong nhà treo đầy những bức tranh
bí ẩn khiến tôi thoạt nhìn cũng cảm thấy bồn chồn. Tôi nhớ
đã từng trông thấy chúng trong những lần đến chơi lúc còn
trẻ, nhưng cái cảm giác khi ngắm nhìn thuở ấy thật khác xa
bây giờ.
Đến cầu thang, tôi gặp người thầy thuốc của gia đình đang đi
xuống. Ông ta có vẻ bối rối khi trông thấy tôi, chẳng biết vì
lý do gì. Tôi bước nhanh, e có điều chi không hay vừa xảy
ra, và cuối cùng cũng được người đầy tớ đưa đến căn phòng
nơi anh đang có mặt.
Căn phòng thật to và rộng rãi, nhưng những khung cửa sổ lại
hẹp và cao khiến rất ít ánh sáng có thể lọt được vào phòng.
Bóng tối trùm lên các góc tường và những đồ đạc bày biện
ngổn ngang bên trong. Có khá nhiều sách vở trên các giá
sách và trên tường treo vài cây guitar, nhưng những thứ ấy
không tạo được sinh khí cho căn phòng, mà trái lại, còn gây
nên cái ấn tượng tù túng và suy nhược.
Nhìn thấy tôi bước vào, đang nằm dài trên sofa, Usher vội vã
đứng lên tiếp tôi hết sức nồng nhiệt. Lúc đầu tôi nghĩ chẳng
qua vì lịch sự, nhưng khi nhìn vào mặt anh, tôi hiểu là anh
rất chân thành. Chúng tôi cùng ngồi xuống, thoạt đầu anh ít
nói nhưng rồi sau đó thì thao thao; và khi nhìn kỹ anh khi ấy
lòng tôi mới chợt dấy lên một niềm thương cảm xót xa. Quả
thật anh đã thay đổi quá nhiều kể từ lần gặp trước; hiếm thấy
ai chỉ mới lâm bệnh ít lâu đã đổi thay sa sút đến mức như
vậy. Vẫn khuôn mặt đầy khả ái thông minh, vẫn đôi mắt to
trong sáng, vẫn đôi môi mỏng và mái tóc dài mềm mượt; thế
nhưng, làn da ấy bây giờ đã trở nên xanh rớt, mắt thì như
mention it to show the vivid force of the sensations which
oppressed me. I had so worked upon my imagination as
really to believe that about the whole mansion and domain
there hung an atmosphere peculiar to themselves and their
immediate vicinity-an atmosphere which had no affinity
with the air of heaven, but which had reeked up from the
decayed trees, and the gray wall, and the silent tarn --a
pestilent and mystic vapour, dull, sluggish, faintly
discernible, and leaden-hued.
Shaking off from my spirit what must have been a dream, I
scanned more narrowly the real aspect of the building. Its
principal feature seemed to be that of an excessive
antiquity. The discoloration of ages had been great. Minute
fungi overspread the whole exterior, hanging in a fine
tangled web-work from the eaves. Yet all this was apart
from any extraordinary dilapidation. No portion of the
masonry had fallen; and there appeared to be a wild
inconsistency between its still perfect adaptation of parts,
and the crumbling condition of the individual stones. In
this there was much that reminded me of the specious
totality of old wood-work which has rotted for long years
in some neglected vault, with no disturbance from the
breath of the external air. Beyond this indication of
extensive decay, however, the fabric gave little token of
instability. Perhaps the eye of a scrutinising observer might
have discovered a barely perceptible fissure, which,
extending from the roof of the building in front, made its
way down the wall in a zigzag direction, until it became
lost in the sullen waters of the tarn.
Noticing these things, I rode over a short causeway to the
house. A servant in waiting took my horse, and I entered
the Gothic archway of the hall. A valet, of stealthy step,
thence conducted me, in silence, through many dark and
intricate passages in my progress to the studio of his
master. Much that I encountered on the way contributed, I
know not how, to heighten the vague sentiments of which I
have already spoken. While the objects around me --while
the carvings of the ceilings, the sombre tapestries of the
walls, the ebon blackness of the floors, and
the phantasmagoric armorial trophies which rattled as I
strode, were but matters to which, or to such as which, I
had been accustomed from my infancy --while I hesitated
not to acknowledge how familiar was all this --I still
wondered to find how unfamiliar were the fancies which
ordinary images were stirring up. On one of the staircases,
I met the physician of the family. His countenance, I
thought, wore a mingled expression of low cunning and
muốn lồi ra, đôi môi chỉ còn là một vệt ngang xanh lợt lạt
trên khuôn mặt, còn mái tóc rối bời phủ dài xuống hai bên
thái dương bởi đã lâu ngày không cắt sửa. Tất cả tạo nên một
chân dung tiều tụy khiến anh như đã hóa thành một người
khác; và điều này khiến tôi thấy ngột ngạt vô cùng.
Cứ như vậy, anh cho biết lý do vì sao anh muốn tôi đến
thăm, bởi anh mong mỏi sẽ hồi phục được ít nhiều nhờ sự có
mặt của tôi bên cạnh. Tiếp đến, anh cho hay căn bệnh mình
mắc phải là một căn bệnh lạ, không có thuốc trị, mà những
người trong dòng tộc anh trước đây đều vướng phải như một
nghiệp chướng. Nó khiến các giác quan của bệnh nhân trở
nên mạnh mẽ, nhạy bén, và họ chỉ có thể tồn tại nếu tuân
theo những điều kiện khiến cuộc sống trở nên khá vô vị. Anh
chỉ có thể ăn những thức ăn lạt lẽo, chỉ có thể mặc những bộ
quần áo được may từ một loại vải đặc biệt vì những loại
khác có thể làm hại da. Phòng không bao giờ có hoa vì bệnh
nhân không chịu nổi mùi hương của bất kỳ loại hoa nào, ánh
sáng làm mắt họ nhức nhối, và tiếng động có thể làm hỏng
tai - trừ âm thanh êm dịu của cây đàn guitar.
Điều tệ hơn hết, đó chính là anh bị giam hãm trong nỗi sợ
hãi của chính mình như một tù nhân. “Tôi sẽ chết”, anh
thường nói, “vì nỗi sợ hãi này. Tôi không sợ phải đương đầu
với nó, nhưng sợ những hậu quả do nó mang lại. Tôi thật
tình run sợ khi nghĩ đến bất kỳ biến cố nào sẽ diễn ra trong
tương lai. Bây giờ thì tôi đang cố vật lộn chống lại cái ảo
ảnh khủng khiếp, đó là sự sợ hãi, nhưng tôi biết sớm muộn
gì mình cũng sẽ kiệt sức và phải từ bỏ cuộc đời này”.
Câu chuyện cứ kéo dài và tôi biết thêm được nhiều điều về
căn bệnh lạ lùng của bạn mình. Anh cho rằng nó có nguồn
gốc từ chính ngôi nhà của dòng họ Usher. Từ nhiều năm rồi
anh không hề dời chân khỏi ngôi nhà này, và anh nghĩ bây
giờ thì bản thân mình cũng đã trở nên tiều tụy sầu não như
chính nó. Vẻ ảm đạm tang thương của những bức tường màu
chì quái gở, cộng với cái không gian gò bó tù túng đã ảnh
hưởng đến đời sống tinh thần của anh không ít.
Anh cũng tin những bất hạnh ảnh hưởng trên đời sống mình
một phần cũng có nguyên nhân từ căn bệnh kéo dài không
cứu chữa nổi của Madeleine, cô em gái cùng dòng máu mà
anh rất đỗi yêu thương, người thân duy nhất của anh còn sót
lại trên đời. Cô ấy hiện vẫn còn sống, nhưng dường như mỗi
ngày đang mỗi tiến dần đến cõi chết.
“Cái chết của cô ấy,” anh nói, “sẽ khiến tôi chỉ còn lại một
mình trên cõi đời này, trở thành con người cuối cùng của
dòng họ Usher!”
Tình cờ trong lúc đang nói thì Madeleine, cô em gái mà anh
đề cập đến lại xuất hiện, chậm chạp đi qua chỗ chúng tôi tiến
về phía cuối phòng mà không hề lưu ý đến một ai. Tôi nhìn
theo cô vừa kinh ngạc vừa thương hại. Khi cô gái đã đi khỏi
và cánh cửa phòng khép lại, tôi thấy hai bàn tay xanh xao
perplexity. He accosted me with trepidation and passed on.
The valet now threw open a door and ushered me into the
presence of his master.
The room in which I found myself was very large and
lofty. The windows were long, narrow, and pointed, and at
so vast a distance from the black oaken floor as to be
altogether inaccessible from within. Feeble gleams of
encrimsoned light made their way through the trellised
panes, and served to render sufficiently distinct the more
prominent objects around; the eye, however, struggled in
vain to reach the remoter angles of the chamber, or the
recesses of the vaulted and fretted ceiling. Dark draperies
hung upon the walls. The general furniture was profuse,
comfortless, antique, and tattered. Many books and musical
instruments lay scattered about, but failed to give any
vitality to the scene. I felt that I breathed an atmosphere of
sorrow. An air of stern, deep, and irredeemable gloom
hung over and pervaded all.
Upon my entrance, Usher arose from a sofa on which he
had been lying at full length, and greeted me with a
vivacious warmth which had much in it, I at first thought,
of an overdone cordiality --of the constrained effort of
the ennuye man of the world. A glance, however, at his
countenance, convinced me of his perfect sincerity. We sat
down; and for some moments, while he spoke not, I gazed
upon him with a feeling half of pity, half of awe. Surely,
man had never before so terribly altered, in so brief a
period, as had Roderick Usher! It was with difficulty that I
could bring myself to admit the identity of the wan being
before me with the companion of my early boyhood. Yet
the character of his face had been at all times remarkable.
A cadaverousness of complexion; an eye large, liquid, and
luminous beyond comparison; lips somewhat thin and
very pallid, but of a surpassingly beautiful curve; a nose of
a delicate Hebrew model, but with a breadth of nostril
unusual in similar formations; a finely moulded chin,
speaking, in its want of prominence, of a want of moral
energy; hair of a more than web-like softness and tenuity;
these features, with an inordinate expansion above the
regions of the temple, made up altogether a countenance
not easily to be forgotten. And now in the mere
exaggeration of the prevailing character of these features,
and of the expression they were wont to convey, lay so
much of change that I doubted to whom I spoke. The now
ghastly pallor of the skin, and the now miraculous lustre of
the eve, above all things startled and even awed me. The
silken hair, too, had been suffered to grow all unheeded,
gầy guộc của Usher đang đưa lên ôm lấy mặt để giấu đi
những
giọt lệ.
Căn bệnh của Madeleine thật lạ lùng và các thầy thuốc được
mời đến đều bó tay không chẩn đoán nổi. Cô ấy dường như
chẳng quan tâm đến cái gì, mỗi ngày mỗi yếu và gầy hơn,
thỉnh thoảng lại nằm ngủ một giấc dài khiến người ta cứ ngỡ
rằng cô đã chết vì nhịp tim hỗn loạn, đôi lúc lại ngừng đập
một lát… Cô đã chống chọi với bệnh tật được trong nhiều
năm, nhưng từ cái đêm tôi đến cô ấy đã nằm liệt giường
không còn đứng dậy đi lại được nữa. “Có lẽ cậu sẽ chẳng
còn dịp nhìn thấy nó sống sót nữa đâu,” Usher vừa nói vừa
lắc đầu buồn bã.
Mấy ngày tiếp theo, Usher và tôi tránh không nhắc đến cô ta
nữa. Trong thời gian ấy, tôi luôn lựa lời để an ủi ban tôi
khuây khỏa. Chúng tôi vẽ tranh và đọc sách với nhau, đôi
khi tôi ngồi yên lặng để nghe anh chơi đàn guitar. Tôi cố hết
sức giúp đỡ bạn mình, nhưng cũng hiểu rằng nỗi buồn nơi
anh quá sâu nặng. Sự u ám tang thương dường như phủ trùm
lên mọi thứ trong thế giới của anh; thật tình, nhiều khi tôi
nghĩ anh đang đến gần bờ mức của sự điên loạn.
Về họa, anh vẽ những bức tranh tuy có màu sắc và chủ đề
độc đáo nhưng thật mơ hồ, khó hiểu, mang ảnh hưởng của
bệnh tật và tư tưởng tuyệt vọng. Về nhạc, anh viết và hát lên
những bài có lời ca ai oán làm nẫu hết cả ruột gan người
nghe. Tư tưởng của anh cũng lạ, anh có một ý nghĩ mà có lẽ
đối với anh quan trọng hơn tất cả, đó là cây cỏ cũng biết cảm
xúc và suy tư; mà không chỉ cỏ cây, đá và nước cũng thế.
Anh tin những hòn đá xám dựng nên ngôi nhà mình, những
loài thực vật nhỏ bé mọc trên đá, cái hồ và cả những thân
cây khô mục, chúng đều có ảnh hưởng trên anh và đã tạo
nên con người của anh hiện tại.
Những ý tưởng của anh với tôi có vẻ hơi lạ lùng, nên tôi
không biết phải góp ý hoặc bình luận thêm như thế nào.
Một tối kia, trong lúc đang đọc sách thì anh chợt báo với tôi
bằng vài lời vắn tắt, rằng cô em Madeleine của anh đã qua
đời; và anh quyết định sẽ giữ thi hài cô lại khoảng nửa tháng
trong hầm mộ gia đình nằm bên dưới ngôi nhà trước khi đưa
đến nơi an nghỉ cuối cùng. Lý do là vì căn bệnh của cô thật
khó hiểu, anh e rằng cô chưa chết hẳn và các thầy thuốc
cũng muốn có cơ hội để nghiên cứu thêm. Anh yêu cầu tôi
giúp một tay trong việc này và tôi đồng ý vì nhận thấy ý
định ấy cũng vô hại.
Cả hai chúng tôi cùng khiêng quan tài đựng xác Madeleine
xuống hầm mộ nằm bên dưới ngôi nhà. Hầm mộ này lại nằm
ngay bên dưới căn phòng tôi đang ở. Ngày xưa nó vốn là nơi
giam người nên chật hẹp tù túng, với cửa ra vào nặng nề
được bọc đồng kỹ lưỡng.
Chúng tôi đặt quan tài xuống rồi nhẹ nhàng mở nắp ra để cả
and as, in its wild gossamer texture, it floated rather than hai được nhìn mặt người chết lần cuối. Khi nhìn kỹ, tôi chợt
fell about the face, I could not, even with effort, connect itsnhận ra gương mặt hai anh em giống hệt nhau. Dường như
Arabesque expression with any idea of simple humanity. đoán được ý tôi, Usher cho biết Madeleine và anh vốn là hai
anh em song sinh. Tâm trí cả hai tương thông nên có thể
In the manner of my friend I was at once struck with an hiểu được ý nhau mà không cần dùng lời nói.
incoherence --an inconsistency; and I soon found this to Chúng tôi không thể nhìn cô lâu. Căn bệnh quái gở khiến cô
arise from a series of feeble and futile struggles to dù chết rồi gương mặt vẫn còn phảng phất sinh khí, và đôi
overcome an habitual trepidancy --an excessive nervous môi trông hơi nhếch lên như muốn nhạo báng điều gì khiến
agitation. For something of this nature I had indeed been tôi rợn da gà. Chúng tôi vội vã đóng nắp quan tài, chốt cửa
prepared, no less by his letter, than by reminiscences of lại, rồi theo những bậc thang bước trở lên ngôi nhà u ám.
certain boyish traits, and by conclusions deduced from his Vài ngày nữa trôi qua trong nỗi buồn tang tóc, và tôi nhận ra
peculiar physical conformation and temperament. His ở bạn tôi có những thay đổi trong sinh hoạt hằng ngày. Anh
action was alternately vivacious and sullen. His voice không còn vẽ tranh hay đọc sách được nữa, lúc nào cũng
varied rapidly from a tremulous indecision (when the thẫn thờ như người mất hồn. Anh đi lang thang từ phòng nọ
animal spirits seemed utterly in abeyance) to that species of sang phòng kia, không biết phải làm gì. Khuôn mặt trở nên
energetic concision --that abrupt, weighty, unhurried, and xanh rớt như tàu lá, ánh mắt thông minh vốn có nay biến
hollow-sounding enunciation --that leaden, self-balanced mất, và giọng nói thường run rẩy vì sợ hãi mỗi khi cất lên.
and perfectly modulated guttural utterance, which may be Nhiều khi tôi nghĩ anh muốn thổ lộ với tôi một điều bí ẩn
observed in the lost drunkard, or the irreclaimable eater of nào đó nhưng ngại ngùng. Lúc khác tôi lại cho rằng anh sắp
opium, during the periods of his most intense excitement. trở nên điên loạn. Anh thường ngồi hằng giờ, ánh mắt vô
định, cũng chẳng để ý lắng nghe chi cả trừ những âm thanh
It was thus that he spoke of the object of my visit, of his đang vang động trong tâm trí của chính mình.
earnest desire to see me, and of the solace he expected me Vào ngày thứ bảy hoặc thứ tám sau cái hôm đưa thi hài của
to afford him. He entered, at some length, into what he Madeleine vào đặt trong hầm mộ, đêm đó tôi vào giường cố
conceived to be the nature of his malady. It was, he said, a ngủ nhưng cứ trằn trọc mãi. Giờ này qua giờ khác tôi nằm
constitutional and a family evil, and one for which he đấy, cố chống lại những cảm giác bất an dâng đầy trong tâm
despaired to find a remedy --a mere nervous affection, he trí. Bên ngoài, cơn bão kéo đến trong ngày đã gia tăng cường
immediately added, which would undoubtedly soon pass độ, và phòng tôi chập chờn hình bóng của những đồ đạc kê
off. It displayed itself in a host of unnatural sensations. lộn xộn bên trong. Tôi cố tự trấn tĩnh, nhưng chỉ thấy mình
Some of these, as he detailed them, interested and càng lúc càng thêm khiếp hãi, bạc nhược.
bewildered me; although, perhaps, the terms, and the Thình lình, tôi giật bắn người ngồi nhổm dậy nhìn chằm
general manner of the narration had their weight. He chằm vào bóng tối, dỏng tai nghe động tĩnh. Rõ ràng tai tôi
suffered much from a morbid acuteness of the senses; the vừa nghe thấy tiếng động , nhưng không phải đến từ cơn bão
most insipid food was alone endurable; he could wear only bên ngoài, mà từ một nơi nào đó rất gần trong nhà. Mặc vội
garments of certain texture; the odours of all flowers were quần áo vào, tôi bắt đầu đi tới đi lui trong phòng, cố thoát
oppressive; his eyes were tortured by even a faint light; and khỏi nỗi sợ hãi đang dâng đầy trong tâm trí.
there were but peculiar sounds, and these from stringed Rồi tôi nghe có tiếng gõ cửa và Usher bước vào. Gương mặt
instruments, which did not inspire him with horror. anh trắng bệch như vẫn thường thấy, còn đôi mắt có nét gì
đó biểu hiện của sự loạn trí khiến tôi chết khiếp; nhưng thật
To an anomalous species of terror I found him a bounden tình mà nói, dù sao tôi cũng cảm thấy an tâm hơn đôi chút vì
slave. "I shall perish," said he, "I must perish in this không còn phải đứng trơ trọi trong phòng một mình.
deplorable folly. Thus, thus, and not otherwise, shall I be Anh nhìn quanh không nói gì một lúc, rồi chợt bật ra câu
lost. I dread the events of the future, not in themselves, but hỏi, “Anh không trông thấy gì sao? Không thật à? Hãy đợi
in their results. I shudder at the thought of any, even the một lát, thế nào anh cũng sẽ được thấy.” Rồi anh chạy đến
most trivial, incident, which may operate upon this mở tung cửa sổ ra.
intolerable agitation of soul. I have, indeed, no abhorrence Gió mạnh từ cơn bão bên ngoài ùa vào phòng gần như muốn
of danger, except in its absolute effect --in terror. In this thổi chúng tôi té xuống đất. Tôi nhìn qua cửa sổ, tuy gió bão
unnerved-in this pitiable condition --I feel that the period nhưng bầu trời bên ngoài trông thật đẹp, một vẻ đẹp kỳ dị.
will sooner or later arrive when I must abandon life and Gió như đang cuốn vòng quanh nhà, và những đám mây đen
reason together, in some struggle with the grim phantasm, nặng nề rượt đuổi nhau khắp nơi. Tôi không thấy trăng sao
FEAR." đâu cả vì đã bị mây che khuất, nhưng một luồng ánh sáng
xanh nhợt nhạt thì đang trùm lên ngôi nhà một cách ma quái.
I learned, moreover, at intervals, and through broken “Ồ, không được, anh không thể ngắm trời trong điều kiện
and equivocal hints, another singular feature of his mental như thế này được”. Tôi hét lên cùng Usher, rồi kéo anh từ
condition. He was enchained by certain superstitious cửa sổ đến ngồi vào một chiếc ghế. “Đang bão mà, và gió
impressions in regard to the dwelling which he tenanted, lạnh sẽ ảnh hưởng không tốt cho sức khỏe của anh. Chúng ta
and whence, for many years, he had never ventured forth -- hãy đóng cửa lại cho ấm áp rồi cùng nhau đọc sách. À, đây
in regard to an influence whose supposititious force was là một trong những quyển anh yêu thích. Tôi sẽ đọc, anh cứ
conveyed in terms too shadowy here to be re-stated --an ngồi yên lắng nghe, và rồi chúng ta sẽ qua được cái đêm dễ
influence which some peculiarities in the mere form and sợ này.”
substance of his family mansion, had, by dint of long Quyển sách mà tôi cầm lên là quyển do một nhà văn hoang
sufferance, he said, obtained over his spirit-an effect which tưởng viết cho những người hoang tưởng đọc, và thật tình
the physique of the gray walls and turrets, and of the mà nói, cũng không hẳn là quyển sách mà Usher yêu thích.
dim tarn into which they all looked down, had, at length, Tôi cầm nó lên chẳng qua vì nó ở gần tầm tay tôi nhất. Nhìn
brought about upon the morale of his existence. thái độ chăm chú hay giả vờ chăm chú lắng nghe của Usher,
tôi hy vọng phần nào mình đã thành công trong việc khiến
He admitted, however, although with hesitation, that much Usher trấn tĩnh lại.
of the peculiar gloom which thus afflicted him could be Tôi đọc đến đoạn nhân vật chính trong truyện, một người
traced to a more natural and far more palpable origin --to đàn ông ngà ngà men rượu đang tìm cách phá cửa đột nhập
the severe and long-continued illness --indeed to the vào một ngôi nhà; nhưng tiếng gỗ khô nứt ra từ cánh cửa
evidently approaching dissolution-of a tenderly beloved không chỉ có trong sách mà dường như cũng nghe vang vọng
sister --his sole companion for long years --his last and đâu đó trong tòa nhà tôi đang ở. Điều này khiến tôi phân tâm
only relative on earth. "Her decease," he said, with a một chút, nhưng cơn bão mỗi lúc một dữ dội, và âm thanh
bitterness which I can never forget, "would leave him (him của nó át mất tiếng gỗ nứt vừa nghe được khiến tôi không để
the hopeless and the frail) the last of the ancient race of the ý đến nữa.
Ushers." While he spoke, the lady Madeline (for so was she Tiếp tục đọc, bây giờ thì nhân vật chính đã xông được qua
called) passed slowly through a remote portion of the cánh cửa đổ lao vào phòng, và anh bắt gặp một con quái vật
apartment, and, without having noticed my presence, khủng khiếp thường xuất hiện trong các câu chuyện cổ tích.
disappeared. I regarded her with an utter astonishment not Một cuộc chiến nổ ra, cuối cùng con vật bị hạ và nó hét lên
unmingled with dread --and yet I found it impossible to một tiếng dài trước khi giẫy chết. Tiếng thét làm rung
account for such feelings. A sensation of stupor oppressed chuyển cả những bức tường khiến người đàn ông phải bịt cả
me, as my eyes followed her retreating steps. When a door, hai tai lại.
at length, closed upon her, my glance sought instinctively Đến đây tôi lại dừng vì lần này rõ ràng tai tôi có nghe thấy
and eagerly the countenance of the brother --but he had tiếng kêu, tuy tôi không thể nói rõ rằng nó phát ra từ đâu.
buried his face in his hands, and I could only perceive that Âm thanh tuy xa và nhỏ nhưng ngân dài và chắc chắn khiến
a far more than ordinary wanness had overspread the trí tưởng tượng của tôi cho rằng nó chẳng khác với tiếng kêu
emaciated fingers through which trickled many passionate của con quái thú trong truyện là mấy
tears. Tôi cố kiềm chế để Usher không thấy được những gì mình
đang cảm nhận. Tôi không chắc anh ta có nghe được những
The disease of the lady Madeline had long baffled the skill âm thanh mình nghe không, dù thái độ anh ta có chút thay
of her physicians. A settled apathy, a gradual wasting away đổi. Anh đã kéo ghế xoay về hướng cửa ra vào nên tôi không
of the person, and frequent although transient affections of thể nhìn rõ mặt, chỉ thấy đôi môi mấp máy như đang tự nói
a partially cataleptical character, were the unusual với chính mình. Đầu anh gục về phía trước, nhưng tôi biết
diagnosis. Hitherto she had steadily borne up against the không phải là anh đang ngủ, vì đôi mắt cứ mở trừng trừng
pressure of her malady, and had not betaken herself finally còn thân thể thì lắc lư.
to bed; but, on the closing in of the evening of my arrival at Tôi bắt đầu đọc tiếp, đến ngay đoạn một chiếc khiên đồng
the house, she succumbed (as her brother told me at night treo trên cao thình lình rơi xuống sau khi con quái vật thét
with inexpressible agitation) to the prostrating power of the lên giãy chết. Vừa đọc xong mấy câu này thì ở trong nhà
destroyer; and I learned that the glimpse I had obtained of dường như cũng vang lên âm thanh của một vật gì đó bằng
her person would thus probably be the last I should obtain kim khí rơi xuống đất, âm thanh ngân dài từ xa nhưng nghe
--that the lady, at least while living, would be seen by me rất rõ ràng. Lúc này thì sự kiềm chế đã hoàn toàn biến mất
no more. khiến tôi đứng phắt dậy; nhưng Usher thì vẫn ngồi yên,
người lắc lư, đôi mắt vô hồn nhìn trừng xuống sàn nhà. Tôi
For several days ensuing, her name was unmentioned by chạy đến gần, đặt tay lên vai và thấy cơn run rẩy đang
either Usher or myself: and during this period I was busied chuyền khắp người anh. Một nụ cười bệnh hoạn thoáng hiện
in earnest endeavours to alleviate the melancholy of my trên môi và những lời hốt hoảng bất chợt ùa ra khỏi miệng
friend. We painted and read together; or I listened, as if in a anh gấp gáp như không biết rằng tôi đang có mặt.
dream, to the wild improvisations of his speaking guitar. “Anh không nghe thấy gì sao? - À, còn tôi, tôi thì có nghe
And thus, as a closer and still intimacy admitted me more đấy. từ lâu lắm rồi, nhiều phút, nhiều giờ, nhiều ngày qua tôi
unreservedly into the recesses of his spirit, the more đã nghe, nhưng không dám, không dám nói ra. Giờ thì tôi
bitterly did I perceive the futility of all attempt at cheering thú thật cùng anh, tôi đã nghe thấy tiếng động trong quan tài
a mind from which darkness, as if an inherent positive và biết em gái tôi đã sống lại từ mấy hôm nay rồi nhưng sợ
quality, poured forth upon all objects of the moral and quá nên không dám nói. Anh biết giác quan tôi rất nhạy bén
physical universe, in one unceasing radiation of gloom. mà! Lúc nãy đọc chuyện, anh biết không, tiếng gỗ nứt lúc
nhân vật chính phá cửa chính là tiếng cô ấy đang phá cỗ
I shall ever bear about me a memory of the many solemn quan tài, tiếng thét dài của con quái vật là lúc cô ấy phá cửa
hours I thus spent alone with the master of the House of hầm mộ, và âm thanh lúc chiếc khiên đồng rơi chính là tiếng
Usher. Yet I should fail in any attempt to convey an idea of cánh cửa đổ ầm xuống đất. Thật là nhẫn tâm khi chúng ta cố
the exact character of the studies, or of the occupations, in tình đặt một con người còn sống vào trong cái quan tài lạnh
which he involved me, or led me the way. An excited and lẽo đó, đúng không; lý ra chúng ta phải đập nát cái nắp đó
highly distempered ideality threw a sulphureous lustre over lâu rồi. Bây giờ thì đã đến lúc… Hãy lắng nghe, đúng là
all. His long improvised dirges will ring forever in my ears. tiếng chân em tôi đang bước lên cầu thang đấy, đúng là tiếng
Among other things, I hold painfully in mind a certain đập của trái tim nó! Kìa, nó đang trách mắng tôi ngoài kia.
singular perversion and amplification of the wild air of the Làm sao tôi có thể biến khỏi đây bây giờ? Chút nữa chắc nó
last waltz of Von Weber. From the paintings over which sẽ hỏi vì sao tôi lại nỡ bỏ nó vào quan tài sớm thế… Nói đến
his elaborate fancy brooded, and which grew, touch by đây, Usher chợt chồm dậy, hét lớn - “Tôi nói cho anh biết,
touch, into vaguenesses at which I shuddered the more nó đang đứng ngay bên ngoài cửa kìa!”.
thrillingly, because I shuddered knowing not why; --from Dường như tiếng thét của anh có ma lực thần bí, nên cánh
these paintings (vivid as their images now are before me) I cửa phòng đột nhiên từ từ mở ra. Có thể chỉ là do một luồng
would in vain endeavour to educe more than a small gió mạnh bất chợt ập đến, nhưng rõ ràng ngoài cửa có một
portion which should lie within the compass of merely người mặc đồ liệm trắng đang đứng đó, mà chẳng phải ai xa
written words. By the utter simplicity, by the nakedness of lạ, chính là tiểu thư Madeleine, em gái Usher. Vết máu dính
his designs, he arrested and overawed attention. If ever đầy trên bàn tay, cánh tay, trên cả chiếc áo trắng rách tả tơi.
mortal painted an idea, that mortal was Roderick Usher. Mọi phần trên cơ thể của cô đều in đậm dấu vết của một
For me at least --in the circumstances then surrounding me cuộc chiến đấu cật lực mong thoát khỏi cỗ quan tài. Cô đứng
--there arose out of the pure abstractions which the đấy lảo đảo run rẩy một lát, rồi bất chợt rên lên một tiếng
hypochondriac contrived to throw upon his canvas, an nhỏ và ngã vật xuống đất trước khi anh mình kịp chạy đến.
intensity of intolerable awe, no shadow of which felt I ever Vời dáng vẻ khiếp hãi cao độ, Usher chạy đến chỗ em,
yet in the contemplation of the certainly glowing yet too nhưng có lẽ do kiệt sức nên cũng đổ xuống bên cạnh em
concrete reveries of Fuseli. mình, và khoảnh khắc sau thì tắt thở.
Tôi vùng chạy khỏi căn phòng và ngôi nhà đó trong niềm
One of the phantasmagoric conceptions of my friend, khiếp hãi vô bờ. Bên ngoài, cơn bão vẫn dữ dội và khi chạy
partaking not so rigidly of the spirit of abstraction, may be ngang hồ nước một tia chớp bất chợt lóe lên, rồi tiếp theo đó
shadowed forth, although feebly, in words. A small picture là tiếng sét lớn nổ rung chuyển cả bầu trời. Ngoái nhìn lại
presented the interior of an immensely long and rectangular ngôi nhà, tôi thấy cái vết nứt chạy dài từ mái xuống đất đã
vault or tunnel, with low walls, smooth, white, and without nói tới lúc đầu đang mở rộng miệng ra như miệng một con
interruption or device. Certain accessory points of the quái vật khổng lồ, và các bức tường đá lâu năm bất thần đổ
design served well to convey the idea that this excavation sụp xuống cùng một lúc. Tiếng đổ vỡ ầm ầm như tiếng núi
lay at an exceeding depth below the surface of the earth. lở. Hàng ngàn tia nước vọt lên từ mặt hồ khi những đống đá
No outlet was observed in any portion of its vast extent, đổ xuống, phủ trùm lên tàn tích còn sót lại. Ngôi nhà của
and no torch, or other artificial source of light was dòng tộc Usher thế là đã hoàn toàn biến mất."
discernible; yet a flood of intense rays rolled throughout, Con người thường chống lại sự thay đổi ngay khi cái mà
and bathed the whole in a ghastly and inappropriate chúng ta níu giữ không còn tốt nữa. Ngôi nhà cũ không còn
splendour. thích hợp nữa, công việc không còn thử thách. Niềm tin giữ
chúng ta lại, và cứ như vậy, chúng ta giữ nguyên cho đến
I have just spoken of that morbid condition of the auditory một ngày chúng ta không thể giữ được cái gì nữa. Đôi khi vũ
nerve which rendered all music intolerable to the sufferer, trụ trong sự khôn ngoan đầy bao dung của nó buộc chúng ta
with the exception of certain effects of stringed thay đổi. Hoặc khi đột nhiên mọi thứ sụp đổ để chúng ta
instruments. It was, perhaps, the narrow limits to which he được tự do. Tự do kiểm tra gạch vụn còn sót lại, quyết định
thus confined himself upon the guitar, which gave birth, in cái gì quá hư hại để bận tâm, điều gì cần bỏ lại phía sau, điều
great measure, to the fantastic character of his gì đáng để mang theo bổ sung vào cấu trúc mới.
performances. But the fervid facility of his impromptus
could not be so accounted for. They must have been, and
were, in the notes, as well as in the words of his wild
fantasias (for he not unfrequently accompanied himself
with rhymed verbal improvisations), the result of that
intense mental collectedness and concentration to which I
have previously alluded as observable only in particular
moments of the highest artificial excitement. The words of
one of these rhapsodies I have easily remembered. I was,
perhaps, the more forcibly impressed with it, as he gave it,
because, in the under or mystic current of its meaning, I
fancied that I perceived, and for the first time, a full
consciousness on the part of Usher, of the tottering of his
lofty reason upon her throne. The verses, which were
entitled "The Haunted Palace," ran very nearly, if not
accurately, thus:

   I.

   In the greenest of our valleys,

   By good angels tenanted,
   Once fair and stately palace --
   Radiant palace --reared its head.
   In the monarch Thought's dominion --
   It stood there!
   Never seraph spread a pinion
   Over fabric half so fair.

   II.

   Banners yellow, glorious, golden,

   On its roof did float and flow;
   (This --all this --was in the olden
   Time long ago)
   And every gentle air that dallied,
   In that sweet day,
   Along the ramparts plumed and pallid,
   A winged odour went away.

   III.

   Wanderers in that happy valley

   Through two luminous windows saw
   Spirits moving musically
   To a lute's well-tuned law,
   Round about a throne, where sitting
   (Porphyrogene!)
   In state his glory well befitting,
   The ruler of the realm was seen.

   IV.

   And all with pearl and ruby glowing

   Was the fair palace door,
   Through which came flowing, flowing, flowing
   And sparkling evermore,
   A troop of Echoes whose sweet duty
   Was but to sing,
   In voices of surpassing beauty,
   The wit and wisdom of their king.

   V.

   But evil things, in robes of sorrow,

   Assailed the monarch's high estate;
   (Ah, let us mourn, for never morrow
   Shall dawn upon him, desolate!)
   And, round about his home, the glory
   That blushed and bloomed
   Is but a dim-remembered story
   Of the old time entombed.

   VI.

   And travellers now within that valley,

   Through the red-litten windows, see
   Vast forms that move fantastically
   To a discordant melody;
   While, like a rapid ghastly river,
   Through the pale door,
   A hideous throng rush out forever,
   And laugh --but smile no more.

I well remember that suggestions arising from this ballad

led us into a train of thought wherein there became
manifest an opinion of Usher's which I mention not so
much on account of its novelty, (for other men have
thought thus,) as on account of the pertinacity with which
he maintained it. This opinion, in its general form, was that
of the sentience of all vegetable things. But, in his
disordered fancy, the idea had assumed a more daring
character, and trespassed, under certain conditions, upon
the kingdom of inorganization. I lack words to express the
full extent, or the earnest abandon of his persuasion. The
belief, however, was connected (as I have previously
hinted) with the gray stones of the home of his forefathers.
The conditions of the sentience had been here, he
imagined, fulfilled in the method of collocation of these
stones --in the order of their arrangement, as well as in that
of the many fungi which overspread them, and of the
decayed trees which stood around --above all, in the long
undisturbed endurance of this arrangement, and in
its reduplication in the still waters of the tarn. Its evidence
--the evidence of the sentience --was to be seen, he said,
(and I here started as he spoke,) in the gradual yet certain
condensation of an atmosphere of their own about the
waters and the walls. The result was discoverable, he
added, in that silent, yet importunate and terrible influence
which for centuries had moulded the destinies of his
family, and which made him what I now saw him --what he
was. Such opinions need no comment, and I will make
none.

Our books --the books which, for years, had formed no

small portion of the mental existence of the invalid --were,
as might be supposed, in strict keeping with this character
of phantasm. We pored together over such works as
the Ververt et Chartreuse of Gresset;
the Belphegor of Machiavelli; the Heaven and Hell
of Swedenborg; the Subterranean Voyage of Nicholas
Klimm by Holberg; the Chiromancy of Robert Flud, of
Jean D'Indagine, and of De la Chambre; the Journey into
the Blue Distance of Tieck; and the City of the Sun
of Campanella. One favourite volume was a small octavo
edition of the Directorium Inquisitorum, by the Dominican
Eymeric de Gironne; and there were passages
in Pomponius Mela, about the old
African Satyrs and AEgipans, over which Usher would sit
dreaming for hours. His chief delight, however, was found
in the perusal of an exceedingly rare and curious book
in quarto Gothic --the manual of a forgotten church --
the Vigilae Mortuorum secundum Chorum Ecclesiae
Maguntinae.
I could not help thinking of the wild ritual of this work, and
of its probable influence upon the hypochondriac, when,
one evening, having informed me abruptly that the lady
Madeline was no more, he stated his intention of
preserving her corpse for a fortnight, (previously to its final
interment,) in one of the numerous vaults within the main
walls of the building. The worldly reason, however,
assigned for this singular proceeding, was one which I did
not feel at liberty to dispute. The brother had been led to
his resolution (so he told me) by consideration of the
unusual character of the malady of the deceased, of certain
obtrusive and eager inquiries on the part of her medical
men, and of the remote and exposed situation of the burial-
ground of the family. I will not deny that when I called to
mind the sinister countenance of the person whom I met
upon the stair case, on the day of my arrival at the house, I
had no desire to oppose what I regarded as at best but a
harmless, and by no means an unnatural, precaution.

At the request of Usher, I personally aided him in the

arrangements for the temporary entombment. The body
having been encoffined, we two alone bore it to its rest.
The vault in which we placed it (and which had been so
long unopened that our torches, half smothered in its
oppressive atmosphere, gave us little opportunity for
investigation) was small, damp, and entirely without means
of admission for light; lying, at great depth, immediately
beneath that portion of the building in which was my own
sleeping apartment. It had been used, apparently, in remote
feudal times, for the worst purposes of a donjon-keep, and,
in later days, as a place of deposit for powder, or some
other highly combustible substance, as a portion of its
floor, and the whole interior of a long archway through
which we reached it, were carefully sheathed with copper.
The door, of massive iron, had been, also, similarly
protected. Its immense weight caused an unusually sharp
grating sound, as it moved upon its hinges.

Having deposited our mournful burden upon tressels within

this region of horror, we partially turned aside the yet
unscrewed lid of the coffin, and looked upon the face of the
tenant. A striking similitude between the brother and sister
now first arrested my attention; and Usher, divining,
perhaps, my thoughts, murmured out some few words from
which I learned that the deceased and himself had been
twins, and that sympathies of a scarcely intelligible nature
had always existed between them. Our glances, however,
rested not long upon the dead --for we could not regard her
unawed. The disease which had thus entombed the lady in
the maturity of youth, had left, as usual in all maladies of a
strictly cataleptical character, the mockery of a faint blush
upon the bosom and the face, and that suspiciously
lingering smile upon the lip which is so terrible in death.
We replaced and screwed down the lid, and, having
secured the door of iron, made our way, with toll, into the
scarcely less gloomy apartments of the upper portion of the
house.

And now, some days of bitter grief having elapsed, an

observable change came over the features of the mental
disorder of my friend. His ordinary manner had vanished.
His ordinary occupations were neglected or forgotten. He
roamed from chamber to chamber with hurried, unequal,
and objectless step. The pallor of his countenance had
assumed, if possible, a more ghastly hue --but the
luminousness of his eye had utterly gone out. The once
occasional huskiness of his tone was heard no more; and a
tremulous quaver, as if of extreme terror, habitually
characterized his utterance. There were times, indeed,
when I thought his unceasingly agitated mind was
labouring with some oppressive secret, to divulge which he
struggled for the necessary courage. At times, again, I was
obliged to resolve all into the mere inexplicable vagaries of
madness, for I beheld him gazing upon vacancy for long
hours, in an attitude of the profoundest attention, as if
listening to some imaginary sound. It was no wonder that
his condition terrified-that it infected me. I felt creeping
upon me, by slow yet certain degrees, the wild influences
of his own fantastic yet impressive superstitions.

It was, especially, upon retiring to bed late in the night of

the seventh or eighth day after the placing of the lady
Madeline within the donjon, that I experienced the full
power of such feelings. Sleep came not near my couch --
while the hours waned and waned away. I struggled to
reason off the nervousness which had dominion over me. I
endeavoured to believe that much, if not all of what I felt,
was due to the bewildering influence of the gloomy
furniture of the room --of the dark and tattered draperies,
which, tortured into motion by the breath of a
rising tempest, swayed fitfully to and fro upon the walls,
and rustled uneasily about the decorations of the bed. But
my efforts were fruitless. An irrepressible tremour
gradually pervaded my frame; and, at length, there sat upon
my very heart an incubus of utterly causeless alarm.
Shaking this off with a gasp and a struggle, I uplifted
myself upon the pillows, and, peering earnestly within the
intense darkness of the chamber, hearkened --I know not
why, except that an instinctive spirit prompted me --to
certain low and indefinite sounds which came, through the
pauses of the storm, at long intervals, I knew not whence.
Overpowered by an intense sentiment of horror,
unaccountable yet unendurable, I threw on my clothes with
haste (for I felt that I should sleep no more during the
night), and endeavoured to arouse myself from the pitiable
condition into which I had fallen, by pacing rapidly to and
fro through the apartment.

I had taken but few turns in this manner, when a light step
on an adjoining staircase arrested my attention. I presently
recognised it as that of Usher. In an instant afterward he
rapped, with a gentle touch, at my door, and entered,
bearing a lamp. His countenance was, as
usual, cadaverously wan --but, moreover, there was a
species of mad hilarity in his eyes --an evidently restrained
hysteria in his whole demeanour. His air appalled me --but
anything was preferable to the solitude which I had so long
endured, and I even welcomed his presence as a relief.

"And you have not seen it?" he said abruptly, after having
stared about him for some moments in silence --"you have
not then seen it? --but, stay! you shall." Thus speaking, and
having carefully shaded his lamp, he hurried to one of the
casements, and threw it freely open to the storm.

The impetuous fury of the entering gust nearly lifted us

from our feet. It was, indeed, a tempestuous yet sternly
beautiful night, and one wildly singular in its terror and its
beauty. A whirlwind had apparently collected its force in
our vicinity; for there were frequent and violent alterations
in the direction of the wind; and the exceeding density of
the clouds (which hung so low as to press upon the turrets
of the house) did not prevent our perceiving the life-like
velocity with which they flew careering from all points
against each other, without passing away into the distance.
I say that even their exceeding density did not prevent our
perceiving this --yet we had no glimpse of the moon or
stars --nor was there any flashing forth of the lightning. But
the under surfaces of the huge masses of agitated vapour,
as well as all terrestrial objects immediately around us,
were glowing in the unnatural light of a faintly luminous
and distinctly visible gaseous exhalation which hung about
and enshrouded the mansion.

"You must not --you shall not behold this!" said I,

shudderingly, to Usher, as I led him, with a gentle violence,
from the window to a seat. "These appearances, which
bewilder you, are merely electrical phenomena not
uncommon --or it may be that they have their ghastly
origin in the rank miasma of the tarn. Let us close this
casement; --the air is chilling and dangerous to your frame.
Here is one of your favourite romances. I will read, and
you shall listen; --and so we will pass away this terrible
night together."

The antique volume which I had taken up was the "Mad

Trist" of Sir Launcelot Canning; but I had called it a
favourite of Usher's more in sad jest than in earnest; for, in
truth, there is little in its uncouth and unimaginative
prolixity which could have had interest for the lofty and
spiritual ideality of my friend. It was, however, the only
book immediately at hand; and I indulged a vague hope
that the excitement which now agitated the hypochondriac,
might find relief (for the history of mental disorder is full
of similar anomalies) even in the extremeness of the folly
which I should read. Could I have judged, indeed, by the
wild over-strained air of vivacity with which he hearkened,
or apparently hearkened, to the words of the tale, I might
well have congratulated myself upon the success of my
design.

I had arrived at that well-known portion of the story where

Ethelred, the hero of the Trist, having sought in vain for
peaceable admission into the dwelling of the hermit,
proceeds to make good an entrance by force. Here, it will
be remembered, the words of the narrative run thus:

"And Ethelred, who was by nature of a doughty heart, and

who was now mighty withal, on account of the
powerfulness of the wine which he had drunken, waited no
longer to hold parley with the hermit, who, in sooth, was of
an obstinate and maliceful turn, but, feeling the rain upon
his shoulders, and fearing the rising of the tempest, uplifted
his mace outright, and, with blows, made quickly room in
the plankings of the door for his gauntleted hand; and now
pulling there-with sturdily, he so cracked, and ripped, and
tore all asunder, that the noise of the dry and hollow-
sounding wood alarumed and reverberated throughout the
forest.

At the termination of this sentence I started, and for a

moment, paused; for it appeared to me (although I at once
concluded that my excited fancy had deceived me) --it
appeared to me that, from some very remote portion of the
mansion, there came, indistinctly, to my ears, what might
have been, in its exact similarity of character, the echo (but
a stifled and dull one certainly) of the very cracking and
ripping sound which Sir Launcelot had so particularly
described. It was, beyond doubt, the coincidence alone
which had arrested my attention; for, amid the rattling of
the sashes of the casements, and the ordinary commingled
noises of the still increasing storm, the sound, in itself, had
nothing, surely, which should have interested or disturbed
me. I continued the story:

"But the good champion Ethelred, now entering within the

door, was sore enraged and amazed to perceive no signal of
the maliceful hermit; but, in the stead thereof, a dragon of a
scaly and prodigious demeanour, and of a fiery tongue,
which sate in guard before a palace of gold, with a floor of
silver; and upon the wall there hung a shield of shining
brass with this legend enwritten --

   Who entereth herein, a conqueror hath bin;

   Who slayeth the dragon, the shield he shall win.

And Ethelred uplifted his mace, and struck upon the head
of the dragon, which fell before him, and gave up his pesty
breath, with a shriek so horrid and harsh, and withal so
piercing, that Ethelred had fain to close his ears with his
hands against the dreadful noise of it, the like whereof was
never before heard."

Here again I paused abruptly, and now with a feeling of

wild amazement --for there could be no doubt whatever
that, in this instance, I did actually hear (although from
what direction it proceeded I found it impossible to say) a
low and apparently distant, but harsh, protracted, and most
unusual screaming or grating sound --the exact counterpart
of what my fancy had already conjured up for the dragon's
unnatural shriek as described by the romancer.

Oppressed, as I certainly was, upon the occurrence of the

second and most extraordinary coincidence, by a thousand
conflicting sensations, in which wonder and extreme terror
were predominant, I still retained sufficient presence of
mind to avoid exciting, by any observation, the sensitive
nervousness of my companion. I was by no means certain
that he had noticed the sounds in question; although,
assuredly, a strange alteration had, during the last few
minutes, taken place in his demeanour. From a position
fronting my own, he had gradually brought round his chair,
so as to sit with his face to the door of the chamber; and
thus I could but partially perceive his features, although I
saw that his lips trembled as if he were murmuring
inaudibly. His head had dropped upon his breast --yet I
knew that he was not asleep, from the wide and rigid
opening of the eye as I caught a glance of it in profile. The
motion of his body, too, was at variance with this idea --for
he rocked from side to side with a gentle yet constant and
uniform sway. Having rapidly taken notice of all this, I
resumed the narrative of Sir Launcelot, which thus
proceeded:

"And now, the champion, having escaped from the terrible

fury of the dragon, bethinking himself of the brazen shield,
and of the breaking up of the enchantment which was upon
it, removed the carcass from out of the way before him, and
approached valorously over the silver pavement of the
castle to where the shield was upon the wall; which in
sooth tarried not for his full coming, but fell down at his
feet upon the silver floor, with a mighty great and terrible
ringing sound."

No sooner had these syllables passed my lips, than --as if a

shield of brass had indeed, at the moment, fallen heavily
upon a floor of silver, became aware of a distinct, hollow,
metallic, and clangorous, yet apparently muffled
reverberation. Completely unnerved, I leaped to my feet;
but the measured rocking movement of Usher was
undisturbed. I rushed to the chair in which he sat. His eyes
were bent fixedly before him, and throughout his whole
countenance there reigned a stony rigidity. But, as I placed
my hand upon his shoulder, there came a strong shudder
over his whole person; a sickly smile quivered about his
lips; and I saw that he spoke in a low, hurried, and
gibbering murmur, as if unconscious of my presence.
Bending closely over him, I at length drank in the hideous
import of his words.

"Not hear it? --yes, I hear it, and have heard it. Long --long
--long --many minutes, many hours, many days, have I
heard it --yet I dared not --oh, pity me, miserable wretch
that I am! --I dared not --I dared not speak! We have put
her living in the tomb! Said I not that my senses
were acute? I now tell you that I heard her first feeble
movements in the hollow coffin. I heard them --many,
many days ago --yet I dared not --I dared not speak! And
now --to-night --Ethelred --ha! ha! --the breaking of the
hermit's door, and the death-cry of the dragon, and the
clangour of the shield! --say, rather, the rending of her
coffin, and the grating of the iron hinges of her prison, and
her struggles within the coppered archway of the vault! Oh
whither shall I fly? Will she not be here anon? Is she not
hurrying to upbraid me for my haste? Have I not heard her
footstep on the stair? Do I not distinguish that heavy and
horrible beating of her heart? MADMAN!" here he sprang
furiously to his feet, and shrieked out his syllables, as if in
the effort he were giving up his soul --"MADMAN! I
TELL YOU THAT SHE NOW STANDS WITHOUT THE
DOOR!"

As if in the superhuman energy of his utterance there had

been found the potency of a spell --the huge antique panels
to which the speaker pointed, threw slowly back, upon the
instant, ponderous and ebony jaws. It was the work of the
rushing gust --but then without those doors there DID stand
the lofty and enshrouded figure of the lady Madeline of
Usher. There was blood upon her white robes, and the
evidence of some bitter struggle upon every portion of her
emaciated frame. For a moment she remained trembling
and reeling to and fro upon the threshold, then, with a low
moaning cry, fell heavily inward upon the person of her
brother, and in her violent and now final death-agonies,
bore him to the floor a corpse, and a victim to the terrors he
had anticipated.

From that chamber, and from that mansion, I fled aghast.

The storm was still abroad in all its wrath as I found myself
crossing the old causeway. Suddenly there shot along the
path a wild light, and I turned to see whence a gleam so
unusual could have issued; for the vast house and its
shadows were alone behind me. The radiance was that of
the full, setting, and blood-red moon which now shone
vividly through that once barely-discernible fissure of
which I have before spoken as extending from the roof of
the building, in a zig-zag direction, to the base. While I
gazed, this fissure rapidly widened --there came a fierce
breath of the whirlwind --the entire orb of the satellite burst
at once upon my sight --my brain reeled as I saw the
mighty walls rushing asunder --there was a long
tumultuous shouting sound like the voice of a thousand
waters --and the deep and dank tarn at my feet closed
sullenly and silently over the fragments of the "HOUSE OF
USHER."

DƯỚI BÓNG HOÀNG LAN – THẠCH LAM

Thanh lách cánh cửa gỗ để khép, nhẹ nhàng bước vào. Thanh spleen through the half-closed wooden door. He
Chàng thấy mát hẳn cả người; trên con đường lát gạch felt completely cool all over; Rings of light filtered
bát tràng rêu phủ, những vòng ánh sáng lọt qua vòm
cây xuống nhẩy múa theo chiều gió. Một mùi lá tươi
non phảng phất trong không khí. Thanh rút khăn lau
mồ hôi trên trán - bên ngoài trời nắng gắt - rồi thong
thả đi bên bức tường hoa thấp chạy thẳng đến đầu nhà.
Yên tĩnh quá, không một tiếng động nhỏ trong căn
vườn, tựa như bao nhiêu sự ồn ào ở ngoài kia đều
ngừng lại trên bậc cửa.
Thanh bước lên thềm, đặt vali trên chiếc trường kỷ, rồi
ngó đầu nhìn vào trong nhà: bóng tối dịu và man mát
loáng qua những màu sắc rực rỡ chàng đem ở ngoài
trời vào; Thanh chưa nhìn rõ thấy gì cả; một lát, quen
bóng tối, chàng mới nhận thấy cảnh tượng gian nhà cũ
không có gì thay đổi, cũng y nguyên như ngày chàng
đi xưa. Sự yên lặng trầm tịch đến nỗi Thanh trở nên
nghẹn họng; mãi mãi chàng mới cất được tiếng lên gọi
khẽ:
- Bà ơi!
Một cái bóng lẹ làng từ trong vụt ra, rơi xuống mặt
bàn; Thanh định rõ nhìn: con mèo của bà chàng, con
mèo già vẫn chơi đùa với chàng ngày trước. Con vật
nép chân vào mình khẽ phe phẩy cái đuôi, rồi hai mắt
ngọc thạch xanh dương lên nhìn người. Thanh mỉm
cười lại gần vuốt ve con mãn:
through the tree canopy and danced with the wind on
the moss-covered brick road. The scent of fresh leaves
lingered in the air. It was hot outside, so Thanh brought
out a towel to wipe the sweat off his forehead before
strolled leisurely beside the low flower wall that ran
straight to the front door. It was so quiet that even the
smallest sound could be heard in the garden, as if all the
noise outside had come to a halt on the doorstep.
Thanh climbed up onto the floor, sat down on the settee
with his bag, and peered inside the house. Thanh
couldn't see anything clearly because the soft darkness
was breezy and cool, flashing through the vibrant colors
he had brought in from outside; Thanh couldn't see
anything clearly. After a while, as he grew accustomed
to the darkness, he noticed that the old house's
surroundings were unchanged from the day he left.
Thanh's voice choked up because of how quiet the space
was. It took him some time before he could lift his voice
and call quietly.
- Grandma!
A swift agile bounced out from the inside and dropped
on the table. Thanh was vividly defined as his
grandmother's cat, the old cat still playing with him in
the past, as a swift silhouette bounced out from the
inside and dropped on the table. Two blue jade eyes
stared up at him as the pet sat close to him and softly
flapped its tail. Thanh approached the animal and
inquired with a gentle smile.

- Where's your grandmother?

- Bà mày đâu?
Thanh walks through a field of The scaffold Tonkin
Creeper. He hears a man's steps, and it's his
grandmother, who has white hair and walks with a
Thanh bước xuống giàn thiên lý. Có tiếng người đi, rồi
bamboo cane and comes from the garden. Thanh moves
bà chàng, mái tóc bạc phơ, chống gậy trúc, ở ngoài
toward her after feeling touched and happy.
vườn vào. Thanh cảm động và mững rỡ, chạy lại gần.
- You’re home, aren’t you?
- Cháu đã về đấy ư?
Grandma stopped chewing betel nut . She looked at her
Bà cụ thôi nhai trầu, đôi mắt hiền từ dưới làn tóc trắng nephew with tender eyes hidden beneath her snowy
đưa lên nhìn cháu, âu yếm và mến thương. hair.

- Ði vào trong nhà không nắng cháu. - You must enter the building because it is sunny
outside.
Thanh đi bên bà, người thẳng, mạnh, cạnh bà cụ gầy
còng. Tuy vậy chàng cảm thấy chính bà che chở cho He fallen into step beside his grandma, and he stood
chàng, cũng như những ngày chàng còn nhỏ.
- Nhà không có ai ư bà?
- Vẫn có thằng Nhân, hôm nay nó đi đong thóc bên kia
xóm. D- chốc nó về. Con đã ăn cơm chưa?
- Dạ chưa. Con ở tàu về đây ngay. Nhưng con không Have you have your meal yet?
thấy đói.
Bà nhìn cháu, giục:
- Con rửa mặt đi, rồi đi nghỉ không mệt. Trời nắng thế
này mà con không đi xe ư?
Thanh cười:
- Có một tý đường đất, cần gì phải xe. Con đi bộ hàng
ngày cũng được.
straight and strong next to his grandmother, who was
bent with age. However, he felt his grandmother protect
him, just as she did when he was a child.
- There's no one in the house? Is that right grandma?
- Nhan is still around; today, he walked to the other side
of the village D to measure the rice. It will return soon.
- No, not yet. I'm just getting off the train now.
However, I am not hungry.
She prompted while giving him a look.
- Wash your face, then relax without being fatigued.
Why don't you ride when it's this sunny outside?
Thanh laughs:
- There is a short stretch of dirt road, but there is no
need to drive. Every day, I can walk.

But Thanh nevertheless followed his grandmother's

Nhưng Thanh cũng vẫn theo lời bà. Chàng đến bên bể
orders. He went to the cistern and poured water into his
múc nước vào thau rửa mặt. Nước mát rợi và Thanh
washbowl. Thanh bowed in the cool water and gazed at
cúi nhìn bóng chàng lay động trong lòng bể với những
his shadow gliding across the cistern, sprinkled with
mảnh trời xanh tan tác.
blue sky.
Tất cả những ngày thuở nhỏ trở lại với chàng. Thanh
vắng nhà đã gần hai năm nay, vậy mà chàng có cảm He remembers every moment of his childhood. Thanh
giác như vẫn ở nhà tự bao giờ. Phong cảnh vẫn y has always felt at home despite moving away from his
nguyên, gian nhà vẫn tịch mịch và bà chàng vẫn tóc homeland almost two years prior. The same landscape,
bạc phơ và hiền từ. the lonely cottage, and his kind, white-haired
grandmother.
Trên trường kỷ, ngọn đèn con và cái điếu cũ kỹ. Con
mèo già tròn mình nằm bên cạnh, mắt lim dim trong A small kerosene lamp and an old pipe were located on
sự bình yên và nhàn nhã. Thanh trông thấy cảnh ấy đã the settee. Besides, the old cat is curled up in peace and
nhiều lần. Lần nào trở về với bà chàng, Thanh cũng leisure, his eyes half-closed from sleepiness. Thanh has
thấy bình yên và thong thả như thế. Căn nhà với thửa witnessed such scene numerous times. He feels so
vườn này đối với chàng như một nơi mát mẻ và hiền tranquil and comfortable whenever he visits his
lành, ở đấy bà chàng lúc nào cũng sẵn sàng chờ đợi để grandmother.This garden-equipped home appears like a
mến yêu chàng. pleasant, clean environment for him. His grandmother is
always willing to love him.

- What are you doing? Let me handle it.

- ấy, bà làm gì thế? Bà để mặc cháu.
She still delicately flaps a duster on bed headboards:
Bà cụ vẫn không thôi phẩy chiếc phất trần lên đầu
giường: - As no one has slept in/ for a long time, there is dust
everywhere.
- Ðã lâu không có ai nằm nên bụi bám đầy khắp cả. Thanh had to rely on his grandmother to repair the mat
and adjust the pillows. He considers himself to be a
Thanh phải để mặc cho bà sửa chiếu và xếp lại gối. small child.
Chàng thấy mình bé quá.
-You should take a break. Let me to select some veggies
for a soup to chill you down.
- Cháu đi nghỉ chẳng mệt. Ðể bà hái mấy lá rau nấu
Grandma walked out. Thanh became exhausted. He
canh ăn cho mát.
stretched his limbs quietly on the bed, satisfied. Blue
Bà cụ đi ra. Thanh bỗng thấy mệt mỏi. Chàng lặng skies and foliage flutter in the mild air outside the
nằm xuống giường, ruỗi chân tay, khoan khoái. Ngoài window frame. A tree trunk stood so tall in front of him.
khung cửa sổ, trời xanh ngắt ánh sáng; lá cây rung The faint aroma was carried in at the same moment he
động dưới làn gió nhẹ. Một thân cây vút cao lên trước mumbled: "Ylang-Ylang!". Thanh closes his eyes and
mặt. Cùng một lúc, chàng lẩm bẩm: "cây hoàng lan!", senses the aroma, recalling the tree where he used to
mùi hương thơm thoang thoảng đưa vào. Thanh nhắm gather flowers as a child. The day he bought this house
mắt ngửi hương thơm và nhớ đến cái cây ấy chàng was a long time ago, and his parents were still alive.
thường hay chơi dưới gốc nhặt hoa. Ðã từ lâu lắm, Then one day, a grandmother and a grandson share a
ngày mới có căn nhà này, ngày cha mẹ chàng hãy còn. home. Thanh commutes to the city for work and returns
Rồi đến ngày một bà một cháu quấn quít nhau. Thanh every year for vacation. The tree is currently huge.
ra tỉnh làm rồi đi về hàng năm, các ngày nghỉ. Bây giờ
cây đã lớn. Thanh's soul feels as light and fresh as if he had just
bathed in a brook. He took a deep breath of fresh air.
Busy days in the province are now a distant memory.
Thanh thấy tâm hồn nhẹ nhõm tươi mát như vừa tắm ở All of the trees in the garden recognised him.
suối. Chàng tắm trong cái không khí tươi mát này.
Những ngày bận rộn ở tỉnh giờ xa quá. Khu vườn với Thanh pretends to sleep when he hears Grandma enter.
các cây quen đã nhận biết chàng rồi. She approached, looked at him, and pulled back the
curtains, chasing the mosquitoes away. The breeze
Nghe tiếng bà đi vào. Thanh nằm yên giả vờ ngủ. Bà gently blows across his hair. Thanh kept silent, his eyes
lại gần săn sóc buông màn, nhìn cháu và xua đuổi closed, but he was aware that grandma was always
muỗi. Gió quạt đưa nhẹ trên mái tóc chàng. Thanh vẫn there. He did not dare to move, waiting for her to come
nằm yên, nhắm mắt nhưng biết bà ở bên mình. Chàng out. The sound of slippers faded away when she walked
không dám động đậy, yên lặng chờ cho bà lại đi ra. Bà to the kitchen to cook.
xuống bếp làm cơm hẳn. Tiếng dép nhỏ dần.
He was nearly in tears. She adores him, but now it's just
him and Grandma. But is she the only one who works in
the kitchen? No, there appears to be another voice,
clearer and faster. Thanh is paying attention: a laugh
Chàng cảm động gần ứa nước mắt. Bà yêu thương brings up. Whose voice is it? Thanh was unable to
cháu quá, giờ chỉ có mình cháu, với mình bà. Mà bà recall because it sounded so familiar.
làm bếp có một mình thôi ư? Không, hình như có tiếng
He silently stood up, leaned against the window, and
người khác nữa, tiếng trong và mau hơn. Thanh lắng
knelt down to observe the pond. The orchid's shadow
nghe: một tiếng cười sẽ đưa lên. Tiếng ai? Nghe quen trembles the entire area. He suddenly remembered,
quá mà Thanh không nhớ được. dashed down to the house, and cheerfully announced:

Chàng lẳng lặng ngồi dậy, tỳ trên cửa sổ, cúi mình - Miss Nga...
nhìn ra phía ao. Bóng cây hoàng lan lay động cả một
vùng. Chàng chợt nhớ, chạy vùng xuống nhà ngang, The young woman who was picking vegetables heard
gọi vui vẻ: the call and quickly raised her head: a smile, bright
eyes; then a soft voice:
- Cô Nga...
- Mr. Thanh! Have you been there?
Người thiếu nữ đương nhặt rau nghe tiếng gọi vội
ngửng đầu: một nụ cười, đôi mắt trong sáng lên; rồi Thanh stood by the column, did not answer. He looked
tiếng nhẹ nhàng: at the pretty girl in a white dress, with her black hair
hanging down her small neck, next to the his
- Anh Thanh! Anh đã về đấy à? grandmother’s white hair. Miss Nga, the neighbor girl
still hangs out with him in the garden, and every time he
Thanh đứng tựa bên cột, chưa trả lời. Chàng nhìn cô return’s, he meets at home as an intimate person.
thiếu nữ xinh xắn trong tà áo trắng, mái tóc đen lánh
buông trên cổ nhỏ, bên cạnh mái tóc bạc trắng của bà A little while Miss Nga said:
chàng. Cô Nga, cô bé hàng xóm vẫn sang chơi với
chàng trong vườn, và mỗi lần về, chàng lại gặp ở nhà - You've changed since before. You've grown too fast.
như một người thân mật.
- I'm still the same.
Một lát cô Nga nói:
Old woman, laying down a basket of vegetables, didn't
- Anh Thanh độ này khác hẳn trước. Anh chóng nhớn watch her say:
quá.
- Do you look thin? Not as good as staying at home.
- Tôi vẫn thế đấy chứ.
Nga looked up at Thanh and smiled:
Bà cụ cúi trên rổ rau, không nhìn cháu đáp:
- I said it right. Take a look at your skin, which is still
- Cô trông em có phải gầy đi không. Không bằng độ blacker than before.
còn ở nhà.
Fresh green leaves on the small pink and white hands.
Nga ngửng nhìn Thanh, cười: Thanh also sat down. So, just like when he was at home,
he still went to the kitchen with Nga every day to watch
- Ðấy em có nói sai đâu. Anh trông lại đen đi nữa. old woman make rice. The story is cheerful and still
bold, and at one point he mistakenly believes That
Lá rau tươi xanh ngắt bên bàn tay trắng hồng nhỏ Russia is his own little sister.
nhắn. Thanh cũng ngồi ghé xuống. Thế là lại như lúc
còn ở nhà, ngày ngày chàng cũng vẫn với Nga xuống As Miss Nga stood on the table with the rice, the old
bếp xem bà làm cơm. Câu chuyện vẫn vui vẻ và vẫn woman told the young woman:
đậm, có lúc chàng lầm tưởng Nga chính là em gái ruột
của mình. - Let's stay here and eat with everyone.

<><><><><><><><><><><><><> Thanh looked up:

Lúc Nga bưng cơm đặt lên bàn, bà cụ bảo cô thiếu nữ: - Let's eat together, Miss Nga.

- ở đây ăn cơm một thể, cháu ạ. - Please excuse the old woman and you. I just finished
eating at home. I'm fine standing here.
Thanh nhìn lên:
Thanh appeared displeased:
- Ăn cho vui, cô Nga.
- No, you have to eat. Don't be shy.
- Xin phép cụ và anh thôi, em vừa mới ăn cơm xong ở
nhà. Em đứng đây cũng được chứ gì. Nga was afraid. She lifted her shirt and sat next to the
old woman, but she only ate small bites, in moderation,
Thanh ra vẻ không bằng lòng: and let go of her chopsticks to cook rice for Thanh. The
meal was so much fun. Mr. Thanh eats with a good
- Không, cô phải ngồi ăn cơ. Cô làm khách mãi.
appetite. His soul is relaxed and happy. Sometimes he
Nga sợ, vén áo ngồi bên cạnh bà cụ, nhưng nàng chỉ looks at Russia's red lips and rosy cheeks. And with a
ăn nhỏ nhẻ, cầm chừng, và buông đũa luôn để xới cơm bright smile, she looked back at Thanh, just a little bit,
cho Thanh. Bữa cơm vui quá. Thanh ăn rất ngon but with so much affection.
miệng, lòng thư thái và sung sướng. Thỉnh thoảng
chàng nhìn đôi môi thắm của Nga, hai má hồng. Và nụ In a garden, it's still sunny. The scaffold Tonkin
cười tươi nở, nàng nhìn lại Thanh, một chút thôi, Creeper has a green color on one side of the Miss Nga
nhưng bao nhiêu âu yếm. white shirt. Young and fragrant tonkin creeper buds in
the truss, mixed with the leaves. The gachmat and
moss-covered bricks reminded Thanh of two beautiful
Miss Nga feet, every day, walking on them. Two small
Ngoài vười, trời vẫn nắng. Giàn thiên lý pha xanh một feet, covered with sand, left a mark in the pond... He
bên tà áo trắng của Nga. Những búp hoa lý non và suddenly smiled, then asked:
thơm rủ liền trong giàn, lẫn vào đám lá. Gạch mát và
phủ rêu khiến Thanh nhớ lại hai bàn chân xinh xắn của - Is Miss Nga still picking up fallen Ylang Ylang?
Nga, ngày nào, đi trên đó. Hai bàn chân nhỏ, lấm tấm
cát, để dấu tự ngoài ao trở về... Chàng đột nhiên mỉm Nga also smiled shyly:
cười, rồi hỏi:
- I still pick it up. But no one is contending with it
- Cô Nga có còn hay đi nhặt hoàng lan rơi nữa không? anymore.

Nga cũng cười hơi thẹn: She looked at Thanh, ever since the sun like to gather
images and stroke some sideburns. Thanh felt his heart
- Vẫn nhặt đấy. Nhưng không có ai tranh nữa. beat lightly.

Grandma looked at her grandaughter without taking her

Nàng nhìn Thanh, nắng như tụ lại những hình ảnh tự
bao giờ, và sẽ vuốt mấy sợi tóc mai ra một bên. Thanh
thấy quả tim đập nhẹ nhàng.
Bà cụ thì mải nhìn cháu. Bác Nhân khoanh tay đứng
dựa bên cột nghe; bác cũng vui mừng vì thấy cậu về,
vẫn khỏe mạnh và xinh trai như ngày trước. Còn cô
Nga vẫn tươi đẹp và vui vẻ như thế. Có cô nhà cũng
eyes off. Uncle Nhan stood leaning against a pillar and
folded his arms to listen; he was happy to see him back
as handsome and healthy as before. Nga is still as young
and cheerful as ever. Having her at home is more fun
and his grandmother is less sad; everyday she comes to
help her pound betel and tell stories about people in the
province who have been away from home for a long
time.
đỡ vắng, và bà cậu cũng đỡ buồn; hàng ngày cô chạy After meal. Thanh and Nga are back to being as
sang chơi giúp đỡ bà cụ giã cối trầu và nói chuyện đến intimate as when they were children. Thanh took her to
người đi vắng ở trên tỉnh đã lâu không về thăm nhà. see the garden, Ylang Ylang tree was high in the blue
sky, branches drooping like bowing to them. When they
Bữa ăn xong. Thanh với Nga đã trở lại thân mật như were close, Thanh heard Nga’s hair smell like have
khi còn nhỏ. Thanh dắt nàng đi thăm vườn; cây hoàng Ylang Ylang on her head. But Ylang Ylang flowers
lan cao vút, cành lá rủ xuống như chào đón hai người. hasn’t fallen, it’s still green on the branch. Nga said to
Có lúc gần nhau, Thanh thấy mái tóc Nga thoang Thanh:
thoảng thơm như có giắt hoàng lan. Nhưng hoa lan
chưa rụng, vẫn còn tươi xanh ở trên cành, Nga bảo - The days I come here to pick flowers, I miss you very
Thanh: much.

Thanh didn’t know what to say at that time; he pulled

an branch of Ylang Ylang down and keep it in his
- Những ngày em đến đây hái hoa, em nhớ anh quá. hand for Nga to find flowers, then he gently let go of
the flower branch to curl up again. Their shouder were
covered with sunlight, but the ground was still as soft as
Thanh chẳng biết nói gì; chàng vít một cành lan xuống before.
giữ ở trong tay để Nga tìm hoa, rồi nhẹ nhàng buông
ra cho cành lại cong lên. Nắng soi vào vai hai người, -When are you going to town?
nhưng dưới chân đất vẫn mát như xưa. - Just tomorrow. This time I take a little break. But
soon, I will be here longer.

Thanh’s heart softened. Nga went to the pool to draw

- Bao giờ anh lên tỉnh? water to wash the flowers and arrange them on top of
the betel nut. Her grandmother looked her lovingly:
- Ngày mai thôi. Kỳ này được nghỉ ít. Nhưng mai kia,
tôi sẽ về ở đây lâu hơn. - Flowers are still bud, why pick them so early?
Lòng Thanh dịu lại. Nga đến bên bể múc nước rửa Nga said:
hoa, rồi xếp bầy lên trên quả trầu. Bà cụ nhìn cô, âu - “My brother picked it” she looked at Thanh and
yếm: smiled.
That night, the two of them and a neighbor talked under
- Hoa hãy còn non lắm, sao hái sớm thế, con?
the lamp until late at night, when the moon rose.
Nga thưa: Through the garden, Thanh led Nga out to the gate,
passing both sides of the dew-wet leaves. The smell of
- "Anh con hái đấy ạ" và nàng nhìn Thanh mỉm cười. Ylang Ylang is blowing in the wind. Without hesitation,
Thanh took Nga’s hand, put it in his hand, Nga also
Ðêm ấy, một bà, một cháu với một cô láng giềng stood still. Sometime, Nga withdraw her hand and said:
chuyện trò dưới bóng đèn mãi tới khuya, khi trăng lên. - I have to go home.
Qua vườn, Thanh ti-n Nga ra đến cổng, đi qua hai bên Peace of mind he
bờ lá đã ướt sương. Mùi hoàng lan thoang thoảng bay go back in. There is a love that make him linger. He
trong gió ngát. Không lưỡng lự, Thanh cầm lấy tay went to the settee and sat by the lamp.
Nga, để yên trong tay mình, Nga cũng đứng yên lặng. In the morning tomorrow, Thanh have to go town. His
Lâu lâu, Nga rút tay sẽ nói: suitcase was heavy with the gifts his grandmother had
given him. Thanh holding his hat listened his advice of
- Thôi em về. grandmother under the scaffold Tonkin Creeper.
He was still too young and went far away.
Thanh đi trở vào rất thong thả. Có cái gì dịu ngọt
chăng tơ ở đâu đây, khiến chàng vương phải. Chàng
đến trường kỷ ngồi ở bên đèn.

<><><><><><><><><><><> At the gate, Thanh looked at the Ylang Ylang and other
trees in the garden. Uncle Nhan quickly took the
Sáng hôm sau, Thanh đã phải lên tỉnh. Chiếc vali suitcase for him, Thanh said softly:
chàng nặng những thức quà bà chàng đã ban cho.
Thanh cầm mũ đứng nghe lời khuyên bảo ân cần của - Please send my regard to Ms Nga.
bà dưới giàn hoa lý. Chàng vẫn bé quá và lại đi xa.
Then he walked away feeling both said and happy.
Tới cổng, Thanh còn đứng lại nhìn cây hoàng lan và Thanh thinked of the house as a place happiness for him
các cây khác trong vườn. Bác Nhân nhanh nhảu cầm come back after work. He know that Nga will wait him,
đỡ vali cho chàng, Thanh dặn khẽ: still waiting for him like before. Every season she put
Ylang Ylang on her head to commemorate the scent.
- Bảo tôi có nhời chào cô Nga nhé.

Rồi chàng bước ra đi nửa buồn mà lại nửa vui. Thanh

nghĩ đến căn nhà như một nơi mát mẻ và sung sướng
để chàng thường về nghỉ sau việc làm. Và Thanh biết
rằng Nga sẽ vẫn đợi chàng, vẫn nhớ mong chàng như
ngày trước. Mỗi mùa cô lại giắt hoàng lan trong mái
tóc để tưởng nhớ mùi hương.